İletişim, herkesin farkında olduğu ancak tam
olarak tanımlayamadığı bir olgu olarak karşımıza
çıkmaktadır. İletişim; bir başkası ile konuşmaktır, günlük
hayatımıza yer etmiş olan televizyondur, bilgi yaymadır.
Kısacası iletişim insan hayatının her alanıdır.

İlk bakış açısı, kaynak ile alıcının iletiyi nasıl
kodladığı ve kod açımını nasıl yapıldığı ile ilgilenir.
Ayrıca bu yaklaşımda, etkililik ve doğruluk da iletişimde
büyük önem taşır. İkinci yaklaşım ise, iletişimi anlamların
oluşturulması ve değişimi olarak görür. Bu yaklaşım,
iletilerin veya metinlerin anlam oluşturmak için insanlarla
nasıl etkileşimde bulunduğuna bakar. Bu da, metinlerin
insanların kültüründeki rolü dile getirmektedir. Yanlış
anlamaların iletişim hatalarının delili olmadığını; bunların
kaynak ve alıcının kültürel farklılıklarından doğduğu öne
sürülmektedir.

• Sözel İletişim (Verbal Communication)
   - Konuşma- Dinleme
   - Yazma- Okuma
• Sözsüz İletişim (Non verbal Communication)

Konuşma, insanlar arası iletişimi sağlayan ve
anlatıma yarayan bir işaretler sistemi ve örgütüdür.
Konuşma, günlük eylemlerle ilgili ve bunlara ilişkin
olarak başlamış ve günlük yaşam pratiğinin içinde
gelişmiştir. Konuşma, sürekli bir düşünme alışverişidir.
Aynı zamanda bireyi aşan ve tarih içinde toplumsal
birikim sağlayan bir haberleşme örgütüdür. Günümüzde
konuşma, bir dil olmaktan fazla bir şeydir.

Konuşma, duygu ve düşüncelerimizi, görüp
yaşadıklarımızı karşımızdakilere sözcükleri seslendirerek
gönderme, iletme işidir. Konuşma, aynı zamanda işimiz ve
uğraşımız yönünden de bir gereksinimdir. Konuşma, bir
düşünce alışverişi, yaşantılarımızı başkalarıyla paylaşma
işidir. Kişiliğimizi de, düşünsel gelişimimizi de belirleyen
ana ölçüt konuşmamızdaki yetkinliğimizdir.

• Söylediklerimi karşımdakiler kolayca
anlayabiliyor mu?
• Düşüncelerimi açık ve etkili bir biçimde
belirtebiliyor muyum?
• Sözcükleri söylerken söyleyiş ve dil yanlışları
yapıyor muyum?
• Sesimi duygu ve düşüncelerimi besleyecek,
zenginleştirecek bir yönde kullanabiliyor
muyum?
• Tekdüze mi, yoksa canlı ve hareketli bir biçimde
mi konuşuyorum?
• El ve yüz hareketlerimi kullanırken başka deyişle
konuşmamı sözsüz iletişimle desteklerken
birtakım yapmacık durumlara düşüyor muyum?
• Beni dinleyenlerin ilgisini dağıtacak
ayrıntılardan, laf kalabalığından kaçınabiliyor
muyum?
• Anlattıklarımın önemine, değerine öncelikle ben
inanıyor muyum?
• Sözü başka alanlara kaydırıyor, amaçtan ve
konudan sapıyor muyum?

• Ses
• Boğumlama(Telaffuz)
• Konuşma Dinamiği
• Sözcük Hazinesi
• Biçem(Üslup)

Genel anlamıyla hava titreşiminin kulakla
duyulmasına “ses” denir. Ses, akciğerden gelen havanın
gırtlaktaki kirişlere çarpmasıyla, onları titretmesiyle çıkar.
Konuşma sesi ve kişilik, ses ve yaş, ses ve cinsiyet
arasında güçlü bir bağ olduğu da kabul edilmektedir. Ses,
kişiliği bu denli yansıtmanın yanında konuşmayı da
tamamen olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilir. Ses,
sadece sözcükleri değil konuşmacının tutumunu, coşkusal
durumunu, konuya olan hakimiyetini de belirtir.

• İşitebilirlik: Bu konudaki en temel belirleyici,
konuşmacının sesinin, dinleyicilere rahatça
işittirilebilmesidir.
• Akıcılık: Akıcılık, konuşma hızı ile ilişkili
önemli bir sorundur. Hız, konuşmayı oluşturan
gereçlerin özelliğine, konuşmacının coşkusal
durumuna, kişiliğine, mizacına; konuşmanın
gerçekleştirildiği yere ve dinleyicinin niteliğine
göre değişmeler gösterebilir
• Hoşagiderlik: İyi bir konuşma sesinin sadece
işitilebilir ve akıcı olması yetmez, aynı zamanda
hoşagider bir nitelik de taşıması gerekir. Bir sesin
hoşagiderliği o sesin tınısıyla ilgilidir.

İnsanın insanlaşmasında baş etmen olan el/beyin
diyalektiğinin doğrultusunda doğal hayvansal seslerin, 2
bağırtılarla, çığlıkların evrim süreci içinde, sözcük
seslerine dönüşmesi olayına boğumlanma(telaffuz) denir.
Ayrıca sözel konuşmanın temelini de oluşturur.

Üslup, deyiş-söyleyiş özelliğidir.

• Dinleyici
• Ortam
• Konuşmanın Nitelikleri

• Toplantının Niteliği: Kimi zaman da konuşma
toplantı, belirli günler, anma ve kutlama törenleri
için gerçekleştirilir. Konuşmanın amacını
toplantının niteliği belirler
• Toplantının Programı: Dinleyenler üzerinde
belli bir etki ve uyarım yaratılabilmesi toplantının
programına ve konuşmacının bu program
içindeki yerini iyi değerlendirmesine de bağlıdır.
• Toplantının Süresi: Konuşmacının ayrılan
zamanı iyi ayarlaması, bu zamana göre konuyu
sınırlandırıp, gerekli noktaların gereken yol ve
biçimde yeteri kadar üzerinde durması gerekir.
• Konu ve Konuşmacı: Burada konuşmanın
öğelerinden olan konu ve konuşmacı birlikte ele
alarak iyi bir konuşmanın nasıl olması gerektiği
vurgulanmıştır.

• İyi bir konuşma sağlam bilgilere dayanır.
• İyi bir konuşma yıkıcı değil yapıcıdır.
• İyi bir konuşma, konuşmanın temel öğelerini
çözümleyerek oluşur
• İyi bir konuşma, dinleyicilerin ilgi ve dikkatini
toplar
• İyi bir konuşma canlı bir dil, hareketli bir üslup
gerektirir
• İyi bir konuşma, etkili ses tonu, el yüz
hareketleriyle geliştirilir.
• İyi bir konuşmada, konuşmacı ahlaksal
sorumlulukları bulunduğunu hatırından çıkarmaz.
• İyi bir konuşmada, konuşmacı gözlem gücünü
geliştirmiş olmalıdır.
• İyi bir konuşmacı, konuşmacının kişiliği ile
bütünleşir.
• İyi bir konuşma, ilginç ve değerli konuları kapsar
• İyi bir konuşma, belli bir amaca yöneliktir.

• Başlık Seçmek
• Genel Amacı Belirleme
• Özel Amacı Belirleme
• Ana Fikrin Deyimleştirilmesi
• Dinleyicileri Analiz Etmek
• Materyal Toplamak
• Konuşmada Fikirleri Desteklemek
• Konuşmada Önemli Noktalar

• Amacım görevle örtüşüyor mu?
• Verilen zamanda amacıma ulaşabilir miyim?
• Amaç dinleyici için uygun mu?
• Amacım dinleyici için çok hafif ve saçma mı?
• Amaç izleyici için çok teknik mi?

• Dinleyici Merkezlilik
• Dinleyicilerin Psikolojisi
• Demografik Dinleyici Analizi
• Durumsal Dinleyici Analizi
• Dinleyici Hakkında Bilgi Edinme
• Dinleyiciyle Uyumlaşma

• Konuşmacının kendi bilgi ve deneyimlerini
kullanması
• Görüşme
• Bilgi İçin Yazışma
• Kütüphane Taraması
• İnternet Kaynakları

• Örnekler
• İstatistikler

• Konuşmadan önce söylenecekler düşünülmeli ve
planlanmalıdır.
• Konuşurken dinleyicilerle sanki karşılıklı bir
konuşma yapıyormuş gibi davranılmalıdır.
• Konuşurken dinleyicilerin gözlerine bakılmalıdır.
• Konuşurken sözlere tat katılmalıdır.

• Konuşmada önem taşıyan kelimeler şiddetli,
önemsiz kelimeler normal söylenmelidir.
• Gerektiği zaman ses perdesi değiştirilmelidir.
• Gerektiğinde konuşmanın şekli değiştirilmelidir.
• Önemli fikirleri söylemeden önce ve söyledikten
sonra duraklamalıdır.

• Bilgilendirici Konuşma-Bilgilendirme İçin
Konuşma
• Objeler Hakkında Konuşma
• Süreçler Hakkında Konuşma
• Olaylar Hakkında Konuşma
• Kavramlar Hakkında Konuşma

• Dinleyicinin çok şey bildiğini sanmamak
• Konuyu doğrudan dinleyicilerle ilintilendirmek
• Çok teknik olmamak
• Soyutlamalardan kaçınmak
• Düşünceleri kişiselleştirmek

• Giriş konuşmaları
• Sunuş konuşmaları
• Kabul konuşmaları
• Anma konuşmaları
• Yemek sonrası konuşmaları

• Bilgi/Uzmanlık
• Güvenirlilik/Çıkar
• Kişilik
• Tutumlar
• Sosyo-kültürel Ortam

• Var olan tutum ve inancı pekiştiren konuşmalar
• Bir tutum ve inanç oluşturan konuşmalar
• Bir tutum ve inancı değiştirmeye yönelik
konuşmalar
• Dinleyicileri bir harekete yönlendiren
konuşmalar

• İşitme
• İletiye Odaklanma
• Anlama ve Yorumlama
• Çözümleme ve Değerlendirme
• Cevaplama
• Hatırlama

• Görünüşte Dinleme
• Seçerek Dinleme
• Saplanmış Dinleme
• Savunucu Dinleme
• Tuzak Kurucu Dinleme
• Yüzeysel Dinleme

İletişim sürecinde alıcı konumundaki
dinleyenlerin dinlediğini tam olarak anlayabilmesi ya da
bunu gösterebilmesi için konuşma sürecinin en önemli
öğelerinden biri olan geri bildirim öğesinin işe koşulması
gerekir. Yüz yüze iletişimde yansıma mutlaka vardır. Geri
bildirim öğesini kullanarak dinlemenin anlamaya o denli
büyük katkısı vardır ki bu davranışa aktif dinleme denir.

• Dalgın gözle bakma
• Otomatik tepki verme
• Son kelimeleri yineleme
• Sorulara cevap verme
• Başka kişiye söyleme
• Birilerine öğretebilme

• Konu ilgilerini çekmez.
• Kendi kendilerine konuşurlar.
• Kaynak tarafından beden dili uygun kullanılmaz.
• Göz teması eksiktir.
• Konuşmak için beklerler.
• Kişisel savunmaya çekilirler.

• Yargılama
• Çözümleme
• Soru Sorma
• Rahatlama Rahatlattırma

• Dinleyenin, konuşanı gerçekten anlamak
amacıyla bütün dikkatiyle dinlemesi ve bunu
göstermesi ona büyük bir huzur ve güven sağlar.
• Örtük anlamları ortaya çıkarmak için iyi bir
olanak sağlamaktadır. İnsanların sorunlarını,
düşüncelerini ve duygularını çoğunlukla simgesel bir biçimde ve bazen yan anlamlara dayanarak
ortaya koydukları bilinir.
• Bir kimseyi iyi tanıma olanağı vermektedir. Aktif
dinleme, söz konusu kişinin kendisini bireyle
paylaşmasına olanak tanır.

• Dinleyici her şeyden önce kaynağını aktarmak
istediklerini ya da anlamak, bilmek, öğrenmek
istediği temel iletiyi saptamalıdır.
• Dinleyici yalnızca bakışları, baş sallaması, jest ve
mimikleriyle dinler gözükmemeli ya da
kaynaktan gelen iletilerin yüzeyinde
kalmamalıdır.
• Kaynağın, konuşanın, verdiği ileti onun yüzüne
hatta gözlerine bakarak izlenmeli, sözleri,
mimikleri, hareketleri bir bütün olarak
algılanmalı ve çözümlenmeye çalışılmalıdır.
• Dinleyici karşısındakini dinlerken alay eden,
küçümseyen, küçük düşüren, kötüleyen mimikler,
jestler ya da sözcükler kullanmaktan
kaçınmalıdır.
• Aynı şekilde dinleyici kaynaktan gelen tüm
iletileri kendisine göre yöneltilmiş bir saldırı
olarak kabul etmemeli ve hemen savunmaya
geçmemelidir.

İletişim insan hayatının her alanıdır. Bu anlamda iletişime iki değişik bakış açısı söz konusudur. İlk bakış açısı ile yapılan yaklaşım, kaynak ile alıcının iletiyi nasıl kodladığı ve kod açımının nasıl yapıldığı ile ilgilenir. Ayrıca bu yaklaşımda, etkililik ve doğruluk da iletişimde büyük önem taşır. İletişim olgusuna bu bakış açısı ile bakıldığında, iletişim bir insanın diğerinin davranışına veya düşüncelerine etki etmekte kullandığı bir süreç olarak görülür. Eğer, etki istenenden değişik ya da daha azsa, ortada iletişimsel bir hatanın olduğu öne sürülür ve hatanın nerede oluştuğunu saptayabilmek için iletişim sürecinin işleme aşamaları incelenir. İkinci yaklaşım, iletişimi anlamların oluşturulması ve değişimi olarak görür. Bu yaklaşım, iletilerin veya metinlerin anlam oluşturmak için insanlarla nasıl etkileşimde bulunduğuna bakar. Bu da, metinlerin insanların kültüründeki rolünü dile getirmektedir. Yanlış anlamaların iletişim hatalarının delili olmadığını; bunların kaynak ve alıcının kültürel farklılıklarından doğduğu öne sürülmektedir. Bu yaklaşıma göre, iletişim konusundaki çalışmalar bir anlamda kültür ve metinler üzerinde çalışmak anlamını taşır. Çalışmanın ana metodu ise semiotik (simgeler ve anlamlar bilimi) olarak ortaya çıkmaktadır.

İletişim canlı olma özelliğini gösteren bütün varlıkların ortak özelliklerinden birisidir. Bu durum özellikle insan türü ve onun bugün içinde bulunduğu koşulların belirleyicisi olması yönünden oldukça önemli bir olgudur. “İletişim, insanın türsel özelliği olan toplumsallaşırlığının bir yansımasıdır. Doğal ortamına uyumlanmayı dolaysız olarak yapma durumundaki diğer tüm canlı türlerinin tersine, insan, uyumlanmayı toplumsallaşırlığı ile oluşturduğu kültürü aracılığı ile yapmıştır. Doğal ortamına uyumlanmak için kültürü oluşturan ve kültürlenerek bu uyumlanmayı başaran insan, kültürünü oluştururken bir başına değil, diğer insanlarla birlikte etkinlik gösterir. Duygularını, düşüncelerini, inançlarını anlam yüklü seslerle, işaretler ile, bedensel hareketlerle, ya da bunların stilize edilmiş çeşitli işaretleri ile (temsili düzeyde algılanabilen düzenlemelerle) birbirine aktar

Yapısal olarak ya da kullanılan kodlara göre iletişim ikiye ayrılır:
• Sözel iletişim (Verbal Communication)
• Konuşma-dinleme
• Yazma-okuma
• Sözsüz iletişim (Non-verbal Communication)

Konuşma, duygu ve düşüncelerimizi, görüp yaşadıklarımızı karşımızdakilere sözcükleri seslendirerek gönderme, iletme işidir. 

Konuşma güçlüğü çekip çekmediğimizi anlayabilmek için kendimize sorabileceğimiz birtakım sorular bu konuda yardımcı olabilir. Bunlar;
• Söylediklerimi karşımdakiler kolayca anlayabiliyor mu?
• Düşüncelerimi açık ve etkili bir biçimde belirtebiliyor muyum?
• Sözcükleri söylerken söyleyiş ve dil yanlışları yapıyor muyum?
• Sesimi duygu ve düşüncelerimi besleyecek, zenginleştirecek bir yönde kullanabiliyor muyum?
• Tekdüze mi, yoksa canlı ve hareketli bir biçimde mi konuşuyorum?
• El ve yüz hareketlerimi kullanırken başka deyişle konuşmamı sözsüz iletişimle desteklerken birtakım yapmacık durumlara düşüyor muyum?
• Beni dinleyenlerin ilgisini dağıtacak ayrıntılardan, laf kalabalığından kaçınabiliyor muyum?
• Anlattıklarımın önemine, değerine öncelikle ben inanıyor muyum?
• Sözü başka alanlara kaydırıyor, amaçtan ve konudan sapıyor muyum?

İnsan iletişiminin en yaygın kullanılan yöntemi olarak kabul edilebilecek olan konuşma kavramı her biri farklı bağlamda öneme sahip değişik bazı etmenlerden meydana gelir. Söz konusu etmenleri şöyle sıralamak mümkündür:

• Ses
• Boğumlanma (Telaffuz)
• Konuşma dinamiği
• Sözcük hazinesi
• Biçem (Üslup)

İyi bir konuşma sesinin özellikleri şöyle sıralanabilir:

• İşitilebilirlik
• Akıcılık 
• Hoşa giderlik

En kısa tanımıyla üslup, deyiş-söyleyiş özelliğidir. Çok hızlı ya da çok yavaş konuşma biçimi; sözcükleri yaya yaya, uzata uzata ya da kesik kesik, kopuk kopuk söyleme biçimi; tekdüze bir konuşma biçimi; yersiz ve yanlış duraklar yapılan bir konuşma biçimi, bazı sözcükleri genel kabulün dışında yerel özelliklere bağlı olarak telaffuz etme gibi faktörler konuşmayı bir bakıma olumsuz yönde etkiler.

Konuşmayı oluşturan öğeler aşağıdaki biçimde sıralanabilir:

• Dinleyici
• Ortam
• Konuşmanın nitelikleri

Konuşma ortamı konusu ele alınırken şu noktalara dikkat etmek gerekmektedir:
Toplantının Niteliği: Kimi zaman da konuşma toplantı, belirli günler, anma ve kutlama törenleri için gerçekleştirilir. Konuşmanın amacını toplantının niteliği belirler. Bu açıdan konuşmanın günün hangi saatlerinde yapılacağı da çok önemlidir.
Toplantının Programı: Dinleyenler üzerinde belli bir etki ve uyarım yaratılabilmesi toplantının programına ve konuşmacının bu program içindeki yerini iyi değerlendirmesine de bağlıdır.  Toplantının amacı açısından yapılacak katkının ne olacağı öğrenilmelidir.
Toplantının Süresi: Genellikle konuşmacıların en büyük eksikliği süreyi iyi ayarlayamamalarıdır. Birden çok konuşmacının yer aldığı toplantılardan kimi konuşmacılar, daha konularına girmeden kendilerine ayrılan zamanı doldururlar. Konuşmacının ayrılan zamanı iyi ayarlaması, bu zamana göre konuyu sınırlandırıp , gerekli noktaların gereken yol ve biçimde yeteri kadar üzerinde durması gerekir.
Konu ve Konuşmacı: Burada konuşmanın öğelerinden olan konu ve konuşmacıyı birlikte ele alarak iyi bir konuşmanın nasıl olması gerektiği, başka deyişle, iyi bir konuşmada dikkat edilmesi gereken noktalar üzerinde durulacaktır.

İyi bir konuşmayı diğerlerinden ayıran belli birtakım niteliklerin olması gerekir. Bunlar:

• İyi bir konuşma sağlam bilgilere dayanır.
• İyi bir konuşma yıkıcı değil yapıcıdır.
• İyi bir konuşma, konuşmanın temel öğelerini çözümleyerek oluşur.
• İyi bir konuşma, dinleyicilerin ilgi ve dikkatini toplar.
• İyi bir konuşma canlı bir dil, hareketli bir üslup gerektirir.
• İyi bir konuşma, etkili ses tonu, el yüz hareketleriyle geliştirilir.
• İyi bir konuşmada, konuşmacı ahlaksal sorumlulukları bulunduğunu hatırdan çıkarmaz.
• İyi bir konuşmada, konuşmacı gözlem gücünü geliştirmiştir.
• İyi bir konuşma, konuşmacının kişiliği ile bütünleşir.
• İyi bir konuşma, ilginç ve değerli konuları kapsar.
• İyi bir konuşma, belli bir amaca yöneliktir.

Konuşma hazırlarken ve yaparken başlangıç basamağı bir başlık belirlemektir. Genel olarak gündelik hayatta başlık seçmek pek problem oluşturmaz. Konuşma başlığı daha çok durum, izleyici ve konuşmacının yeterlilikleri yoluyla belirlenir. Özellikle ikna edici konuşmalarda konu sahip olunan, değiştirilmek veya oluşturulmak istenen tutum ve inançlardan da seçilebilir. Bu durumda da içeriğe uygun başlığın belirlenmesi, böylelikle de dinleyenlere konu hakkında ilk izlenimin doğru verilmesi bakımından önemlidir.

Ana fikir cümlesi konuşmacının, konuşma yapıldıktan sonra dinleyicinin aklında kalmasını istediği özet cümledir.

Konuşmacının dinleyicileri yaş, cinsiyet, grup üyeliği, dini kökeni, ırksal, etnik ve kültürel yapıları vb. görünür özellikler açılarından analiz etmesine demografik dinleyici analizi adı verilir. Bu analiz iki aşamada gerçekleşir: İzleyicilerin genel demografik özelliklerinin belirlenmesi ve belli bir konuşma ortamında bu özelliklerin dikkate alınması. Demografik özelliklerden konuşma açısından önem taşıyan bazıları şunlardır: Yaş, cinsiyet ve toplumsal cinsiyet, din ve inançlar, dünya görüşü, ırksal, etnik ve kültürel yapı ve grup üyelikleri.

Konuşmalarda kullanılabilen değişik örnek türleri söz konusudur. Bunlar şu biçimde sınıflandırılırlar:
• Açık örnekler: Konuşmacının açık ve kısa bir biçimde konuyla ilgili olarak verdiği örneklerdir.
• Genişletilmiş örnekler: Örnek olaylar, anılar ve ilgili hikayeler bu türe girer.
• Varsayımlı örnekler: Açık ve genişletilmiş örnekler ya somut ya da varsayımlıdır. Aslında çoğu örnek gerçekten olmuş açık örnektir. Ancak gerekli durumlarda hayali, başka deyişle varsayımlı örnekler kullanılır. Başka deyişle konuyu destekleyebilmek amacıyla örnekler türetilebilir. Ancak, bu örneklerin gerçek hayattan kopuk olmaması, dinleyenlerin benzerlerini çevrelerinde gözlemleyebilir olması önemlidir.

Bilgilendirici konuşma genel olarak şöyle sınıflandırılır:

• Objeler hakkında konuşma
• Süreçler hakkında konuşma
• Olaylar hakkında konuşma
• Kavramlar hakkında konuşma

İkna edici konuşma; belli birtakım sözel tartışmalar oluşturma, oluşturulan bu sözel tartışmaları özel ve belli dinleyicileri harekete geçirme, istendik değişimler ortaya çıkarmak amacıyla düzenleme sanatıdır.

İkna edici konuşmada konuşmacının etkililiğinin önemli bir bölümü doğrudan konuşmacıya dayanır. Eğer dinleyicilerin konuşmacıya güveni yoksa, konuşmacının söyleyeceği şeyler dinleyiciyi etkilemekten uzak kalacaktır. Sonuçta kaynak ne denli güvenilirse, tutum değişikliğinin ortaya çıkma olasılığı o denli çoktur. Bu özelliğe inanılırlık adı verilmektedir. Araştırmacılar inanılırlığın birçok boyutlarını ortaya koymuşlardır. Burada bizim için önemli olan boyutlar konuşmacının bilgisi/uzmanlığı, güvenirliği, kişiliği, tutumları ve sosyo-kültürel ortamdır.

İkna edici konuşma türleri bir bakıma iletişimin genel etkilerine benzer bir yapı gösterir. İletişimin etkileri şu biçimlerde ortaya çıkar:

• Alıcı/hedefin bilgi düzeyinde ortaya çıkan değişme
• Alıcı/hedefin tutumunda ortaya çıkan değişme
• Varolan tutumun pekişmesi
• Varolan tutumun değişmesi
• Yeni tutum oluşması
• Alıcı/hedefin açık davranışında ortaya çıkan değişme

Dinleme gelen seslerin, iletilerin kod açımının yapılması ve anlamlandırılması ile ilişkili iken, işitme sadece ses dalgalarının belli işitme düzenekleri ile beyne iletilmesinden ibarettir.

Dinleme sürecinin belli bir takım basamaklarla gerçekleştiğini söyleyebiliriz. Bu basamaklar;
• İşitme
• İletiye odaklanma
• İdrak (anlama) ve yorumlama
• Çözümleme ve değerlendirme
• Cevaplama
• Hatırlama
biçiminde sıralanabilir.

Dinleme düzeyleri şöyle sıralanabilir:
• Dalgın gözle bakma
• Otomatik tepki verme
• Son kelimeleri yineleme
• Sorulara cevap verme
• Başka kişiye söyleme
• Birilerine öğretebilme

Karşısında konuşan kimseyi çözümleyen dinleyici, konuşanı konuşandan daha iyi bir biçimde kendisinin anladığını ima eder. “Bence seni rahatsız eden şey...” ya da “söylediğin bu ama, gerçekten düşündüğün...” gibi cümlelerle başlayan çözümlemelerde, dinleyici sanki konuşanın kafasını okur. Dinleyici karşındaki kişiyi çözümlediğinde ilk sorunu ortaya çıkarmış olur: Her şeyden önce, yapılan çözümlemenin doğru olduğuna ilişkin dinleyicinin elinde pek de geçerli kanıt yoktur. Yapılan yorum, konuşmacının kafasını daha da karıştırabilir. İkinci olarak, yapılan çözümleme doğru bile olsa, bunu söz konusu kişiye söylemenin her zaman bir yararı olmaz. Çünkü yoruma muhatap olan asıl konuşmacı, büyük bir olasılıkla savunucu bir duruma geçer.

Aktif dinlemenin daha yararlı oluşunun nedenleri üç noktada toplanabilir. Her şeyden önce, dinleyenin, konuşanı gerçekten anlamak amacıyla bütün dikkatiyle dinlemesi ve bunu göstermesi ona büyük bir huzur ve güven sağlar. Konuşan bu huzur ve güven ortamı içinde kafasındakini olduğu gibi ortaya koymaktan çekinmez. Aktif dinlemeyi sürdüren dinleyici ise konuşanın sorunlarına hemen bir çözüm bulmakla yükümlü olmadığı için konuşanı daha rahatlıkla anlamaya çalışır; kendini hemen bir cevap bulmakla, bir çözüm getirmekle sorumlu hissetmez.

İyi bir dinleme davranışı gösterebilmek için yapılması gerekenler şunlardır:

• Dinleyici her şeyden önce kaynağın aktarmak istediklerini ya da anlamak, bilmek, öğrenmek istediği temel iletiyi saptamalıdır. 
• Dinleyici yalnızca bakışları, baş sallaması, jest ve mimikleriyle dinler gözükmemeli ya da kaynaktan gelen iletilerin yüzeyinde kalmamalıdır.  
• Kaynağın, konuşanın, verdiği ileti onun yüzüne hatta gözlerine bakarak izlenmeli, sözleri, mimikleri, hareketleri bir bütün olarak algılanmalı ve çözümlenmeye çalışılmalıdır.
• Dinleyici karşınızdakini dinlerken zaman zaman sözlü olarak, onun konuşma akışını bozmayacak biçimde geri bildirim sağlayacak bilgiler vermelidir. 
• Kaynağın bilgi aktardığı, ileti verdiği süre içinde dinleyici olarak kalınmalıdır.
• Kaynağın aktardığı bilgi, ortaya koyduğu öneriler bittikten sonra cevap verilmesi gerekiyorsa, bu sürecin de işletilmesi gerekir.
• Kaynağın, konuşanın aktardığı bilgiyi, verdiği iletiyi nasıl anlayıp çözdüğünü dinleyici önce kendi kendine sormalı; bu bilgi ve iletileri kendine göre yorumlamamalıdır.
• Söylenenlerin anlamına ilişkin olarak dinleyicide kuşku ve duraksama olmamalıdır. 
• Dinleyici karşısındakini dinlerken alay eden, küçümseyen, küçük düşüren, kötüleyen mimikler, jestler ya da sözcükler kullanmaktan özenle kaçınmalıdır.
• Kaynağın, konuşanın açığını yakalama, kişiliğinin gücünü, üstünlüğünü göstermek amacıyla tuzak kuran bir dinleyici olmaktan kaçınılmalıdır. 
• Aynı şekilde dinleyici kaynaktan gelen tüm iletileri kendisine yöneltilmiş bir saldırı olarak kabul etmemeli ve hemen savunmaya geçmemelidir.
• Daha önce de açıklandığı gibi, anılan türdeki iletişim yapılanmaları kaynakta ya da alıcıda kaçma ya da saldırma biçiminde davranışlara dönüşecek ve savunma düzenlerinin işlerlik kazanmasına yol açacaktır.

Yazı “anlamlarında uzlaşılmış ve denem bilgilerin yerine konmuş belirticiler” olarak tanımlanabilecek sembollerin başka deyişle yazılı kelimelerin belli ortamlarda (kağıt ve bağlı olarak kitap, dergi vb.) uzun süreli olarak ve değişmez bir şekilde saklanabilmesi ve daha sonra okuyan kişilerin aynı kelimeleri aynı biçimde anlaması ile birlikte sözlü iletişimin en önemli engelini ortadan kaldırmıştır. Çok basit olarak yazı TDK sözlüklerinde “düşüncenin belli işaretlerle tespit edilmesi” şeklinde tanımlanmaktadır.

İletişim bilimi açısından bakıldığında nasıl konuşma bir kodlama ve dinleme bir kodaçma becerisi ve işlemi olarak ele alınıyorsa, aynı biçimde iletişimin sembolik boyutu olarak nitelendirilebilecek olan yazma bir kodlama işlemi iken okuma da bir kodaçma işlemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Burada önemli olan nokta ise aynı sembollere aynı anlamların yüklenmesi gerekliliğidir. Başka deyişle burada söz konusu olan kaynak durumunda olan yazıyı yazan kişinin bir kelimeye yüklediği anlam ile alıcı durumundaki o yazıyı okuyan kişinin aynı anlamı yüklemesidir.