GELİŞİMSEL TANI VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ Dersi Gelişimsel Değerlendirmede Etik ve Uygulama Standartları soru cevapları:
Toplam 39 Soru & Cevap#1
SORU: Gelişim nedir?
CEVAP: Gelişim, bireyin döllenmeden ölüme kadar geçirdiği biyolojik, bilişsel, duygusal-sosyal ve motor değişimlerin tamamıdır. Gelişim, anılan boyutlardaki ilerlemeler gibi gerilemeleri veya aksaklıkları da kapsamaktadır.
#2
SORU: Gelişimsel değerlendirmede odaklanılan gelişim boyutları nelerdir?
CEVAP: Gelişimsel değerlendirmede odaklanılan gelişim boyutlar: ? Motor gelişim (ince motor ve kaba motor gelişim) ? Bilişsel gelişim ? Dil gelişimi ? Kişisel-sosyal gelişim ? Öz bakım becerileri
#3
SORU: Çocuğun gelişimini takip ile ilgili nasıl bir süreç izlenmektedir?
CEVAP: Çocuğun gelişimini takipte üçlü bir süreç izlenmektedir. Bunlar: ? Değerlendirme ? Müdahale ? İzleme
#4
SORU: Gelişimsel tanı nedir?
CEVAP: Gelişimsel tanı uygulanan test, görüşme ve gözlem sonuçlarına dayanılarak çocuğu çeşitli sistemlerce belirlenmiş bir sınıflama içine yerleştirmektir.
#5
SORU: Gelişimsel değerlendirme nedir?
CEVAP: Gelişimsel değerlendirme ise hem tanıya yol açan hem de tanıyı içeren uygulamaların tamamının adıdır. Gelişimsel değerlendirme kavramı, gelişimsel tanı kavramını kapsamaktadır.
#6
SORU: Tarama ve tanılama nedir?
CEVAP: Tarama, gelişimsel tarama testlerinin tipik gelişim gösteren çocuklara uygulanması yoluyla bu grup içinden risk altında olan çocukları belirleme işlemidir. Tanılama ise tarama sonucunda belirlenen veya başka bir nedenle yönlendirilen çocuğun gelişim alanlarının ayrıntılı olarak değerlendirilmesi sonucunda ortaya çıkan ve çocuğun durumunu tanımlayan bir sınıflamaya dahil edilmesidir.
#7
SORU: Gelişimsel değerlendirme araçları nelerdir?
CEVAP: Gelişimsel değerlendirme araçları: ? Testler: Gelişimsel testler daha çok bebeklere ve küçük çocuklara (0-6 yaş) uygulanan ve çocuğun genel gelişimini değerlendiren standart ölçme araçlarıdır. Gelişimsel testlerin uygulanmasındaki temel amaç çocuğun ince motor, kaba motor, dil, kişisel-sosyal ve öz bakım becerileri alanlarındaki gelişim düzeyinin belirlenmesidir. ? Görüşme: Gelişimsel değerlendirmede başvurulan ikinci teknik görüşmedir. Görüşme çocuğun kendisiyle, ebeveyniyle, aile üyeleriyle veya ilgili diğer kişilerle gerçekleştirilebilir. Ebeveynler ile yapılan değerlendirme görüşmelerinde çocuğun ve ailenin yakınmaları, sorunun gelişim öyküsü, aile dinamikleri, evlilik öyküleri, ailede psikolojik bir sorunun olup olmadığı, çocuğun genel sağlık durumu ve ailenin çocuğun sorununun nedenlerine ilişkin görüşleri gibi bilgiler edinilmeye çalışılır. ? Gözlem: Bebeklerde ve küçük yastaki çocuklarda sözel iletişim yeteneği yeterince gelişmemiş olduğundan, sorunla ilgili sözlü bilgi almak çok güçtür. Dolayısıyla bu dönemdeki çocukları değerlendirmede gözlem önemli bir araç hâline gelmektedir. Gözlemler davranışlara odaklanmalıdır. Çocuğun oyun odasında gözlenmesi, oyuncak bebek benzeri oyuncakların oyuna dâhil edilmesi, soruların çocuk üzerinden değil oyuncaklar üzerinden sorulması, çocuğun yaptığı resimlerin incelenmesi ve çocuğa resim yaptırılması gibi etkinlikler çocuğa dair daha önemli bilgiler sağlar.
#8
SORU: Gelişimsel değerlendirmenin paydaşları arasında kimler bulunmaktadır?
CEVAP: Gelişimsel değerlendirmenin paydaşları: ? Gelişimsel değerlendirmeyi yapan uzmanlar ? Gelişimsel değerlendirmenin yapıldığı çocuklar ? Bilgi kaynağı olarak aileler ? İlgili diğer kişiler ve toplum
#9
SORU: Gelişimsel değerlendirmenin paydaşı olan ailenin önemi nedir?
CEVAP: Gelişimsel değerlendirme sürecinde aile üç nedenle son derece önemlidir: ? Aile çocukla ilgili önemli bir bilgi kaynağıdır. ? Aile çocuğun yasal temsilcisidir. ? Uzmanın çocuğa ve aileye karsı sorumluluğu hem yasal hem etik boyuttadır.
#10
SORU: Hukuk, ahlak ve etik kavramlarının tanımı nedir?
CEVAP: Hukuk, toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünü olarak tanımlanabilir. Hukuk yazılı kurallar bütünüdür ve hukuka aykırı davranışın yaptırımı da yazılı olarak belirlenmiştir. Ahlak, bireyin toplumsal olarak doğru olan ile toplumsal olarak doğru olmayanı birbirinden ayırt etme becerisidir. Etik, çeşitli bilim ya da meslek kolları arasında tarafların uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünüdür. Etik kurallar, tıpkı toplumsal ahlakta olduğu gibi gerçekte yazılı kurallar değildirler. Ancak son yıllarda her bilim alanı ve meslek grubu etik kuralları yazılı hâle getirmiştir. Bunun çeşitli nedenleri vardır: ? Kuralları kalıcı hâle getirmek, ? Kuralların caydırıcılığını artırmak, ? Kural ihlallerini daha bastan önlemeye çalışmak, ? Bilim ya da meslek alanı üyeleri arasında uyulması gereken kurallar karsısında ortak bir anlayış oluşturmak. Ahlak ile etik arasındaki en önemli fark, ahlakın yerelkültürel, etiğin evrensel olmasıdır.
#11
SORU: Çocukla ilgili uygulama etiğinin temel dayanakları nelerdir?
CEVAP: Çocukla ilgili uygulama etiğinin ilk dayanağı çocuk ile yetişkinin birbirinden farklı olduğu görüsüdür. Orta Çağ Avrupası’nda çocukların minyatür yetişkinler olduğuna inanılır, buna bağlı olarak çocuktan yetişkin sorumluluklarının tamamını gerçekleştirmesi beklenirdi. Aydınlanma Çağı ile çocukların minyatür yetişkinler olmadığı, kendine has özellikleri olan ayrı bir gelişimsel dönem olduğu fikri oluşmaya başladı. Bu anlayış doğal olarak çocukla çalışmayı yetişkinle çalışmadan farklı kıldı. Bunun sonucu olarak da çocukla çalışmada etik ilkelerin daha önemli olduğu kabul görmeye başladı. Çocukla çalışırken etik ilkelere uymak yetişkinle çalışırken etik ilkelere uymaktan daha hassas bir konudur. Çocukla uygulama etiğinin ikinci dayanağı Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Konvansiyonudur. BM Çocuk Hakları Konvansiyonuna göre, her çocuk kendini ifade etme hak-kına sahiptir. Konvansiyonun uygulama etiğini doğrudan ilgilendiren maddeleri şöyledir: ? Madde 13: Her çocuğun ifade özgürlüğü vardır. ? Madde 12: Çocuklar kendilerini etkileyen konular hakkında kendi görüşlerini bi-çimlendirme hakkına sahiptirler. ? Madde 9-10: Anne babası ayrılmış ya da bir şekilde parçalanmış aile mensubu çocuklar bakım ve korunma gereksinimleri karşılanacaksa etkili iletişim hakkına sahip olurlar. ? Madde 3: Çocukları ilgilendiren tüm eylemlerde, çocuğun ilgileri birinci plandadır.
#12
SORU: Gelişimsel değerlendirmeyi ilgilendiren konularda etik ilkelerin belirlenmesinde etkili kurum ve kuruluşlar nelerdir?
CEVAP: Gelişimsel değerlendirmeyi ilgilendiren konularda etik ilkelerin belirlenmesinde etkili kurum ve kuruluşlar yurt dışı ve yurt içi düzeyde ikiye ayrılabilir: Yurt dışı kuruluşlar ve meslek örgütlerine örnekler: ? Dünya Sağlık Örgütü ? Ulusal Çocuk Gelişimi Derneği ? Çocuk Gelişimi Derneği ? Amerika Eğitim Araştırmaları Birliği ? Amerikan Psikologlar Derneği ? Amerikan Psikiyatristler Derneği ? Ulusal Eğitimde Ölçme Konseyi ? Özel Gereksinimli Çocuklar Konseyi Yurt içi kuruluşlar ve meslek örgütlerine örnekler: ? Çocuk Gelişimcileri ve Eğitimcileri Derneği ? Gelişimsel Çocuk Nörolojisi Derneği ? Türk Psikologlar Derneği ? Türkiye Psikiyatri Derneği ? Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Derneği ? Erken Çocuklukta Müdahale Derneği
#13
SORU: Gelişimsel değerlendirme yapan uzmanların uyması gereken etik ilkeler nelerdir?
CEVAP: Gelişimsel değerlendirme yapan uzmanların uyması gereken etik ilkeler: ? Özerklik/Gönüllülük ? Yardım Zorunluluğu ? Gizlilik/Anonimlik ? Sözünde Durma ? Adalet ? Zarar Vermeme ? Seçimlere Saygı ? Dürüstlük ? Ayrımcılığa Karşı Olma
#14
SORU: Gelişimsel değerlendirme yapan uzmanların uyması gereken etik ilkelerden gizlilik ilkesi hangi durumlarda bozulabilir?
CEVAP: Gelişimsel değerlendirme yapan uzmanların uyması gereken etik ilkelerden gizlilik ilkesi şu durumlarda bozulabilir: ? Yasal durumlar söz konusu olduğunda gizlilik ilkesi ihlal edilebilir. Örneğin, değerlendirmesi yapılan bir genç hakkında aynı zamanda bir mahkeme süreci yürütülüyor olabilir. Hâkimin uzmandan bilgi istemesi hâlinde, uzman bildiklerini mahkeme ile paylaşmak zorundadır. Burada aslında hukukun etiğe üstünlüğü işletilmektedir. ? Değerlendirmesi yapılan kişinin kendisine veya başkalarına zarar verme olasılığı açık biçimde öğrenilmişse gizlilik ilkesi bozulabilir. Örneğin değerlendirmeyi yapan bir uzman, çalıştığı ergende açık intihar eğilimi gözlüyorsa bunu çocuğun ailesiyle mutlaka paylaşmalıdır. ? Değerlendirmesi yapılan kişinin durumuyla ilgili değerlendirme ekibinin görüşü-nün alınması gerekiyorsa ekipteki diğer uzmanların da etik sorumlulukları olduğu gerçeğinden hareketle, vakanın bilgileri ekip toplantılarında paylaşılabilir. ? Ailenin yazılı izni alınmak kaydıyla çocuğa ve aileye ilişkin bilgiler özel amaçlar için kullanılabilir. Örneğin uzman vakayı bir kitapta veya bir konferansında olduğu gibi kullanmak isteyebilir. Bu durumda yazılı izin şartıyla vakaya ilişkin bilgileri kullanabilir.
#15
SORU: Gelişimsel değerlendirmede uyulması gereken uygulama standartları nelerdir?
CEVAP: Gelişimsel değerlendirmede uyulması gereken uygulama standartları şunlardır: ? Profesyonel ilişki kurma ? Uygun değerlendirme araç ve teknikleri kullanma ? Gelişimsel değerlendirme için uygun ortam sağlama ? Mesleki gelişmeleri izleme ? Profesyonel sınırlarının ve yeterliklerinin farkında olma ? Disiplinler arası anlayışa ve ekip çalışması becerilerine sahip olma ? Çocuk ve ailesini süreç hakkında bilgilendirme ? Değerlendirme sonucunu kayıt altına alma ? Çocuğun ve ailenin kültürel özelliklerini tanıma
#16
SORU: Gelişimsel değerlendirme yapan uzmanın çocuk ya da aileyle profesyonel ilişki kurabilmesi nelere bağlıdır?
CEVAP: Gelişimsel değerlendirme yapan uzmanın çocuk ya da aileyle profesyonel ilişki kurabilmesi şunlara bağlıdır: ? Görüşme sırasında çocuğu ya da aileyi değerlendirmenin amacı ve yapılacaklar ile ilgili bilgilendirme ? Dinleme becerilerini etkili kullanma ? Dürüst davranma ? Değerlendirmenin gizliliği ve anonim liginin garanti altında olduğuna aileyi inandırma
#17
SORU: Gelişimsel değerlendirme araçlarından testler hangi özelliklere sahip olmalıdır?
CEVAP: Gelişimsel değerlendirme araçlarından testler güvenirlik ve geçerlik analizleri yapılmış ve uygulandığı kültüre uyarlanmış test özelliğine sahip olmalıdır. Güvenirlik, testin hatadan arınık olma derecesidir. Geçerlik ise, testin sadece amaçladığı özelliği ölçmesidir.
#18
SORU: Gelişimsel değerlendirme için hazırlanacak ortam hangi özelliklere sahip olmalıdır?
CEVAP: Uzman değerlendirme yapacağı bireyin ve uygulayacağı tekniğin özelliklerini göz önünde bulundurarak öncelikle değerlendirme yapacağı fiziksel ortamı düzenlemelidir. Ortamın rahatlığı, ışık, ses ve ısı düzeyi, gelişimsel değerlendirmeyi olumsuz etkileyecek uyarıcılardan arınık olması önemli fiziksel düzenlemelerdendir.
#19
SORU: Disiplinler arası yaklaşım nedir?
CEVAP: Disiplinler arası yaklaşım, yalnız bir disiplin tarafından bas edilmesi olanaklı görünmeyen karmaşık bir bilimsel sorunun yanıtlanması, bilimsel bir problemin çözülmesi ya da bilimsel bir konunun çalışılması sırasında, konuyla ilişkili diğer disiplinlerin devreye sokulması süreci olarak tanımlanmıştır. Disiplinler arası yaklaşımda kilit kavramlar bütünleştirme ve sentezdir. Yani, diğer disiplinlerden alınan bilgiler olduğu gibi kullanılmamalı, bilgilerin anlamlı bir bütüne dönüşmesi sağlanmalı; ayrıca ulaşılan bilgi bütünü yeni ve özgün olmalıdır.
#20
SORU:
Gelişim ne demektir?
CEVAP:
Gelişim, bireyin döllenmeden ölüme kadar geçirdiği biyolojik, bilişsel, duygusal-sosyal ve motor değişimlerin tamamıdır.
#21
SORU:
Gelişimsel değerlendirmede odaklanılan gelişim boyutları nelerdir?
CEVAP:
Gelişimsel değerlendirmede odaklanılan gelişim boyutları motor gelişim (ince motor ve kaba motor gelişim), bilişsel gelişim, dil gelişimi, kişisel-sosyal gelişim ve öz bakım becerileridir. Elbette biyolojik gelişim de gelişimsel değerlendirme kapsamında yer almaktadır ancak bu alanın değerlendirilmesi çoğunlukla tıp doktorları tarafından yapılmaktadır.
#22
SORU:
Gelişimsel değerlendirme hangi süreçleri işlemektedir?
CEVAP:
Gelişimsel değerlendirme sürecini anlamanın iyi bir yolu önce çocukla çalışmanın genel sürecini anlamaktır. Çocukla hangi düzlemde çalışılırsa çalışılsın üçlü bir süreç işlemektedir: Değerlendirme, müdahale ve izleme.
#23
SORU:
Gelişimsel değerlendirmede temel kavramlar nelerdir?
CEVAP:
Gelişimsel değerlendirmede temel kavramlar gelişimsel tanı-gelişimsel değerlendirme, tarama-tanılama ve değerlendirme araçlarıdır.
#24
SORU:
Ölçme ne demektir?
CEVAP:
Ölçme, çevredeki özelliklerin, niteliklerin, nesnelerin, yani değişkenlerin gözlenerek sembollerle, özellikle de sayı sembolleriyle ifade edilmesidir. Diğer bir anlatımla ölçme, niteliği nicelik hâline getirme işidir.
#25
SORU:
Gelişimsel tanı ne demektir?
CEVAP:
Gelişimsel tanı uygulanan test, görüşme ve gözlem sonuçlarına dayanılarak çocuğu çeşitli sistemlerce belirlenmiş bir sınıflama içine yerleştirmektir.
#26
SORU:
Gelişimsel değerlendirme ne demektir?
CEVAP:
Gelişimsel değerlendirme ise hem tanıya yol açan hem de tanıyı içeren uygulamaların tamamının adıdır.
#27
SORU:
Tarama ne demektir?
CEVAP:
Tarama, gelişimsel tarama testlerinin tipik gelişim gösteren çocuklara uygulanması yoluyla bu grup içinden risk altında olan çocukları belirleme işlemidir.
#28
SORU:
Tanılama ne demektir?
CEVAP:
Tanılama ise tarama sonucunda belirlenen veya başka bir nedenle yönlendirilen çocuğun gelişim alanlarının ayrıntılı olarak değerlendirilmesi sonucunda ortaya çıkan ve çocuğun durumunu tanımlayan bir sınıflamaya dahil edilmesidir.
#29
SORU:
Gelişimsel testlerin uygulanmasındaki temel amaç nedir?
CEVAP:
Gelişimsel testlerin uygulanmasındaki temel amaç çocuğun ince motor, kaba motor, dil, kişisel-sosyal ve öz bakım becerileri alanlarındaki gelişim düzeyinin belirlenmesidir.
#30
SORU:
Ülkemizde yaygın olarak kullanılan gelişimsel testler hangileridir?
CEVAP:
Ülkemizde yaygın olarak kullanılan gelişimsel testlerden bazıları Ankara Gelişim Tarama Envanteri (AGTE), Denver II Gelişimsel Tarama Testi ve Gazi Erken Çocukluk Değerlendirme Aracı (GEÇDA)’dır. Ancak çok yönlü ve kapsamlı değerlendirme gerektiğinde gelişimsel testlere ek olarak zekâ testleri, nöropsikolojik testler, kişilik testleri, eğitimsel testler ve diğer testlerden de yararlanılmaktadır.
#31
SORU:
Gelişimsel değerlendirmenin paydaşları kimlerden oluşur?
CEVAP:
Gelişimsel değerlendirmenin paydaşları gelişimsel değerlendirmeyi yapan uzmanlar, gelişimsel değerlendirmenin yapıldığı çocuklar, bilgi kaynağı olarak aileler ve ilgili diğer kişiler ve toplumdur.
#32
SORU:
Gelişimsel değerlendirmenin çeşitli aşamalarında ve farklı alanlarda değerlendirmeye katkı yapan uzmanlar kimlerdir?
CEVAP:
Gelişimsel değerlendirmenin çeşitli aşamalarında ve farklı alanlarda değerlendirmeye katkı yapan uzmanlar şunlardır: çocuk gelişimi uzmanı, çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı (pediatrist), çocuk ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı (çocuk psikiyatristi), çocuk nöroloğu, psikolog, fizyoterapist, özel eğitim uzmanı, dil ve konuşma bozuklukları uzmanı, odyolog, sosyal çalışmacıdır.
#33
SORU:
Etik ne demektir?
CEVAP:
Etik, bilim ve meslek kollarında tarafların uyması ve kaçınması gereken davranışlar bütünü olarak tanımlanmaktadır.
#34
SORU:
Son yıllarda her bilim alanı ve meslek grubu etik kurallarının yazılı hâle getirilme nedenleri nelerdir?
CEVAP:
Etik kurallar, tıpkı toplumsal ahlakta olduğu gibi gerçekte yazılı kurallar değildirler. Ancak son yıllarda her bilim alanı ve meslek grubu etik kuralları yazılı hâle getirmiştir. Bunun çeşitli nedenleri vardır: (1) Kuralları kalıcı hâle getirmek, (2) Kuralların caydırıcılığını artırmak, (3) Kural ihlallerini daha baştan önlemeye çalışmak, (4) Bilim ya da meslek alanı üyeleri arasında uyulması gereken kurallar karşısında ortak bir anlayış oluşturmak.
#35
SORU:
Ahlak ile etik arasındaki en önemli fark nedir?
CEVAP:
Ahlak ile etik arasındaki en önemli fark, ahlakın yerel-kültürel, etiğin evrensel olmasıdır.
#36
SORU:
BM Çocuk Hakları Konvansiyonunun uygulama etiğini doğrudan ilgilendiren maddeleri nelerdir?
CEVAP:
Konvansiyonun uygulama etiğini doğrudan ilgilendiren maddeleri şöyledir:
• Madde 13: Her çocuğun ifade özgürlüğü vardır.
• Madde 12: Çocuklar kendilerini etkileyen konular hakkında kendi görüşlerini biçimlendirme hakkına sahiptirler.
• Madde 9-10: Anne babası ayrılmış ya da bir şekilde parçalanmış aile mensubu
çocuklar bakım ve korunma gereksinimleri karşılanacaksa etkili iletişim hakkına
sahip olurlar.
• Madde 3: Çocukları ilgilendiren tüm eylemlerde, çocuğun ilgileri birinci plandadır.
#37
SORU:
Gelişimsel değerlendirmede uyulması öngörülen etik ilkeler nelerdir?
CEVAP:
Gelişimsel değerlendirmede uyulması gereken etik ilkeler:
- Özerklik/Gönüllülük
- Yardım zorunluluğu
- Gizlilik/Anonimlik
- Sözünde durma
- Adalet
- Zarar vermeme
- Seçimlere saygı
- Dürüstlük
- Ayrımcılığa karşı olma
#38
SORU:
Gelişimsel değerlendirmenin uygulama standartları nelerdir?
CEVAP:
Gelişimsel değerlendirmenin uygulama standartları:
- Profesyonel ilişki kurma
- Uygun değerlendirme araç ve teknikleri kullanma
- Gelişimsel değerlendirme için uygun ortam sağlama
- Mesleki gelişimleri izleme
- Profesyonel sınırlarının ve yeterliklerinin farkında olma
- Disiplinler arası anlayışa ve ekip çalışması becerilerine sahip olma
- Çocuk ve ailesini süreç hakkında bilgilendirme
- Değerlendirme sonucunu kayıt altına alma
- Çocuğun ve ailenin kültürel özelliklerini tanıma
#39
SORU:
Gelişimsel değerlendirme yapan uzmanın çocuk ya da aileyle profesyonel ilişki kurabilmesi nelere bağlıdır?
CEVAP:
Gelişimsel değerlendirme yapan uzmanın çocuk ya da aileyle profesyonel ilişki kurabilmesi şunlara bağlıdır:
- Görüşme sırasında çocuğu ya da aileyi değerlendirmenin amacı ve yapılacaklar ile ilgili bilgilendirme
- Dinleme becerilerini etkili kullanma
- Dürüst davranma
- Değerlendirmenin gizliliği ve anonimliğinin garanti altında olduğuna aileyi inandırma