Tüm işletmelerde malzeme, hizmet hareketleri mevcuttur ve işletme kararlarının tam merkezinde müşteri vardır, işletmelerin amacı değer zinciri içerisinde tüm elemanlarla iş birliği yollarını geliştirmeye çalışmaktır. Lojistik yönetimi kapsamında gerçekleştirilen lojistik faaliyetler bu iş birliğinin en önemli bağıdır.

Ambalaj, içerisinde yer alan mamulü, yapısına ve şekline göre en iyi şekilde koruyan, temiz kalmasını sağlayan, taşınma, depolama ve pazarlama işlemlerini kolaylaştıran, metal, kâğıt, karton, cam, plastik, v.b. malzemelerden oluşan ve aynı zamanda ürünün tanıtımını yapan bir malzemedir.

Mamul üreticiden tüketiciye ulaştırılıncaya kadar dağıtım kanalının çeşitli aşamalarında ve perakendecide sergilenirken, korunmasından sorumlu olan ambalaj; ayrıca aracı kuruluşlarda depolanırken istifleme kolaylığı getirmekte ve malın çeşitli nedenlerle zarar görmesini önlemektedir. Ambalaj mamulün daha kolay kullanımına olanak sağlayarak tüketicinin mamulden beklediği tatminin artmasını sağlamaktadır.

Ambalajlama ile mamulün sahip olduğu özelliklere ait bilgiler verilmekte böylelikle tüketiciye seçim ve kullanım kolaylığı sağlanmaktadır. Ambalajlama faaliyeti pazarlama boyutu ile değerlendirildiğinde, mamulün tanıtımına sağladığı katkı ile satın alınma motivasyonuna hizmet etmektedir.

Ambalajlama, mamulün tüm yaşam süresi boyunca ekonomik ve çevreye duyarlı olarak korunmasını, barınmasını, sunumunu ve tanıtımını sağlamakla beraber mamulü çarpma, ıslanma ve zedelenme gibi fiziksel etkilerden korumakta ve tüketiciye en ekonomik yolla ulaştırıldığı gibi depolamada kolaylık sağlamaktadır.

Ambalajlama faaliyeti temel olarak, ürün korunması, dayanıklılığı, taşıma faaliyeti ve ürün tanıtma fonksiyonlarını tam olarak yerine getirmek zorundadır.

• Cam malzeme
• Plastik malzeme
• Karton malzeme
• Ahşap malzeme
• Metal malzeme
• Tekstil malzeme

Aksamanın yaşanmaması için satılacak olan mamulün özelliğini, kullanılabilirliğini, raf ömrünü kaybetmemesi gerekmektedir. Taşıma-Depolama-Taşıma-Depolama-Satış sürecinde ürünü korumak için koruyucu bakım yapılması ürünün ömrünü uzatması açısından verilmesi gereken bir lojistik hizmettir. Doğru biçimde tüketiciye ulaştırılacak olan ürünlerde ambalajlama son derece önemlidir.

Kullanılacak taşıma biçimi, ambalajlama faaliyetini doğrudan etkileyen bir faaliyettir. Örneğin hava taşımacılığı, deniz taşımacılığına göre daha hafif ambalajları gerektirmektedir. Bunun yanı sıra, taşıma yapılacak ülkenin iklim koşulları ambalaj seçiminde önemli yer almaktadır. Kuru ve soğuk bir iklimde taşınacak malın ambalajı sıcak ve nemli bir ikliminkinden farklı olacaktır. Hem deniz hem de hava taşımacılığında, taşıma şirketleri için ambalajlama faaliyeti büyük önem taşımaktadır.

2 gruba ayrılır;

• Atıl ambalajlar
• Geri dönüşümlü ambalajlar

Bir sefer kullanılabilen ambalajlardır. İçindeki parçalar kullanım noktalarında tüketildikten sonra, bu ambalajlar kullanımdan çıkarırlar. Karton veya tahta ambalajlar genelde atıl ambalajlardır.

Defalarca kullanılabilen ambalajlardır. Yapıldıkları malzemeye göre, tedarikçi ile fabrika arasında belli sayıda rotasyon yapabilirler. Bu ambalajların özel takibi yapılır. Genelde metal veya plastikten yapılırlar.

2 gruba ayrılır;

• Standart ambalajlar
• Spesifik ambalajlar

3 gruba ayrılır;

• Satış amaçlı ambalajlama
• Dış ambalajlama
• Taşıma amaçlı ambalajlama

Ambalajlama faaliyeti pazarlama boyutuyla tüketiciyi, lojistik boyutuyla endüstriyel ambalajlama biçimlerini hedef alır.

Lojistik anlamda değerlendirildiğinde
ambalajlamanın üç önemli işlevi bulunmaktadır. Bunlar;

• Mamulü koruma ile ilgili işlevleri,
• Depolamayı kolaylaştırma ile ilgili işlevleri,
• Taşıma ile ilgili işlevleridir.

Ambalajlamanın mamulü koruma ile ilgili bu
klasik işlevi, mamulü dış etkenlerden koruduğu gibi
kalitesinin bozulmaması gibi kimyevi koruma
fonksiyonunu da kapsar. Öncelikle bu işlevin yerine
getirilebilmesi için mamule ilişkin şu özellikler
bilinmelidir;

• Kırılabilirlik
• Dayanıklılık,
• Yüzeysel aşınmalara dayanma gücü,
• Parasal değer,
• Neme karşı hassasiyet,
• Sıcaklık değişimlerinden etkilenme oranı
• Oksidasyon
• Raf ömrü

Depolamayı kolaylaştırma işlevinde mamulün
ambalajı, depo biçimi ve malzeme elleçleme ekipmanı için
uygun tasarlanarak hareketi ve depolamayı
kolaylaştırabilir. Depolanacak mamulün belli boyutta bir
hacim içine toplanarak, korumalı ambalajlar sayesinde ve
aktarma sistemlerinin yardımı ile kolayca depo edilmesi
ile zaman ve mekân faydası sağlanır.

Lojistik açıdan ambalajlama faaliyeti, taşıma
süresince bir koruma sağlar. Bu özellikle uluslararası
sevkiyat gibi çoklu taşıma şekilleriyle uzun mesafeler için
önemlidir. Mamulün doğru ambalajlama ile az alan
kaplaması, birim alanda yükleme ve boşaltma miktarının
artırılması, hafif olması, taşımanın güvenli olarak
yapılabilmesini sağlamakta ve bir diğer ifade ile mamule
mekân faydasını sağlamaktadır. Mekân boyutunda
sağladığı performansla, mamulün uygun yerde satılmasına
olanak vermektedir. Tüketiciye ulaştırılacak mamulün
taşıma faaliyetinin gerçekleştirilmesinde yüklenmesi,
boşaltılması veya bir yerden başka bir yere aktarılmasında
ambalajlama biçiminin kolaylık sağlaması
beklenmektedir.

Elleçleme bir fabrika veya depoda hammadde,
proses içi stok veya nihai ürünlerin bütün hareketleriyle
ilgilenen geniş bir konudur.

• Malzeme boşaltma,
• Mal kabul, seçerek ayırma,
• Teslim-tesellüm,
• Paket açma,
• Bölme,
• İstifleme,
• Yerleştirme,
• Yerini değiştirme,
• Yenileme-eksik tamamlama,
• Toplama,
• Yükleme

Aşağıdaki işlemleri içermektedir;

• A noktasından B noktasına en verimli şekilde
  tüm hareketleri ile ilgili malzemelerin yüklenip
  boşaltılması için gerekli araçların belirlenmesi,
• Düzenin oluşturulması

Bir malzeme her hareket ettiğinde veya
elleçlendiğinde organizasyona değer katmadan sadece
maliyete maruz kaldığından, malzeme yönetiminin ana
amacı mümkün olduğu kadar elleçlemeyi ortadan
kaldırmaktır. Bu; seyahat mesafesini, darboğazları,
envanter düzeylerini, israfa bağlı olarak oluşan kayıpları
minimize etme faaliyetlerini içerir. Böylece malzeme
yönetimi malzeme akışlarını dikkatli bir şekilde analiz
ederek önemli miktarda tasarruf sağlayabilir.

10 başlık altında toplamıştır;

• Planlama
• Standartlaştırma
• Çalışma
• Ergonomi
• Bir birim yük
• Alan kullanımı
• Sistem
• Otomasyon
• Çevre
• Hayat eğrisi maliyetleri

Elleçlenecek malzemenin miktarına, hareketlerin
boyutlarına, mesafesine, fiziksel tesisin karakteristiklerine
ve zaman ihtiyacına göre seçilen ekipmanlar şunlardır;

• Palet
• Forklift
• Vinç
• Konveyör
• Konteyner

Taşımayı kolaylaştırmak amacıyla yapılan,
yüklerin ünite haline getirilerek tek bir birim halinde
taşınmasını sağlayan alçak platformlardır. Paletler indirme
ve bindirme işlemlerinin özellikle forklift gibi araçlar
sayesinde daha hızlı olmasını sağlar. Paletler düz, etrafı
çevrili ve tekerlekli olmak üzere üç türlü olabilir.

Taşımayı kolaylaştırmak amacıyla yapılan,
yüklerin Yükün alıcı ile satıcı arasında kesintisiz ve en seri
şekilde sevk edilmesi çabaları taşıma sisteminde bulunan
her bir ünitenin birbirleriyle bütünleşmesinde paletlerin de
standartlaşmasını zorunlu hale getirmiştir. Avrupa
Ambalaj Federasyonu, 80×120 ve 100×120 cm.
boyutlarındaki paletlerde ısrar etmiş ve bu ölçülerdeki
paletler daha çok kullanılır hale gelmişlerdir.

Elleçleme faaliyetinde kullanılan arka ağırlıklı
taşıma ve istifleme aracıdır. Forkliftler genelde yakıt
çeşitliliği ve yük kaldırma kapasiteleri farklı olarak dizayn
edilmiş olup, (1,45 tondan 90 tona kadar) yükseklikleri 4
metreye kadar çıkan motorlu araçlardır. Ekipman,
genellikle palet yardımıyla taşınan malzemeleri taşımak,
kaldırmak ve istif etmek için kullanılır ve elleçleme
faaliyetlerini kolaylaştırarak, depo faaliyetlerinde
elastikiyet sağlamaktadır.

Vinç, yükleri kaldırıp bir başka yere aktarmaya
yarayan makinelerdir. Bu makinenin en önemli kısmı elle,
ya da vitesle verilen bir güçle hareket eden bir çark
çemberidir. Bu çember dönerek üzerine sarılı bir ipi ya da
kabloyu harekete geçirir. Vinç, ağır cisimleri sadece
kaldırmakta değil, aynı zamanda bir yerden alıp başka bir
yere nakletmekte de kullanılmaktadır.

Konveyör, yükleri ya da gereçleri havadan ya da
yerden taşımaya yarayan ve kapalı devre çalışan sürekli
aktarma mekanizmasıdır. Paket halinde ve ambalajlı bir
halde bulunan malzemelerin veya paletler üzerindeki
yükün, kapalı devre çalışma düzeni ile taşınmasını
sağlamaktadır.

Konteyner, milletlerarası kabul edilmiş standart
ölçülerde îmâl edilmiş tabanı ahşap, duvarları alüminyum
levhalarla kaplı, tavanı çelik saçtan yapılmış, dikey veya
yatay olarak yüklerin elleçlenmesini ve ulaştırılmasını
sağlayan taşıma kutularıdır.

Lojistik faaliyetlerin birçoğunda büyük önem
taşıyan konteynerlerin mümkün olduğunca az elleçlenmesi
hedeflenmektedir. Konteynerlerin lojistik faaliyetlerde
kullanılmaya başlanması ile,

• Ambalajlama ve depolama masrafları ile yük
  aktarma işlemlerinde zaman tasarrufu,
• Hasar oranları önemli ölçüde azaltılarak
  ekonomik fayda,
• Ürünlerin taşınması esnasında hem dış
  koşullardan (hırsızlık, kaybolma, hasar gibi)
  fiziki koruma, hem de ticari gizlilik,
• Gümrük, işlemleri sınıflandırma gibi idari ve
  teknik konularda önemli getiriler sağlanmıştır.

Elleçlemede dört kriter faaliyeti
yönlendirmektedir; hareket, zaman, miktar ve hacim.

• Hareket kriteri, malzemelerin depo vb. yerlere
  girişi, çıkışı ve depo içindeki hareketlerinin
  verimli bir şekilde yapılmasını ifade etmektedir.
• Zaman kriteri, depo vb. yerlerde malzemelerin
  doğru ve en kısa vakitte sevk alanına veya
  bekleyen araçlara taşınabilmesidir.
• Miktar kriteri depo vb. yerlerde yapılan bütün
  işlemlerin belirleyicisidir.
• Hacim kriteri, elleçlemede kullanılan raflar,
  forkliftler, konveyörler gibi bütün teçhizatın
  verimli planlanmasıdır.

Elleçleme faaliyetinde ürün özellikleri,
uygulanacak elleçleme yönteminin en önemli
belirleyicilerinden biri olmaktadır. Elleçlenecek
malzemenin; yoğunluğu, hava koşullarından etkilenme
durumu, büyümeye devam etmesi ve hava alması,
bozulma, kimsayal özellikleri yöntemi etkileyecek önemli
özelliklerdir.

Elleçleme faaliyetinde ürün özellikleri, Dock,
endüstriyel bölge veya taşıyıcı terminalindeki yükleme ve
boşaltma platformu anlamına gelmektedir. Dock yöntemi
ise malzemeler gönderilecekleri noktalara göre; sipariş
bazında, farklı ambalajlar içine hazır şekilde depoya
gönderilir. Malzemeler depoda en kısa sürede hiçbir detay
elleçlemeye tabi tutulmadan sevk edilir. Depo mekânının
en ekonomik ve kısa süre ile kullanıldığı yöntemdir. Bu
yöntemle elleçlenecek malzemelere göre inşa edilecek
depoda taban alanının büyüklüğü, rampa sayısının ve
elleçleme ekipmanlarının fazlalığı en önemli etkenlerdir.

Malzemeler depoya ürün bazlı ambalajlama ile
gönderilir. Malzemeler depoda hemen sevkiyat
noktalarının ihtiyaçlarına göre paylaştırılarak sevk edilir.
Depo mekânda kısa süreli kullanımla beraber taban alana
en çok ihtiyaç duyulan yöntemdir. Bu yöntemle
elleçlenecek malzemelere göre inşa edilecek depoda da
taban alanının büyüklüğü, rampa sayısının ve elleçleme
ekipmanlarının fazlalığı en önemli etkenlerdir.

Malzemeler depoya ürün bazlı ambalajlama ile
gönderilir. Malzemeler depoda raf adreslerine kaldırılır.
Siparişlere göre ürünler istenilen miktarlarda toplanır.
Uzun süreli ürün muhafazası söz konusu olduğu için
yükseklik kullanım olanakları çok önemlidir.

Uluslararası lojistik bir sistem içerisinde
gerçekleşmektedir. Nakliye vasıtalarından taşıma
acentelerine, bankalardan tüccarlara kadar geniş bir
yelpaze içerisinde uluslararası alanda mal ve hizmetlere
ilişkin işlemlerin, ticaretin ve hareketin kolaylaştırılmasına
yönelik bir sistemdir.

Malların küresel ortamdaki hareketi uluslararası
ticaretin bel kemiğini oluşturmaktadır ve ekonomik
büyümenin de kritik bir unsurudur. Malların dolaşımı
uluslararası alanda talep edilen yerlere, işletmelere teslim
edilmesini sağlayan mekanizma manasına gelmektedir.

Nakliye uluslararası piyasalarda marka hariç
katma değeri yüksek olsun ya da olmasın ürünlerin
rekabet edebilirliğine etki eden masraf maliyetlerinin en
önemli birimini teşkil etmekte olmasının yanında, malın
uygun zamanda ve istenilen yerde en uygun biçimde
teslim edilebilmesinin de aracısı olmaktadır.

Taşıma hizmeti, lojistik faaliyetlerin en
önemlilerinden biri olup, mal akışını sağladığı için
ticarette önemli rol oynamaktadır. Ürünlerin istenilen
zamanda ve yerde uygun maliyetle bulunması taşıma
hizmeti kapsamında gerçekleştirilmektedir.

• 500 km ve daha az mesafeye kadar olan
  taşımalarda Taktik Taşıma Planı,
• 500 km’den daha uzak mesafeler için Operatif
  Taşıma Planı,
• 500 km’den daha uzak, aynı zamanda deniz veya
  kıta aşırı mesafeyi aşmayı gerektiren taşımalarda
  Stratejik Taşıma Planı oluşturulmaktadır.

Taşıma türünün tespiti, sevk ve operasyon
yönetimi, zaman planlaması ve program hazırlama gibi
konular lojistik aktivitelerinin öncelikli konularıdır.

Çok çeşitli taşımacılık modları vardır; karayolu,
havayolu, demiryolu, denizyolu ve bazı özel nitelikli
malların taşınmasında kullanılan boru hatları gibi.

Demiryolu taşımacılığı, düşük taşımacılık
maliyetine sahip olmasına karşın, hizmet verilen yerlerin
sınırlı olması ve zaman açısından dezavantajlı olması
nedeniyle lojistik kapsamlı taşımalarda ilk sırada yer
almamaktadır. Düşük değerli ve ağır malzemelerin
taşınmasında sıklıkla kullanılan, kaza riski diğer
taşımacılık biçimlerine göre daha az olan demiryolu
taşımacılığı, ilk yatırım maliyetlerinin yüksekliğinden
dolayı genellikle devlet tarafından kurulan taşımacılık
biçimidir. Birden fazla taşımacılık sisteminin bir arada
kullanıldığı kombine taşımacılık sistemleri için, uzun
mesafe taşımalarına elverişli olan demiryolu taşımacılığı,
çevre dostu olması nedeniyle gelecekte lojistik
faaliyetlerde önemli rol oynayacağı düşünülmektedir.

Kapıdan kapıya (door to door) taşımacılık imkânı
sağladığı için çoğu tüketim mallarının taşınmasında,
dünyada yaygın kullanım alanı bulan karayolu
taşımacılığı, küçük yüklerde havayolu, daha büyük
yüklerde demiryolu ile rekabet etmektedir. Taşımacılık
maliyeti yüksek, ancak zaman unsurunun ön plana çıktığı
durumlarda kullanılan vazgeçilemez taşımacılık biçimidir.

En düşük taşımacılık maliyetine sahip olan
denizyolu taşımacılığı, hizmet verilen yerlerin sayısı
bakımında sınırlı kullanım alanına sahiptir. Taşımacılık
açısından en yavaş sistem olmasına karşın, dünya
ticaretinde, büyük hacimli yüklerin taşınmasında, birden
fazla taşımacılık sistemlerinin kullanıldığı durumlarda
önemli bir yer tutar. Limanlar, lojistik faaliyetlerin önemli
noktalarıdır, yüklerin toplanmasında ve dağıtılmasında
stratejik öneme sahiptir. Ancak yakın mesafe deniz
taşımacılığındaki gelişmeler lojistik işletmeleri için yeni
seçenekler yaratmaktadır. Lojistik işletmeleri, ithalat,
ihracat ve transit ticarette giderek artan bir biçimde
denizyolu taşımacılığından yararlanmaktadır.

Hizmet verilen yerlerin sayısının genişliğine
rağmen, en yüksek taşımacılık maliyetine sahip olan
havayolu taşımacılığı zaman unsurunun önem kazandığı
durumlarda gerekliliği olan bir taşımacılık sistemidir.
Lojistik boyutlu taşımalarda, en az tercih edilen
taşımacılık biçimidir, yüksek hızı nedeniyle diğer
taşımacılık sistemlerine göre depolama maliyetlerini
düşürse de taşımacılık maliyetleri nedeniyle yaygın hale
gelememiştir.

Boru hattı taşımacılığı, çeşitli malları kullanma
becerisi sınırlı olan ham petrol, petrol ürünleri, doğal gaz
ve su gibi ürünlerin taşınması için kullanılan bir
yöntemdir. Trafik ve hava şartlarından etkilenmemekte ve
büyük miktarların taşınmasını sağlamaktadır. Tüm
taşımacılık sistemleri içersinde en yüksek sabit ve en
düşük değişken maliyetlere sahiptir.

Bilindiği üzere, uluslararası arenada ürünün fiyatı
üreticinin belirlediği satış fiyatı değildir. Üzerinde pazarlık
yapılacak olan fiyat alıcıya teslim fiyatıdır. Bu fiyat ise
fabrika çıkış fiyatı ile taşıma, depolama, elleçleme,
sigorta, ambalajlama, konteynere yerleştirme, paletleme
ve takip giderleri gibi lojistik giderlerinin eklenmesi ile
ortaya çıkar.

Kara ve hava yollarında ulaşılan yüksek
standartlar ve yüksek taşıma kapasiteleri demiryollarının
gelişmesini bir süre gölgelemiş ise de, 1970’li yıllardan
itibaren, demiryolu teknolojisinde elde edilen önemli
ilerlemeler bu sistemi yeniden çekici hale getirmiştir.
1973-74’de yaşanan petrol fiyatlarındaki yüksek artışlar,
değişen fiyat dengelerinin bir habercisi olarak,
taşımacılıkta ilgili darboğazın atlatılabilmesin de
taşımacılık dengelerindeki yeniden oluşumun ilk habercisi
olarak, insanlara, “eski dost tren”e dönülmesi fikrini
vermiştir. Gerçekte bu fikrin altyapısını oluşturacak
projeler ve uygulamaların ilki 1964’te Tokyo-Osaka
arasında ilk hızlı tren hattı açılmasıyla başlamış olup aynı
yıllarda ve Fransa’da da bu konuda ciddi çalışmalar
yapılmıştır. 1980'lerden itibaren Asya ve Avrupa
ülkelerinin çoğu demiryolu ulaşımına, özellikle ileri
teknolojiye sahip yüksek hız trenlerine önem vermeye
başlamışlardır. Taşımacılık sektöründe karayolları ve
havayollarında çok yüklü bir trafiğin oluşması ve mevcut
koridorların bu yoğun trafik yükünü kaldıramaz duruma
gelmesi ve daha az zamanda daha çok yükü daha ucuz,
güvenli taşıyabilmesi açısından demiryollarının ve hızlı
trenlerin değerini artırmaktadır.

Tüm dünyada son yıllarda görülen genel
yaklaşım, taşımacılığı bir bütün olarak ele alıp,
taşımacılıkta her ulaşım alt sisteminden en etkin şekilde
yararlanma yoluna gitmektir. Kombine taşımacılığı
doğuran da bu anlayış olmuştur. Kombine taşımacılık, bir
yükün çıkış noktasından itibaren birden fazla taşıma
sistemi kullanılarak müşteriye ulaştırılması olarak
tanımlanabilir.

Kombine taşımacılıkta mümkün olan ulaşım
bileşimleri şöyledir;

• Denizyolu-Demiryolu-Karayolu
• Denizyolu-Demiryolu
• Demiryolu-Karayolu

Kombine taşımacılık, göndericiden alıcıya kadar
bütün aşamalarda kendine özgü bazı zincirleme
prosedürlerin rasyonel bir şekilde gerçekleştirilmesi
temeline dayanmaktadır. Kombine taşımacılık zincirinin
rasyonel hale getirilmesi aşağıdaki süreçlerin
bütünleştirilmesine bağlıdır:

• Taşıma Kaplarının Standart Hale Getirilmesi
• Taşıma Sisteminin Uyumlu Hale Getirilmesi
• Kombine Taşımacılıkta Tarafların Hukuki
  Sorumluluğunun Ortaya Konması
• Ücret Tarifeleri

İntermodal yük taşımacılığı, Lojistik Enstitüsünün
tanımına göre, malların elleçleme yapılmaksızın
taşımacılığın farklı modları kullanılarak benzer araç ve
yükleme üniteleri yardımıyla taşınmasıdır. Intermodal yük
taşımacılığında, konteyner veya treylerin hiç açılmadan
karayolu, demiryolu veya denizyolu ile taşınması
kastedilmektedir. Hedef yüklemede ağzı kapatılan
ünitenin teslim yerinde açılmasıdır. Boş konteynerin, boş
treylerin içinde bir ürün olmadan taşınmasına, içlerinde
yük olmadığı için intermodal yük taşımacılığı adı
verilememektedir.

• Altyapı maliyetlerini düşürme
• Sosyal harcamaları azaltma
• Müşteri menfaatlerini koruma
• Doğrudan tasarruf
• Dolaylı tasarruf

İşletmelerin ürün dağıtımındaki hızı ve kalitesi,
işletmenin müşterilerine sağladığı hizmet seviyesi ile
gerçekleştirilir. Gelişmiş sistemlerde üretim ve dağıtımdan
sağlanan fayda ile depolama faaliyetlerine ayrılan süre
azalır. Bu işletmeye ek masraflar getirse de, taşıma
maliyetinden sağlanacak fayda masrafı önemsiz hale
getirebilir. Bu avantajı sağlayan destek lojistik faaliyeti
“sipariş işleme” faaliyetidir.

Günümüzde sipariş işleme faaliyeti artık
elektronik ortama taşınmıştır. İşletmeler, etkin sipariş
işleme faaliyetlerini bilgisayara dayalı yönetim bilgi
sistemleri oluşturarak kurmaktadırlar. Tüm
organizasyonlarında, Elektronik Veri Değişimi ve
Elektronik Fon Transferi gibi süreci hızlandırmak ve veri
doğruluğu ile verimliliği iyileştirmek için ileri düzey
sipariş işleme metotlarını kullanmaktadırlar.

Malzemelerin, süreç içi stokun ve nihai ürünün
hareketini sağlayarak üretime destek olmasının yanı sıra;
lojistik, satış sonrası servis desteği sağlamaktan da
sorumludur. Bu faaliyetler parça ve hizmet desteği; tamir
parçalarının bayilere teslimatını, yedek parçaların
stoklanmasını, müşterilerden hatalı veya bozulan ürünlerin
toplanmasını ve tamirler için taleplere hızlı yanıt
verilmesini içerir, amacı satış faaliyeti sonunda müşteri
memnuniyetini artırmaktır. Satış sonrası servis desteği
faaliyeti lojistik sistemin iyi çalışması ile bağlantılı olup,
endüstriyel müşterilerin tamiri beklerken üretimi
durdurması veya gecikme olasılığını bu gecikmeden
doğacak maliyeti engellemeyi hedefler.

Fabrika ve depo yeri seçiminde bazı kriterlerin
göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bu kriterler;

• Doğal kaynaklara yakınlığı,
• Üretimin hedeflediği müşteri grubuna yakınlığı
  ve bu grubun yapısı potansiyel iş gücüne kaynak
  olabilirliği,
• Fabrikanın ve deponun kuruluş yerindeki vergi
  oranları ve devlet teşviklerinin olabilirliği,
• İşgücü ücretlerinin oranı,
• Birden fazla taşımacılık modunun
  uygulanabilirliği,
• Enerji kaynaklarına yakınlığı,
• Depo alanlarının minimum maliyetle maksimum
  yararı sağlayabilirliği

Satın alma depolama ve taşıma maliyetlerini
doğrudan etkilemesi nedeniyle önemli bir lojistik faaliyet
olarak değerlendirilmektedir. Satın alma, faaliyetinin
lojistik açısından görevi işletmeye hammadde, yarı mamul
ve hizmet sağlayan firmalarla ilişkilerin düzenlenmesi ve
imalatın ihtiyacı olan girdilerin zamanında hazır
bulundurulmasıdır. Bu çerçeve içinde; hangi malzeme, ne
zaman ve ne miktar sipariş edilecek, hangi firmadan satın
alınacak? Tedarik kaynakları nasıl değerlenecek? Hangi
taşıma araçları kullanılacak? Gelen malzeme nasıl depo
edilecek? Gibi konular üzerine odaklanılır.

• Malzeme akışındaki süreklilik ile operasyonların
  yürütülmesi için gerekli hizmetin sağlanabilmesi
  ve tedarik edinilmesi,
• Stok yatırımının ve kayıpların minimum düzeyde
  tutulması,
• Satıcılar arasındaki rekabetin varlığı veya
  geliştirilmesi,
• Satın alınan malzemelerin standardize edilmesi,
• Gerekli kalite standartlarının belirlenmesi ve
  güncellenmesi,
• Gerekli malzemelerin ve hizmetin en düşük nihai
  fiyattan satın alınması,
• İşletmenin rekabetçi pozisyonunun
  güçlendirilmesi,
• İşletmenin çeşitli departmanları arasında
  koordinasyonun sağlanarak üretken iş ilişkisinin
  geliştirilmesi,
• Satın alım işlerinin mümkün olan en düşük
  yönetim maliyetine katlanılarak

Gümrük, bir ülkeye giren veya bir ülkeden çıkan
mal ve eşya üzerinden alınan vergi olarak adlandırılır.
Günümüzde gümrük kavramı; küreselleşen ekonomi
içerisinde hem yerel sanayinin dış etkenlere karşı koruma
işlevini yerine getiren hem de devlet hazinesine gelir
sağlamak amacıyla çalışan devlet kurumunu ifade
etmektedir.

Gümrükleme faaliyeti, lojistik işletmelerinin
gündelik faaliyetleri içinde yer alan, Gümrük Kanun ve
Yönetmelikleri’nin kısa süre içerisinde yorumlanması ve
acil kararların alınmasını gerekli kılan ve işlemler
bütünüdür.

Ambalaj, içerisinde yer alan mamulü, yapısına ve şekline göre en iyi şekilde koruyan, temiz kalmasını sağlayan, taşınma, depolama ve pazarlama işlemlerini kolaylaştıran, metal, kâğıt, karton, cam, plastik, v.b. malzemelerden oluşan ve aynı zamanda ürünün tanıtımını yapan bir malzemedir.

Ambalajlama ile mamulün sahip olduğu özelliklere ait bilgiler verilmekte (ağırlık, fiyat, üretim tarihi, son kullanma tarihi, ürünün içeriği, üretici firmanın adı, kullanım açıklaması) böylelikle tüketiciye seçim ve kullanım kolaylığı sağlanmaktadır. Ambalajlama faaliyeti pazarlama boyutu ile değerlendirildiğinde, mamulün tanıtımına sağladığı katkı ile satın alınma motivasyonuna hizmet etmektedir.

Ambalajlamada kullanılan beş temel malzeme vardır:

• Cam malzeme; temizlenmesi kolaydır, gaz, nem, koku geçirmez, yeniden kullanılabilir ve geri dönüşümlüdür fakat kırılabilir ve kimi durumlarda oldukça maliyetli
• Plastik malzeme; hafiftir, sağlamdır, kolay şekil alır, gazlara karşı koruyucudur ve temizlemesi kolaydır fakat bazı durumlarda maliyetli olabilmesine karşın yeniden kullanılabilir ve en çok kullanılan ambalajlama
• Karton malzeme; hafiftir, ucuzdur ve geri dönüşümlüdür fakat düşük dayanıklılık ve sağlamlığa sahiptir. En çok kullanılan ikinci ambalajlama malzemesidir
• Ahşap malzeme; dayanıklı, sağlam ve kullanımı kolaydır, ağır kırılgan yüklerde ve havalandırma özelliğinden dolayı taze sebze ve meyvelerin ambalajlamasında tercih edilir, tekrar kullanılabilir fakat ağır, hacimli ve temizlenmesi zor olan bir malzemedir.
• Metal malzeme; dayanıklı ve sağlamdır, ışık, hava, su, böcek ve kemirgenlere karşı yeterli derecede dayanıklıdır, fakat ağır ve
• Tekstil malzeme; hafiftir, tekrar kullanılabilir ancak maliyetli olmakla beraber bazı durumlarda düşük dayanıklılığa sahiptir.

Ambalajlar kullanım şekillerine göre iki gruba ayrılabilirler.

1. Atıl ambalajlar: Bir sefer kullanılabilen ambalajlardır. İçindeki parçalar kullanım noktalarında tüketildikten sonra, bu ambalajlar kullanımdan çıkarı1ırlar. Karton veya tahta ambalajlar genelde atıl ambalajlardır.
2. Geri dönüşümlü ambalajlar: Defalarca kullanılabilen ambalajlardır. Yapıldıkları malzemeye göre, tedarikçi ile fabrika arasında belli sayıda rotasyon yapabilirler. Bu ambalajların özel takibi yapılır. Genelde metal veya plastikten yapılırlar.

Ambalajlama ticari olarak üç şekilde gerçekleştirilmektedir:

1. Satış Amaçlı Ambalajlama: Herhangi bir ürünü, son kullanıcıya veya tüketiciye ulaştıran, müşterinin satış noktasından ürünle birlikte aldığı ambalajlama tipi satış amaçlı ambalajlamadır. (Örnek: Kutu süt ambalajı)
2. Dış Ambalajlama: Birden fazla satış ambalajını bir arada tutmaya yarayan ambalajlama tipi dış ambalajlamadır. Dış ambalajlama üründen ayrıldığında ürün özelliğini değiştirmez ve bu ambalajlama genellikle tüketici tarafından alınmaz. (Örnek: Kutu sütlerin birlikte tutulduğu koliler)
3. Taşıma Amaçlı Ambalajlama: Satış amaçlı ambalajlama ve dış ambalajlama biçiminde gerçekleştirilen ambalajların, depolanması ve taşınması sırasında zarar görmesini engelleyen, dış ambalajlama yapılmış ürünleri, büyük sayılar halinde bünyesinde bulunduran ambalajlar taşıma amaçlı ambalajlardır. Bu perakende ambalajları içeren koli, kutu, karton ve kasadır. (Örnek: Özel metal ve ya tahta kutular, trailer, vagon gibi)

Lojistik anlamda değerlendirildiğinde ambalajlamanın üç önemli işlevi bulunmaktadır. Bunlar;

• mamulü koruma ile ilgili işlevleri,
• depolamayı kolaylaştırma ile ilgili işlevleri,
• taşıma ile ilgili işlevleridir.

Ambalajlamanın mamulü koruma ile ilgili bu klasik işlevi, mamulü dış etkenlerden koruduğu gibi kalitesinin bozulmaması gibi kimyevi koruma fonksiyonunu da kapsar. Öncelikle bu işlevin yerine getirilebilmesi için mamule ilişkin şu özellikler bilinmelidir;

• Kırılabilirlik,
• Dayanıklılık,
• Yüzeysel aşınmalara dayanma gücü,
• Parasal değer,
• Neme karşı hassasiyet,
• Sıcaklık değişimlerinden etkilenme oranı,
• Oksidasyon (metaller üzerinde çeşitli kimyasal maddelerin neden olduğu bir tabakadır) ve korozyon (metalik malzemenin içerisinde bulunduğu toprak, beton, su v.b. ortam tarafından elektrokimyasal tahribata uğramasıdır) gibi kimyasal reaksiyonlara tepki,
• Raf ömrü.

Elleçleme bir fabrika veya depoda hammadde, proses içi stok veya nihai ürünlerin bütün hareketleriyle ilgilenen geniş bir konudur. Elleçleme depo ve benzeri alanlarda;

• Malzeme boşaltma,
• Mal kabul, seçerek ayırma,
• Teslim-tesellüm,
• Paket açma,
• Bölme,
• İstifleme,
• Yerleştirme,
• Yerini değiştirme,
• Yenileme-eksik tamamlama,
• Toplama,
• Yükleme,

v.b. işlemleri kapsamakta olup hammadde, parça, kutu, sandık, palet, bagaj vb. unsurların,

• A noktasından B noktasına en verimli şekilde tüm hareketleri ile ilgili malzemelerin yüklenip boşaltılması için gerekli araçların belirlenmesi,
• Düzenin oluşturulması

ile ilgili faaliyetleri içermektedir.

Amerika Malzeme Elleçleme Enstitüsü elleçleme prensiplerini on başlık altında toplamıştır;

1. Planlama
2. Standartlaştırma
3. Çalışma
4. Ergonomi
5. Bir birim yük
6. Alan Kullanımı
7. Sistem
8. Otomasyon
9. Çevre
10. Hayat Eğrisi Maliyetleri

Lojistik faaliyetlerde, uluslararası standartların kullanılması önemlidir. Özellikle elleçleme ekipmanlarının standart olması küreselleşme sürecindeki lojistik aktörler için önem taşımaktadır. Standart olması istenen ve elleçlenecek malzemenin miktarına, hareketlerin boyutlarına, mesafesine, fiziksel tesisin karakteristiklerine ve zaman ihtiyacına göre seçilen ekipmanlar şunlardır;

• Palet,
• Forklift,
• Vinç,
• Konveyör,
• Konteyner.

Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO) konteyner paletleri konusunda standart boyutlar kabul etmiştir. Bu paletler ISO paletleri diye de bilinmektedir. ISO paletlerinin boyutları santimetre olarak 80×100, 80×120, 100×120, 120×160 ve 120×180'dir.

Konveyör: Konveyör, yükleri ya da gereçleri havadan ya da yerden taşımaya yarayan ve kapalı devre çalışan sürekli aktarma mekanizmasıdır. Paket halinde ve ambalajlı bir halde bulunan malzemelerin veya paletler üzerindeki yükün, kapalı devre çalışma düzeni ile taşınmasını sağlamaktadır.

Elleçlemede dört kriter faaliyeti yönlendirmektedir; hareket, zaman, miktar ve hacim.

• Hareket kriteri, malzemelerin depo vb. yerlere girişi, çıkışı ve depo içindeki hareketlerinin verimli bir şekilde yapılmasını ifade
• Zaman kriteri, depo vb. yerlerde malzemelerin doğru ve en kısa vakitte sevk alanına veya bekleyen araçlara taşınabilmesidir.
• Miktar kriteri depo vb. yerlerde yapılan bütün işlemlerin
• Hacim kriteri, elleçlemede kullanılan raflar, forkliftler, konveyörler gibi bütün teçhizatın verimli planlanmasıdır.

Uluslararası lojistik bir sistem içerisinde gerçekleşmektedir. Nakliye vasıtalarından taşıma acentelerine, bankalardan tüccarlara kadar geniş bir yelpaze içerisinde uluslararası alanda mal ve hizmetlere ilişkin işlemlerin, ticaretin ve hareketin kolaylaştırılmasına yönelik bir sistemdir.

Taşıma hizmeti, lojistik faaliyetlerin en önemlilerinden biri olup, mal akışını sağladığı için ticarette önemli rol oynamaktadır. Ürünlerin istenilen zamanda ve yerde uygun maliyetle bulunması taşıma  hizmeti kapsamında gerçekleştirilmektedir. 

Taşıma, ürünün bir noktadan başka bir noktaya hangi hızla (taşıma zamanı) ve devamlılıkla (hizmetin sürekliliği) hareket edeceğinin belirleyicisidir.

Belirtilen hedef ve amaçlar, lojistik boyutlu taşımalarda, taşınılacak ürünün ulaştırılacağı mesafe kapsamında farklı planlar oluşturmayı gerekli kılmaktadır. Ürünün taşınacağı mesafeye göre bir sınıflama yapıldığında;

• 500 km ve daha az mesafeye kadar olan taşımalarda Taktik Taşıma Planı,
• 500 km’den daha uzak mesafeler için Operatif Taşıma Planı,
• 500 km’den daha uzak, aynı zamanda deniz veya kıta aşırı mesafeyi aşmayı gerektiren taşımalarda Stratejik Taşıma Planı oluşturulmaktadır.

Yurt içinde olduğu gibi daha uzun mesafelere dayanan uluslararası alanda çok çeşitli taşımacılık modları vardır; karayolu, havayolu, demiryolu, denizyolu ve bazı özel nitelikli malların taşınmasında kullanılan boru hatları gibi.

Taşımacılık modlarını, taşıma araçları ve özelliklerine göre maliyet, hız, esneklik, taşınacak yük miktarı ve hizmet verilen yerlere ulaşım erişebilirliği boyutuyla sınıflandırmak mümkündür.

Denizyolu Taşımacılığı: En düşük taşımacılık maliyetine sahip olan denizyolu taşımacılığı, hizmet verilen yerlerin sayısı bakımında sınırlı kullanım alanına sahiptir. Taşımacılık açısından en yavaş sistem olmasına karşın, dünya ticaretinde, büyük hacimli yüklerin taşınmasında, birden fazla taşımacılık sistemlerinin kullanıldığı durumlarda önemli bir yer tutar. 

Havayolu Taşımacılığı: Hizmet verilen yerlerin sayısının genişliğine rağmen, en yüksek taşımacılık maliyetine sahip olan havayolu taşımacılığı zaman unsurunun önem kazandığı durumlarda  gerekliliği olan bir taşımacılık sistemidir. Lojistik boyutlu taşımalarda, en az tercih edilen taşımacılık biçimidir, yüksek hızı nedeniyle diğer taşımacılık sistemlerine göre depolama maliyetlerini düşürse de taşımacılık maliyetleri nedeniyle yaygın hale gelememiştir.

Taşımacılık sektöründe yaşanan bu hızlı gelişme yeni teknolojileride beraberinde getirmektedir. Bu gelişmelerden ilki demiryollarında yaşanmıştır

Taşımacılık sektöründe karayolları ve havayollarında çok yüklü bir trafiğin oluşması ve mevcut koridorların bu yoğun trafik yükünü kaldıramaz duruma gelmesi ve daha az zamanda daha çok yükü daha ucuz, güvenli taşıyabilmesi açısından demiryollarının ve hızlı trenlerin değerini artırmaktadır.

Tüm dünyada son yıllarda görülen genel yaklaşım, taşımacılığı bir bütün olarak ele alıp, taşımacılıkta her ulaşım alt sisteminden en etkin şekilde yararlanma yoluna gitmektir. Kombine taşımacılığı doğuran da bu anlayış olmuştur. Kombine taşımacılık, bir yükün çıkış noktasından itibaren birden fazla taşıma sistemi kullanılarak müşteriye ulaştırılması olarak tanımlanabilir.

Kombine taşımacılıkta mümkün olan ulaşım bileşimleri şöyledir;

• Denizyolu-Demiryolu-Karayolu
• Denizyolu-Demiryolu
• Demiryolu-Karayolu

Kombine taşımacılık zincirinin rasyonel hale getirilmesi aşağıdaki süreçlerin bütünleştirilmesine bağlıdır:

• Taşıma Kaplarının Standart Hale Getirilmesi: Kombine taşımacılık yapılabilmesi için öncelikle ünite haline getirilmiş taşıma kaplarının konteyner, palet v.b. halinde diğer taşıma türlerine yükleme ve boşaltılmasına uygun teknolojik bütünleşmesi sağlanmalıdır.
• Taşıma Sisteminin Uyumlu Hale Getirilmesi: Taşıma sistemi içerisinde bulunan tüm birimlerin taşıma planlarının yürütülmesi ve bilgi akış sistemi etkin ve verimli şekilde sağlanmalıdır.
• Kombine Taşımacılıkta Tarafların Hukuki Sorumluluğunun Ortaya Konması: Taşıma türleri içerisinde taşıma sözleşmeleri sigorta ve sorumlulukların göndericiden alıcıya kadar taşımanın her aşamasında belirgin hale
• Ücret Tarifeleri: Kombine taşımacılığın etkin ve verimli olabilmesi için kullanılan taşıma türlerinde uygun ücret tarifelendirilmesi yapılmalıdır.

İntermodal yük taşımacılığı, Lojistik Enstitüsünün tanımına göre, malların elleçleme yapılmaksızın taşımacılığın farklı modları kullanılarak benzer araç ve yükleme üniteleri yardımıyla taşınmasıdır. Intermodal yük taşımacılığında, konteyner veya treylerin hiç açılmadan karayolu, demiryolu veya denizyolu ile taşınması kastedilmektedir. Hedef yüklemede ağzı kapatılan ünitenin teslim yerinde açılmasıdır. Boş konteynerin, boş treylerin içinde bir ürün olmadan taşınmasına, içlerinde yük olmadığı için intermodal yük taşımacılığı adı verilememektedir.

İntermodal yük taşımacılığı, her taşımacılık biçiminin sunduğu varlık ve kaynakların optimum kullanımı ve entegrasyonu suretiyle kullanıcıların ekonomik çıkarlarını korumaya katkıda bulunur.

İntermodal taşımacılığın ekonomik etkileri şu şekilde gruplandırılabilir:

• Altyapı maliyetlerini düşürme.

• Sosyal harcamaları azaltma.

• Müşteri menfaatlerini koruma. 

• Doğrudan tasarruf. 

• Dolaylı Tasarruf. 

Günümüzde sipariş işleme faaliyeti artık elektronik ortama taşınmıştır. İşletmeler, etkin sipariş işleme faaliyetlerini bilgisayara dayalı yönetim bilgi sistemleri (MIS-Management Information Systems) oluşturarak kurmaktadırlar. Tüm organizasyonlarında, Elektronik Veri Degisimi (EDI-Electronic Data Interchange) ve Elektronik Fon Transferi (EFT-Electronic Funds Transfer) gibi süreci hızlandırmak ve veri doğruluğu ile verimliliği iyileştirmek için ileri düzey sipariş işleme metotlarını kullanmaktadırlar.

lojistik, satış sonrası servis desteği sağlamaktan da sorumludur. Bu faaliyetler parça ve hizmet desteği; tamir parçalarının bayilere teslimatını, yedek parçaların stoklanmasını, müşterilerden hatalı veya bozulan ürünlerin toplanmasını ve tamirler için taleplere hızlı yanıt verilmesini içerir, amacı satış faaliyeti  sonunda müşteri memnuniyetini artırmaktır.

Fabrika ve depo yeri seçiminde bazı kriterlerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bu kriterler;

• Doğal kaynaklara yakınlığı,
• Üretimin hedeflediği müşteri grubuna yakınlığı ve bu grubun yapısı potansiyel iş gücüne kaynak olabilirliği,
• Fabrikanın ve deponun kuruluş yerindeki vergi oranları ve devlet teşviklerinin olabilirliği,
• İşgücü ücretlerinin oranı,
• Birden fazla taşımacılık modunun uygulanabilirliği,
• Enerji kaynaklarına yakınlığı,
• Depo alanlarının minimum maliyetle maksimum yararı sağlayabilirliği gibi konuları içermektedir.

Satın alma, faaliyetinin lojistik açısından görevi işletmeye hammadde, yarı mamul ve hizmet sağlayan firmalarla ilişkilerin düzenlenmesi ve imalatın ihtiyacı olan girdilerin zamanında hazır bulundurulmasıdır.

Gümrük, bir ülkeye giren veya bir ülkeden çıkan mal ve eşya üzerinden alınan vergi olarak adlandırılır. Günümüzde gümrük kavramı; küreselleşen ekonomi içerisinde hem yerel sanayinin dış etkenlere karşı koruma işlevini yerine getiren hem de devlet hazinesine gelir sağlamak amacıyla çalışan devlet kurumunu ifade etmektedir.