TÜRKÇE SES BİLGİSİ Dersi TEMEL KAVRAMLAR soru cevapları:
Toplam 51 Soru & Cevap#1
SORU: Ses bilimi nedir?
CEVAP: Herhangi bir dil göz önünde bulundurmadan genel olarak sesleri, insan dilindeki seslerin fiziksel özelliklerini inceleyen bilimdir. Seslerin gösterilmesi için uluslararası fonetik alfabe geliştirilmiştir.
#2
SORU: Alternasyon işareti nedir?
CEVAP: Eş zamanlı kullanımları olan dil öğelerini, dilde aynı anda var olan biçimleri göstermek için kullanılan işarettir. Omuza ~ omza.
#3
SORU: Dilin tanımı nedir?
CEVAP: Bir topluluk içinde doğal olarak gelişen, zaman içinde değişen göstergeler dizgesidir.
#4
SORU: Dilin işlevleri nelerdir?
CEVAP: Dil insana özgüdür. İnsanların anlaşmalarına yarayan, duygu ve düşünceleri ifade etmeye yarayan iletişim aracıdır. İnsanlar arasında deneyim, bilgi, fikir aktarımlar dil aracılığıyla sağlanır. İnsan dili, yeni ihtiyaçlara cevap verebilmek için gerektiğinde bir dilde yeni ifade biçimleri, yeni anlamlar türetilebilmesi anlamında üretkendir. Doğal diller çeşitli nedenlere bağlı olarak sürekli bir değişim içerisindedir.
#5
SORU: Gösterge neyi ifade etmektedir?
CEVAP: Aralarında gösteren-gösterilen ilişkisi bulunan her nesne ya da durum bir göstergedir. Göstergeler kendiliğinden oluşabileceği gibi üzerinde anlaşmaya varılarak da oluşturulabilir. Gökte siyah yağmur bulutlarının oluşması bir gösterendir, gösterilen ise yağmur yağacağıdır. Bu insan tarafından belirlenmemiş doğal bir gösterge ilişkisidir. Trafik lambaları ise üzerinde anlaşmaya varılmış bir göstergedir. İnsan dili de bir göstergedir. Doğal olmayan, üzerinde anlaşmaya varılmış bir dizgedir.
#6
SORU: Alfabe nedir?
CEVAP: Bir dildeki ses ya da sesbirimleri gösteren harflerden oluşan dizgeye alfabe denir. Hiçbir alfabe bir dilde kullanılan seslerin tümünü içermez ve söylenişi eksiksiz olarak yansıtmaz. Önceki insanlar, ifade etmek istedikleri varlıkların resimlerini mağaralarda hala görebildiğimiz çizimlerle gösterirken, zamanla bu resimlerden anlatılmak istenen varlığa benzeyen semboller ortaya çıkmıştır. Bu semboller kimi alfabelerde heceleri gösteren işaretlere dönüşürken, kimi alfabelerde de tek tek sesleri gösterecek biçimde düzenlenmişlerdir. Bugün Türkçenin yazımında kullanılan alfabe her sese bir harf denkliğine büyük oranda uyulan bir sesçil alfabedir.
#7
SORU: Sesteş veya eşsesli sözcükler nelerdir?
CEVAP: Yazılışları ve söylenişleri aynı olan ve hiçbir işaret kullanılmadığı halde dilin doğal konuşurları asla karıştırılmayan sözcüklere sesteş sözcükler denir. Sağ yön adı, sağ sağlam iyi durumda. Yüz 100, yüz çehre. Türkçe kökenli sesteş sözcükleri yazımda ayıracak hiçbir işaret bulunmadığı halde, bunlar konuşurlar tarafından bağlam içinde kolayca ayırt edilebilirler.
#8
SORU: Bugünkü Türk alfabesi hakkında neler söylenebilir?
CEVAP: 1 Kasım 1928 tarih ve 1353 sayılı kanunla kabul edilen Türk alfabesinde sekizi ünlü, yirmi biri ünsüz harf olmak üzere toplam 29 harf vardır. Türkler tarih içinde Runik alfabe, Uygur alfabesi, Arap alfabesi gibi başka alfabeleri de kullanmışlardır.
#9
SORU: Ses aygıtı nedir?
CEVAP: Bir sesin oluşması sürecine herhangi bir şekilde katılan organlara ses aygıtı denir. Akciğerler, diyafram, nefes borusu, ses telleri, küçük dil, burun, damak, dil, diş, dudak gibi organlar ses aygıtı denmektedir.
#10
SORU: Gelişme işareti neyi ifade eder?
CEVAP: Dil incelemelerinde ele alınan ögenin eski ve yeni biçimlerini, yani gelişimini gösterir. < > okun açık tarafı eski biçimini, yeni olana kaynaklık edeni; uç kısmı ise gelişme sonucu ortaya çıkan daha yeni biçimi gösterir.
#11
SORU: Sözcüklerin başına konan yıldız işaretinin anlamı nedir?
CEVAP: Bunun iki temel işlevi vardır. Eğer etimoloji yapılıyorsa önüne yıldız konan sözcük, tarihi kaynaklarda belgelenmemiş, ama öyle olması gerektiği varsayılan biçimi gösterir. Yıldız işaretinin ikinci işlevi de kabul edilemez biçimleri göstermektedir.
#12
SORU: Ses nasıl tanımlanır?
CEVAP: Konuşma dilinin söylenip işitilebilen en küçük parçasına ses denir. Ses bilgisindeki bu en küçük parça anlayışı bir varsayımdır. Konuşma sırasında sesler gerçekte birbirinden ayrı söylenmezler, aralarında herhangi bir doğal bir kesinti yoktur. Konuşma devamlılık gösteren bir süreçtir. Ancak belli ses bilgisel incelemeler sonucu soyut sesler, yani dilin ayrılabilen parçaları ortaya çıkarılabilir. İnsanın ses aygıtı herhangi bir doğal dilde bulunandan çok daha fazla sesi çıkarabilecek niteliktedir, ancak diller sınırlı sayıda sesle yetinirler. Her dilin kendine göre bir ses dağarcığı vardır.
#13
SORU: Türkçe kaynaklarda dizge ne anlama gelmektedir?
CEVAP: İnsan dili bir sistemdir. Bir sistem en küçük biçimiyle seslerden, seslerin belli bir düzen içerisinde bir araya gelmesiyle oluşan morfemlerden, sözcüklerden ve sözcüklerin belli kurallar içinde bir araya gelmesiyle oluşan cümlelerden meydana gelir. Doğal dillerde var olan sesler her dilde o dile özgü kurallar çerçevesinde bir araya gelerek anlamlı sözcükler oluşturabilir. Bu anlamlı sözcükler ancak o dile özgü kurallara bağlı olarak doğru cümleler ortaya çıkarabilirler. Buradan anlaşılıyor ki, var olan malzeme insan dilinin oluşabilmesi için belli bir düzene göre bir araya gelmekte, ancak dile özgü düzene uyulduğu zaman anlamlı olabilmektedir. Bu duruma Türkçe kaynaklarda dizge denilmektedir.
#14
SORU: İşitsel ses bilimi nedir?
CEVAP: İşitme organları üzerinde yoğunlaşır. İşitmeyi gerçekleştiren kulak ve beynin işitmeyle ilgili bölümünü, seslerin insan kulağı tarafından nasıl işitildiğini, farklı ana dillere sahip dinleyicilerin sesleri nasıl algıladıklarını inceler. Ana dili Korece olan bir dinleyici, r ve l seslerini aynı şekilde işitir veya ana dili İngilizce olan biri söz sonundaki r sesini duyamaz. Yine Trakya ağızlarında söz başındaki h sesi, Fransızcada olduğu gibi kaybolur. Hasan-Asan, hem-em gibi başta h sesini söylemeyenlerin işitmede bu sese karşı duyarlılıkları daha azdır.
#15
SORU: Eklerin önünde kullanılan tire neyi ifade eder?
CEVAP: Eklerin bağımsız olarak kullanılamadıklarını, ancak bir sözcüğe eklenmek suretiyle kullanılabileceğini göstermek için bitişme yerine bir çizgi konur. Ek eğer isim türeten bir ek ise isimler cümlede yalın olarak da kullanılabildikleri için çizgi sadece ekin başına, eylemden eylem türeten bir ek ise, hem başına hem de sonuna tire konur.
#16
SORU: Standart dil ile ağızlar arasında sesbirimler açısından farklar nelerdir?
CEVAP: Kapalı e adıyla bilinen e sesi standart dilde sesbirim değildir, yani anlam farkı yaratmaz. Bunun için alfabede ayrı bir işaret de bulunmaz, e sesinin i-e arasında yer alan bütün alt sesbirimleri aynı harfle gösterilir. Standart dilde el organ, el yabancı sözcükleri aynı biçimde yazılır ve farklı söylenseler de eşsesli kabul edilirler. Standart Türkçe konuşuru için iki ses aynıdır. Ağızlarda ise, ilki açık e dediğimiz a sesine daha yakın bir sesle, ikincisi de kapalı e dediğimiz i sesine daha yakın bir sesle söylenir. Azeri Türkçesinde bu iki ses anlam ayırıcıdır, sesbirimdir ve alfabede iki ayrı harfle gösterilir. Ağızlarda ve Azeri Türkçesindeki durum eski Türkçeye ait bir özelliktir. Kapalı e sesi Azeri Türkçesi gibi kimi Türk dillerinde sesbirim olarak korunurken, diğerlerinde i veya e seslerine değişmiştir. Standart Türkiye Türkçesinde ise bu açıdan tutarlılık yoktur. Kapalı e sesi bazı sözcüklerde i, bazılarında e olmuştur.
#17
SORU: Sesbirim nedir?
CEVAP: Dilde anlam ayırıcı en küçük ögeye sesbirim denir. Çağdaş dil incelemelerinde seslerin anlam ayırıcı olup olmaması önemlidir. Örneğin al ile el sözcüklerinin anlamlarını birbirinden ayıran özellik, a ve e ünlülerinin her ikisi de açık, düz ünlüler oldukları için önlük-artlıktır. Üç ve uç sözcükleri arasındaki anlam ayırıcı özellik, her iki ünlüde yuvarlak ve dar olduğu için yine önlük-artlıktır. Dil incelemelerinde tek bir özellikle anlamca birbirinden ayrılan sözcüklere en küçük karşıt çift denir. Al-el-ol-öl-il gibi. Söyleyiş farkının anlam ayırıcı bir özellik taşımadığı, bir sesin farklı söyleniş biçimlerine alt sesbirim denir.
#18
SORU: Ana Türkçe ve Eski Türkçe terimleri neyi ifade eder?
CEVAP: Türkçenin henüz yazılı metinlerinin olmadığı, ancak karşılaştırmalar yoluyla varsayılan dönemi için ana Türkçe terimi kullanılmıştır. Tarihi metinlerde uzun ünlüler gösterilmediği için, uzun ünlülü biçimler Ana Türkçeye gönderilmiştir. Ana Türkçe döneminin milat sıralarında var olduğu düşünülmektedir. Eski Türkçe terimi ise 8. Yüzyıldan 11. Yüzyıla kadar olan dönemi kapsar. Türkçenin ilk yazılı belgelerinin ortaya çıktığı, dil açısından kendi içinde bir birlik oluşturduğu dönemdir.
#19
SORU: Ses bilgisi nedir?
CEVAP: Ses, harf, seslerin anlam ayırıcı özelliği, sesbirim, ünlüler, ünsüzlerin, ses dizimi, ünlü ve ünsüzlerle ilgili kurallar, sesler arasındaki etkileşimler, ses değişimleri ve ses olayları ses bilgisinin inceleme alanlarıdır.
#20
SORU: Dil göstergelerinin özellikleri nelerdir?
CEVAP: Her dil topluluğu kendi dilinde hangi seslerin yan yana gelerek hangi nesne ya da kavramı göstereceği üzerinde anlaşmıştır. Bu ilişkiler her dilde farklı seslerle gerçekleşir. Dil göstergelerinin gösterilenle gösteren arasındaki ilişkinin nedensiz olduğu ortaya çıkar. Ancak kimi dilsel göstergelerde sınırlı da olsa bir nedenlilikten söz edilebilir. Yansıma denilen sözcüklerde bir nedenlilik ilişkisinden söz edilebilir. Fısır fısır, gümbür gümbür, inek sesi için mö göstergeleri gibi. Başka bir nedenlilik durumu da birbirleriyle bağlantılı olan sözcüklerde görülür. Örneğin sayı adlarında, ilk sayısı büyük, ikinci sayısı küçük olan sayı öbeklerinde toplama söz konusudur. Yirmi sayı adı nedensizken, on dokuz sayı adının bir nedeni vardır. On ve dokuz sözcüklerinin toplanmasıyla oluşmuştur. Dil göstergeleri aynı zamanda soyuttur. Aynı dil nesne ve kavramları genel olarak adlandırır. Çizgisellik de dil göstergesi için ayırt edici ilkelerden birisidir. Sesler bir çizgi üzerinde dizilerek anlamlı birimleri oluştururlar. Dil sistemi tümüyle çizgiseldir, sadece sesler yan yana dizilmez, sözcükler de yan yana dizilerek cümleleri, cümleler yan yana dizilerek metinleri oluştururlar.
#21
SORU: Fonetik ve Fonoloji arasındaki temel fark nedir?
CEVAP: Fonetik insan dilindeki tanımlanabilen gerçek sesleri incelerken, fonoloji, bir sesin belli bir dilin ses sisteminde anlam ayırıcı işlevinin olup olmadığını araştırır.
#22
SORU: Eklerin bilimsel çalışmalarda gösterilmesinin ikinci yolu nedir?
CEVAP: Eklerin bütün varyantlarını yazmak yerine hepsini temsilen semboller kullanmaktır. Alışılmış olan uygulama, değişken seslerin temsilen büyük harfle verilmesidir. -A a,e -lAr -lar, ler -DA -da,-de,-ta,-te -(y)X yı,yi,yu,yü -mXş -mış, -miş, -muş, -müş -DX -dı,-di,-du,-dü,-tı,-ti.-tu,-tü. Ayrıca Türkçede eklerin bir kısmı ünlüden ibarettir veya ünlüyle başlar; bir kısmı ise ünsüzden ibarettir veya ünsüzle başlar. Bu sebeple eklenme sırasında Türkçenin ses yapısıyla çelişen durumlar ortaya çıkabilir. Ünlüyle biten bir sözcüğe tek ünsüzden ibaret olan birinci kişi iyelik ekinin eklenmesi durumunda sorun yoktur, kapı-m. Ancak aynı eki ünsüzle biten bir sözcüğe eklediğimizde Türkçede sonda bulunamayan ünsüz çiftleri oluşur, evm gibi. Bu durumda sözcükle ek arasına, yardımcı ses veya bağlama ünlüsü dediğimiz bir dar ünlü girer ve eklenmede ortaya çıkan çakışma giderilmiş olur, ev-i-m. Türkçede ikiz ünlü yoktur. Bu yüzden ünlüyle biten bir sözcüğe, ünlüden ibaret olan veya ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde yine bir çakışma ortaya çıkar, kapıa gibi. Çakışma araya yardımcı ses veya bağlama ünsüzü denilen y sesinin girmesiyle giderilir, kapı-y-a.
#23
SORU: Harf nasıl açıklanır?
CEVAP: Sesbirimleri, sesleri gösteren işaretlere harf denir. Aynı sesin gösterimi için farklı alfabelerde farklı işaretler kullanılır. Bir dilin söylenişinde yer alan tüm sesler alfabede gösterilmiyor olabileceği gibi, alfabede olduğu halde sesbirim olmayan sesler de olabilir. Türkçede şapka sorunu harf ve ses ilişkisinden kaynaklanır. Türkçede ünsüzün ön ya da art oluşunu ünlü belirler.
#24
SORU: Fonetik nedir?
CEVAP: Dil biliminin insan sesleriyle ilgilenen iki farklı kolundan birisidir ve insan dilindeki tanımlanabilen gerçek sesleri inceler. Bunu yaparken herhangi bir dile bağlı kalmaz. Fenotik; genel olarak sesler nasıl çıkarılmaktadır, nasıl oluşmaktadır, boğumlanma özellikleri nelerdir? Ölçülebilir akustik dalgalar olarak fiziki özellikleri nelerdir, üretilmelerindeki fiziksel ilkeler ve sesletim süreleri nedir, kulaktan başlayıp beyindeki işlenmelerine kadar olan işitme organlarında nasıl algılanmaktadırlar gibi sorulara cevap aramaktadır. Seslerin bu özellikler açısından nasıl tanımlanabileceği, nasıl yazılabileceği, veya yazılı olarak nasıl gösterilebileceği de fenotiğin konusudur. İnsan konuşmasındaki gerçek fiziksel seslerle ilgilendiği için fenotik terimi karşılığında Türkçede ses bilimi teriminin kullanılması uygun olur.
#25
SORU: Fonoloji nedir?
CEVAP: Zihinsel dil bilgisindeki kurallarla ilgilenir, seslerin bir dilin ses sistemi içindeki işlevlerine odaklanır. Fonolojinin temel sorusu, bir sesin belli bir dilin ses sisteminde anlam ayırıcı işlevinin olup olmadığı, bir dildeki iki ses arasındaki farkın anlamı ayırıp ayırmadığıdır. Fonetiğin aksine belli bir dildeki seslerin o dildeki işlevlerini, birbirleriyle etkileşimlerini, diziliş ve değişim kurallarını inceler. Fonolojinin konusu, gerçek sesler değil soyut seslerdir. Örneğin, alfabede a işareti, gerçek bir sesi değil, farklı biçimlerde çıkarılan ses grubunu gösterir. Kapı sözcüğünün ilk hecesindeki ses, av sözcüğünün başındakinden daha dardır, ancak fonolojik incelemeler açısından her ikisi de tek bir işaretle gösterilir. Başka bir örnek, v harfiyle gösterilen ses, var ve tavuk sözcüklerinde farklı biçimde söylendiği halde Türkçede her ikisi de aynı sesbirimin farklı gerçekleşme biçimleridir. Fonoloji iki farklı söyleyişin dilde anlam ayırıcı olup olmadığını göstermek için çeşitli karşılaştırmalar yapar. Bu yönüyle de görevsel ses bilgisi olarak da adlandırılır ve Türkçede ses bilgisi terimi ile karşılanması uygun olur. Türkçe kaynaklarda ses bilim, fonoloji karşılığında, ses bilgisi ise fonetik karşılığında kullanılabilmektedir.
#26
SORU: Söyleyiş ses bilimi nedir?
CEVAP: Seslerin çıkarılışı sırasında, konuşma organlarının durumunu, seslerin boğumlanma biçimlerini inceler ve sesleri bu açıdan sınıflandırır. Seslerin çıkarılışı sırasında soluğun, ses aygıtının herhangi bir yerinde bir engelle karşılaşıp karşılaşmamasına göre bütün dillerdeki sesler önce ünlüler ve ünsüzler olarak ikiye ayrılır. Daha sonra konuşma organlarının pozisyonlarına bağlı olarak dar, geniş, düz, yuvarlak, akıcı, patlamalı sınıflandırmalar yapılır. Ünlülerle ünsüzler arasındaki en önemli fark, ünlülerin tek başlarına hece oluşturabilmesi, buna karşılık ünsüzlerin ancak bir ünlü ile hece kurabilmeleridir. Yarı ünlü denen y sesi bile hece kurabilmek için mutlaka bir ünlüye ihtiyaç duyar.
#27
SORU: Transkripsiyon nedir?
CEVAP: Sözlü ağız malzemelerinin konuşulduğu anda veya kaydedilerek daha sonra yazıya aktarılmasına transkripsiyon veya yazıya aktarma denir.
#28
SORU: Ses sembolizmi nedir?
CEVAP: Dil göstergesinin nedenli olduğu görüşünün ileri sürüldüğü farklı durumlar vardır. Bunlar ses sembolizmi adı altında toplanır. Ses sembolizmine göre i sesi yakını, a sesi uzağı gösterir. Anne, baba gibi akrabalık adları da ses sembolizmi içinde değerlendirilir. Belli seslerin belli nesne ve kavramları gösterdiği görüşü dil bilimi araştırmalarının tarihi kadar eskidir. Geleneksel dil bilimi çalışmalarında bugün hala nedenlilik savunulmaktadır. Örneğin taş sözcüğünü oluşturan seslerin tesadüfen bir araya getirilmedikleri ve nesne ile sesler arasında doğru bir anlam bağlantısı olduğu anlaşılır.
#29
SORU: Titreşim ses bilimi nedir?
CEVAP: Seslerin süre, titreşim, sıklık, yükseklik gibi ölçülebilen fiziksel değerleriyle ilgilenir. Örnek olarak, erkek ses tellerinin saniyedeki titreşim sayısı 65-262 arasında iken, bu sayı kadınlarda 128-523 arasındadır. Bu özellik kişiden kişiye değişebildiği için, belli bir sesin kime ait olduğu belirlenebilmektedir.
#30
SORU: Transliterasyon nedir?
CEVAP: Bir alfabe ile yazılmış bir metni yorum yapmadan başka bir alfabe ile göstermektir. Harf çevrimi de denmektedir.
#31
SORU: Eklerdeki çeşitlenmenin nedeni nasıl açıklanabilir?
CEVAP: Eklerdeki çeşitlenme ünlü ve ünsüz uyumlarına göre çeşitlenir. Bilimsel çalışmalarda değişken sesleri göstermenin iki yolu vardır. Birinci yol bütün değişkenleri ayrı ayrı yazmaktır. Sadece düz geniş bir ünlüye veya düz geniş bir ünlü ve başta değişken olmayan bir ünsüze sahip olan ekler, art ve ön ünlülü olmak üzere iki farklı biçimde karşımıza çıkabilir, -a, -e, -lar, -ler. Eğer ek düz geniş bir ünlüye ve başta ünsüz uyumuna giren bir ünsüze sahip ise ikisi ünlüden, ikisi de ünsüzden kaynaklanan dört farklı biçimde karşımıza çıkar, -da, -de, -ta, -te. Ek, dar bir ünlüden ibaretse veya bir dar ünlüsü varsa ve ünsüz uyumuna girmeyen bir ünsüzle başlıyorsa dört farklı biçimde karşımıza çıkar, -yı, -yi, -yu, -yü, -mış, -miş, - muş, -müş. Bir diğer durumda ek dar bir ünlüye ve ünsüz uyumuna giren bir ünsüze sahipse dördü ünlüden, ve ikisi ünsüzden kaynaklanmak üzere sekiz farklı biçimde kullanılır, -dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü. Geniş yuvarlak ünlüler olan; o ve ö ilk hece dışında bulunamaz.
#32
SORU:
Fonetik alfabe hangi amaçla geliştirilmiştir?
CEVAP:
Seslerin gösterilmesi için uluslararası fonetik alfabe geliştirilmiştir.
#33
SORU:
Ses bilim seslerin fiziksel özelliklerini kaç farklı alanda inceler ve bunlar nelerdir?
CEVAP:
Ses biliminin, diller üzeri bir yaklaşımla insan dilindeki seslerin fiziksel özelliklerini incelediği belirtilmişti. Ses bilim bunu 3 ayrı alanda gerçekleştirir: Söyleyiş Ses Bilimi, Titreşim (Akustik) Ses Bilimi ve İşitsel Ses Bilimi.
#34
SORU:
Seslerin çıkarılışı sırasında konuşma organlarının durumunu, seslerin boğumlanma biçimlerini inceleyen ve sesleri bu açıdan sınıflandıran ses bilim alanının adı nedir?
CEVAP:
Söyleyiş Ses Bilimi, seslerin çıkarılışı sırasında konuşma organlarının durumunu, seslerin boğumlanma biçimlerini inceler ve sesleri bu açıdan sınıflandırır.
#35
SORU:
Ünlülerle ünsüzler arasındaki en önemli fark nedir?
CEVAP:
Ünlülerle ünsüzler arasındaki en önemli fark, ünlülerin tek başlarına hece oluşturabilmesi, buna karşılık ünsüzlerin ancak bir ünlü ile hece kurabilmeleridir.
#36
SORU:
Hangi ses bilim dalı seslerin süre, titreşim, sıklık, yükseklik gibi ölçülebilen fiziksel değerleriyle ilgilenir?
CEVAP:
Titreşim Ses Bilimi ise seslerin süre, titreşim, sıklık, yükseklik gibi ölçülebilen fiziksel değerleriyle ilgilenir.
#37
SORU:
Ses bilgisinin inceleme alanları nelerdir?
CEVAP:
Ses bilgisinin inceleme alanları ses, harf, seslerin anlam ayırıcı özelliği, sesbirim, ünlüler, ünsüzler, ses dizimi, ünlü ve ünsüzlerle ilgili kurallar, sesler arasındaki etkileşimler, ses değişimleri, ses olaylarıdır.
#38
SORU:
Bir sesin oluşması sürecine herhangi bir şekilde katılan organlara ne ad verilmektedir?
CEVAP:
Bir sesin oluşması sürecine herhangi bir şekilde katılan organlara ses aygıtı denir.
#39
SORU:
Konuşma dilinin söylenip işitilebilen en küçük parçasına ne ad verilir?
CEVAP:
Konuşma dilinin söylenip işitilebilen en küçük parçasına ses denir.
#40
SORU:
Ses birim (fonem) nedir?
CEVAP:
Dilde anlam ayırıcı en küçük ögeye sesbirim (fonem) denir (sesbirim teorisi hakkında genel bilgi için bk. Demirci 2011).
#41
SORU:
Dil incelemelerinde, tek bir özellikle anlamca birbirinden ayrılan sözcüklere en küçük karşıt çift (minimal pairs) denir.
CEVAP:
Dil incelemelerinde, buradaki gibi tek bir özellikle anlamca birbirinden ayrılan sözcüklere en küçük karşıt çift (minimal pairs) denir.
#42
SORU:
Yazılışları veya söylenişleri aynı olan sözcüklere ne denir?
CEVAP:
Dillerde, yazılışları veya söylenişleri aynı olan ve hiçbir işaret kullanılmadığı hâlde dilin doğal konuşurları tarafından asla karıştırılmayan yığınla örnek bulunur:
ben “birinci tekil kişi zamiri” ben “ciltteki leke”
sağ “yön adı” sağ “sağlam, iyi durumda”
yüz “100” yüz “çehre”
Bunlara sesteş veya eşsesli sözcükler denir.
#43
SORU:
Bugünkü Türk alfabesi hangi tarihte kabul edilmiştir?
CEVAP:
1 Kasım 1928 tarih ve 1353 sayılı kanunla kabul edilen bugünkü Türk alfabesinde ünlü, yirmi biri ünsüz harf olmak üzere toplam 29 harf vardır.
#44
SORU:
Günümüzde kullanılan Türk alfabesinde kaç tane ünlü kaç tane ünsüz harf vardır?
CEVAP:
1 Kasım 1928 tarih ve 1353 sayılı kanunla kabul edilen bugünkü Türk alfabesinde sekizi ünlü, yirmi biri ünsüz harf olmak üzere toplam 29 harf vardır.
#45
SORU:
Transliterasyon nedir?
CEVAP:
Transliterasyon için harf çevrimi terimi de kullanılır. Anlamı ise bir alfabe ile yazılmış bir metni yorum yapmadan başka bir alfabe ile göstermektir.
#46
SORU:
İnsan dilindeki tanımlanabilen gerçek sesleri inceleyen ve bunu yaparken herhangi bir dile bağlı kalmayan dil bilim kolu hangisidir?
CEVAP:
Fonetik insan dilindeki tanımlanabilen gerçek sesleri inceler. Bunu yaparken, herhangi bir dile bağlı kalmaz.
#47
SORU:
Zihinsel dil bilgisindeki kurallarla ilgilenen, seslerin bir dilin ses sistemi içindeki işlevlerine odaklanan ve ses bilimi de denen dil bilim dalının adı nedir?
CEVAP:
Fonoloji zihinsel dil bilgisindeki kurallarla ilgilenir, seslerin bir dilin ses sistemi
içindeki işlevlerine odaklanır.
#48
SORU:
Dilin işlev açısından en önemli özelliği nedir?
CEVAP:
Ayrıca dil, bir iletişim aracı’dır. Dilin işlev açısından en önemli yönü budur. İnsanlar arasında deneyim, bilgi, fikir vb. aktarımları dil aracılığıyla sağlanır.
#49
SORU:
Sözcüklerin başına konan yıldız işaretinin kaç işlevi vardır ve bu işlevler nelerdir?
CEVAP:
Sözcüklerin başına konan yıldız işaretinin iki temel işlevi vardır. Eğer etimoloji yapılıyorsa önüne yıldız konan sözcük, tarihi kaynaklarda belgelenmemiş ama öyle olması gerektiği varsayılan biçimi gösterir. Yıldız işaretinin ikinci işlevi de kabul edilemez biçimleri göstermektir.
#50
SORU:
Sıfır işareti hangi amaçla kullanılmaktadır?
CEVAP:
Ortası eğik çizgili sıfır işareti, düşmüş veya artık kullanılmayan ses ve biçimleri göstermek için kullanılır.
#51
SORU:
ET, TDK ve Fr. kısaltmalarının açılımlarını yazınız.
CEVAP:
Alm.: Almanca
Ar.: Arapça
AT: Ana Türkçe
ET: Eski Türkçe
Far.: Farsça
Fr.: Fransızca
İt.: İtalyanca
TDK: Türk Dil Kurumu
Yun.: Yunanca