VERGİ UYGULAMALARI Dersi SERBEST ÇALIŞANLARIN VE ÜCRET GELİRİ SAHİPLERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ soru cevapları:
Toplam 69 Soru & Cevap#1
SORU: Ticari kazanç nedir?
CEVAP: Gelir Vergisi Kanunu’nun 37. maddesinde; her türlü ticari ve sinaî faaliyetlerden doğan kazançlar ticari kazançtır şeklinde tanımlanmıştır. Ticari kazanç, her türlü ticari ve sinai faaliyetlerden doğan kazanç.
#2
SORU: Ticari faaliyet nedir?
CEVAP: Emek ve sermaye unsurlarının birlikte kullanılarak devamlı bir organizasyona dayanan, gelir vergisinin tanımını yaptığı zirai ve serbest meslek faaliyetleri dışında kalan, tüm faaliyetlere ticari faaliyet denir.
#3
SORU: Sınai faaliyet nedir?
CEVAP: Genel olarak, üretim sonucu artık değer yaratma çabalarına sınai faaliyet denilmektedir. Vergi hukukunda üretim (imalat), yeni bir madde yaratma, bitim işi ve tadilatı ifade eder.
#4
SORU: Gelir Vergisi Kanununa göre hangi faaliyetlerden elde edilen kazançlar mutlak olarak ticari kazanç sayılır?
CEVAP: Maden, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl üretim yerleri ile tuğla ve kiremit harmanlarının işletilmesi, coberlik işleri, özel okul işletmeleri (kreş, anaokulu, yabancı dil okulları vb.) ve özel hastanelerle benzeri yerlerin işletilmesi, gayrimenkullerin alım-satımı ve inşaatı işleriyle devamlı olarak uğraşanların bu faaliyetleri, kendi nam ve hesaplarına menkul kıymet alım-satımı ile devamlı olarak uğraşanların bu faaliyetleri, diş protezciliği, satın alınan veya trampa yoluyla edinilen arazinin edinme tarihinden itibaren 5 yıl içinde parsellenerek bu süre içinde veya daha sonraki yıllarda kısmen veya tamamen satılması.
#5
SORU: Ticari faaliyetle uğraşanların vergi matrahını belirlerken indirilecek giderler nelerdir?
CEVAP: Ticari kazancın elde edilmesi ve devamlılığının sağlanması için yapılan genel giderler, sosyal giderler, tedavi ve ilaç giderleri, ödenen sosyal sigorta primleri ve emekli aidatı, giyim giderleri, ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar, seyahat ve konaklama giderleri, taşıtların giderleri, ödenen vergi, resim ve harçlar, amortismanlar, işveren sendikasına ödenen aidatlar, gıda ve yardım bankalarına bağışlanan malzemeler, ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine yapılan ödemeler, işsizlik sigortası primi işveren payı, bazı işlemlerin Katma Değer Vergisi, işverenin SGK(Bağ-Kur Primi).
#6
SORU: Sosyal giderlerin içeriği nedir?
CEVAP: Çalışanların yemesi, içmesi ve barınması için işveren tarafından yapılan harcamalardır.
#7
SORU: Tedavi ve ilaç giderlerinin içeriği nedir?
CEVAP: İşyerinde çalışanların işveren tarafından karşılanan ilaç ve tedavi giderlerdir. Normal şartlarda işveren, çalışanların tedavi ve ilaç giderlerini karşılamak zorunda değildir. Bu harcamalar, çalışanların bağlı olduğu sosyal güvenlik teşkilatı tarafından karşılanmaktadır. Buna rağmen işveren çalışanları adına bu tür harcamaları yaparsa bunların gider olarak kazançtan düşülmesi mümkündür.
#8
SORU: Ödenen sosyal sigorta primleri ve emekli aidatının içeriği nedir?
CEVAP: İşveren tarafından işçi ve hizmetliler için ödenen sigorta primi ve emekli aidatı gider olarak kabul edilmektedir. Burada sözü edilen işçinin maaşından kesilen sigorta primi değildir. İşçinin maaşından kesilmesi gereken sigorta primleri ve diğer kesintiler ücretin brüt tutarının gider yazılması suretiyle zaten düşülmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu’na ödenecek işveren prim paylarının gider olarak dikkate alınabilmesi için, bu primlerin tahakkuk etmesi yeterli olmayıp fiilen ödenmiş olmaları gerekmektedir. Ödemenin daha sonraki dönemlerde yapılması hâlinde, bu primler fiilen ödemenin yapıldığı dönemde gider yazılır.
#9
SORU: Giyim giderlerinin içeriği nedir?
CEVAP: Çalışanlara işin gereği olarak, demirbaş olarak verilen giyim eşyalarıdır (iş tulumu, eldiven, baret ve benzeri).
#10
SORU: Seyahat ve konaklama giderlerinin içeriği nedir?
CEVAP: Seyahat ve konaklama giderlerinin işle ilgili olması, işin önem ve genişliği ile orantılı olması ve giderin seyahatin gerektirdiği süreyle uyumlu olması gerekir.
#11
SORU: Taşıtların giderlerinin içeriği nedir?
CEVAP: İşletmeler yürüttükleri ticari faaliyetle ilgili olarak işletmeye ait olan veya kiralanan ve işletmede kullanılan taşıtlara ait yakıt, lastik, tamir, bakım ve benzeri giderleri hasılattan indirebilirler.
#12
SORU: Ödenen vergi, resim ve harçların içeriği nedir?
CEVAP: İşletme ile ilgili olmak koşuluyla; bina, arazi, gider, tüketim, damga, belediye vergileri, harçlar ve kaydiyeler gibi vergi, resim ve harçlar ticari kazancın tespitinde gider olarak yazılabilir.
#13
SORU: İşletmeye dahil bir iktisadi kıymet için amortisman ayrılması şartları nelerdir?
CEVAP: İktisadi kıymet işletmenin aktifine girmiş olmalıdır, iktisadi kıymetin ömrü bir yıldan fazla olmalıdır, iktisadi kıymet, aşınma, yıpranma veya değer kaybına uğramaya elverişli olmalıdır, iktisadi kıymetin değeri belirli bir parasal tutarı aşmalıdır.
#14
SORU: İşveren sendikasına ödenen aidatların gider olarak gösterilmesinin içeriği nedir?
CEVAP: İşverenlerin üyesi oldukları işveren sendikalarına ödemiş oldukları aidatlar, ilgili yıl içinde ödenmiş olması şartıyla gider yazılabilir (Sendikalar Kanunu hükümlerine göre, sendikalara bir ayda ödenen aidatın tutarı, işverene bağlı işyerlerinde çalışan işçilere bir günde ödenen çıplak ücretin bir günlük toplamını aşlamaz. Aşması hâlinde aşan kısım gider yazılamaz).
#15
SORU: Gıda ve yardım bankalarına bağışlanan malzemelerin gider olarak gösterilmesinin içeriği nedir?
CEVAP: Fakirlere yardım amacıyla gıda ve yardım bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedeli herhangi bir sınırlamaya tabi olmaksızın gider yazılabilmektedir.
#16
SORU: Ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine yapılan ödemelerin gider olarak gösterilmesinin içeriği nedir?
CEVAP: İşverenler tarafından, ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları GVK 40/8’de yer alan kısıtlamalar dâhilinde gider olarak dikkate alınabilecektir.
#17
SORU: İşsizlik sigortası primi işveren payının gider olarak gösterilmesinin içeriği nedir?
CEVAP: Çalışanların prime esas aylık brüt ücretleri üzerinden % 2 oranında hesaplanan işsizlik sigortası işveren prim payı da gider olarak dikkate alınmaktadır.
#18
SORU: Katma Değer Vergisinin gider olarak gösterilmesinin içeriği nedir?
CEVAP: İndirim hakkı tanınmayan işlemlere isabet eden katma değer vergileri, gelir vergisi matrahının tespitinde işin niteliğine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilmektedir. Bu bağlamda, binek otomobillerin alış belgelerinde gösterilen katma değer vergisi, zayi olan mallar nedeniyle indirilemeyen katma değer vergisi, gelir vergisinin matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir.
#19
SORU: İşletmeden çekilen giderlerin gider olarak yazılamayacak olmasının içeriği nedir?
CEVAP: İşletme sahibinin kendisi, eşi ve çocukları tarafından işletmeden karşılıksız olarak alınan mallar, değerler, çekilen paralar gider olarak dikkate alınmaz.
#20
SORU: Hangi tür ücret ödemeleri gider olarak yazılamaz?
CEVAP: Teşebbüs sahibinin kendisine, eşline ve küçük çocuklarına, işletmeden ödenen aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar da gider olarak dikkate alınmaz.
#21
SORU: Hangi tür faiz ödemeleri gider olarak yazılamaz?
CEVAP: Teşebbüs sahibinin, eşinin ve küçük çocuklarının işletmedeki alacakları üzerinden hesaplanan faizler de gider yazılamaz. Uygulamada, küçük işletme sahiplerinin veya yakınlarının işletmeye borç para vermesi oldukça yaygındır. Bu paralar için faiz hesaplanması hâlinde bunun gider yazılması mümkün değildir.
#22
SORU: Transfer fiyatlaması sonucu bulunan farkların gider olarak gösterilmemesinin içeriği nedir?
CEVAP: Teşebbüs sahibiyle ilişkili kişi konumunda bulunanlarla gerçekleştirdikleri işlemlerde uygulanan düşük bedeller yoluyla kazancın bu kişilere transfer edilmesi mümkündür. Bu yolla kazancın aktarılması hâlinde, yapılan işlemler emsallere uygunluk ilkesine göre değerlendirilir. Emsallere uygun olmayan işlemler dolayısıyla işletmenin karını azaltan ilişkili kişilerle yapılan işlemler nedeniyle işletmenin uğradığı gelir kaybı işletmeden çekilen değer olarak kabul edilir ve kazanca ilave edilir.
#23
SORU: İşletme sahibinin kusurundan doğan tazminatların gider olarak yazılamayacak olamamasının içeriği nedir?
CEVAP: İşletmeden ödenen zarar ziyan ve tazminatlar yasal koşulların sağlanması hâlinde gider kaydedilebilmektedir. Ancak tazminat ödenmesini gerektiren durum işletme sahibinin kusurundan kaynaklanmışsa (örneğin, işverenin çalışana tacizde bulunması nedeniyle ödenen kıdem tazminatı) bunların gider olarak kaydedilmesi mümkün değildir.
#24
SORU: Hangi tür taşıtların giderleri ve amortismanları gider olarak yazılamaz?
CEVAP: Yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz, uçak ve helikopterler gibi hava taşıtlarından işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanların giderleri ve amortismanları gider kabul edilmezler.
#25
SORU: Bazın tazminatlarının gider olarak yazılamamasının içeriği nedir?
CEVAP: Basın, radyo veya televizyon yayınları yoluyla işlenen fillerden doğan maddi ve manevi tazminatlar ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınmaz.
#26
SORU: Motorlu taşıtlar vergisinin gider gösterilmesi konusunun içeriği nedir?
CEVAP: Faaliyet konusu nakliyecilik olan işletmelerde kullanılanlarla ya da kiralama faaliyeti çerçevesinde kiraya verilenler hariç olmak üzere, taşıtlar için ödenen Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınamaz.
#27
SORU: Zirai faaliyet nedir?
CEVAP: Arazide, göl ve nehirlerde, ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve ıslah yollarıyla veyahut doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle bitki, orman, hayvan, balık ve bunların mahsullerinin üretimi, avlanması, avcıları ve yetiştiricileri tarafından muhafazası, taşınmasını, satılması veya bu mahsullerden sair bir şekilde faydalanılmasıdır.
#28
SORU: Zirai kazanç elde edenler kazançlarını hangi usullere göre tespit ederler?
CEVAP: Zirai kazanç elde edenler kazançlarını gerçek usul veya stopaj usulüne göre tespit ederler.
#29
SORU: Zirai kazançlarını gerçek usule göre tespit durumunda olan bir çiftçi hangi hesabı kullanabilir?
CEVAP: Zirai işletme hesabından dilediğini uygulamakta serbesttir.
#30
SORU: Zirai kazançta vergi matrahı belirlenirken hangi giderler hasılattan indirilebilir?
CEVAP: İşletme ile ilgili olarak tohum, gübre, fide, yem, ilaç ve benzeri maddelerin sağlanması için yapılan giderler, satılmak üzere satın alınan hayvanların, zirai mahsullerin ve diğer maddelerin bedelleri, işletmelerde çalıştırılanlara, ücret, prim ve diğer adlarla hizmet karşılığı yapılan ödemeler, işçilerin yedirip içirme, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri, zirai tesisat, makine, aletler ve taşıtların çalıştırılması ve bakımı için yapılan giderler (yakıt, yağ, elektrik, yedek parça vb.) ile tamir giderleri, amortismanlar, kira ve ücret karşılığı kullanılan üretim araçları için yapılan ödemeler, zirai kazancın elde edilmesi ve sürdürülmesi için yapılan genel giderler, işletme ile ilgili olmak şartıyla sözleşmeye, ilama veya kanuna dayanarak ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar, amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması hâlinde hesaplanan zararlar, işletmeye dahil olup da aynı zamanda kişisel ve ailevi ihtiyaçlar için de kullanılan taşıtların amortismanlarının tamamı ile giderlerinin yarısı, işletmede üretilip de tohum, yem vesair suretlerde kullanılan zirai mahsullerin emsal bedelleri, gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilerden, gerçek usule geçen çiftçilerin önceki yıllardan devreden ürünlerin ortalama maliyet bedeli.
#31
SORU: Hasılattan indirilemeyecek giderler nelerdir?
CEVAP: Çiftçinin kendisinin, eşinin ve çocuklarının işletmeden çektikleri paralar, kendisine, eşline ve küçük çocuklarına işletmeden ödenen aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar, eşinin ve küçük çocuklarının işletmede cari hesap veya diğer şekillerdeki alacakları üzerinden yürütülecek faizler, her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile çiftçinin suçlarından doğan tazminatlar.
#32
SORU: Farklı zirai ürün ve hizmetler için tespit edilen oranlar nelerdir?
CEVAP: Hayvanlar, hayvansal ürünler ile kara ve su avcılığı ürünleri için yapılan ödemelerden brüt tutar üzerinden % 2 (ticaret borsalarına tescil ettirilerek satın alınanlarda % 1), diğer zirai ürünler için yapılan ödemelerden brüt tutar üzerinden % 4 (ticaret borsalarına tescil ettirilerek satın alınanlarda % 2), zirai faaliyet kapsamında yerine getirilen hizmetlerin brüt tutarı üzerinden % 4, Orman İdaresin veya Orman İdaresine karşı taahhütte bulunan kurumlara yapılan, ormanların ağaçlandırılması, bakımı, kesimi, orman ürünlerinin toplanması, taşınması ve benzeri hizmetler için % 2, çiftçilere doğrudan gelir desteği ve alternatif ürün ödemeleri için % 0.
#33
SORU: Serbest meslek kazancı nedir?
CEVAP: Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.
#34
SORU: Serbest meslek kazancının temel özellikleri nelerdir?
CEVAP: Faaliyetin mesleki bilgi ve uzmanlığa dayanması, faaliyetin bağımsız olarak sürdürülmesi ve faaliyetin sürekli olarak yapılmasıdır.
#36
SORU: Gerçek usulde serbest meslek kazançları hangi yolla bulunur?
CEVAP: Hasılat ve giderlerin serbest meslek kazanç defterine kaydedilmesi yoluyla
#37
SORU: Kazançları gerçek usulde tespit edilecek olan meslek erbapları kimlerdir?
CEVAP: Avukatlar, doktorlar, mimarlar ve mühendisler, veteriner hekimler, diş hekimleri, borsa ajan ve acenteleri, gümrük komisyoncuları, konser veren müzik sanatçıları, mankenler, tüccarlar ve serbest meslek erbabının ticari ve mesleki işlerini takip edenler, noterler ve noterlik görevini yapanlar, ebeler, sünnetçiler, arzuhalciler, rehberler, başkası adına pazarlama yapıp komisyon alanlar.
#38
SORU: Serbest meslek kazancının gerçek usulde tespiti yapılırken düşülebilecek giderler nelerdir?
CEVAP: İşyeri kirası, genel giderler, taşıt giderleri, sosyal giderler, başkalarına gördürülen hizmetlere yapılan ödemeler, mesleki yayın bedelleri ve mesleki aidatlar, seyahat ve konaklama giderleri, alınan mal ve hizmet bedelleri, kullanılan iktisadi kıymetlerin amortismanları, emekli kuruluşlarına ödenen giriş ve emekli aidatları, tazminatlar.
#39
SORU: Serbest meslek kazancının gerçek usulde tespiti yapılırken indirilemeyecek harcamalar nelerdir?
CEVAP: Her türlü para ve vergi cezaları, işle ilgili olmayan tazminatlar, 6183 sayılı Kanun kapsamında ödenen gecikme zamları, kusurdan kaynaklanan tazminat ödemeleri, özel iletişim vergisi, motorlu taşıtlar vergisi.
#40
SORU: Küçük yerlerde muafiyet uygulamasının şartı nedir?
CEVAP: Muafiyetin uygulanabilmesi için bu mesleklerin yapıldığı yerleşim yerinin köy olması veya son nüfus sayımına göre belediye içi nüfusu 5.000’i aşmayan yer olması gerekmektedir.
#41
SORU: Gelir Vergisi Kanununa göre hangi meslek erbapları istisnadan yararlanabilir?
CEVAP: İstisnadan yazar, tercüman, heykeltıraşa, hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı, mucitler (ölmüş olmaları hâlinde kanuni mirasçıları) yararlanabilir.
#42
SORU: Telif hakkı nedir? Telif haklarının çerçevesi hangi kanunla çizilmiştir?
CEVAP: Bir fikir ve sanat ürününü yaratan kimsenin bu ürün üzerinde sahip olduğu haklardır. Telife konu eserler insan yaratıcılığı ve zekâsı ile ortaya çıkmakta olup sanat ve edebiyat eserleri, bilgisayar programları, buluşlar ve benzerleridir. Bu haklarla ilgili hukuki çerçeve 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’yla belirlenmiştir.
#43
SORU: Ücret nedir?
CEVAP: Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. Maddesine göre; ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayın ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.
#44
SORU: Yapılan bir ödemenin ücret sayılabilmesi için hangi özellikleri taşıması gerekmektedir?
CEVAP: Hizmetin işverene tabi olarak verilmesi, hizmetin bir işyerine bağlı olarak yapılması ve ödemenin hizmet karşılığı yapılması özelliklerini taşıması gerekmektedir.
#45
SORU: Brüt ücretten düşülecek indirimler nelerdir?
CEVAP: Sosyal güvenlik kesintileri, şahıs sigortaları, sakatlık indirimi, işsizlik sigortası primi, sendika aidatları.
#46
SORU: Ücret üzerinden ödenecek gelir vergisinin bulunmasının aşamaları nelerdir?
CEVAP: Ücret üzerinden ödenecek gelir vergisinin bulunması iki aşamada yapılmaktadır. İlk olarak, brüt ücretten kanunda öngörülen indirimler yapılarak bulunan tutarın vergi tarifesine uygulanmasıyla hesaplanan gelir vergisi bulunur. Daha sonra hesaplanan vergiden asgari geçim indirimi düşülerek ödenecek vergi bulunmaktadır. Asgari geçim indirimi yılbaşında geçerli olan asgari ücretten yararlanılarak bulunur. Asgari ücretin; ücretlinin kendisi için % 50’si, çalışmayan ve geliri olmayan eşi için % 10’u, ilk iki çocuğun her biri için ayrı ayrı % 7,5’i, diğer çocukların her biri için % 5’i bulunur. Daha sonra bu şekilde bulunan değere gelir vergisi tarifesinin ilk diliminde yer alan oran (%15) uygulanır. Bu yolla elde edilen değer, hesaplanan vergiden düşülerek ödenecek gelir vergisine ulaşılır. Ücretlerin vergilendirilmesinde, asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra, varsa teşvik amaçlı diğer indirim ve istisnalar ayrıca dikkate alınır.
#47
SORU: Ücretlilere uygulanan muafiyet ve istisnalar nelerdir?
CEVAP: Diplomat muaflığı, elçilik çalışanları muaflığı, dar mükelleflerin çalışanları, gemi adamlarının muaflığı, üniversite ve yargı elemanlarının muaflığı, afete uğrayanların muafiyeti, teknoloji geliştirme bölgelerinde çalışanların muafiyeti, al halısı ve kilim işçilerinin muafiyeti, maden ve bazı tarım işçilerinin muaflığı, hizmetçilerin muaflığı, öğrenci ve tutukluların muaflığı, ücretliye verilen yemekler, ücretliye konut tahsisi, servis aracı sağlanması, emekli aylıkları, çırakların ücretleri.
#48
SORU: Milli sporculara uluslararası karşılaşmalara katılmaları karşılığında yapılan ödemeler için ne kadarlık vergi kesintisi yapılır?
CEVAP: 0.05
#49
SORU: Lig usulüne tabi olmayan spor dallarında yapılan ödemeler için ne kadarlık vergi kesintisi yapılır?
CEVAP: Lig usulüne tabi olmayan spor dallarında yapılan ödemeler için %5 vergi kesintisi yapılır.
#50
SORU:
Ticari kazanç kavramını tanımlayınız.
CEVAP:
Ticari kazanç, Gelir Vergisi Kanunu’nun 37. maddesinde; “her türlü ticari ve sınaî faaliyetlerden doğan kazançlar ticari kazançtır” şeklinde tanımlanmıştır. Burada kullanılan “her türlü” ifadesi, faaliyetin yasaklanmış olmasının vergilendirme açısından önemli olmadığının vurgulanması amacıyla kullanılmıştır.
#51
SORU:
Ticari faaliyet nedir? açıklayınız.
CEVAP:
Emek ve sermaye unsurlarının birlikte kullanılarak devamlı bir organizasyona dayanan, gelir vergisinin tanımını yaptığı zirai ve serbest meslek faaliyetleri dışında kalan, tüm faaliyetlere ticari faaliyet denir. Emek ve sermaye unsurunun organizasyon içindeki paylarının birbirine göre az veya çok oluşu faaliyetin ticari oluşuna etki etmez. Bu bağlamda, kundura boyacısı olan esnafın faaliyeti de ticari faaliyet olarak değerlendirilmektedir. Önemli olan bu faaliyetin devamlılığıdır.
#52
SORU:
Sınai faaliyet nedir? açıklayınız.
CEVAP:
Genel olarak, üretim sonucu artık değer yaratma çabalarına sınai faaliyet denilmektedir. Vergi hukukunda üretim (imalat), yeni bir madde yaratma, bitim işi ve tadilatı ifade eder. Yeni bir madde yaratma; bir madde veya yardımcı madde kullanarak, birleşik bir madde meydana getirme veya birleşik bir maddeyi ayrıştırarak yeni bir madde yaratmaktır. Bitim işi ise “iktisadi değere sahip yeni bir şey elde etmektir.” Topraktan maden cevherini çıkarma iktisadi bakımdan onu değerlendirmek olup bu işlem bir üretimdir. O hâlde genel olarak sınai faaliyet maddeler üzerinde bir organizasyon çerçevesinde gerçekleştirilen fiziksel ve kimyasal değişiklik olarak ifade edilebilir.
#53
SORU:
Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilen ticari kazanç sayılan faaliyetler nelerdir?
CEVAP:
Taşıdığı özellikler dolayısıyla ticari kazanç sayılıp sayılmayacağı tartışma konusu olabilecek bazı faaliyetlerin de ticari kazanç sayılacağı Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilmiştir. Buna göre aşağıda yer alan faaliyetlerden elde edilen kazançlar mutlak olarak ticari kazanç sayılacaktır.
Maden, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl üretim yerleri ile tuğla ve kiremit harmanlarının işletilmesi,
Coberlik işleri, (Cober; borsada kendi nam ve hesabına hisse senedi ve tahvil üzerine iş yapan ve bunun spekülasyonu ile uğraşan kişilere verilen addır),
Özel okul işletmeleri (kreş, anaokulu, yabancı dil okulları vb) ve özel hastanelerle
benzeri yerlerin işletilmesi,
Gayrimenkullerin alım-satımı ve inşaatı işleriyle devamlı olarak uğraşanların
bu faaliyetleri,
Kendi nam ve hesaplarına menkul kıymet alım-satımı ile devamlı olarak
uğraşanların bu faaliyetleri,
Diş protezciliği,
Satın alınan veya trampa yoluyla edinilen “arazinin” edinme tarihinden itibaren
5 yıl içinde parsellenerek bu süre içinde veya daha sonraki yıllarda
kısmen veya tamamen satılması.
#54
SORU:
Ticari kazancın tespitinde hasılattan indirilecek giderlerden Ticari Kazancın Elde Edilmesi ve Devamlılığının Sağlanması İçin Yapılan Genel Giderleri kısaca açıklayınız.
CEVAP:
Ticari Kazancın Elde Edilmesi ve Devamlılığının Sağlanması İçin Yapılan Genel
Giderler: Bu gruba; işyeri ile ilgili ısıtma, aydınlatma, haberleşme, ulaşım, kira,
temizlik, kırtasiye, muhasebe, reklam, huzur hakları, sigorta, temsil ve ağırlama,
pazarlama giderleri gibi doğrudan maliyete girmeyen giderler girmektedir.
Örnek: İşyeri için ödenen kira, elektrik, telefon ve ADSL faturası, doğalgaz
faturası, muhasebe ücretleri.
#55
SORU:
Ticari kazancın tespitinde hasılattan indirilecek giderlerden Sosyal Giderleri kısaca açıklayınız.
CEVAP:
Sosyal Giderler: Bu gruba; çalışanların yemesi, içmesi ve barınması için işveren
tarafından yapılan harcamalar girmektedir.
Örnek: İşverenin çalışanları için yapmış olduğu yemek, çay-kahve harcaması
ile çalışanlarına kalacak yer sağlaması için yapmış olduğu giderler.
#56
SORU:
Ticari kazancın tespitinde hasılattan indirilecek giderlerden Tedavi ve İlaç Giderlerini kısaca açıklayınız.
CEVAP:
Tedavi ve İlaç Giderleri: İşyerinde çalışanların işveren tarafından karşılanan
ilaç ve tedavi giderleri bu grupta yer almaktadır. Normal şartlarda işveren, çalışanların
tedavi ve ilaç giderlerini karşılamak zorunda değildir. Bu harcamalar, çalışanların
bağlı olduğu sosyal güvenlik teşkilatı tarafından karşılanmaktadır. Buna
rağmen işveren çalışanları adına bu tür harcamaları yaparsa bunların gider olarak
kazançtan düşülmesi mümkündür.
#57
SORU:
Ticari kazancın tespitinde hasılattan indirilecek giderlerden amortismanları kısaca açıklayınız.
CEVAP:
İşletmeye dâhil bir iktisadi kıymet için amortisman ayrılması için;
• İktisadi kıymet işletmenin aktifine girmiş olmalıdır,
• İktisadi kıymetin ömrü bir yıldan fazla olmalıdır,
• İktisadi kıymet, aşınma, yıpranma veya değer kaybına uğramaya elverişli
olmalıdır,
• İktisadi kıymetin değeri belirli bir parasal tutarı aşmalıdır.
Amortismana tabi bir iktisadi kıymet (makine, teçhizat ve benzeri) yılın son
gününde aktife girmiş olsa bile bir tam yıl üzerinden amortisman ayrılır. Bu nedenle
yılın son günlerinde bilgisayar, nakil vasıtası ve demirbaş niteliğindeki malların
satışları hızlanmaktadır.
Ancak, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya
çeşitli şekillerde işletilmesi olanların, bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerin aktife girdiği hesap dönemi
için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle, aktifte kaldığı ay süresi kadar amortisman
ayrılır.
#58
SORU:
Ticari kazancın tespitinde hasılattan indirilemeyecek giderlerden İşletmeden Çekilen Değerleri kısaca açıklayınız.
CEVAP:
İşletmeden Çekilen Değerler: İşletme sahibinin kendisi, eşi ve çocukları tarafından
işletmeden karşılıksız olarak alınan mallar değerler, çekilen paralar gider olarak
dikkate alınmaz.
Örnek: Ceket üretimi yapan bir işletmede işletme sahibi, üretilen ceketlerden
birisini kendisi için aldığında bu ceket gider olarak yazılamaz. Ceket, başkasına
satılmış gibi emsal bedeli üzerinden hasılat olarak yazılır.
#59
SORU:
Ticari kazancın tespitinde hasılattan indirilemeyecek giderlerden Transfer Fiyatlaması Sonucu Bulunan Farkları kısaca açıklayınız.
CEVAP:
Transfer Fiyatlaması Sonucu Bulunan Farklar: Teşebbüs sahibiyle “ilişkili kişi”
konumunda bulunanlarla gerçekleştirdikleri işlemlerde uygulanan düşük bedeller
yoluyla kazancın bu kişilere transfer edilmesi mümkündür. Bu yolla kazancın
aktarılması hâlinde, yapılan işlemler “emsallere uygunluk” ilkesine göre değerlendirilir.
Emsallere uygun olmayan işlemler dolayısıyla işletmenin karını azaltan
ilişkili kişilerle yapılan işlemler nedeniyle işletmenin uğradığı gelir kaybı işletmeden
çekilen değer olarak kabul edilir ve kazanca ilave edilir.
Örnek: Kırtasiyecilikle uğraşan işletme, mal alışlarını işletme sahibinin büyük
oğlundan yapmaktadır. Buna yasal bir engel yoktur. Ancak, işletmenin rayiç fiyatı
T5 olan fotokopi kağıdını daha yüksek fiyattan satın alması hâlinde (mesela T15),
emsallere uygun olmayan fark (T10) gider olarak kabul edilmez.
#60
SORU:
Ticari kazancın tespitinde hasılattan indirilemeyecek giderlerden gelir vergisini kısaca açıklayınız.
CEVAP:
Gelir Vergisi: İşletmenin kazancı üzerinden ödenmiş olan gelir vergisi kazançtan
indirilmez. Bu bağlamda, işletmenin önceki yıllardaki kazançları üzerinden
ödenmiş olan vergiler hiçbir şekilde gider kaydedilmez.
#61
SORU:
Ticari kazancın tespitinde hasılattan indirilecek giderlerden 5 tanesini yazınız.
CEVAP:
Ticari Kazancın Elde Edilmesi ve Devamlılığının Sağlanması İçin Yapılan Genel Giderler
Sosyal Giderler
Tedavi ve İlaç Giderleri
Ödenen Sosyal Sigorta Primleri ve Emekli Aidatı
Giyim Giderleri
#62
SORU:
Ticari kazancın tespitinde hasılattan indirilemeyecek giderlerden 5 tanesini yazınız.
CEVAP:
İşletmeden Çekilen Değerler
Bazı Ücret Ödemeleri
Bazı Faiz Ödemeleri
İşletme Sermayesine Yürütülen Faiz
Transfer Fiyatlaması Sonucu Bulunan Farklar
#63
SORU:
Zirai faaliyet nedir?
CEVAP:
Zirai faaliyet arazide, göl ve nehirlerde, ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme
ve ıslah yollarıyla veyahut doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle
bitki, orman, hayvan, balık ve bunların mahsullerinin üretimini, avlanmasını, avcıları
ve yetiştiricileri tarafından muhafazasını, taşınmasını, satılmasını veya bu
mahsullerden sair bir şekilde faydalanılmasını ifade eder.
#64
SORU:
Zirai kazancın tespiti usulü hakkında kısaca bilgi veriniz.
CEVAP:
Zirai kazanç elde edenler kazançlarını gerçek usul veya stopaj usulüne göre
tespit ederler. Zirai kazançların vergilendirilmesinde çok yaygın olan stopaj usulünde
vergi sorumlularına yapılan satışlar sırasında yapılan kesintiyle yetinilir.
Bir çiftçinin gerçek usul kapsamında vergilendirilebilmesi için “işletme büyüklüğü
ölçüsü” veya “motorlu araç ölçüsü”nden herhangi birini aşması yeterlidir.
Zirai kazançlarını gerçek usule göre tespit etmek durumunda olan çiftçi, bilanço
ve zirai işletme hesabından dilediğini uygulamakta serbesttir.
#65
SORU:
Zirai kazancın tespitinde hasılattan indirilecek giderler nelerdir?
CEVAP:
Zirai kazancın gerçek usulde tespiti ticari kazançlarda olduğu gibi bilanço veya
zirai işletme hesabı esasına göre yapılır. Bu bakımdan bir farklılık bulunmamaktadır.
Vergi matrahı belirlenirken aşağıdaki giderler hasılattan indirilebilir.
• İşletme ile ilgili olarak tohum, gübre, fide, yem, ilaç ve benzeri maddelerin
sağlanması için yapılan giderler,
• Satılmak üzere satın alınan hayvanların, zirai mahsullerin ve diğer maddelerin
bedelleri,
• İşletmelerde çalıştırılanlara, ücret, prim ve diğer adlarla hizmet karşılığı yapılan
ödemeler,
• İşçilerin yedirip içirme, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri,
• Zirai tesisat, makine, aletler ve taşıtların çalıştırılması ve bakımı için yapılan
giderler (yakıt, yağ, elektrik, yedek parça vb.) ile tamir giderleri,
• Amortismanlar,
• Kira ve ücret karşılığı kullanılan üretim araçları için yapılan ödemeler,
• Zirai kazancın elde edilmesi ve sürdürülmesi için yapılan genel giderler,
• İşletme ile ilgili olmak şartıyla sözleşmeye, ilama veya kanuna dayanarak
ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar,
• Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması hâlinde hesaplanan zararlar,
• İşletmeye dahil olup da aynı zamanda kişisel ve ailevi ihtiyaçlar için de kullanılan
taşıtların amortismanlarının tamamı ile giderlerinin yarısı,
• İşletmede üretilip de tohum, yem vesair suretlerde kullanılan zirai mahsullerin
emsal bedelleri,
• Gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilerden, gerçek usule geçen çiftçilerin
önceki yıllardan devreden ürünlerin ortalama maliyet bedeli.
#66
SORU:
Zirai kazancın tespitinde hasılattan indirilemeyecek giderler nelerdir?
CEVAP:
İndirilemeyecek giderler açısından ticari kazanç ve zirai kazanç arasındaki en
önemli farklılık, “öztüketimin” gider yazılabilmesidir. Çiftçinin işletmesinde ürettiği
ürünlerden kendisinin, eşinin ve velayet altında olan çocuklarının yapmış oldukları
tüketim indirilebilmektedir.
• Çiftçinin kendisinin, eşinin ve çocuklarının işletmeden çektikleri paralar,
• Çiftçinin kendisine, eşine ve küçük çocuklarına işletmeden ödenen aylıklar,
ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar,
• Çiftçinin eşinin ve küçük çocuklarının işletmede cari hesap veya diğer şekillerdeki
alacakları üzerinden yürütülecek faizler,
• Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile çiftçinin suçlarından doğan tazminatlar.
#67
SORU:
Zirai kazançlarda vergi kesintisi yoluyla vergilendirme hakkında ayrıntılı bilgi veriniz.
CEVAP:
Vergi kesintisi yoluyla vergilendirme, gerçek usule tabi olmayan zirai kazançlar
açısından aynı zamanda nihai bir vergileme niteliğindedir. Gerçek usulde vergilendirilen
zirai kazançlar da tevkifat kapsamındadır. Bu durumdaki mükellefler
yıl içinde kesinti yoluyla ödemiş oldukları vergileri beyanname üzerinden hesaplanan
gelir vergisinden düşerler.
Vergi sorumlusu durumunda olan kişilerin çiftçilerden gerçekleştirdikleri
“özel ihtiyaçların giderilmesine yönelik” mal ve hizmet alımları için vergi kesintisi
yapma zorunluluğu yoktur.
Örnek: Bir ticaret erbabı işletmesinde kullanmak amacıyla satın aldığı zirai
alımlar için kesinti yapacak (lokantacının çiftçiden aldığı domates); evinde kullanmak
üzere satın aldığı zirai alımlar için kesinti yapmayacaktır.
Vergi kesintisi oranları farklı zirai ürün ve hizmetler için farklı tespit edilmiştir.
Bu oranlara aşağıda yer verilmiştir;
• Hayvanlar, hayvansal ürünler ile kara ve su avcılığı ürünleri için yapılan
ödemelerden brüt tutar üzerinden % 2 (ticaret borsalarına tescil ettirilerek
satın alınanlarda % 1),
• Diğer zirai ürünler için yapılan ödemelerden brüt tutar üzerinden % 4 (ticaret
borsalarına tescil ettirilerek satın alınanlarda % 2),
• Zirai faaliyet kapsamında yerine getirilen hizmetlerin brüt tutarı üzerinden
% 4,
• Orman İdaresine veya Orman İdaresine karşı taahhütte bulunan kurumlara
yapılan, ormanların ağaçlandırılması, bakımı, kesimi, orman ürünlerinin
toplanması, taşınması ve benzeri hizmetler için % 2,
• Çiftçilere doğrudan gelir desteği ve alternatif ürün ödemeleri için % 0.
Vergi kesintisine tabi tutulacak zirai nitelikteki alımlarda çiftçiye ödenecek net
tutar ve sadece net tutar biliniyorsa brüt tutar basit bir formülle bulunur.
Formül için önce vergi kesintisi oranının bilinmesi gerekmektedir. Kesinti oranının
% 4 olduğunu varsayalım. Önce bu oranı sayısal olarak ifade edelim (0,04).
Daha sonra bunu 1 tam sayısından çıkartarak uygulanacak katsayıyı bulalım (1
- 0,04 = 0,96)
Bu katsayı; % 2 oranında kesintiye tabi işlemler için 0,98 ve % 1 oranında kesintiye
tabi işlemler için 0,99 olmaktadır.
Uygulanacak katsayı bulunduktan sonra net ve brüt tutarlardan herhangi birinin
bilinmesi yeterli olacaktır.
Net tutarın bulunması: Net Tutar = Brüt Tutar x Katsayı
Brüt tutarın bulunması: Brüt Tutar = Net Tutar / Katsayı
#68
SORU:
Serbest meslek faaliyeti nedir?
CEVAP:
GVK’nin 65. maddesinde; “her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar
serbest meslek kazancıdır” hükmüne yer verilmiştir. Maddenin ikinci fıkrasında
ise serbest meslek faaliyetinin tanımı yapılmıştır. Buna göre, “serbest meslek
faaliyeti sermayeden ziyade şahsi mesaiye ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa
dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk
altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.”
#69
SORU:
Gelir Vergisi Kanunu, bazı faaliyetlerin serbest meslek faaliyeti özelliklerini taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın serbest meslek faaliyeti sayılacağını belirtmiştir. Bu
faaliyetler nelerdir?
CEVAP:
• Tahkim işleri dolayısıyla hakemlerin aldıkları bedeller,
• Kollektif, adi komandit ve adi şirketler tarafından yapılan serbest meslek
faaliyetleri,
• Gümrük komisyoncuları,
• Borsa ajan ve acenteleri,
• Noterler ve noterlik görevini yapanlar,
• Serbest meslek erbabını bir araya getirip kazançtan pay alanlar,
• Haklarını satan veya kiraya veren telif hakkı sahipleri veya yasal mirasçıları.