Emniyetli çalışma bilinci, son yıllarda havacılık
sektöründeki teknolojik gelişmeler, artan hava trafiği ve
buna bağlı olarak havaalanlarındaki uçak ve yolcu
yoğunluğu nedeniyle çok daha fazla önem kazanmaya
başlamıştır

Özellikle havaalanı hava tarafında meydana
gelebilecek kaza riskini azaltmak ve ihmallerin önüne
geçebilmek amacıyla apron emniyeti, ekipmanların
uluslararası kurallara ve ulusal talimatlara uygun bakımı,
kullanımı ile personelin eğitiminin sağlanması büyük
önem taşımaktadır.

Uçağa verilen yer hizmetleri, bir uçağı yeni bir
ticari uçuşa hazırlamak ya da bir ticari uçuştan dönen bir
uçağı karşılamak ve uçuşu sonlandırmak için yapılan bir
dizi işlemler bütünü olarak tanımlanabilir.

Havayolu taşımacılığı yapan bir uçak için ana yer
hizmetleri işlemleri yolcu indirme, yolcu bindirme, ikram
yükleme, temizlik, yakıt alma ve geri itme (pushback)
olarak sayılabilir. Bu işlemler arasına bagaj boşaltma,
sıhhi temizlik, içme suyu yükleme, bagaj yükleme ve buz
önleme süreçleri eklenebilir. Yer hizmetleri havaalanının
farklı bölgelerinde ve günün farklı saat dilimleri içinde
icra edilebilir.

Uçuştan gelindiğinde, yolcu indirme ve bagaj
boşaltma için emniyetli şartlar oluşur oluşmaz bu süreçler
yerine getirilmelidir. Böylelikle yolcuların gecikmelerden
mümkün oldukça az etkilenmesi sağlanabilir. Bir sonraki
uçuş tarifesinin sıkışıklığına ve park pozisyonlarının
serbestliğine bağlı olarak uçak boş bir park yerine
konuşlandırılabilir. Kargo nakliyesinin yüklenmesi ya da
boşaltılması yüklenmemiş ya da indirilmiş parçaların
aciliyetine ve elverişliliğine bağlı olarak daha önce veya
daha sonra varış park yerinde ya da boş park alanında
yapılabilir. Havayolunun sorumluluğunda bulunan ve yer
hizmetlerinin bir parçası olmayan uçak hat bakım
faaliyetleri, süreçlerin karmaşıklığına bağlı olarak ya varış
park yerinde ya da uçağın çekildiği boş park alanında icra
edilebilir.

Temizleme ve sıhhi temizlik çok fazla gecikmeye
yol açmayacak şekilde ve uçağın elden geldiğince temiz
olması prensibine göre yerine getirilmelidir. Bu süreçler
maliyet ve gecikmelere yol açmayacak seçenekler
açısından değerlendirilerek varış/kalkış park ye- rinde ya
da boş park alanında yerine getirilebilirler. Bu bakımdan
fırsat bulunduğunda kullanım suyu ikmali yapılmalı
böylelikle uçağın planlama dışında kullanımına ihtiyaç
duyulduğunda icra edilmesi gereken yer hizmetleri
süreçlerinin en aza indirgenmiş olması sağlanmalıdır

Uçağın planlanmış kalkış zamanı yaklaştığında,
eğer gerekli ise, uçak kalkış park pozisyonuna çekilir.
Burada uçuş ve kabin ekibi uçak kabinine yerleşirler.
Genellikle yakıt alımı havayolunun talebi doğrultusunda
kalkış park pozisyonunda gerçekleşir. Yakıt alımı, bagaj
yükleme ve yolcu binişleri tamamlandığında uçak park
pozisyonunu terk etmeye hazır hale gelir ve pilot
tarafından, Hava Trafik Kontrol (ATC, Air Traffic
Control) kulesinden kalkış izni istenir. İzin ATC
tarafından onaylandığında geri itme süreci işletilir.

Havaalanı yer hizmetlerinin başlıca
karakteristiklerinden biri, iç içe geçmiş, birbirine
benzemeyen, araç, gereç ve ekipman, taşıt ve insan gücü
yeteneklerini kapsayan çeşitli süreçlerin iştiraki olmasıdır.
Havaalanı yer hizmetlerinin bir başka başlıca
karakteristiği ise park pozisyonlarında, ulaşım bağlantıları
boyunca ve yer hizmetleri araçlarını ilgilendiren, paralel
ve/veya ardışık yürüyen tüm süreçlerin ayrı ayrı karmaşık
olmasıdır.

DHMİ Genel Müdürlüğü yer hizmetleri
kuruluşlarının bulundurması gerekli en az personel ve
teçhizat listesi ile uygulama esaslarını bir talimat ile
belirlemiştir. Yürürlük tarihi Aralık 2009, son yenilenme
tarihi Ocak 2015 olan talimatın amacı DHMİ Genel
Müdürlüğü tarafından işletilen havalimanlarında A, B ve
C grubu Çalışma Ruhsatı almış veya alacak kuruluşların
bulundurması gereken en az personel ve teçhizat listesi ile
ilgili usul ve esasları belirlemektedir (DHMİ, 2009).
Talimatın sorumluluk kısmında SHY-22 Havaalanları Yer
Hizmetleri Yönetmeliği kapsamında çalışma ruhsatı almış
ve/veya çalışma ruhsatı talebinde bulunan tüm
kuruluşların talimatta yer alan usul ve esaslara uymak
zorunda oldukları belirtilmektedir.

Havalimanları gelen-giden yolcu trafiğine göre
kategorilere ayrılmıştır. Kategorinin tespitinde, içinde
bulunulan yıldan bir önceki yılın gerçekleşen trafiği esas
alınır. Buna göre İstanbul Atatürk Havalimanı Kategori A,
Gaziantep Havalimanı Kategori B ve Zafer Bölgesel
Havalimanı Kategori C olarak değerlendirilmektedir.

SHY-22 Yönetmeliği’nde bahsi geçen ve özelliği
olan teçhizat ile bu teçhizata ilişkin hususlar aşağıda yer
almaktadır.
Doğru Akım Üreteci (Jeneratörü)
Alternatif Akım Üreteci
Hava Aracı (ASU, Air starter unit)
Yükleme Aracı (High Loader)
Bagaj Çekme Aracı
Uçak Çekme İtme Aracı
Motorlu Yolcu Merdiveni
Çekerli Yolcu Merdiveni
Palet, Konteyner, Dolly (küçük tekerlekli taşıma aracı)
Foseptik Aracı
Su İkmal Aracı
Buz Temizleme Aracı
Soğutucu (ACU, Air condition unit)
İkram Yükleme Aracı
El Detektörü
Güvenlik Kontrol Etiket Cihazı

Havacılık sektöründe, emniyet ile ilgili
hususların derhal raporlanmasının teşvik edilmesinin kaza
ve olayların sayısını gerçek manada azalttığı giderek daha
çok fark edilmektedir. “Açık raporlama” ortamının tesis
edilmesi, sadece kazaların önlenmesi amacıyla
kullanılacak olan emniyet bilgilerinin sistematik
raporlanması, toplanması, analizi ve yayılması konusunda
bir “emniyet kültürünün” geliştirilmesinde kilit unsur
niteliğindedir.

Emniyet kültürü uygulaması, Sorumlu Müdürün
imzasıyla onaylanan yazılı bir şirket politikası ile başlar.
EYS (Emniyet Yönetim Sistemi/SMS, Safety
Management System) sadece apronda görev yapan
yöneticilerin değil aynı zamanda havayolları, yer hizmeti
sağlayıcıları, havalimanı otoriteleri, hava seyrüsefer
hizmeti sunan kuruluşları, sivil havacılık otoriteleri ve
ulusal resmi makamların üst düzey yöneticilerinin de
bağlılık ve sorumluluk içinde hareket etmesini gerektirir.

Aşağıdaki kurallar, ulusal mevzuatta yer alan
hususlar öncelikli olmak kaydıyla apron üzerinde
gerçekleştirilen tüm faaliyetler için geçerlidir. Daima
etrafta olup bitenlerin farkında olunmalıdır. Daima kişisel
koruyucu ekipman kullanılmalıdır. Sigara içilmemelidir.
Performansı veya muhakeme yetisini olumsuz
etkileyebilecek yasal veya yasadışı herhangi bir ilaç ve
alkollü içecek kullanılmamalıdır. Ani, sert veya taşkın
hareketlerde bulunulmamalı; yaralanmaya veya hasara yol
açabilecek şakalaşmalar yapılmamalıdır. Tüm
yaralanmalar, ekipman hasarları ve çarpışmaya ramak
kalan olaylar, ilk amire bildirilmelidir. Hizmet dışı
ekipman kullanılmamalıdır. Apron, yabancı madde
hasarından (FOD, Foreign Object Damage)
temizlenmelidir. Araçlar sadece eğitimli ve yetkili
kişilerce kullanılmalıdır. Hız sınırlarına daima
uyulmalıdır. Kesinlikle hareket halindeki bir araca
binmeye veya hareket halindeki bir araçtan inmeye
kalkışılmamalıdır, araç durana kadar beklenmelidir.
Koltuk sayısı kadar kişi taşınmalıdır. Araçta boş koltuk
yoksa insan taşınmamalıdır. Uçağın gövdesi veya kanatları
altındaki yasak bölgede araç veya ekipman
kullanılmamalıdır. Bazı dar gövde uçakların yüklenmesi
ya da boşaltılması sırasında, araçların veya ekipmanın,
motor ile gövde arasında kullanılması gerekebilmektedir.
Bu gibi durumlarda, motor veya gövde ile temas
edilmemesine büyük özen gösterilmelidir. Araç
kullanırken, yakıt hortumlarının veya statik kabloların
üzerinden geçilmemelidir. Yükselebilir platforma sahip
olan araçlar uçağa yanaşma esnasında platformları en alt
seviyede olmalıdır. Yer kılavuzu/işaretçisi
bulunmadığında ve görüş açık olmadığında, araçlar uçağa
kesinlikle geri geri yanaşmamalıdır. Hareket halindeki bir
uçağa yanaşırken dikkatli olunmalıdır; yol hakkı daima
uçağındır. Uçak motorlarının giriş ve çıkış bölümlerine
temastan kaçınılmalıdır. Uçağın herhangi bir bölümünün
altında çalışırken azami dikkat gösterilmelidir. Uçak
motorları durmadan veya işaret ışıkları (beacon) yanarken,
uçağın burun hizasından ileriye geçilmemelidir. Uçağın
işaret ışıkları (beacon) açık olduğu durumlarda, uçağa
sadece harici takat aracı (GPU, Ground Power Unit)
bağlanabilir ve kulaklık (head set) kullanan personel,
kulaklığı uçağın burnundaki yuvasına takarak konuşabilir.
Uçağın kalkış işlemleri sırasında ve uçağın işaret ışıkları
yandığı esnada uçak altına gecikmeli olarak gelen yolcu
çıkış bagajları asla yüklenmeye çalışılmamalıdır.

Pervaneli uçakların yakınlarındaki apron
faaliyetleri için geçerli genel kurallar ayrıca belirtilebilir.
Pervane hiçbir zaman el ile durdurulmamalıdır. Pervaneler
tamamen durana kadar beklenmelidir. Pervaneler özellikle
motorlar durduktan sonra sessizdir. Dönen pervaneler
kolayca görünmez. Pervaneler tamamen durmadan uçak
altına girilmez. Pervanelerin dönüş alanı içinden asla
geçilmez. Pervane motoru çalıştığı zaman, pervanelerin
çevresindeki tehlikeli alan 4 metredir. Pervane durmuş
olsa bile hiçbir şekilde pervanenin altından veya arasından
geçilmemeli, etrafındaki yoldan geçilmelidir.

Yer Hizmeti Ekipmanının (GSE, Ground Service
Equipment) yerleştirilmesinde uyulması gerekli genel
esaslar listelenebilir. GSE, uçak motorları durduktan
sonra, uçak geçiş bölgesinin sınır çizgilerinin dışına
yerleştirilmelidir. GSE’yi uçağın yanına yerleştirmeden
önce, tüm takozların atıldığı ve korkulukların çekildiği
kontrol edilmelidir. GSE’yi uçağa yanaştırdıktan sonra,
eğer takılı ise, sabitleyicilerin indirildiği ve korkulukların
düzgün bir şekilde çekildiği kontrol edilmelidir. Yükleme
platformları, uçağın yanına yerleştirilirken alçak
pozisyonda tutulmalıdır; kargo kapılarının açılması için
yeterli boşluk bırakılmalıdır. Ekipmanların uçağa
yanaşması esnasında 3 metre kala 2 kere fren kontrolü
yapılmalıdır. Uçağın kargo kapısının açılıp/kapanma
sırasında yaralanmadan kaçınmak için dikkatli
olunmalıdır. Ekipmanın uçağa erişim sağlayabileceği
emniyetli bir mesafe payı bırakılarak düzenli bir biçimde
konumlandırılması sağlanmalıdır.

Uçağa yanaşmadan önce, uçağın durduğundan,
burun veya ana dikme tekerlerine takoz koyulduğundan,
uçak işaret ışıklarının söndüğünden ve/veya uçak
motorlarının sustuğundan [Yardımcı Güç Ünitesi (APU,
AuxiliaryPower Unit) hariç], işaretçi personelin
“yaklaşmak emniyetli” işaretini vermiş olduğundan emin
olunmalıdır. Ayrıca, şiddetli rüzgâr koşullarında uçağı
emniyete almak için ek takoz konulması, ekipmanların
uçağa yürüme hızında yaklaştırılması ve hizmet
ekipmanlarının kesinlikle kanat uçlarında bulunan yakıt
tahliye deliklerinin 3 metre çaplı bölge içinde park
edilmemesi gereklidir. Herhangi bir uçağın etrafında
çalışırken antenler, pitot tüpleri, vorteks jeneratörler ve
klima sisteminin çıkış noktaları gibi yaralanmalara
sebebiyet verebilecek çıkıntılara karşı dikkat edilmelidir.

Uçağa araçların yanaştırılmasına ilişkin genel
esaslar belirlenmiştir. Normal şartlarda, ilk olarak
merdiven, bagaj hizmeti araçları, konveyör ve high loader
(yükleme aracı) ardından da ikram ve kabin temizleme
araçları yanaşır. İkram ve temizlik araçları yerleştirilirken,
gövdenin kavisliliğini hesaba katarak, platformun ön
ucunun uçağın yan tarafında mümkün olduğunca dikey
olması sağlanmalıdır. Bagaj hizmeti araçlarının pozisyon
almasının ardından, bagaj arabalarını çeken çekici araçlar,
trolleyler (tekerlekli servis arabası), bagaj arabaları,
konteyner dolly’leri ve diğer bagaj, kargo ve posta taşıma
ekipmanı yanaşabilir. Yakıt aracı uçağa mümkün
olduğunca dikkatli yanaştırılmalıdır. Ayrıca, yakıt aracının
çıkış yolu ve yakıt güvenlik bölgeleri engellenmemelidir.
 

Hava aracının etrafında emniyet konisi
kullanılmasının amacı uçağın yer hasarına en fazla maruz
kalabileceği alanın çevresinde, uçağı bu hasardan
koruyabilecek bir emniyet tamponu yaratmaktır. Emniyet
konileri, yer kazası hasarlarını önlemek amacıyla, bilhassa
motorlar ve kanat uçları gibi, 1-1,5 metre mesafe ile uçak
alanlarının etrafında koruyucu alanlar oluşturmak için
kullanılır.

Yabancı Madde Hasarı (FOD, Foreign Object
Damage) uçağa zarar verebilir ve yaralanmalara neden
olabilir. Somun, cıvata, bez parçaları, kâğıt, plastik, içecek
kutuları, bagaj parçaları ve etiketleri, kaplama parçaları,
uçak mutfak (galley) atıkları, yemek ve çöp gibi FOD’ler
aprondan temizlenmelidir. Temizlik için beklenmemeli,
yabancı cisim görüldüğü anda derhal temizlenmelidir.

Yabancı madde hasarının önlenmesine yönelik
çeşitli genel ilkeler bulunmaktadır. Uçak gelmeden önce,
park sahasında mutlaka FOD kontrolü yapılmalı, park
sahası motorlara zarar verebilecek, tüm maddelerden
arındırılmalıdır. FOD görülür görülmez kaldırılmalıdır.
FOD, el ile kolaylıkla kaldırılamıyor ise amirin
havalimanından veya terminal işleticisinden el ile
(manuel) veya havalimanı süpürme makinesini kullanarak
kaldırmasını talep etmesi istenmelidir. Çalışma alanlarında
veya yer hizmetleri araçlarında FOD kutularının
bulunması sağlanmalıdır. Uçağın içerisindeki ve
etrafındaki tüm araçlardan sorumlu olunmalıdır. Emniyet
teli veya somun ve cıvata gibi diğer boşta olan maddeler
çalışma alanlarında bırakılmamalıdır. Apron alanlarında
FOD olup olmadığı sürekli olarak kontrol edilmelidir.
Uçaktaki yükleme işlemin tamamlanması, ekipmanların
uçaktan ayrılması sonrasında da FOD kontrolü
yapılmalıdır.

Yer hizmetleri kuruluşunun tesislerinde, uygun
türde ve sayıda yangın söndürme cihazının çalışır
vaziyette ve işaretli alanlarda hazır bulundurulması ve
bunlara erişimin açık tutulması, yangın ikaz
istasyonlarının işaretlerle belirtilmiş ve ulaşılabilir olması,
yangın hidrantlarının ve hortumlarının işaretlerle
belirtilmiş ve ulaşılabilir olması, yere gömülü yakıt
sistemlerinin acil durum kapatma noktalarının işaretlerle
açıkça belirtilmiş ve ulaşılabilir olması, tüm personelin
yangın söndürücülerin, hidrantların, alarmlarının ve acil
durum kapatma sistemlerinin yerlerini bilmesi ve nasıl
çalıştıkları hakkında bilgi sahibi olması, acil durum
çıkışlarının ve kaçış yollarının belirgin bir şekilde
işaretlenmesi ve önlerinde herhangi bir engel
bulunmaması ve ışıklı çıkış işaretlerinin çalışır durumda
olması, yanıcı maddelerin gereken şekilde saklanması ve
bertaraf edilmesi, sigara içilmeyen alanların belirlenerek,
personelin sigara içme kısıtlamaları hakkında tabelalarla ikaz edilmesi, uçak ve yakıt hizmet araçlarının yakıt
dolum veya boşaltma işlemi başlamadan önce güvenli bir
şekilde bağlanmaları, çalışmayan yangın ekipmanın derhal
amirlere bildirilmesi gerekmektedir.

Havalimanı yolcularının apron üzerinde
emniyetinin sağlanmasına yönelik çeşitli genel ilkeler
bulunmaktadır. Yolcular gözetim altında tutulmalı ve
etrafta dolaşmalarına izin verilmemelidir. Yolcular,
terminale giriş çıkışlar için belirlenmiş güzergâhları takip
etmelidir. Yolcular uçakların jet motor egzozundan ve
pervanelerinden uzak durmalıdır. Yolcular, araç
trafiğinden kesin bir şekilde ayrı tutulmalı ve elektrik
kablolarından, yakıt hortumlarından ve diğer apron
ekipmanlarından uzak durmalıdır. Uçak ile terminal
arasındaki yolu gerektiğinde gösterecek personel
görevlendirilmeli veya mümkün olan durumlarda bu yol
emniyet konileri vb. araçlarla belirtilmedir

Yükleme ve boşaltma sırasında uçağın
cephelerine, kapılarına ve zeminine zarar vermemeye özen
gösterilmelidir. Ayrıca zemin ağırlık sınırlarının aşılması,
yetersiz sabitleme, ayraçların (seperatörlerin) ve kapı
ağlarının bağlanmaması, kapıların yanlış açılıp
kapatılması, kargo kapılarının şiddetli rüzgârlar sırasında
kullanılması ve kargo kompartımanında kaldıraç işlevi
gören araçların kullanılması da uçağın zarar görmesine yol
açabilir. Yükleme veya boşaltma sırasında uçağın yerden
yüksekliğinde herhangi bir değişikliğe karşı tetikte
olunmalıdır. Uçağın yapısı kırılabilir maddeden
üretilmiştir ve zarar görmeleri halinde ciddi sonuçlara
sebebiyet verebilir. Bu nedenle, ekipman yanaştırırken çok
dikkatli olunmalıdır. Uçak gövdesine yanaşacak
ekipmanlar asla gövdeye temas etmemelidir.

Herhangi bir yer hizmeti aracı çalıştırılmadan
önce operasyon öncesi emniyet kontrolü yapılarak tüm iç
ve dış ışıkların düzgün çalışır durumda olduğundan,
direksiyonun ve acil durum frenleri de dâhil olmak üzere
frenlerin düzgün çalışır durumda olduğundan, lastiklerin
havasının uygun ve dişlerinin yeterli olduğundan, tepe
lambasının çalışıp çalışmadığından, eğer var ise, rüzgâr
camının doğru takıldığından, çatlak veya çizik
olmadığından ve temiz olduğundan, silecek lastiklerinin
düzgün çalışır durumda olduğundan, yakıt, yağ ve su
seviyelerinin yeterli olduğundan, dış hasar mevcut ise,
araç performansını etkilemeyeceğinden veya personelin
yaralanmasına ya da diğer ekipman, kolaylıklar ya da
uçağın zarar görmesine sebebiyet vermeyeceğinden,
herhangi bir sızıntı veya döküntü olmadığından, eğer takılı
ise, çekme kaplinlerinin doğru takıldığından, tüm hidrolik
ekipmanın çalışır durumda olduğundan, mevcut ise, alıcı-
verici sinyalin eksiksiz çalıştığından, tüm uçak koruma
tamponlarının (çarpma tamponları) iyi durumda
olduğundan emin olunmalıdır. Ayrıca, ekipmanlar
üzerinde bulunan kuru kimyevi toz, tetikli ve manometreli
yangın söndürme cihazların kullanılabilir durumda olduğu
kontrol edilmedir

Frenlerinde, koruyucu tamponlarında (çarpma
tamponları), direksiyonunda, çekme kaplinlerinde,
ışıklarında, tekerleklerinde veya ön cam sileceklerinde
herhangi bir kusur/arıza olan ya da yakıt veya yağ sızıntısı
olan ekipman hizmetten alınmalıdır. Bu araçların üzerine
“HİZMET DIŞI” etiketi yapıştırılmalıdır. Uygun olan
durumlarda, pozitif kilitleme anahtar sistemi de
kullanılmalıdır. Uçağın kalkışına olanak sağlamak için,
hizmet dışı ekipmanın operasyon alanından çıkarılması
gereken durumlarda sıralanan prosedürler uygulanmalıdır.
İlk olarak amire bilgi verilmelidir; amir de bakım hizmeti
sağlayıcısı ile irtibata geçmelidir. Araç, acil durum
prosedürlerine uygun şekilde alandan kaldırılmalıdır.
Hizmet dışı etiketi taşıyan araçlar veya ekipman, onarılıp
ilgili amir tarafından tekrar kullanıma sunuluncaya dek
kullanılmamalıdır

Ticari havaalanlarında, genel anons sistemi
aracılığı ile yapılan bir çağrı yolcuları çıkış kapısına doğru
ilerlemeye ve uçağa binmeye (boarding) davet eder.
Buradaki uçağa binmek terimi yolcuların uçak kabinine
girmesi ve koltuklarına yerleşmesi anlamındadır. Bu süreç
yolcuların uçak kabinine binmesine izin verilmesi ile
başlar ve kapıların kapatılması ile sonlanır. Yolcu indirme
süreci ise bunun tersine bir sıra izler. Her iki süreç için de
merdivenler ya da körükler kullanılır. Küçük uçaklar
kendi merdivenlerini taşıyabilirler. Körük kullanıldığında
sadece sol ön kapı kullanılırken uçağın modeline bağlı
olmak üzere süreci hızlandırmak üzere sol arka kapıya
merdiven yanaştırılabilir

Havayolları farklı temizlik hizmetleri talep
edebilirler. Bu süreç, gün içinde sadece çöpü dışarı
çıkarmak gibi 5 dakikalık bir süreden çöpün tahliyesi,
koltuk ceplerinin temizliği, emniyet kemerlerinin
yerleştirilmesi, vakumlu temizlik gibi 40 dakikaya varan
bir süreye mal olabilir. Daha uzun süreli işlemlerin
uygulanması uçağın bir sonraki uçuş zamanına bağlı
olarak değişir. Bu tür süreçler, genellikle uçak gece
yatısına kaldığında ya da uzun süre yerde olduğunda
gerçekleştirilir. Birçok uçakta temizlik ve ikram yüklemesi
aynı anda yapılabilir ancak küçük uçaklarda bunun için
yeterli alan yoktur. Bu durumda hangisinin önce
yapıldığının önemi yoktur, tek tek gerçekleştirilirler. Uçak
temizlik ekipleri bir uçaktan diğerine geçerek temizlik
işlemine devam edebilirler ancak mola verdiklerinde ve
yastık, battaniye gibi ek malzemeye ihtiyaç duyduklarında merkezlerine dönmek durumundadırlar. Temizlik
sürecinde uçak tipine göre belirgin bir farklılık
olmamasından dolayı ekipler herhangi bir uçağa
yönlendirilebilirler

Bu süreç bir önceki uçuştan arta kalan yiyecek ve
içeceklerin boşaltılması ile bir sonraki uçuş için taze
yiyecek ve içeceklerin yüklenmesini kapsar. İkram süreci
yolcular uçağı terkeder etmez başlayabilir. İkram şirketleri
ikram bloklarını dışarı almak ve yüklemek için high
loader’lar kullanırlar. Bu ekipmanlar her tür uçak için tek
tip değildir. Bu bakımdan planlama gerekmektedir.
Yükleme süresi yiyecek miktarına ve nasıl
kargolandıklarına bağlı olarak 5 dakikadan 75 dakikaya
kadar sürebilir. Ekipler diğer bir uçağa servis vermeye
başlamadan önce çöpleri bırakmak ve yeni yiyecek ve
içecek almak için depoya gitmek durumundadırlar. İkram
koordinatörü gerekli adam saati haftalar için kabaca
tahmin ederken detaylı planlama her gün için yapılır.

Uçağın kullanılmış suyu boşaltılmalı ve bir sonraki uçuş
için taze su ile yüklenmelidir. Bu süreç genellikle uçağın
bagaj ve yakıt yüklemesi yapılan tarafının tersinde tarafta
çalışan iki farklı araç ile yerine getirilir. Bunun anlamı su
ve sıhhi temizlik sürecinin bagaj boşaltma/yükleme ve
yakıt alma süreçleri ile aynı anda icra edilebileceğidir
ancak emniyet ve uçak etrafındaki boş alan sınırlamaları
dolayısı ile yapılmamalıdır.

Çok ince bile olsa uçak üzerinde biriken nem
ya da buz tabakası uçağın taşıma kuvveti ve kontrolü
için olumsuz bir etki meydana getirdiğinden buzdan
korunma ya uçağın herhangi bir bölümü kar veya buz
ile kaplandığında ya da havadaki nem oranının bu
olasılığı ortaya çıkartacak kadar yüksek olması
durumunda uygulanmalıdır. Bu süreç iki kısma
ayrılmıştır. İlk aşamada nem ya da buz genellikle ılık,
Tip 1 sıvı (glikol karışımı) ile uçağın üzerinden
kaldırılır. İkinci aşama emniyeti tehdit edecek yeni nem
ya da buz tabakası oluşmasını önleyecek daha kalın Tip
2 sıvı kullanarak kalkıştan hemen önce uçağın
yıkanmasıdır. Bu işlemden kalkışa kadar geçebilecek
süre, üzerinde tutma zamanı (hold- over time) Tip 2
sıvının etkisini kaybetmesi dolayısı ile sınırlıdır. Bunun
anlamı kalkıştan çok önce uçağın yıkanmasının
faydasız olacağıdır. Üzerinde tutma zamanının süresi
kullanılan sıvının çeşidine, ısı değerlerine ve
buzlanmanın türüne bağlıdır. Bu yüzden uçağa doğru
zamanda müdahale edebilecek bir buzlanmadan önleme
aracı bulundurmak önemlidir. Eğer uçağa geç müdahale
edilirse ikmal süresi uzayacak ve rötara neden olacaktır.
Eğer uçağa erken müdahale edilirse sürecin
tekrarlanması gerekecektir. Bu daha da büyük bir
karışıklığa yol açabilecektir. Günümüzde süreç
koordinatörü genellikle meteorolojik şartlara, uçuş
programına ve uçuş ekibinden gelecek isteklere bağlı
olarak taktik anlamda genel bir planlama yapmaktadır.
Hangi aracın uçağa tahsis edileceğine istek emrini
aldığı anda karar vermektedir. Araç şoförleri için
önceden hazırlanmış bir takvim bulunmamakta ve şoför
hangi tür uçağa müdahaleye gittiğini önceden
bilememektedir. Pilot isteği genellikle her sürecin
uygun zamanda tamamlanacağı varsayımıyla varış
anında yapılmaktadır. Bu bakımdan müdahale aracı
nem, kar ya da buzun miktarına bağlı olarak kalkış
zamanından dakikalar evvel uçağa ulaşabilmektedir.

Tüm ikmal süreçleri tamamlandığında uçak
kalkış işlemlerine başlayabilir. Körüklere bağlanmış
uçaklar özellikli traktörlerle geri ittirilmelidir. Apronda
park etmiş uçaklar da park pozisyonunun özelliklerine
bağlı olarak sıklıkla bu işleme ihtiyaç duyabilir. Apronun
farklı bir konumunda park etmiş uçaklar, bu noktadaki
elverişliliklere bağlı olarak motorlarını kendi başlarına
çalıştırabilir ve geri itme aracına ihtiyaç duymadan kendi
kabiliyetleri ile taksi yapmaya başlayabilirler. Bu süreç
yer hizmetleri ekipmanlarının kullanıldığı süreçlerin
bittiği, hava trafik kontrol süreçlerinin başladığı bir geçiş
noktasına da işaret etmektedir.

Emniyetli çalışma bilinci, son yıllarda havacılık sektöründeki teknolojik gelişmeler, artan hava trafiği ve buna bağlı olarak havaalanlarındaki uçak ve yolcu yoğunluğu nedeniyle çok daha fazla önem kazanmaya başlamıştır.

Özellikle havaalanı hava tarafında meydana gelebilecek kaza riskini azaltmak ve ihmallerin önüne geçebilmek amacıyla apron emniyeti, ekipmanların uluslararası kurallara ve ulusal talimatlara uygun bakımı, kullanımı ile personelin eğitiminin sağlanması büyük önem taşımaktadır.

Uçağa verilen yer hizmetleri, bir uçağı yeni bir ticari uçuşa hazırlamak ya da bir ticari uçuştan dönen bir uçağı karşılamak ve uçuşu sonlandırmak için yapılan bir dizi işlemler bütünü olarak tanımlanabilir.

Havayolu taşımacılığı yapan bir uçak için ana yer hizmetleri işlemleri yolcu indirme, yolcu bindirme, ikram yükleme, temizlik, yakıt alma ve geri itme (pushback) olarak sayılabilir. Bu işlemler arasına bagaj boşaltma, sıhhi temizlik, içme suyu yükleme, bagaj yükleme ve buz önleme süreçleri eklenebilir. Yer hizmetleri havaalanının farklı bölgelerinde ve günün farklı saat dilimleri içinde icra edilebilir.

Uçuştan gelindiğinde, yolcu indirme ve bagaj boşaltma için emniyetli şartlar oluşur oluşmaz bu süreçler yerine getirilmelidir. Böylelikle yolcuların gecikmelerden mümkün oldukça az etkilenmesi sağlanabilir. Bir sonraki uçuş tarifesinin sıkışıklığına ve park pozisyonlarının serbestliğine bağlı olarak uçak boş bir park yerine konuşlandırılabilir. Kargo nakliyesinin yüklenmesi ya da boşaltılması yüklenmemiş ya da indirilmiş parçaların aciliyetine ve elverişliliğine bağlı olarak daha önce veya daha sonra varış park yerinde ya da boş park alanında yapılabilir. Havayolunun sorumluluğunda bulunan ve yer hizmetlerinin bir parçası olmayan uçak hat bakım faaliyetleri, süreçlerin karmaşıklığına bağlı olarak ya varış park yerinde ya da uçağın çekildiği boş park alanında icra edilebilir.

Temizleme ve sıhhi temizlik çok fazla gecikmeye yol açmayacak şekilde ve uçağın elden geldiğince temiz olması prensibine göre yerine getirilmelidir. Bu süreçler maliyet ve gecikmelere yol açmayacak seçenekler açısından değerlendirilerek varış/kalkış park ye- rinde ya da boş park alanında yerine getirilebilirler. Bu bakımdan fırsat bulunduğunda kullanım suyu ikmali yapılmalı böylelikle uçağın planlama dışında kullanımına ihtiyaç duyulduğunda icra edilmesi gereken yer hizmetleri süreçlerinin en aza indirgenmiş olması sağlanmalıdır.

Uçağın planlanmış kalkış zamanı yaklaştığında, eğer gerekli ise, uçak kalkış park pozisyonuna çekilir. Burada uçuş ve kabin ekibi uçak kabinine yerleşirler. Genellikle yakıt alımı havayolunun talebi doğrultusunda kalkış park pozisyonunda gerçekleşir. Yakıt alımı, bagaj yükleme ve yolcu binişleri tamamlandığında uçak park pozisyonunu terk etmeye hazır hale gelir ve pilot tarafından, Hava Trafik Kontrol (ATC, Air Traffic Control) kulesinden kalkış izni istenir. İzin ATC tarafından onaylandığında geri itme süreci işletilir.

Havaalanı yer hizmetlerinin başlıca karakteristiklerinden biri, iç içe geçmiş, birbirine benzemeyen, araç, gereç ve ekipman, taşıt ve insan gücü yeteneklerini kapsayan çeşitli süreçlerin iştiraki olmasıdır. Havaalanı yer hizmetlerinin bir başka başlıca karakteristiği ise park pozisyonlarında, ulaşım bağlantıları boyunca ve yer hizmetleri araçlarını ilgilendiren, paralel ve/veya ardışık yürüyen tüm süreçlerin ayrı ayrı karmaşık olmasıdır.

DHMİ Genel Müdürlüğü yer hizmetleri kuruluşlarının bulundurması gerekli en az personel ve teçhizat listesi ile uygulama esaslarını bir talimat ile belirlemiştir. Yürürlük tarihi Aralık 2009, son yenilenme tarihi Ocak 2015 olan talimatın amacı DHMİ Genel Müdürlüğü tarafından işletilen havalimanlarında A, B ve C grubu Çalışma Ruhsatı almış veya alacak kuruluşların bulundurması gereken en az personel ve teçhizat listesi ile ilgili usul ve esasları belirlemektedir (DHMİ, 2009). Talimatın sorumluluk kısmında SHY-22 Havaalanları Yer Hizmetleri Yönetmeliği kapsamında çalışma ruhsatı almış ve/veya çalışma ruhsatı talebinde bulunan tüm kuruluşların talimatta yer alan usul ve esaslara uymak zorunda oldukları belirtilmektedir.

Havalimanları gelen-giden yolcu trafiğine göre kategorilere ayrılmıştır. Kategorinin tespitinde, içinde bulunulan yıldan bir önceki yılın gerçekleşen trafiği esas alınır. Buna göre İstanbul Atatürk Havalimanı Kategori A, Gaziantep Havalimanı Kategori B ve Zafer Bölgesel Havalimanı Kategori C olarak değerlendirilmektedir.

SHY-22 Yönetmeliği’nde bahsi geçen ve özelliği olan teçhizat ile bu teçhizata ilişkin hususlar aşağıda yer almaktadır. Doğru Akım Üreteci (Jeneratörü)

Alternatif Akım Üreteci Hava Aracı (ASU, Air starter unit)

Yükleme Aracı (High Loader)

Bagaj Çekme Aracı

Uçak Çekme İtme Aracı

Motorlu Yolcu Merdiveni

Çekerli Yolcu Merdiveni

Palet, Konteyner, Dolly (küçük tekerlekli taşıma aracı)

Foseptik Aracı

Su İkmal Aracı

Buz Temizleme Aracı

Soğutucu (ACU, Air condition unit)

İkram Yükleme Aracı

El Detektörü Güvenlik Kontrol Etiket Cihazı.

Havacılık sektöründe, emniyet ile ilgili hususların derhal raporlanmasının teşvik edilmesinin kaza ve olayların sayısını gerçek manada azalttığı giderek daha çok fark edilmektedir. “Açık raporlama” ortamının tesis edilmesi, sadece kazaların önlenmesi amacıyla kullanılacak olan emniyet bilgilerinin sistematik raporlanması, toplanması, analizi ve yayılması konusunda bir “emniyet kültürünün” geliştirilmesinde kilit unsur niteliğindedir.

Emniyet kültürü uygulaması, Sorumlu Müdürün imzasıyla onaylanan yazılı bir şirket politikası ile başlar. EYS (Emniyet Yönetim Sistemi/SMS, Safety Management System) sadece apronda görev yapan yöneticilerin değil aynı zamanda havayolları, yer hizmeti sağlayıcıları, havalimanı otoriteleri, hava seyrüsefer hizmeti sunan kuruluşları, sivil havacılık otoriteleri ve ulusal resmi makamların üst düzey yöneticilerinin de bağlılık ve sorumluluk içinde hareket etmesini gerektirir.

Aşağıdaki kurallar, ulusal mevzuatta yer alan hususlar öncelikli olmak kaydıyla apron üzerinde gerçekleştirilen tüm faaliyetler için geçerlidir. Daima etrafta olup bitenlerin farkında olunmalıdır. Daima kişisel koruyucu ekipman kullanılmalıdır. Sigara içilmemelidir. Performansı veya muhakeme yetisini olumsuz etkileyebilecek yasal veya yasadışı herhangi bir ilaç ve alkollü içecek kullanılmamalıdır. Ani, sert veya taşkın hareketlerde bulunulmamalı; yaralanmaya veya hasara yol açabilecek şakalaşmalar yapılmamalıdır. Tüm yaralanmalar, ekipman hasarları ve çarpışmaya ramak kalan olaylar, ilk amire bildirilmelidir. Hizmet dışı ekipman kullanılmamalıdır. Apron, yabancı madde hasarından (FOD, Foreign Object Damage) temizlenmelidir. Araçlar sadece eğitimli ve yetkili kişilerce kullanılmalıdır. Hız sınırlarına daima uyulmalıdır. Kesinlikle hareket halindeki bir araca binmeye veya hareket halindeki bir araçtan inmeye kalkışılmamalıdır, araç durana kadar beklenmelidir. Koltuk sayısı kadar kişi taşınmalıdır. Araçta boş koltuk yoksa insan taşınmamalıdır. Uçağın gövdesi veya kanatları altındaki yasak bölgede araç veya ekipman kullanılmamalıdır. Bazı dar gövde uçakların yüklenmesi ya da boşaltılması sırasında, araçların veya ekipmanın, motor ile gövde arasında kullanılması gerekebilmektedir. Bu gibi durumlarda, motor veya gövde ile temas edilmemesine büyük özen gösterilmelidir. Araç kullanırken, yakıt hortumlarının veya statik kabloların üzerinden geçilmemelidir. Yükselebilir platforma sahip olan araçlar uçağa yanaşma esnasında platformları en alt seviyede olmalıdır. Yer kılavuzu/işaretçisi bulunmadığında ve görüş açık olmadığında, araçlar uçağa kesinlikle geri geri yanaşmamalıdır. Hareket halindeki bir uçağa yanaşırken dikkatli olunmalıdır; yol hakkı daima uçağındır. Uçak motorlarının giriş ve çıkış bölümlerine temastan kaçınılmalıdır. Uçağın herhangi bir bölümünün altında çalışırken azami dikkat gösterilmelidir. Uçak motorları durmadan veya işaret ışıkları (beacon) yanarken, uçağın burun hizasından ileriye geçilmemelidir. Uçağın işaret ışıkları (beacon) açık olduğu durumlarda, uçağa sadece harici takat aracı (GPU, Ground Power Unit) bağlanabilir ve kulaklık (head set) kullanan personel, kulaklığı uçağın burnundaki yuvasına takarak konuşabilir. Uçağın kalkış işlemleri sırasında ve uçağın işaret ışıkları yandığı esnada uçak altına gecikmeli olarak gelen yolcu çıkış bagajları asla yüklenmeye çalışılmamalıdır.

Pervaneli uçakların yakınlarındaki apron faaliyetleri için geçerli genel kurallar ayrıca belirtilebilir. Pervane hiçbir zaman el ile durdurulmamalıdır. Pervaneler tamamen durana kadar beklenmelidir. Pervaneler özellikle motorlar durduktan sonra sessizdir. Dönen pervaneler kolayca görünmez. Pervaneler tamamen durmadan uçak altına girilmez. Pervanelerin dönüş alanı içinden asla geçilmez. Pervane motoru çalıştığı zaman, pervanelerin çevresindeki tehlikeli alan 4 metredir. Pervane durmuş olsa bile hiçbir şekilde pervanenin altından veya arasından geçilmemeli, etrafındaki yoldan geçilmelidir.

Yer Hizmeti Ekipmanının (GSE, Ground Service Equipment) yerleştirilmesinde uyulması gerekli genel esaslar listelenebilir. GSE, uçak motorları durduktan sonra, uçak geçiş bölgesinin sınır çizgilerinin dışına yerleştirilmelidir. GSE’yi uçağın yanına yerleştirmeden önce, tüm takozların atıldığı ve korkulukların çekildiği kontrol edilmelidir. GSE’yi uçağa yanaştırdıktan sonra, eğer takılı ise, sabitleyicilerin indirildiği ve korkulukların düzgün bir şekilde çekildiği kontrol edilmelidir. Yükleme platformları, uçağın yanına yerleştirilirken alçak pozisyonda tutulmalıdır; kargo kapılarının açılması için yeterli boşluk bırakılmalıdır. Ekipmanların uçağa yanaşması esnasında 3 metre kala 2 kere fren kontrolü yapılmalıdır. Uçağın kargo kapısının açılıp/kapanma sırasında yaralanmadan kaçınmak için dikkatli olunmalıdır. Ekipmanın uçağa erişim sağlayabileceği emniyetli bir mesafe payı bırakılarak düzenli bir biçimde konumlandırılması sağlanmalıdır.

Uçağa yanaşmadan önce, uçağın durduğundan, burun veya ana dikme tekerlerine takoz koyulduğundan, uçak işaret ışıklarının söndüğünden ve/veya uçak motorlarının sustuğundan [Yardımcı Güç Ünitesi (APU, AuxiliaryPower Unit) hariç], işaretçi personelin “yaklaşmak emniyetli” işaretini vermiş olduğundan emin olunmalıdır. Ayrıca, şiddetli rüzgâr koşullarında uçağı emniyete almak için ek takoz konulması, ekipmanların uçağa yürüme hızında yaklaştırılması ve hizmet ekipmanlarının kesinlikle kanat uçlarında bulunan yakıt tahliye deliklerinin 3 metre çaplı bölge içinde park edilmemesi gereklidir. Herhangi bir uçağın etrafında çalışırken antenler, pitot tüpleri, vorteks jeneratörler ve klima sisteminin çıkış noktaları gibi yaralanmalara sebebiyet verebilecek çıkıntılara karşı dikkat edilmelidir.

Uçağa araçların yanaştırılmasına ilişkin genel esaslar belirlenmiştir. Normal şartlarda, ilk olarak merdiven, bagaj hizmeti araçları, konveyör ve high loader (yükleme aracı) ardından da ikram ve kabin temizleme araçları yanaşır. İkram ve temizlik araçları yerleştirilirken, gövdenin kavisliliğini hesaba katarak, platformun ön ucunun uçağın yan tarafında mümkün olduğunca dikey olması sağlanmalıdır. Bagaj hizmeti araçlarının pozisyon almasının ardından, bagaj arabalarını çeken çekici araçlar, trolleyler (tekerlekli servis arabası), bagaj arabaları, konteyner dolly’leri ve diğer bagaj, kargo ve posta taşıma ekipmanı yanaşabilir. Yakıt aracı uçağa mümkün olduğunca dikkatli yanaştırılmalıdır. Ayrıca, yakıt aracının çıkış yolu ve yakıt güvenlik bölgeleri engellenmemelidir.

Hava aracının etrafında emniyet konisi kullanılmasının amacı uçağın yer hasarına en fazla maruz kalabileceği alanın çevresinde, uçağı bu hasardan koruyabilecek bir emniyet tamponu yaratmaktır. Emniyet konileri, yer kazası hasarlarını önlemek amacıyla, bilhassa motorlar ve kanat uçları gibi, 1-1,5 metre mesafe ile uçak alanlarının etrafında koruyucu alanlar oluşturmak için kullanılır.

Yabancı Madde Hasarı (FOD, Foreign Object Damage) uçağa zarar verebilir ve yaralanmalara neden olabilir. Somun, cıvata, bez parçaları, kâğıt, plastik, içecek kutuları, bagaj parçaları ve etiketleri, kaplama parçaları, uçak mutfak (galley) atıkları, yemek ve çöp gibi FOD’ler aprondan temizlenmelidir. Temizlik için beklenmemeli, yabancı cisim görüldüğü anda derhal temizlenmelidir.

Yabancı madde hasarının önlenmesine yönelik çeşitli genel ilkeler bulunmaktadır. Uçak gelmeden önce, park sahasında mutlaka FOD kontrolü yapılmalı, park sahası motorlara zarar verebilecek, tüm maddelerden arındırılmalıdır. FOD görülür görülmez kaldırılmalıdır. FOD, el ile kolaylıkla kaldırılamıyor ise amirin havalimanından veya terminal işleticisinden el ile (manuel) veya havalimanı süpürme makinesini kullanarak kaldırmasını talep etmesi istenmelidir. Çalışma alanlarında veya yer hizmetleri araçlarında FOD kutularının bulunması sağlanmalıdır. Uçağın içerisindeki ve etrafındaki tüm araçlardan sorumlu olunmalıdır. Emniyet teli veya somun ve cıvata gibi diğer boşta olan maddeler çalışma alanlarında bırakılmamalıdır. Apron alanlarında FOD olup olmadığı sürekli olarak kontrol edilmelidir. Uçaktaki yükleme işlemin tamamlanması, ekipmanların uçaktan ayrılması sonrasında da FOD kontrolü yapılmalıdır.

Yer hizmetleri kuruluşunun tesislerinde, uygun türde ve sayıda yangın söndürme cihazının çalışır vaziyette ve işaretli alanlarda hazır bulundurulması ve bunlara erişimin açık tutulması, yangın ikaz istasyonlarının işaretlerle belirtilmiş ve ulaşılabilir olması, yangın hidrantlarının ve hortumlarının işaretlerle belirtilmiş ve ulaşılabilir olması, yere gömülü yakıt sistemlerinin acil durum kapatma noktalarının işaretlerle açıkça belirtilmiş ve ulaşılabilir olması, tüm personelin yangın söndürücülerin, hidrantların, alarmlarının ve acil durum kapatma sistemlerinin yerlerini bilmesi ve nasıl çalıştıkları hakkında bilgi sahibi olması, acil durum çıkışlarının ve kaçış yollarının belirgin bir şekilde işaretlenmesi ve önlerinde herhangi bir engel bulunmaması ve ışıklı çıkış işaretlerinin çalışır durumda olması, yanıcı maddelerin gereken şekilde saklanması ve bertaraf edilmesi, sigara içilmeyen alanların belirlenerek, personelin sigara içme kısıtlamaları hakkında tabelalarla ikaz edilmesi, uçak ve yakıt hizmet araçlarının yakıt dolum veya boşaltma işlemi başlamadan önce güvenli bir şekilde bağlanmaları, çalışmayan yangın ekipmanın derhal amirlere bildirilmesi gerekmektedir. 

Havalimanı yolcularının apron üzerinde emniyetinin sağlanmasına yönelik çeşitli genel ilkeler bulunmaktadır. Yolcular gözetim altında tutulmalı ve etrafta dolaşmalarına izin verilmemelidir. Yolcular, terminale giriş çıkışlar için belirlenmiş güzergâhları takip etmelidir. Yolcular uçakların jet motor egzozundan ve pervanelerinden uzak durmalıdır. Yolcular, araç trafiğinden kesin bir şekilde ayrı tutulmalı ve elektrik kablolarından, yakıt hortumlarından ve diğer apron ekipmanlarından uzak durmalıdır. Uçak ile terminal arasındaki yolu gerektiğinde gösterecek personel görevlendirilmeli veya mümkün olan durumlarda bu yol emniyet konileri vb. araçlarla belirtilmedir.

Yükleme ve boşaltma sırasında uçağın cephelerine, kapılarına ve zeminine zarar vermemeye özen gösterilmelidir. Ayrıca zemin ağırlık sınırlarının aşılması, yetersiz sabitleme, ayraçların (seperatörlerin) ve kapı ağlarının bağlanmaması, kapıların yanlış açılıp kapatılması, kargo kapılarının şiddetli rüzgârlar sırasında kullanılması ve kargo kompartımanında kaldıraç işlevi gören araçların kullanılması da uçağın zarar görmesine yol açabilir. Yükleme veya boşaltma sırasında uçağın yerden yüksekliğinde herhangi bir değişikliğe karşı tetikte olunmalıdır. Uçağın yapısı kırılabilir maddeden üretilmiştir ve zarar görmeleri halinde ciddi sonuçlara sebebiyet verebilir. Bu nedenle, ekipman yanaştırırken çok dikkatli olunmalıdır. Uçak gövdesine yanaşacak ekipmanlar asla gövdeye temas etmemelidir.

Herhangi bir yer hizmeti aracı çalıştırılmadan önce operasyon öncesi emniyet kontrolü yapılarak tüm iç ve dış ışıkların düzgün çalışır durumda olduğundan, direksiyonun ve acil durum frenleri de dâhil olmak üzere frenlerin düzgün çalışır durumda olduğundan, lastiklerin havasının uygun ve dişlerinin yeterli olduğundan, tepe lambasının çalışıp çalışmadığından, eğer var ise, rüzgâr camının doğru takıldığından, çatlak veya çizik olmadığından ve temiz olduğundan, silecek lastiklerinin düzgün çalışır durumda olduğundan, yakıt, yağ ve su seviyelerinin yeterli olduğundan, dış hasar mevcut ise, araç performansını etkilemeyeceğinden veya personelin yaralanmasına ya da diğer ekipman, kolaylıklar ya da uçağın zarar görmesine sebebiyet vermeyeceğinden, herhangi bir sızıntı veya döküntü olmadığından, eğer takılı ise, çekme kaplinlerinin doğru takıldığından, tüm hidrolik ekipmanın çalışır durumda olduğundan, mevcut ise, alıcıverici sinyalin eksiksiz çalıştığından, tüm uçak koruma tamponlarının (çarpma tamponları) iyi durumda olduğundan emin olunmalıdır. Ayrıca, ekipmanlar üzerinde bulunan kuru kimyevi toz, tetikli ve manometreli yangın söndürme cihazların kullanılabilir durumda olduğu kontrol edilmedir.

Frenlerinde, koruyucu tamponlarında (çarpma tamponları), direksiyonunda, çekme kaplinlerinde, ışıklarında, tekerleklerinde veya ön cam sileceklerinde herhangi bir kusur/arıza olan ya da yakıt veya yağ sızıntısı olan ekipman hizmetten alınmalıdır. Bu araçların üzerine “HİZMET DIŞI” etiketi yapıştırılmalıdır. Uygun olan durumlarda, pozitif kilitleme anahtar sistemi de kullanılmalıdır. Uçağın kalkışına olanak sağlamak için, hizmet dışı ekipmanın operasyon alanından çıkarılması gereken durumlarda sıralanan prosedürler uygulanmalıdır. İlk olarak amire bilgi verilmelidir; amir de bakım hizmeti sağlayıcısı ile irtibata geçmelidir. Araç, acil durum prosedürlerine uygun şekilde alandan kaldırılmalıdır. Hizmet dışı etiketi taşıyan araçlar veya ekipman, onarılıp ilgili amir tarafından tekrar kullanıma sunuluncaya dek kullanılmamalıdır.

Ticari havaalanlarında, genel anons sistemi aracılığı ile yapılan bir çağrı yolcuları çıkış kapısına doğru ilerlemeye ve uçağa binmeye (boarding) davet eder. Buradaki uçağa binmek terimi yolcuların uçak kabinine girmesi ve koltuklarına yerleşmesi anlamındadır. Bu süreç yolcuların uçak kabinine binmesine izin verilmesi ile başlar ve kapıların kapatılması ile sonlanır. Yolcu indirme süreci ise bunun tersine bir sıra izler. Her iki süreç için de merdivenler ya da körükler kullanılır. Küçük uçaklar kendi merdivenlerini taşıyabilirler. Körük kullanıldığında sadece sol ön kapı kullanılırken uçağın modeline bağlı olmak üzere süreci hızlandırmak üzere sol arka kapıya merdiven yanaştırılabilir

Havayolları farklı temizlik hizmetleri talep edebilirler. Bu süreç, gün içinde sadece çöpü dışarı çıkarmak gibi 5 dakikalık bir süreden çöpün tahliyesi, koltuk ceplerinin temizliği, emniyet kemerlerinin yerleştirilmesi, vakumlu temizlik gibi 40 dakikaya varan bir süreye mal olabilir. Daha uzun süreli işlemlerin uygulanması uçağın bir sonraki uçuş zamanına bağlı olarak değişir. Bu tür süreçler, genellikle uçak gece yatısına kaldığında ya da uzun süre yerde olduğunda gerçekleştirilir. Birçok uçakta temizlik ve ikram yüklemesi aynı anda yapılabilir ancak küçük uçaklarda bunun için yeterli alan yoktur. Bu durumda hangisinin önce yapıldığının önemi yoktur, tek tek gerçekleştirilirler. Uçak temizlik ekipleri bir uçaktan diğerine geçerek temizlik işlemine devam edebilirler ancak mola verdiklerinde ve yastık, battaniye gibi ek malzemeye ihtiyaç duyduklarında merkezlerine dönmek durumundadırlar. Temizlik sürecinde uçak tipine göre belirgin bir farklılık olmamasından dolayı ekipler herhangi bir uçağa yönlendirilebilirler.

Bu süreç bir önceki uçuştan arta kalan yiyecek ve içeceklerin boşaltılması ile bir sonraki uçuş için taze yiyecek ve içeceklerin yüklenmesini kapsar. İkram süreci yolcular uçağı terkeder etmez başlayabilir. İkram şirketleri ikram bloklarını dışarı almak ve yüklemek için high loader’lar kullanırlar. Bu ekipmanlar her tür uçak için tek tip değildir. Bu bakımdan planlama gerekmektedir. Yükleme süresi yiyecek miktarına ve nasıl kargolandıklarına bağlı olarak 5 dakikadan 75 dakikaya kadar sürebilir. Ekipler diğer bir uçağa servis vermeye başlamadan önce çöpleri bırakmak ve yeni yiyecek ve içecek almak için depoya gitmek durumundadırlar. İkram koordinatörü gerekli adam saati haftalar için kabaca tahmin ederken detaylı planlama her gün için yapılır.

Uçağın kullanılmış suyu boşaltılmalı ve bir sonraki uçuş için taze su ile yüklenmelidir. Bu süreç genellikle uçağın bagaj ve yakıt yüklemesi yapılan tarafının tersinde tarafta çalışan iki farklı araç ile yerine getirilir. Bunun anlamı su ve sıhhi temizlik sürecinin bagaj boşaltma/yükleme ve yakıt alma süreçleri ile aynı anda icra edilebileceğidir ancak emniyet ve uçak etrafındaki boş alan sınırlamaları dolayısı ile yapılmamalıdır.

Çok ince bile olsa uçak üzerinde biriken nem ya da buz tabakası uçağın taşıma kuvveti ve kontrolü için olumsuz bir etki meydana getirdiğinden buzdan korunma ya uçağın herhangi bir bölümü kar veya buz ile kaplandığında ya da havadaki nem oranının bu olasılığı ortaya çıkartacak kadar yüksek olması durumunda uygulanmalıdır. Bu süreç iki kısma ayrılmıştır. İlk aşamada nem ya da buz genellikle ılık, Tip 1 sıvı (glikol karışımı) ile uçağın üzerinden kaldırılır. İkinci aşama emniyeti tehdit edecek yeni nem ya da buz tabakası oluşmasını önleyecek daha kalın Tip 2 sıvı kullanarak kalkıştan hemen önce uçağın yıkanmasıdır. Bu işlemden kalkışa kadar geçebilecek süre, üzerinde tutma zamanı (hold- over time) Tip 2 sıvının etkisini kaybetmesi dolayısı ile sınırlıdır. Bunun anlamı kalkıştan çok önce uçağın yıkanmasının faydasız olacağıdır. Üzerinde tutma zamanının süresi kullanılan sıvının çeşidine, ısı değerlerine ve buzlanmanın türüne bağlıdır. Bu yüzden uçağa doğru zamanda müdahale edebilecek bir buzlanmadan önleme aracı bulundurmak önemlidir. Eğer uçağa geç müdahale edilirse ikmal süresi uzayacak ve rötara neden olacaktır. Eğer uçağa erken müdahale edilirse sürecin tekrarlanması gerekecektir. Bu daha da büyük bir karışıklığa yol açabilecektir. Günümüzde süreç
koordinatörü genellikle meteorolojik şartlara, uçuş programına ve uçuş ekibinden gelecek isteklere bağlı olarak taktik anlamda genel bir planlama yapmaktadır. Hangi aracın uçağa tahsis edileceğine istek emrini aldığı anda karar vermektedir. Araç şoförleri için önceden hazırlanmış bir takvim bulunmamakta ve şoför hangi tür uçağa müdahaleye gittiğini önceden bilememektedir. Pilot isteği genellikle her sürecin uygun zamanda tamamlanacağı varsayımıyla varış anında yapılmaktadır. Bu bakımdan müdahale aracı nem, kar ya da buzun miktarına bağlı olarak kalkış zamanından dakikalar evvel uçağa ulaşabilmektedir.

Tüm ikmal süreçleri tamamlandığında uçak kalkış işlemlerine başlayabilir. Körüklere bağlanmış uçaklar özellikli traktörlerle geri ittirilmelidir. Apronda park etmiş uçaklar da park pozisyonunun özelliklerine bağlı olarak sıklıkla bu işleme ihtiyaç duyabilir. Apronun farklı bir konumunda park etmiş uçaklar, bu noktadaki elverişliliklere bağlı olarak motorlarını kendi başlarına çalıştırabilir ve geri itme aracına ihtiyaç duymadan kendi kabiliyetleri ile taksi yapmaya başlayabilirler. Bu süreç yer hizmetleri ekipmanlarının kullanıldığı süreçlerin bittiği, hava trafik kontrol süreçlerinin başladığı bir geçiş noktasına da işaret etmektedir.

Havalimanları Yer Hizmetleri Yönetmeliği ilk olarak 20.08.1996 yılında yayımlanmış en son 30584 sayılı Resmi Gazetede 03.11.2018 tarihinde yayımlanarak yeniden güncellenmiştir.

Konveyörler, bagajların, kargoların ve postaların uçağın kargo bölümlerine götürülüp getirilmesi amacıyla kullanılmaktadır.

Dolly’ler, ULD’ler ve/veya paletlerin taşınması için kullanılmaktadır.

Main deck (ana kat/güverte) high loader, ULD’leri ve paletleri kargo uçaklarının üst güverte bölümlerine yükleme/boşaltma işlemi için kullanılmaktadır.

Push back, uçağın geri geri itilerek biniş kapısından, apronda kendi gücüyle devam edebileceği bir alana götürülmesi işlemidir. 

Foseptik araçları, uçak tuvaletlerindeki atıkların giderilmesinde ve tuvalet dolumunun yapılmasında kullanılır.

High loader (özellikle palet ve konteyner’ın uçaklara yüklenmesi ve indirilmesinde kullanılan yükselip/alçalma ve yüklere hareket verebilme özellikleri ile donatılmış araç)’lar, ULD’lerin ve paletlerin geniş gövdeli ve bazı dar gövdeli uçaklara yüklenmesi/boşaltılması için kullanılmaktadır.

Main deck (ana kat/güverte) high loader, ULD’leri ve paletleri kargo uçaklarının üst güverte bölümlerine yükleme/boşaltma işlemi için kullanılmaktadır.

Yük kaldırma araçları, uçağa temizlik ve ikram için personel, ekipman ve malzeme taşımak amacıyla kullanılmaktadır.

Bagaj arabaları, dolly’ler ve çeşitli motorsuz ekipmanları çekmek için çekme araçları (traktörler) kullanılmaktadır.

Bagaj çeker traktörlere, en fazla 4 adet yüklü veya 6 adet boş bagaj arabası veya dolly takılabilir. 

Bagaj çeker traktörlere, en fazla 4 adet yüklü veya 6 adet boş bagaj arabası veya dolly takılabilir. 

Kontrolü yapılmış bagaj uçak içinde iki biçimde istiflenebilir.Bagajlar yığılabilir ya da önceden paketlenmiş konteynerler ile uçağa yüklenebilir. 

Motorlu merdivenler, körük bulunmadığında yolcu indirme-bindirme amacıyla kullanılmaktadır.

Kabin kapılarında bulunan slide’lar acil inişlerde yolcunun uçaktan kayarak inmesini sağlayan önemli kısımlardır.

Körük, yolcuların yolcu salonundan uçağa geçmek için kullandığı bağlantı yoludur. 

Çekerli merdivenler traktörden uçak gövdesine 3 metre kala ayrılmalıdır. 

Merdivenler uçaktan yaklaşık 5 cm mesafe kalacak şekilde yerleştirilmelidir.

Havayolları veya anlaşmalı oldukları yer hizmeti kuruluşları, fiziksel engelli hastaların ve ilgili ekipmanın uçağa götürülüp getirilmesi için çeşitli hasta nakil araçları (ambulift’ler) kullanmaktadır.

Çekilen bagaj araçlarında ve dolly’lerde yüklü olan var ise çekilen bagaj arabası ve dolly sayısı boş dahil 4’ü geçemez.