7

8

9

10

11

Kara toprak yüzüne yeşil örtü bağladı, Çin kervanı Çin ipekli kumaşını yaydı Temiz bir kızın gönül verdiğini çağırdığı gibi keklik sesini ezgilendirdi, eşini çağırır

Ova, dağ, kır, vadi, yayılıp döşendi, yamacı ve tepesi yeşil, al giyip süslendi

Binlerce renkteki çiçekler gülerek açıldı, dünya güzel koku ile misk ve kafur doldu

Saba rüzgarı karanfil kokusuyla çıktı, dünya sonra tamamiyle misk koktu

Kaz, ördek, kuğu, kıl kuyruk göğü kapladı, ötüşerek yukarı-aşağı uçuşlar Dünya sırrını getirip bana açtı, sen bu hakanın yüzünü görmedin mi der

Selçuklu Türkçesi

Çağatay Türkçesi

Uygur Türkçesi

Harezm Türkçesi

Hakaniye Türkçesi

1237-1238

1376-1377

1357-1358

1250-1251

1319-1320

tülüklüg ‘küçüklük’ : +lüg, +tülük (< tülük+lüg)

tülüklüg ‘tüylü’ : +lüg, +tülük (< tülük+lüg)

tülüklüg ‘küçüklük’ : +tülük, +lüg, (< tülük+lüg)

tülüklüg ‘tüylü’ : +lüg, +lük, +tü (< tü+lük+lüg)

tülüklüg ‘küçüklük’ : +lüg, +lük, +tü (< tü+lük+lüg))

Harezmşah

Arezmşah

Barezmşah

Carezmşah

Darezmşah

Dil bülbülü (Nizamî) bu şiirin özüne uygun şarkı söylemiş.
Ben de bu perdeden olmak üzere hoş sesler getirdim.

Dil bülbülü (Nizamî) bu öykünün özüne uygun türkü yakmış.
Ben de bu türküye benzeyen hoş sesler getirdim.

Dil bülbülü (Nizamî) bu nazmın özüne uygun türkü yakmış.
Ben de bu perdeden olmak üzere hoş sesler getirdim.

Dil ustası (Nizamî) bu olayın özüne uygun türkü yakmış.
Ben de bu olay üzerine hoş sesler getirdim.

Dil bülbülü (Nizamî) bu nazmın özüne uygun türkü öğrenmiş.
Ben de bu konudan olmak üzere hoş sesler getirdim.

Sultanım ile Melike adına bir kitap
yazmak için bir şeyler yap, dedi.

Bedenime gönlüm sultan olduğundan
canım bu fermanı ondan ötürü kabul etti.

Sultanımın adına Fars dilinde olan bu eseri
çevirip şiir hâlinde yeniden yazdım.

Nizamî’nin şiirini kendi sözünle yeniden düzenle.
Kendini sultanına bu şekilde tanıt.

Bu gölden, bu saf sudan gönüller
kansın diye hoş kokulu su çıkardım.

300

500

600

800

900

Keçe

Gençlerden 

Gecelerden

Küçücük

Geceleyin

konşı ~ koşnı = yer değiştirme  (metatez)

avuçġa  ~ avıçġa = büzüşme

beŋgü > meŋgü = b- > m- değişimi

körkit- ~ körküt- = benzeşme

berk ~ bek = ünsüz düşmesi

bağlayarak

daha sağlam

karşılamak

daha güzel

körüklemek

Uyuyamıyorsan şimdi kalk gözünü aç, işitemiyorsan benden söz dinle

Uyuyordunsa şimdi kalk dinle, işitmedinse benden söz dinle

Uyuyordunsa şimdi kalk gözünü aç, işitmedinse benden söz dinle

Uyuyordunsa şimdi kalk aç gözünü, işitmedinse dinle sözü benden

Uyuyordunsa şimdi aç gözünü seyreyle, işitmedinse benden söz dinle

gibi

öylece

çünkü

ancak

ansızın

erdinileri ‘mücevherleri’ : +leri, erdini (< erdini+leri)

erdinileri ‘mücevherleri’ : +leri, +erdi, -ni (< erdi+ni+leri)

erdinileri ‘şehirleri’ : +leri, +erdi, +ni (< erdini+leri)

erdinileri 'şehirleri’ : +leri, +er+dini (< erdini+leri)

erdinileri ‘mücevherleri’ : +le,+ri, erdi, +ni (< erdini+le+ri)

muharram ayı : (müslüman takviminde) onuncu ay

bıltur : geçen yıl

küz : güz, sonbahar

roza ayı : (müslüman takviminde) sekizinci ay

şafar ayı : (müslüman takviminde) ikinci ay

Gönül ve nefis konusunda anlatılanları dinle. Bu ikisi bir şeydir, bunu anla. Fesadı istersen bunun adı nefistir, huzuru (iyiliği) istersen adı gönüldür. Böyle bitir.

Birçok şeyhin sözleri de böyledir. Kendileri gönül ve nefisle ilgili bilgiler verirler. Gönül tut, kulak aç, onların gözleri ne görürse onu söylediklerini iyi bil.

Gönül, nefis ve ruhun bir hulasasadır. Bunlardan birisi galip gelirse öbürüne ilgi gösterir. Bu bilginin Şeyh Şeref Hoca’nın Mebâdî Sülûk adlı kitabında yazılı olduğunu bilin.

Gönül tut, kulak aç, onların gözleri ne görürse onu söylediklerini iyi bil. Bu bilginin Şeyh Şeref Hoca’nın Mebâdî Sülûk adlı kitabında yazılı olduğunu bilin.

Birçok şeyhin sözleri de böyledir. Kendileri gönül ve nefisle ilgili bilgiler verirler.Bu ikisi bir şeydir, bunu anla. Fesadı istersen bunun adı nefistir, huzuru (iyiliği) istersen adı gönüldür. Böyle bitir.

Ananiasz ZAJÂCZKOWSKI

Nuri YÜCE

N. N. POPPE

M. S. KAÇALİN

Zamahşeri

anahtar

acıkmak

heybe

açınız

açacak

bara tururlar

bitigey

bolġaysen

ölgüŋ

tapġamen