İlk başta beslenme ve güvenlik gibi temel
ihtiyaçlara dayalı şekilde meydana gelen yer değiştirmeler,
zamanla zevk, eğlence ve diğer amaçlarla
gerçekleştirilmiştir. Seyahat kavramının gelişmesinde
sosyolojik unsurların yanı sıra ekonomik ve psikolojik
nedenlerinde etkisi olmuştur. Bu kavramın gelişimi, yeni
kavramların gelişmesinde de etkili olmuştur. “Tur” ve “tur
yönetimi” kavramları bu şekilde ortaya çıkmıştır.

Turizm ile seyahatin ilişkili kavramlar olduğu,
turizm faaliyetlerinin temelini oluşturan seyahat (travel)
sözcüğünün çaba göstermek ve zorluk çekmek anlamında
da kullanılan “travail” kelimesinden türemiş olmasından
kaynaklanmaktadır. Ayrıca tarih boyunca gerçekleştirilen
yer değiştirmelerin belirli zorluklar içerisinde olması ve
büyük çabalar sonucu gerçekleşmesi de bu ilişkiyi
açıklamaktadır.

Tur, içeriğinde başlangıç olarak bir amaç ve
sonucunda ise “geri dönüş” olarak amacın
gerçekleştirilmesini bulundurmaktadır. Tur kavramı,
başlangıçtaki amacın gerçekleştirilerek hareketin
tamamlaması ve fiziksel olarak da çıkış noktasına geri
dönülmesini ifade etmektedir. Bu duruma göre tur
kavramı, hem bir başlangıcı hem de bir sonucu içinde
bulundurması nedeniyle seyahatin turizm boyutunu
oluşturmaktadır.

Tur kavramı turizmin dinamik boyutunu
oluşturmaktadır. Bu sebeple kendine özgü bir yönetim
işlevi gerekmektedir. Tur tasarımının öncesinde başlayan
“tur yönetim” süreci, turun gerçekleştirilmesi esnasında
“operasyonel yönetim” ve turun tamamlanmasıyla beraber
“değerlendirme ve hizmet sonrası uygulamaları”
içermektedir. Tur yönetimi üç aşamalı bir süreçte
gerçekleşmektedir. Bu yönetim, karışık bir içeriğe sahip
olmasından ve her aşamasının dinamik uygulama ve
yaklaşımları gerektirmesinden dolayı oldukça zordur. Bu
süreçte sürekli değişen müşteri kitlesinin de olması, tur
yönetimini güçleştirmektedir. Çünkü her müşterinin
beklentisinin ortak payda da buluşması gerekmektedir

İlk çağlardan beri insanların seyahat etmelerinin
en büyük sebeplerinden biri daha iyi yaşam koşullarını
düşünerek bir arayış içerisinde olmalarıdır. Örnek
verilecek olursa tarihte Sümerler ilk parayı, yazıyı ve
tekerleği bulanlar olarak gösterilmektedir. Bu duruma
bakılarak Sümerler’in bir yerden başka bir yere
gitmelerinde ulaşım aracı sorunu yaşadığı kadar işlerini
para ile de kolaylaştırdıkları sonucuna varılabilir.

Çin ve Hindistan’a yapılan seyahatlerde ticari
menfaatler, Yunanistan ve Anadolu’ya yapılan
seyahatlerde Romalıların olimpiyat oyunlarında spor
müsabakalarına aktif olarak katılma ve seyretme amacı,
Mısır’a yapılan seyahatlerde ise tapınak ve piramitleri
görme arzusu etkili olmuştur.

: 13. yüzyıla kadar ticaret, seyahat etmek için çok
önemli bir neden olarak görülmüştür. Buna en iyi örnek,
Marco Polo’nun 25 yıl süren, tarihte bilinen en uzun
süreli, 1271-1295 yılları arasında İpek Yolu ile Orta Asya
ve Çin’e yaptığı seyahat gösterilebilir. İlk çağlardan bu
yana farklı amaçlarla yapılan seyahatler zamanla
ekonomik, sosyal, politik ve turistik amaçlarla
gerçekleştirilerek turizm olgusu içinde yer almış ve farklı
bir boyut kazanmıştır

Turizmde seyahat kavramının geçici olması
gerekmektedir. Hangi seyahatin turizm olayı
sayılabileceği ilk önce amacı ile değerlendirilirken
seyahatin süresi de büyük ölçüde dikkate alınmaktadır.
Seyahatin süresi de turizm kapsamında
değerlendirilmesinde farklı görüşlerin ortaya çıkmasına
neden olmaktadır. Ayrıca uzaklık sınırı bir seyahatin
turizm amaçlı değerlendirilmesinde de kullanılmaktadır

Orta Çağ’ın ilk döneminde bütün toplumu içine
alan dini ve mistik havadan sıyrılıp, toplumun asil
ailelerinin çocuklarını kapsayan büyük bir ekiple beraber
turizm açısından uzun sayılabilecek bir süre içerisinde
başlangıcından itibaren çok iyi planlanmış olan bu Grand
Tour seyahati yapılırdı. Bu seyahatin yapılış amacı
geleceğin yönetici sınıfını oluşturacak olan genç bireylerin
diğer ülkeleri tanıyarak sosyo-kültürel açıdan özel ilişkiler
kurmalarını sağlamak ayrıca siyasi ve kültürel kazanımlar
elde etmekti.

Turizm, sanayi toplumunun monoton yaşamına bir
tepki olarak ortaya çıkmıştır. Turizm olayı, turistin sıkıcı
günlük yaşamını ve sosyal ilişkilerini değiştirmek
istemesinden kaynaklanmaktadır. Turistin yaşadığı
yerlerden seyahat ederek turistik geziler yapması turizm
olayını doğurmaktadır.

Ulaştırma ve seyahat sektörleri turizm yapısını
dinamik tutan en önemli unsurlardan ikisidir. Tur
faaliyetlerinin gerçekleşmesinde ulaştırma ve seyahat
işletmelerinin önemi büyüktür. Ulaştırma ve seyahat
işletmeleri, turizm faaliyetlerine hem işlevsel hem
ekonomik boyutlarıyla büyük katkı sağlayarak ayrıca
diğer sektörlere de büyük fayda sağlamaktadır.

Turizmin temel unsurlarından birisi olan
ulaştırma, diğer unsurları etkileyen ve onlardan etkilenen
bir konumdadır. Turizmin gelişmesi ulaştırma sistemlerini,
ulaştırma sistemlerindeki gelişmelerde turizmi
etkileyebilmektedir. Böylece bu iki unsur birbirinden
bağımsız bir şekilde faaliyet sürdürememektedir.
Ulaştırma olanaklarının ve sisteminin gelişmesiyle
insanlar, yeni mekânlara yolculuk yapmaya, turistik
meraklarını gidermeye ya da yeni ticaret fırsatlarını
araştırmaya başlamıştır bu durum turizme olan talebin de
artmasına sebep olmuştur. Bu karşılıklı etkileşim
sebebiyle turizmde ulaştırma sistemlerinin gelişmesine
olumlu katkılar sağlanmıştır

Seyahat acentaları, seyahat işletmeleri içerisinde
önemli bir işleve sahiptir. Seyahat acentalarının hedef
kitlesinin dışında ülke, bölge, sektör ve diğer işletmelere
karşı turizmle alakalı sosyal sorumlulukları vardır. Bu
sorumluluklar sektörel gelişmeler hakkında bilgi verme,
danışmanlık yapma, sorunlara çözüm üretme vb.
şeklindedir

Seyahat işletmeleri turizm arz ve talebinin birbiri
ile ilişkisini sağlamaktadır. Tüketicilerin en iyi seyahat
deneyimi kazanmalarına yardımcı olabilmek için bilgi ve
hizmetleri toplamaktadır. Ayrıca bunları organize etmek
ve yorumlayarak sunmak da tüketicilere büyük kolaylıklar
sağlayan sorumlulukları arasındadır.

Paket tur kavramı ile alakalı birçok tanım ve
açıklama bulunmaktadır. Örnek verilecek olursa en az iki
tatil unsurunun birleştirilerek sunulmasını bir paket tur
örneği olarak kabul eden tur tasarım ve planlamacıları da
vardır, bunun yetersiz olduğunu düşünen tur tasarım ve
planlamacıları da vardır. Paket tur, tüketicilerin tatil
gereksinimlerini karşılamak amacıyla ulaştırma ve
konaklama temel unsurlarına; duruma göre diğer turizm
hizmetlerinin dâhil edilip bir bütün olarak ve belirli bir
fiyattan satılan birleşik üründür.

Ulaştırma ve konaklama, bir paket turun
oluşturulmasındaki temel unsurlardır. Diğer unsurlar ise
paket turun içeriğine ve talep edilen turizm ürününe göre
değişmektedir. Bu durumun sonucunda farklı paket turları
oluşturulabilmektedir. Bu bilgilere bakılarak turun,
tasarım aşamasından satış sonrası işlemlere kadar bir
yönetim sürecine sahip olduğu kabul edilmelidir.

Tur tasarımı uzun süren çalışmalar sonucunda
meydana gelmektedir. Ayrıca bu aşamada sistematik ve
programlı bir takım araştırmaların yapılması zorunludur.
Bunlara ek olarak kesin talep oluşmadan tasarlanan bir
turda satış riski bulunması, üretim aşamasında yapılacak
çalışmaların daha objektif ve rasyonel kararlar ile
değerlendirilmesi ve ayrıca muhtemel sonuçlarının
yaratabileceği etkilerin de göz önünde bulundurulması
gerekmektedir. Bu sebeple bir paket tur oluşturulurken
SWOT analizinin yapılması hem tur operatörlerine, hem
de hazırlanan ürüne ilişkin önemli değerlendirmeleri
ortaya çıkarabilir.

Destinasyona yönelik tarihi, kültürel, doğal
çekicilikler, altyapı olanakları, turizm tesisleri, ulaştırma
olanakları, yerel halkın turizme bakış açısı, destinasyona
yönelik diğer turlar, aracı işletmeler, teşvikler, yasal
düzenlemeler gibi pek çok bilginin sağlanması
gerekmektedir.

Tur tasarımında öncelikle iki farklı açıdan bir
çalışmanın yapılması gerekmektedir. Birincisi tüketici
istek ve beklentilerine göre oluşturulacak talep tabanlı tur
tasarımı; ikincisi ise, standart talebin yarattığı kitle
turizmine yönelik arz tabanlı tur tasarımıdır. Talep tabanlı
tur tasarımının oluşan istek ve beklentiler doğrultusunda
değişkenlik göstermesi ihtimaline karşı arz tabanlı tur
tasarımında en azından bir tur döneminde standart
uygulama ve içerik bulunmaktadır.

Seyahat işletmelerinde planlama işlevi, diğer
işletmelerle karşılaştırıldığında kendine özgü planlama
türleri gerektirmektedir. Özellikle büyük ölçekli tur
operatörlerinin planlama çalışmalarında turizm sektörüne
özgü ve sektörü etkileyebilecek seviyede işlerde
bulunmaktadır. Ayrıca bu planlama çalışmaları içerisinde
işletme düzeyinde öngörülen işler de vardır. Planda
bulunması gereken şeylerin ve temel unsurların ne
olduğunun belirlenmesi gerekmektedir. Bu temel unsurlar;
ölçülebilir ve erişebilir hedefler, söz konusu hedeflere
ulaştıracak yöntemler, yöntemleri uygulayacak kişilerin
açıkça belirlenen yetki ve sorumlulukları, uygun süre
şeklindedir.

Seyahat işletmelerinin tur hazırlama ve satış
faaliyetleri ile ilgili işlevi, organizasyonu ve kazançları
düzenledikleri turlara göre değişiklik göstermektedir. Bir
seyahat işletmesinin tur organizasyonlarında genellikle
bağımsız paket turlar, programlı turlar, özel turlar, her şey
dâhil turlar yer almaktadır. Tur planlaması, birçok faaliyet
ve sistematik işlemler bütününden oluşmaktadır.

Seyahat işletmelerinin bir turu kapsayacak şekilde
yaptığı; üretim, pazarlama, finansal vb. faaliyetlerinin
tamamını kapsayarak, turizm sektöründe kalıcı ve
rekabetçi olabilmek adına önemli bir yönetim aracı ve
karar alma sürecidir. Seyahat işletmeleri varmak istediği
noktaya, strateji oluşturma ve faaliyet planlama ile gelecek
hedeflerine bir yol çizerek karar vermektedirler.

Genelde planları kısa, orta ve uzun vadeli bir
şekilde yapılmaktadır. Tur operatörlerinin paket tur
üretimine yönelik yapmış oldukları planlama orta ve uzun
vadeli planları gerektirmektedir. Üretilecek olan paket
turun destinasyon/ürün yaşam döneminin mümkün
olabilen en uzun süreli olması öngörülür ayrıca paket
turun operasyonel faaliyetlerine yönelik çalışmalar kısa
süreli planların yapılmasını zorunlu kılmaktadır.

Büyük çaptaki seyahat işletmelerinin finansman,
yatırım ve kullanım seçeneklerini analiz etme ve karar
verme, cari kararların gelecekte yaratacağı sonuçları
tahmin etme ve finansal açıdan hedef-performans
durumunu ölçme aşamalarını içermektedir. Tur
operatörlerinin diğer seyahat işletmelerine kıyasla risk
alması finansal yapılanmayı önemli bir hale getirmektedir.

Süreç planlamasında tur operatörleri, yapılan
paket turların uygulamalarında hizmet veren işletmeleri
yerinde inceleyerek süreci değerlendirmektedir. Yapılan
analiz ve değerlendirmeler, planlamanın gerçekçiliği,
turizm işletmelerinin özelliklerine uygunluğu ve zaman
içindeki sürekliliği ile bunların kolayca değiştirilebilme
olanakları, süreç yönetimi eyleminin başarısındaki temel
unsurlardır.

Seyahat işletmelerinde turizm ürünü üretimi için
gereken işgücü, nihai turizm hizmet sağlayıcıları, aracı
işletme hizmetleri gibi kaynakların etkin ve verimli bir
şekilde kullanılmasını sağlayan yönetim sistemidir

Belirlenen hedef pazara sunulmak üzere
hazırlanacak paket turun belirli özellik ve değerlere sahip
olması gerekmektedir. Hareket noktasından başlayarak
ulaştırma olanakları, transferler, konaklama tesisleri,
yiyecek-içecek, eğlence tesisleri ve rekreasyon alanları,
rehberlik hizmetleri, diğer turizm hizmetleri kadar yerel
halkın turizme yaklaşımı, güvenlik ve sağlık durumu,
altyapı, ekonomik durum vb. konuların ayrıntılı bir şekilde
analizinin yapılması için bölgeye ait sistematik bilginin
toplanması gerekmektedir.

Cevap bulması gereken bu sorular “Yerel halkın
turizmin gelişimine bakışı nedir? • Destinasyonda turizme
destek sağlayacak beşeri ve ekonomik kaynaklar yeterli
midir? • Bölgenin coğrafi konumu ve iklim koşulları bu
tur için uygun mudur? • Destinasyon tasarlanan paket tur
için ilgi çekici midir? • Destinasyonda bu tür turlara
yönelik talep tanımlanmış mıdır? • Destinasyonda
yapılacak tur sırasında tura eklenebilecek başka ilginç
yerler var mıdır? • Otel, restoran, alışveriş alanları vb. gibi
hizmet alınacak mekânlarda programı destekleyici
olanaklar ya da kolaylıklar sağlanabiliyor mu? • Bu
mekânlar tasarımda belirtilen hizmet kalitesi ve fiyat
standartlarını karşılamak-ta mıdır? • Destinasyon tur
operasyonlarının gerektirdiği ölçüt karşılayacak altyapı
ve donanıma sahip midir?” şeklindedir.

Müşteri beklenti ve isteklerini karşılayabilecek
özellikte olan her paket tur amacına uygun bir şekilde
hazırlanmıştır. Hizmet kalitesinin öne çıktığı, rahat,
huzurlu ve güvenli bir destinasyonda tatil yapmak
müşterinin öncelikleri arasında yer alır.

Destinasyonda bulunan ulaştırma, konaklama ve
yiyecek-içecek unsurlarının ayrıntılı olarak incelenip
değerlendirilmesi, ardından yapılacak olan satın alma ve
anlaşma aşamalarında doğru kararların alınması için
gereklidir. Ayrıca müşterilerin destinasyonda en çok
faydalandığı hizmetler de ulaştırma, konaklama ve
yiyecek içecek hizmetleridir

Paket turun satın alma aşamasında yapılan
işlemler hazırlıklar, araştırma, görüşmeler, maliyet ve
kontrat çalışmaları şeklindedir.

Mevcut turlar için yapılan çalışmaların analizini
kapsayan bir takım işlemleri içermektedir.

Turun unsurları ile yapılan ön görüşmeler, veri
toplanması ve alternatifleri belirleme sürecidir. Bu
kapsamda yer alan yerel yönetimler ve işletmeler ile
gerçekleştirilen görüşmeler satın alma aşamasında ikili
ilişkilerin geliştirilmesine olanak sağlamaktadır.

Ulaştırma, yer hizmetleri, transfer, konaklama,
yemek, rehberlik, giriş ücreti, personel giderleri gibi turun
oluşturulmasında yer alan unsurların nasıl kullanılacağı
konusunda yardımcı olması bakımından önemlidir.

Tur Operatörü-Ulaştırma hizmetleri, Tur
operatörü-Yer hizmetleri, Tur Operatörü-Otel, Tur
Operatörü–Seyahat acentası, Tur operatörü-Diğer hizmet
işletmeleri arasında gerçekleştirilen ürün ve hizmet
alımına ilişkin kararlar verilirken, taraflar arasında
yapılacak kontratlar ile bu kararlara resmiyet
kazandırılmaktadır.

Seyahat acentaları ve tur operatörleri bakımından
tur satış ve planlama aşaması, en yoğun çalışmaların
yapıldığı bir zaman dilimidir. Bu süreçte hem paket turu
oluşturan unsurlar hem de müşteri hedef kitlesi ile alakalı
detaylı çalışmalar yürütülmektedir. Bir tarafta yapılan
turun içeriğine yönelik devamlı bir denetim mekanizması
işletilirken diğer taraftan da ürünün toptan ya da
perakende satış ve pazarlama çalışmalarıyla müşterilere
ulaştırılması sağlanmaktadır.

“Broşür ve katalogların amacı nedir? • Hedef
kitleler kimdir? • Anlatılmak istenen nedir? • Nasıl
anlatılacaktır? • Bütçesi ne kadardır? • Hedef kitleye nasıl
ulaştırılacaktır?” şeklinde soruların göz önünde
bulundurulması gereklidir.

Broşür ve katalog, satış ve pazarlama
faaliyetlerinde kullanılan iki etkili unsurdur. Fakat
aralarında bazı farklar bulunmaktadır. Kataloglarda daha
çok sayfa bulunup, daha detaylı bilgiler yer alırken
broşürlerde sayfa sayısının az olmasıyla birlikte genel
bilgiler bulunmaktadır. Broşürlerde destinasyona yönelik
tarihi, kültürel, doğal, coğrafi, iklimsel, turizm tesislerine
ilişkin genel bilgiler yer alırken kataloglarda; paket turun
içerik, dönem, süre, fiyat, ulaştırma araçları türü ve sınıfı,
tesis özellikleri ve sınıfları, verilen hizmetler, iletişim
bilgileri ve temsilciler, aracı işletmeler gibi bilgiler yer
almaktadır.

Seyahat acentaları bir turizm işletmesinin ürünü
ya da herhangi bir organizasyon için müşterileri adına
rezervasyon yaparlar. Bu rezervasyonlar münferit olduğu
gibi gruplara yönelik de olur. Rezervasyonlar, seyahat
acentaları açısından bakıldığında satış işleminin ilk
aşamasını oluşturur. Çünkü rezervasyon yalnızca herhangi
bir tüketiciye sağlanan hizmetin, önceden kullanım
talebine yönelik işlemlerini değil, aynı zamanda da o ürün
için üretici ile tüketici arasında aracılık rolünü üstlenerek
satış işlemini gerçekleştiren bir süreçtir.

Tur satışı sonrası işlemler iki şekilde
yapılmaktadır. İlki, muhasebe işlemleri olarak paket tur
içeriğini oluşturan hizmetlere ilişkin turizm hizmet
sağlayıcılarıyla hesapların kapatılmasıdır. İşletmeler arası
yapılan işlemler denilebilir. İkincisi ise tur operasyonunun
ardından paket turların sürdürülebilirliğini sağlamak
maksadıyla satın alınan ürünün kullanımı, hizmet
içeriğinin yerinde ve zamanında sağlanması, satış
sırasında taahhüt edilen ürün ve hizmetin kusursuz bir
şekilde yerine getirilmesi gibi hususlarda müşteri
şikâyetleri ile ilgilenilmesi gibi çabaları kapsayan
faaliyetlerdir.

Turizmin tarihsel süreç içindeki gelişimine bakıldığında genel olarak bir yerden başka bir yere hareket etmek üzerine odaklandığı görülmektedir.

Turizm faaliyetlerinin temelini oluşturan seyahat (travel) sözcüğünün çaba göstermek ve zorluk çekmek anlamında da kullanılan “travail” sözcüğünden türediğine (Leiper, 1997) yönelik yaklaşımlar; turizm ile seyahatin ilişkili kavramlar olduğunu göstermektedir. Tarih boyunca yapılan yer değiştirmelerin belirli zorluklar içinde ve önemli çabalar sonucu gerçekleşmesi bunun bir göstergesidir (Roney, 2011). Bu açıdan ele alındığında tur kavramı, hem bir başlangıcı hem de bir sonucu içinde barındırması nedeniyle seyahatin turizm boyutunu oluşturmaktadır. Çünkü içeriğinde başlangıç olarak bir amaç ve sonuçta ise “geri dönüş” olarak amacın gerçekleştirilmesi vardır. Buradan hareketle tur, başlangıçtaki amacın gerçekleştirilerek hareketin tamamlaması, fiziksel olarak çıkış noktasına geri dönüşü ifade etmektedir.

Her ne kadar turizm içinde değerlendirilmese de insanların bir yerden başka bir yere gitmeleri, diğer bir deyişle, seyahat etmeleri, tarihin ilk çağlarından beri görülen en büyük gereksinimlerden biri olmuştur (Usta, 2009). Bunun temelinde, öncelikle insanların yaşamları boyunca daha iyi yaşam koşullarını düşünmeleri ve sürekli arayış içinde olmaları yatmaktadır. Örneğin, Sümerler seyahati keşfedenler olarak nitelendirilirken, gerekçe olarak da parayı, yazıyı ve tekerleği ilk bulanlar olarak gösterilmektedir (Tuna ve Yanardağ, 2012). Bu durum, onların bir yerden başka bir yere gitmelerinde ulaşım aracı sorunu kadar işleri para ile kolaylaştırdıkları düşüncesini desteklemektedir. 

 • Eski Romalıların Yunanistan ve Anadolu’da olimpiyatlara, festival ve şenliklere katılmaları, Mısır piramitlerini ziyaret etmelerine yönelik seyahatler (Bahar ve Kozak, 2005),

• 19. yüzyıl başlarında varlıklı İngiliz orta sınıfının sanayileşmenin getirdiği olumsuzluklardan kurtulmak için Manş denizi kıyısına dinlenmek amaçlı tatil seyahatleri (Roney, 2011),

• Orta Çağ’da İslam’ın hızlı bir şekilde yayılmasıyla birlikte Müslümanların Mekke ve Medine’yi ziyaret etme amacıyla seyahat etmeleri,

• Thomas Cook’un 1841 yılında İngiltere’nin Leichester-Loughborough kentleri arasında, trenle 571 yolcuyu taşıyarak tarihte ilk defa tur düzenlemesi,

• II. Dünya Savaşı’ndan sonra insanların savaş alanları, yerleri ve ülkelerine yönelik seyahatler örnek olarak gösterilebilir.

Thomas Cook’un 1841 yılında İngiltere’de bir festival için turist kafilesini götürmesi modern anlamda ilk turizm hareketi olarak değerlendirilmektedir.

Turizmin yapısını dinamik tutan en önemli unsurların başında ulaştırma ve seyahat sektörleri gelmektedir.

Ulaştırma ve seyahat işletmelerinin tur faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde önemli bir işlevi söz konusudur. Birbirini tamamlayıcı özelliği nedeniyle turizme dinamizm kazandıran ulaştırma ve seyahat işletmeleri gerek işlevsel gerekse ekonomik boyutlarıyla turizme olduğu gibi diğer sektörlere de önemli katkı sağlayan bir özelliğe sahiptir.

Destinasyon: Genel olarak ülke, bölge ya da şehir olarak varılacak yer anlamında kullanılmaktadır. Kavram olarak, bir ülkeden küçük, belirli bir imaja, turizm çekiciliklerine, kendine özgü özelliklere ve gelişmiş bir altyapıya sahip uluslararası turizm değeri olan coğrafi bir bölgeyi ifade eder.

Turizmin Dinamik Boyutu:

Ulaştırma Sektörü

• Karayolu Ulaştırma Sistemleri

• Demiryolu Ulaştırma Sistemleri

• Denizyolu Ulaştırma Sistemleri

• Havayolu Ulaştırma Sistemleri 

Seyahat Sektörü

• Tur Operatörleri

• Seyahat Acentaları

• Ortak sisteme dâhil işletmeler

• Teşvik seyahat planlamacıları • Toplantı organizatörleri

• Merkezi rezervasyon sistemleri

• Uzman hizmet sağlayıcılar

• Araç kiralama şirketleri

Kruvaziyer gemi, konaklama, yeme-içme, kumarhane, spor, eğlence vb. olanaklara ve yüksek hizmet standartlarına sahip; genel olarak uluslararası rotalarda programlanmış turizm amaçlı faaliyet gösteren büyük yolcu gemileridir.

Turizmde dağıtım sisteminin aracıları ve işlevleri (Demir, 2014);

Tur operatörleri; Genellikle toptancı ve üretici konumunda dağıtım sistemi içinde önemli bir işlevi vardır. Gerek sistemin işleyişi gerekse turizm pazarının yönlendirilmesinde etkindir. Sistem içinde yer alan işletme, aracılar ve tüketicilere çeşitli şekillerde yarar sağlar.

Seyahat acentaları; Aracılık rolünün ötesinde karşılayıcı, yerelde turizm hizmetlerinin sunumu, tur operatörlerinin üründe perakendecilik rolü, tüketiciye daha yakın konumu, tüketici ve nihai ürün üreticilerinin daha kolay ulaşımı vb özellikleriyle dağıtım sisteminin tek aşamalı sistemden sonra tüm aşamalarında yer alır.

Ortak sisteme dâhil işletmeler; Belirli bir grup, imtiyaz ya da oluşum içinde yer alan ulusal/uluslararası yapıdaki işletmeler olarak dağıtım sistemi içinde yer alan üyelerine aracılık rolü üstlenmesi, tüketiciler ile ürün sağlayıcıları arasında ilişkilerin kurulması ve sistemin işleyişinde işlevsel katkı sağlamaktadır.

Teşvik seyahat planlamacıları; İş dünyasında özellikle büyük ölçekli işletmelerin üyelerine yönelik hem iş hem de tatil içerikli programların hazırlanması, pazarlanması ve sunulmasına yönelik faaliyetleriyle dağıtım sistemi içinde doğrudan ya da dolayı olarak yer alabilmektedir.

Toplantı organizatörleri; Dağıtım sistemi içinde özel amaçlı faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde gerek doğrudan kendi organizasyon yapısı ile gerekse diğer aracı işletmeler aracılığıyla toplantı, kongre, turlar ve seminerlerin teşvik edilmesi ve pazarlamasında etkin rol oynar.

Merkezî rezervasyon sistemleri; Sistem içinde, turizm sektörünün her bir alt kolundaki üye işletmeler arasında etkin olarak kullanılmakta ve kullanıcılarına hız, güven, gizlilik ve bilgi sağlamaktadır. Tüketicilerin sisteme dâhil işletmelerin faaliyetlerine ve fiyatlarına ilişkin bilgilere ulaşabilmesi, dağıtım sisteminin etkinliğini ortaya koymaktadır.

Uzman hizmet sağlayıcılar; Turizm sektörünün farklı boyutlarıyla ilgilenen ve belirli konuda uzmanlaşmış olan işletmelerin sisteme dâhil olması hem tüketiciler hem de diğer işletmeler açısından birtakım kolaylıklar sağlamaktadır.

Araç kiralama şirketleri; Kendi hizmetlerinden yararlanan müşterilerine diğer turizm işletmelerinin rezervasyon hizmetini de verdiği gibi, seyahat acentaları, konaklama işletmeleri gibi hizmet sağlayıcılara dolaylı olarak vermiş olduğu araç kiralama hizmetleri ile sistem içinde farklı bir rol almaktadır.

Tur tasarımı, seyahat işletmeleri ve turizm profesyonelleri açısından önemli bir süreç olarak değerlendirilmektedir. Özellikle tur kavramı çerçevesindeki faaliyetlerin turizm kapsamında olabilmesi için işlevinin ve içeriğinin tüketicilerin turizm gereksinimlerini karşılamaya yönelik olması gerekir (Demir, 2014; Holleran, 2008).

Sejour; belirli bir bölgede yapılacak olan geceleme ve konaklamayı içeren tatildir.

Turizm pazarlarında seyahat işletmelerinin amaçlarına ulaşabilmesi ve tüketici beklenti ve isteklerinin de dikkate alınarak hazırlaması öngörülen paket tur için öncelikle;

• Destinasyona yönelik tarihi, kültürel, doğal çekicilikler,

• Altyapı olanakları,

• Turizm tesisleri,

• Ulaştırma olanakları,

• Yerel halkın turizme bakış açısı,

• Destinasyona yönelik diğer turlar,

• Aracı işletmeler,

• Teşvikler,

• Yasal düzenlemeler gibi pek çok bilgi sağlanması gerekir.

Seyahat işletmelerinde planlama işlevi, diğer işletmelerden farklı olarak kendine özgü planlama türlerini de gerektirmektedir. Özellikle büyük ölçekli tur operatörlerinin planlama çalışmalarının içinde işletme düzeyinde öngörülen işler olduğu gibi turizm sektörüne özgü ve sektörü de etkileyebilecek düzeydeki işlerde olabilmektedir (Demir, 2014). Burada asıl sorun, planın yapılmaya değer olup olmadığının tartışılması değil, planda nelerin bulunacağı ve temel unsurlarının neler olduğudur. Bu temel unsurlar şunlardır (Yükselen, 1994);

• Ölçülebilir ve erişebilir hedefler,

• Söz konusu hedeflere ulaştıracak yöntemler,

• Yöntemleri uygulayacak kişilerin açıkça belirlenen yetki ve sorumlulukları,

• Uygun süredir.

Seyahat işletmelerinin tur hazırlama ve satış faaliyetleri ile ilgili işlevi, organizasyonu ve kazançları düzenledikleri turlara göre değişmektedir. Genel olarak değerlendirildiğinde bir seyahat işletmesinin düzenlediği, satışını gerçekleştirdiği ya da aracılık yaptığı tur organizasyonlarını (Demir, 2014);

• Bağımsız paket turlar,

• Programlı (Sejour/Eşlikli/Rehberli) turlar,

• Özel turlar,

• Her şey dâhil turlar olarak planladıkları görülmektedir

Tur planlaması, seyahat işletmelerinde üzerinde en çok emek, zaman ve kaynak harcanan bir dizi faaliyet ve sistematik işlemler bütününden oluşmaktadır (Lazer ve Layton, 1999). Seyahat işletmelerinde tüm planlama türlerine odaklı bir süreçten geçerek ortaya çıkan tur planlaması faaliyet, dönemsel, finansal, süreç ve kaynak tabanlı çalışmaları içerir.

• Yerel halkın turizmin gelişimine bakışı nedir?

• Destinasyonda turizme destek sağlayacak beşeri ve ekonomik kaynaklar yeterli midir?

• Bölgenin coğrafi konumu ve iklim koşulları bu tur için uygun mudur?

• Destinasyon tasarlanan paket tur için ilgi çekici midir?

• Destinasyonda bu tür turlara yönelik talep tanımlanmış mıdır?

• Destinasyonda yapılacak tur sırasında tura eklenebilecek başka ilginç yerler var mıdır?

• Otel, restoran, alışveriş alanları vb. gibi hizmet alınacak mekânlarda programı destekleyici olanaklar ya da kolaylıklar sağlanabiliyor mu?

• Bu mekânlar tasarımda belirtilen hizmet kalitesi ve fiyat standartlarını karşılamakta mıdır?

• Destinasyon tur operasyonlarının gerektirdiği ölçütü karşılayacak altyapı ve donanıma (yol, metro ve diğer ulaşım yöntemlerine ilişkin sistemler, mimari yapı vb.) sahip midir?

Paket tur yönetiminde satınalma aşamasında gerçekleştirilen hazırlıklar, araştırma, görüşmeler, maliyet ve kontrat çalışmalarından oluşmaktadır.

Ulaştırma olanakları

Konaklama olanakları

Diğer hizmet olanakları

• Yeterli seyahat acentası

• Yetkin ve nitelikli acenta personeli

• Yeterli ve teknolojik donanıma sahip araç parkı

• Seyahat acentasının deneyimi

• Hizmet kalitesi

• Engellilere uygun araçlar

• Araç kiralama hizmetleri

• Seyahat acentasının imajı

• Uygun yat

• Güven

• Uluslararası standartlar

• Rehberlik hizmetleri

• Rahat ve güvenli bir araç konforu

• Yeterli konaklama tesisi

• Konaklama tesislerinin sınıf ve yıldızı

• Konaklama

• Konaklama tesislerinin personel sayısı ve niteliği

• Hizmet kalitesi

• Engellilere uygun yapı şekli, merdiven, odalar, kullanım alanları

• Konaklama tesisinin imajı

• Rekreasyonel alanlar

• Hizmet birimlerinin sayısı

• Otopark

• Uygun yat

• Güven

• Nitelikli showlar

• Uluslararası mutfak (restoran)

• Uluslararası standartlar

• Diğer hizmet birimlerinin olması

• Diğer turizm işletmelerinin sayısal yeterliliği

• Altyapı ve teknik donanımlar

• Tamamlayıcı hizmet ve ürünler ve kalitesi

• Genel olarak hizmet çeşitliliği

• Güvenlik

• Destinasyon imajı

• Sosyal yaşam alanları

• Diğer unsurlar

• Broşür ve katalogların amacı nedir?

• Hedef kitleler kimdir?

• Anlatılmak istenen nedir?

• Nasıl anlatılacaktır?

• Bütçesi ne kadardır?

• Hedef kitleye nasıl ulaştırılacaktır?

Tur operatörlerinin broşür ve katalogları planlarken hem kendi faaliyetleri açısından hem de tüketiciler açısından bir takım soruların cevaplarının verilebilmesi gerekir. Bu aynı zamanda başarılı bir broşür ve katalog hazırlamak için gerekli olan çalışmalardır. Bunlar (Demir, 2014);

• Hangi bilgiler ve mesajlar tüketicilere iletilecektir?

• Ürün bilgileri tekli mi yoksa çoklu mu basılı materyaller ile iletilmelidir?

• Broşür ve kataloglarda sayfa sayısı ve boyut,

• Akılda kalıcılık için görsel imajlar/ürün bilgisi,

• Broşür ve katalogların dönemselliği/sürekliliği,

• Broşür ve katalogların maliyeti,

• Broşür ve kataloglarda etik kurallar,

• Broşür ve kataloglar dil kullanımı ve yazı,

• E-broşür/e-kataloğudur.

Bir rezervasyonun nihai turizm hizmeti sağlayıcı işletmelere yapılabilmesi için öncelikle, tur satışının gerçekleşmiş olması, ödemesinin yapılmış ya da garanti altına alınmış olması gerekir (Demir, 2014).

Yurt içi turlarda, bir tur aracında bulunması gereken belgeler ve rehberin sorumluluğu aşağıdaki şekilde açıklanmaktadır (TUREB, 2013);

• Seyahat acentası işletme belgesinin onaylı sureti (Noter ya da TÜRSAB onaylı),

• Tura katılan müşterilerin listesi,

• TÜRSAB araç plakası (Suni deriden yapılmış, yatay-uzun, mavi TÜRSAB plakası),

• Araç seyahat acentası tarafından kiralanmış ise araç kira sözleşmesi sureti,

• Başlangıç noktasının da belirtildiği tur programı,

• Türk müşterilere yapılan yurtiçi ve yurtdışı turları ise zorunlu sigorta poliçe sertifikası sureti (Paket tur tanımı 4077 sayılı Tüketiciyi Koruma Kanunu’nda belirtilmiştir),

• Profesyonel Turist Rehberi, aynı zamanda tur sorumlusu ve seyahat acentası temsilcisidir. Rehberin rehberlik kimlik kartı, o yıla ait çalışma vizesi, kimlik kartında yazan dil veya dillerde rehberlik yapması ve kimlik kartı bölgesel ise çalıştığı bölge ile kimlik kartında yazan çalışma bölgesinin uyumlu olması gerekmektedir.

Tur satış sonrası işlemlerini iki açıdan değerlendirmek gerekmektedir. Bunlardan birincisi, muhasebe işlemleri olarak paket tur içeriğini oluşturan hizmetlere ilişkin nihai turizm hizmet sağlayıcılarıyla hesapların kapatılmasıdır. İkincisi ise, tur operasyonunun ardından paket turların sürdürülebilirliği ve satışın devamını sağlamak amacıyla satın alınan ürünün kullanımı, hizmet içeriğinin yerinde ve zamanında sağlanması, satış sırasında taahhüt edilen ürün ve hizmetin eksiksiz olarak yerine getirilmesi gibi hususlarda müşteri şikâyetleri ile ilgilenilmesi gibi çabaları kapsayan faaliyetlerdir (Demir, 2012; Queen, 2009).