Havaalanı ramp hizmetleri, birçok unsurdan
meydana gelen havaalanı yer hizmetleri sis- teminin en
önemli alt sistemlerinden birisidir. Ramp hizmetleri, bir
havaalanını kullanan hemen hemen her uçağın ihtiyaç
duyduğu hizmetlerden oluşmaktadır. Büyük gövdeli yolcu
uçaklarından, nispeten daha küçük iş jetlerine kadar bir
havaalanını kullanan tüm uçaklar, ramp hizmetlerinin
tamamını veya en azından birkaçını ilgili yer hizmetleri
işletmelerinden temin etmek durumundadır. Ramp
hizmetleri bir havaalanında bulunan yer hizmetleri
işletmesi tarafından verilebileceği gibi havaalanı işletmesi
tarafından da verilebilmektedir. Ayrıca hava yolu
işletmeleri de kendi uçaklarına yönelik ramp hizmetlerini
sağlayabilmektedir.

Ramp hizmetleri bir havaalanında bulunan yer
hizmetleri işletmesi tarafından verilebileceği gibi
havaalanı işletmesi tarafından da verilebilmektedir. Ayrıca
hava yolu işletmeleri de kendi uçaklarına yönelik ramp
hizmetlerini sağlayabilmektedir. Çeşitli kaynaklarda ve
farklı yer hizmetleri organizasyonlarında, ramp hizmetleri
kapsamındaki hizmet türlerinin farklı şekillerde
sınıflandırıldığı görülmektedir.

Ramp hizmetleri veren tüm işletmelerin,
faaliyetler ve sağlanan hizmetler ile ilgili oluşturulmuş
ulusal ve uluslararası kural ve standartlara uygun bir
biçimde hizmet sunmaları gerekmektedir. Bu standartlar
ramp hizmetlerinin sunumunda emniyetin sağlanması
açısından son derece önemlidir. Bu nedenle bu ünitede,
ramp hizmet türleri açıklandıktan sonra, bu hizmetlerin
emniyet içinde verilmesinin önemini ortaya koymak
amacıyla ramp emniyeti kavramına değinilerek, uçuş
operasyon faaliyetleri ele alınmaktadır.

Ramp hizmetleri:
• Gelen uçağın karşılanması ve parkettirilmesi
• Ramp hizmetleri sürecinde kokpit (pilot) ile
haberleşme
• Uçağın boşaltılması ve yüklenmesi
• Uçak temizlik hizmetleri
• Su ve tuvalethizmetleri
• Yakıt ikmal hizmeti
• Gerekli durumlarda ya da hava yolu talebine göre
verilen hizmetler
• Uçağın park yerinden ayrılmasını içerir.

Ramp hizmetlerinin ilk adımını oluşturan gelen
uçağın karşılanması süreci, havaalanına gelecek uçağın
park pozisyonu bilgisinin alınması ve buna bağlı olarak
gerekli hazırlıkların yapılmasını içermektedir. Ramp
hizmetlerini verecek işletme dâhil (hava yolu işletmesinin
havaalanındaki birimleri vb.) ilgili tüm taraflar, havaalanı
otoritesinin sağladığı bilgiler vasıtasıyla uçağın
havaalanına inişinden önce hangi park pozisyonuna
geleceği bilgisini almaktadır.

Açık park pozisyonunda uçak terminal
binasından ayrı, apron üzerinde açıkta bir alana
parklandırılmaktadır. Uçağın belirlenmiş park
pozisyonuna gelişinden önce, uçak park pozisyonu FOD
(Foreign Object Damage/Yabancı Madde Ha- sarı)
kontrolünün yapılması ve uçak tipine uygun gerekli
ekipmanın hazır hale getirilmesi gerekmektedir. Bu
aşamada verilen hizmetler; park pozisyonu FOD kontrolü,
takozların yerleştirilmesi ve uyarı işaretlerinin
yerleştirilmesi olarak aşağıda açıklanmaktadır.

 Havaalanı harekât sahası üzerinde, hava araçları
ile (pist, taksi yolu ya da apron) yüzey kaplamasına zarar
verebilecek ve yaralanmalara neden olabilecek, FOD
(Yabancı Madde Hasarı) olarak adlandırılan bazı
cisimlerin bulunması mümkündür. Uçaklardan düşen
parçalar, yer hizmetleri faaliyetleri sırasında düşen bagaj
veya ekipman parçaları, bez parçaları, kağıt, plastik,
içecek kutuları, kaplama parçaları, taş, çakıl, bitki
parçaları, yüzeye dökülmüş yakıt/yağ gibi çok çeşitli
cisimler FOD olarak değerlendirilmektedir. Havaalanı
harekât sahası üzerinde FOD kontrolü yapmak, bu saha
üzerinde görev yapan her personelin görevidir. Ancak
uçağın park sahasına girmesi sırasında FOD’den dolayı
oluşabilecek hasarlardan, ramp hizmeti veren personel
sorumludur. Bu nedenle uçak park yerinde ve uçağa hizmet
vermek üzere hazır bekleyen yer hizmetleri araç ve
ekipman park yerlerinde, ramp hizmetlerini verecek
personel tarafından, yürüyerek detaylı bir kontrol
yapılmalı ve FOD’ler toplanmalıdır.

Uçağın belirlenmiş park yerinde FOD
kontrolü yapılması ve gerekli yer hizmetleri araç ve
ekipmanları hazır halde uygun park yerlerini almasından
sonra, havaalanı işleticisinin uygulamalarına bağlı olarak,
aprona giren veya park yeri yakınlarına kadar gelen uçağın
emniyetle park yerine yanaştırılması ve parklandırılması
için kılavuz personel (marshalling) hizmeti verilmelidir.
Bu hizmet, kokpitte bulunan pilota yönlendirme işaretleri
verilerek yerine getirilmektedir. Bu sayede, uçağın her
tarafı görüş açısında olmayan pilot, herhangi bir
emniyetsizliğe yol açılmadan, uçağı istenen konuma doğru
yönlendirebilmektedir. Kılavuzluk hizmeti havaalanı
işleticisi, uçak işleticisi ya da yer hizmetleri işletmesi
personeli tarafından verilebilmektedir. Kılavuzluk hizmeti
verecek personel bu konuda eğitimli ve yetkilendirilmiş
olmalıdır.

Uçakların park pozisyonu olarak yükleme
köprülerine (körüklere) yanaşması durumunda, genellikle
elektronik yaklaştırma sistemi kullanılmaktadır. Bu sistem,
kokpitteki pilotun görebileceği bir alana yerleştirilmiş ve
görsel/ışıklı olarak yönlendirme bilgisi veren otomatik bir
sistemdir. Elektronik yaklaştırma sistemi bulunan park
pozisyonlarında kılavuzluk hizmeti verilmesine gerek
yoktur. Ancak uçağın körüğe yanaşması sırasında otomatik
parklandırma sisteminin devre dışı kalabileceği ya da
arızalanabileceği göz önünde bulundurularak bir kılavuz
personeli hazırda bulundurulmalıdır. Uçağın, kılavuzluk
hizmeti ile köprüye yanaşması gereken durumlarda da
körükte bir köprü operatörü hazır bulunmalıdır

Kılavuz personel eşliğinde emniyetli bir şekilde
park pozisyonuna gelen uçağın durduğundan emin
olunduktan sonra, uçağın tekrar hareket etmesini
engellemek için burun iniş takımlarının tekerleklerine
takoz yerleştirilmelidir. Uçak üzerinde bulunan çarpışma
ikaz ışıkları (Anti-Collision Beacon) ve motorların
dönüşleri gözlenmelidir. Çarpışma ikaz ışıkları sönmeden
ve motorların dönüşlerinin yavaşladığından emin
olunmadan, uçağa hiçbir personel ya da ekipman
yaklaştırılmamalıdır. Çarpışma ikaz ışıklarının arızalı
olabileceği unutulmamalı ve uçağa yaklaşmadan önce hem
çarpışma ikaz ışıkları kontrol edilmeli hem de motor
dönüş hareketinin yavaşladığı gözlenmelidir.

Uçağın takozlama işlemi bittikten hemen sonra,
uçağın yerdeyken hasar görebilecek noktalarının etrafında
emniyet alanı oluşturmak amacıyla uyarı işaretleri
(konileri) konulmalıdır. Bu koniler, uçağa verilen yer
hizmetleri sona erene ve tüm ekipman uçaktan
uzaklaştırılana kadar yerlerinde bırakılmalıdır. Koniler
uluslararası standartlarla belirlenmiş özellikler- de
olmalıdır. Koniler her iki kanat ucuna, uçak motor
önlerine, uçak burnunun bir metre ilerisine, apron trafiğini
etkilediği durumlarda uçağın kuyruk kısmının bir metre
ilerisine ve yer hizmetleri operasyonu sırasında araç ve
ekipman akışının olduğu kısımlara konulmalıdır.

 Kokpitte bulunan pilot ile ramp hizmetlerini veren
ilgili personel arasında iletişim kurulmalıdır. Ramp
hizmetlerinin verilmesi esnasında kokpit ile iletişim
kurulması, emniyetin sağlanması adına bir zorunluluktur.
Bu iletişim uçak park pozisyonuna yaklaşırken kılavuzluk
(marshalling) hizmetinin verilmesi ile başlamaktadır.
Uçak, park pozisyonundaki yerini aldıktan ve takozlama
işlemi tamamlandıktan sonra, yerdeki personel ile kokpitte
bulunan pilotun sözlü iletişim kurulması amacıyla bir
ekipman (Head-Set) uçağa bağlan- maktadır. Bir kulaklık
ve mikrofon sisteminden oluşan head-set aracılığıyla ramp
hizmetlerinde yer alan personel ile pilot arasındaki
iletişime olanak sağlanmaktadır.

Uçağın takozlanmasının ardından uçağın yolcu
kabini ve kargo kompartımanı kapıların- da bir hasar olup
olmadığı kontrol edildikten sonra, yolcuların
inmeleri/binmeleri ve yükün boşaltılıp/yüklenmesi için
gerekli ekipman uçağa yanaştırılmalıdır. Yapılan
kontroller sırasında bir hasar tespit edilmesi durumunda
uçağa herhangi bir ekipman ya da araç
yaklaştırılmamalıdır. Bununla birlikte, belirlenen hasar
kayıt altına alınarak yetkili personele ya da hava yolu
teknik personeline bilgi verilmelidir. Hasar tespiti
durumunda yetkili personelin izni ile hasar tespitinin
olmaması durumunda ramp sorumlusunun izni ile araç ve
ekipmanlar uçağa yanaştırılmalıdır. Yer hizmetleri
ekipmanları uçağa yanaştırılırken; yükleme ve boşaltma
sırasında, uçağın dikey olarak bir miktar yukarı ya da
aşağı doğru hareket edeceği göz önüne bulundurularak
gerekli emniyet tedbirleri alınmalıdır. Merdiven, konveyör
gibi uçak gövdesine değecek şekilde yanaştırılması
gereken ekipmanın, uçağa değme noktasındaki nispeten
yumuşak bölgenin sağlam olduğundan emin olun- malı,
gövdeye zarar vermeyecek şekilde uçağa yanaştırılmalıdır.

Uçak yolcu kabini kapıları, acil bir durum
olmadıkça sorumlu kaptan pilotun onayı ile kabin ekibi
tarafından açılıp kapatılmaktadır. Uçak körüğe yanaşmış
ise kabin kapısının uygun prosedürler takip edilerek
açılmasıyla, yolcular uçaktan inmekte ve köprü vasıtasıyla
terminal binasına ulaşmaktadırlar. Uçağın açık park
pozisyonuna parklandırılması durumunda ise yolcuların
uçaktan inebilmeleri için merdiven araçları uçağa
yanaştırılmalıdır. Kapılara yanaştırılan merdivenlerin
korkulukları uygun şekilde ayarlanmalıdır. Merdiven
araçları çeşitli şekillerde olabilmektedir. Bu araçlar, değişik
uçak tipleri için farklı yüksekliklerde ayarlanabilmektedir.
Uçak terminal binasından uzak bir pozisyona park etmiş
ise yolcular terminal binasına yürüyerek ya da apron ile
terminal arasında yolcuların taşınması amacıyla kullanılan
ve bu amaç için özel tasarlanmış otobüslerle
taşınabilmektedir. Bu durumda yolcuların uçağın kanat ve
gövdesi altından geçmeleri önlenerek apron yolcu
otobüsüne ya da terminal binasına yönlendirilmeleri
sağlanmalıdır
 

Uçağın kargo kompartımanında bulunan bagaj ve
yüklerin boşaltılması için uygun araçlar uçağa
yanaştırılmaktadır. Kargo kompartımanı kapıları, uçak
motorları durdurulmadan ve hasar kontrolü yapılmadan
açılmamalıdır. Yolcu kompartımanının aksine kargo
kompartımanı kapıları, ramp hizmeti sağlayan personel tarafından açılmaktadır. Bunun için personelin hizmet
verilecek her uçak tipi için kargo kapılarının nasıl açılıp
kapanacağı konusunda eğitimli ve yetkili olması
gerekmektedir. Çünkü kargo kompartımanı kapılarının
açılması için izlenen prosedürler, uçak tiplerine göre
farklılık göstermektedir. Kapının açılması ya da
kapatılması ile ilgili prosedürün uygulanmış olmasına
karşın, kapılar açılmıyor ya da kapanmıyor ise kesinlikle
zorlanmamalıdır. Bu gibi durumlarda uçağın yetkili teknik
personeline bilgi verilmelidir

Yolcu beraberinde gönderilmesi sağlanamamış
veya herhangi bir nedenle ulaşması gereken noktaya
gecikmeli olarak gönderilen bagajlar da şut altında uçağa
yüklenmek üzere tasnif edilmektedir. Bu tür bagajlar
eşliksiz bagaj (Rush Baggage) olarak adlandırılmaktadır.
Eşliksiz bagajların, hava yolu işletmesi veya yer hizmetleri
işletmesi tarafından gerekli güvenlik taramasından
geçirilmesi sağlanmalıdır. Eşliksiz bagajlar ayrıca yolcu
beraberinde taşınmadıklarının anlaşılabilmesi için diğer
bagajlardan farklı bir bagaj etiketi ile etiketlenmektedir.

Uçağın boşaltılma işleminin tamamlanmasından
sonra uçak altında hazır bulunan bagaj ve diğer yükler,
yükleme planına ve talimatlarına uygun bir şekilde uçağa
yüklenmelidir. Yükleme planının doğru ve anlaşılır şekilde
hazırlanması, uçağa en kısa zamanda ve hatasız yükleme
yapılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Uçağa,
planlanan uçuş güzergâhındaki son (varış) havaalanına
taşınacak yükler öncelikli olarak yüklenmelidir. En son
yüklenmesi gereken yükler ise kalkıştan sonra iniş
gerçekleştirilecek ilk havaalanına (ara noktaya) taşınacak
yükler olmalıdır. Ancak uçağın yüklenmesi esnasında
dikkat edilmesi gereken en önemli noktanın yük-denge
unsuru olduğu unutulmamalıdır.

Uçuşunu tamamlamış ve yeni bir uçuşa hazırlanan
uçak kabinleri, yolcu ve mürettebatın sağlıklı ve konforlu
seyahat edebilmeleri için ulusal ve uluslararası standartlar,
hava yolu işletmesinin talepleri ve hijyen kuralları
doğrultusunda ramp hizmetleri kapsamında
temizlenmektedir. Uçağa verilen hizmetlerin tümü ve
uçağın yeni bir uçuşa hazır hale getirilmesi için çok kısıtlı
bir süre olduğu düşünülerek, uçak temizliğine ayrılabilen
sürenin en iyi şekilde yerine getirilmesi adına iyi bir
temizlik planı yapılmalıdır. Bu planda uçak tipi ve
büyüklüğüne göre personel sayısı, görev dağılımı ve
kullanılacak temizlik ekipmanı belirlenmektedir. Hizmet
sonunda belirlenmiş alanlar temizlenmiş, kabin içindeki
ekipmanlar (battaniye, yastık, dergi, broşür vb.) olmaları
gereken yerlerde, düzenli bir hale getirilmiş olmalıdır.
Uçağın kargo kompartımanında taşınan yüklerden oluşacak
sızıntı ve dökülmelerden dolayı kargo kompartımanının da
temizlenmesi gerekebilmektedir. Bu durumda hava yolu
işletmesinin talimatlarına uyulmalı ve gerekli önlemler
alınmalıdır.

• Uçak kapıları temizlik ekibi tarafından açılıp
kapatılmamalıdır.
• Temizlik ekip sorumlusu dâhil hiçbir personel
kabin ekibinden izinsiz uçağa girmemelidir.
• Temizlik personeli uçak temizliği konusunda
eğitim almış olmalıdır.
• Temizlik esnasında eldiven, kompozit ayakkabı,
kulaklık vb. kişisel koruyucu malzemeler
kullanılmalıdır. Farklı bölgelerin temizliğinde
farklı malzeme ve ekipmanların kullanılmasına
özen gösterilmelidir. Örneğin, galley’ler (uçak
mutfağı) ile tuvaletin temizlenmesi için farklı kova
ve paspaslar kullanılmalıdır. Nemli ve lif
içermeyen bezler ile temizlik yapılmalıdır. Hava
aracı temizliğine uygun ve onaylı temizlik
maddeleri kullanılmalıdır. Toz deterjan
kullanılmamalıdır.
• Temizlik maddelerinin ve suyun, elektrikli
ekipmanlara ve kurutulması zor alanlara
girmemesisağlanmalıdır.
• Temizlik sırasında koltuklara, koltuk altındaki
ekipmanlara, masalara zarar veril- memelidir.
Kokpit temizliği sırasında cihazlara
dokunulmamalıdır. Yanlışlık ile dokunulması
halinde ise derhal yetkili personele ya da uçuş
ekibine bilgi verilmelidir.
• Uçağa yolcu alınmadan önce temizlik işlemi
bitmiş ve temizlik personeli yolcu kabinini terk
etmiş olmalıdır.
• Temizlik sırasında toplanan çöpler torbalanmalı
ve ağızları sıkıca kapatılmalıdır. Çöp torbaları
uçak içerisinde, merdivenlerde, apron üzerinde
bırakılmamalı, uygun çöp kutularına atılmalıdır.
• Bazı durumlarda uçakta yolcu varken (transit
uçuşlar) temizlik hizmeti istenebilmektedir. Bu
durumlarda yolcuları rahatsız etmeden ve
çıkışlarını engellemeyecek şekilde kısa sürede
temizlik yapılmalıdır.
• Temizlik sırasında uçakta unutulmuş eşyaların
bulunması durumunda ilgililere haber verilerek
gerekli işlemlerin yapılması sağlanmalıdır. Bu tip
eşyalar, bulundukları koltuk numaraları kayıt
altına alınarak kayıp eşya bölümüne
ulaştırılmakta ya da risk içerdiği düşünülen
durumlarda yerdeki güvenlik güçlerine haber
verilmektedir. Hangi yolun izlenmesi gerektiğine
sorumlu kaptan pilot karar vermektedir.

Uçağa ikmal edilecek tüm içme ve kullanma suları,
ekip ve yolcuların hastalanmasına neden olabilecek
kimyasallar ve mikro organizmalardan arındırılmış olmalıdır. Uçağın su sistemlerine giden su mutlaka içilebilir
nitelikte olmalıdır. Uçağa verilecek suyun uygun nitelikte
olması için işlem görmesi gerektiği durumlarda, suyun
arıtılması için yalnızca yetkili sağlık kurumlarının
onayladığı ürünler kullanılmalıdır. Onaylı arıtma ürünleri,
birim hacimdeki su için uygun miktarda kullanılmalıdır.
Yetkilendirilmiş yerel sağlık kurumu tarafından, suyun
tedarik edildiği noktalardan ve yer hizmetleri su
araçlarından numuneler alınarak mikrobiyolojik ve
kimyasal testler yaptırılmaktadır. Hava yolu işletmesi,
uçağa ikmal edilen suyun uygun değerlerde olup
olmadığına ilişkin rapor da isteyebilmektedir. Bu nedenle
yer hizmetleri işletmesi tarafından belirli aralıklarla bu
değerlerin ölçülmesi ve kayıt altına alınması
gerekmektedir.

Tuvalet hizmeti, tuvalet atıklarının hijyenik şekilde
uçuş sonunda uçaktan uzaklaştırılması (temizlendiği), uçak
tuvalet sisteminin basınçlı suyla yıkanması ve sonrasında
tuvalet sıvısıyla tekrar doldurulması işlemlerinden oluş-
maktadır. Tuvaletlere uçak yerdeyken doğru şekilde
hizmet verilmemesi tuvaletlerin uçuş sırasında
kullanılamamasına yol açabilmektedir. Bu açıdan
değerlendirildiğinde tuvalet hizmetlerinin önemi çok daha
iyi anlaşılacaktır. Tuvalet hizmeti verilirken hijyen
kurallarına uyulmalıdır. Tuvalet aracı, uçak tipine göre
uygun yere yanaştırılarak emniyete alınmalıdır. İşlem
sırasında atıkların sıçraması ihtimaline karşı personel,
koruyucu malzeme kullanmalıdır. Uçağa hem tuvalet hem
de su hizmeti verilmesi gereken durumlarda ise içme suyu
hizmeti, tuvalet hizmetin- den önce verilmelidir. Bu
yaklaşım, sunulan hizmetin hijyen koşullarına uygun bir
biçimde verilmesine imkan sağlayacaktır. Tuvaletlerin
temizliği esnasında, uçak tuvalet atık boşaltma kapağı
dikkatli bir şekilde açılarak, araç hortumu bağlantısı
yapılmalı, valf çekilerek atık sular uçak deposundan
boşaltılmalıdır. Daha sonra başka bir hortum bağlanarak
bir miktar dezenfektan sıvı verilmektedir. İşlem bit- tikten,
yani atık su depoları tamamen boşaltıldıktan sonra
hortumlar sökülerek uçak boşaltma kapakları
kapatılmalıdır. Tuvalet sıvıları uçak yapılarında korozyona
neden olabilmektedir. Tuvalet hizmeti sırasında sıvı
sızıntısı tespit edilmesi halinde hava yolu yetkililerine ya da
teknik personeline bilgi verilmesi gerekmektedir.

Uçağa yakıt ikmal hizmeti, yer operasyon
süreçlerinin en riskli kısmını oluşturmaktadır. Yakıt ikmali
sırasında oluşabilecek emniyetsiz bir durumun yangın
başlatma ihtimali çok yüksektir. Yakıt ikmali sadece yakıt
işletmesinin yetkili personeli tarafından yapılmalıdır.
Bununla birlikte yer hizmetleri personelinin de yakıt ikmali
ve oluşturabileceği tehlikeler konusunda bilgili olması
gerekmektedir. Ayrıca yer hizmetleri kapsamında verilen
uçak yakıt ikmal kolaylıklarının zamanında uçak altında
hazır bulunması da sağlanmalıdır. Uçağa, uçuş ekibi
tarafından talep edilen yakıt miktarı kadar yakıt
verilmelidir.

Uçağa yakıt ikmali iki farklı ekipman kullanılarak
yapılabilmektedir.Bunlar:
• Hidrant sistemi: Yer altında bulunan borular ile
oluşturulan yakıt dağıtım sistemi aracılığıyla,
uçak park pozisyonunda bulunan hidrantlara
yakıt ulaştırılması yoluyla sağlanan yakıt ikmal
hizmetidir. Uçak park alanında bulunan yakıt
çıkış hidrantına bağlanan sistem ile uçağa yakıt
ikmali yapılmaktadır. Hidrant sistemi ile yapılan
yakıt ikmali nispeten daha kısa zaman
almaktadır.
• Yakıt tankeri: Arkasında yakıt tankeri bulunan bir
araçla taşınan yakıtın, park pozisyonundaki uçağa
ikmali yoluyla sağlanan yakıt ikmal hizmetidir.
Hidrant sisteminin bulunmadığı havaalanlarında
ya da küçük uçaklara yakıt ikmali, tankerler
aracılığı ile yapılmaktadır. Uçaktan yakıt
çekilmesi gerektirdiği durumlarda ise sadece
tanker aracı kullanılabilmektedir. Tanker ile yakıt
ikmalinde dikkat edilmesi gereken en önemli
nokta ise tanker ve uçağın statik elektrik
bağlantılarının yapılmış olmasıdır.

Bu hizmetler:
• Yer Güç Ünitesi (GPU, Ground Power Unit)
Hizmeti
• Motor Çalıştırma Ünitesi (ASU, Air Starter
Unit) Hizmeti
• Sıcak/Soğuk Hava Ünitesi (ACU, Air
Condition Unit) Hizmeti
• Uçak Buzlanma Giderici / Önleyici Hizmeti

Uçağın park alanından ayrılma işlemi başlamadan
önce uçağın yolcu, kargo kompartımanı kapıları ile hizmet
panelleri kapatılmış ve kilitlenmiş; hizmet veren tüm
araçlar uçaktan ayrılmış ve uçağın hareket edeceği alandan
uzakta, emniyetli sahada konumlandırılmış olmaları
gerekmektedir. Hizmet araçlarının emniyetli bölgeye
alınmasından sonra uçakta yapısal hasar olup olmadığının
kontrolü yapılmaktadır. Ayrıca uçak park sahasında ve
uçağın taksi yapacağı bölgede FOD kontrolü yapılarak,
uçağın hareket edeceği alan emniyetli hale getirilmelidir.
Uçak etrafındaki koniler uçağın harekete başlamasından
az önce toplanmalıdır. Head-set aracılığıyla ya da işaretler
ile pilota gerekli işlemlerin tamamlandığı ve uçağın
harekete hazır olduğu bilgisi verilmektedir. Uçağın park
yerini terk etme işlemleri tamamlandıktan sonra uçağın
hiçbir kapısı ya da kontrol paneli açılmamalıdır. Açılması
zorunlu bir durum oluşması halinde ise mutlaka pilota bu
konu ile ilgili bilgi verilmelidir

Yer hizmetlerinin verilmesi sırasında
karşılaşılabilecek riskler aşağıda sıralanmaktadır. Bunlar:
• Türbin motorları ve pervanelerin oluşturduğu
tehlikeler,
• Apron emniyet alanlarının ihlali,
• Yer hizmetleri araç ve ekipman kullanımından
kaynaklanan tehlikeler,
• Yangıntehlikesi,
• Olumsuz hava şartlarındakifaaliyetlerdir.

Yangından korunma ve yangını önleme için
alınması gereken tedbirler aşağıdasıralanmaktadır.
• Apron üzerinde, araç ve ekipmanların içinde çöp
birikmesine izin verilmemelidir. Operasyon alanı
temiz ve bakımlı tutulmalıdır. Çöpler uygun
kutulara ya da konteynırlara atılmalıdır.
• Yangından kuşkulanılması durumunda ya da
yangın fark edildiğinde derhal ilgili birimlere
haber verilmelidir. Elektrikli araçlar ve diğer
elektrik tesisatı arızaları hemen giderilmelidir.
Arızalı elektrik sistemleri, kısa devre yaparak
yangın çıkmasına sebepolabilmektedir.
• Park halindeki bir uçakta yangın fark edilmesi
durumunda, uçakta bulunanlara derhal haber
verilerek uçağın tahliye edilmesi sağlanmalıdır.
Yer hizmetleri araç ya da ekipmanlarında yangın
çıkması durumunda, derhal araç üzerinde ya da
apronda mevcut bulunan yangın söndürücüler ile
yangın kontrol altına alınmalı ve araç en kısa
zamanda uçak/uçaklardan ve diğer araçlardan
uzaklaştırılmalıdır.
• Tüm apron personeli mobil yangınla mücadele
ekipmanlarını tanımalı ve kullanılması konusunda
eğitimli olmalıdır.

Bu tedbirler genel olarak şunlardır :
• Yakıt ikmali sırasında; hava yolu işletmesinden,
yangından korunma ve yangın söndürme, acil
durum iletişimi, uçaktan tahliye başlatma gibi
acil durum prosedürlerini uygulama yetkisi ve
becerisi olan bir personel uçak başında
bulunmalıdır.
• Bu personel ile uçaktaki yetkili kişiler arasında iki
yönlü kesintisiz iletişim kurul- muş olmalıdır.
Uçaktaki ve uçak etrafındaki personele yakıt
ikmalinin başladığı, bittiği ve ortaya çıkması
durumunda tehlikeli bir durumun varlığı bilgisi
verilmelidir.
• Uçak çıkış kapıları etrafında acil tahliyeyi
engelleyecek hiçbir şey bulunmamalıdır. Uçak
içindeki çıkış alanlarında, koridorlarda tahliyeyi
engelleyecek herhangi bir şey (çöp torbaları,
ikram malzemeleri vb.)bulunmamalıdır.
• Uçak açık park pozisyonunda ise mutlaka yolcu
merdivenleri uçağa yanaştırılmış durumda
olmalıdır. Uçak körüğe yanaşmış durumda ise
merdiven aracına gerek yoktur. Ancak arka
kapıların altı tahliye yolu olarak kullanılabileceği
için bu alanlarda tahliyeyi engelleyecek bir şey
bulunmamalıdır.
• Yakıt ikmali sırasında, yolcuların yürüyerek
uçağa binmeleri ya da uçaktan indik- ten sonra
yürüyerek terminal binasına ulaştırılmaları
durumunda ise yolcuların uçak motorlarından,
APU egzozlarından ve uçak yakıt deposu
havalandırma deliklerinden emniyeti bir
mesafede tutulmaları gerekmektedir.
• Havaalanı Kurtarma ve Yangınla Mücadele
biriminden bir söndürme aracı, oluşa- bilecek bir
yangına derhal müdahaleye hazır halde, ikmal
süresince, uçağa müdahale edebilecek mesafede
bulundurulmalıdır. Ayrıca çıkabilecek yakıt
yangınına ilk müdahaleyi sağlayabilmek için
uygun mobil yangın söndürme teçhizatı da uçak
başında olmalıdır.

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği, IATA
operasyonlar esnasındaki olumsuz hava şartlarını
Havaalanı Yer Hizmetleri El Kitabında aşağıdaki gibi ele
almaktadır :
• Şiddetli rüzgâr: Hızı 75 km/saat’i aşan rüzgârın
olması.
• Şimşek/Yıldırım: Buluttan buluta şimşek ya da
bulutlardan yere yıldırım aktivitelerinin olması.
• Düşük görüş: Yağmur, kar, kum fırtınası ya da
sisten dolayı görüş mesafesinin 800m’nin altına
düşmesi.
• Kar ve Buzlanma: Harekât alanı üzerinde kar
bulunması ve /veya buzlanma oluşması; yüzey
sıcaklığının düşmesi ya da rüzgârın etkisiyle
harekât alanının buzlan- mayabaşlaması.
• Kuvvetli yağmur: Sert yüzeylerden sıçrayan ve
uçak kapıları girişinde, yerde ve yer hizmetleri
ekipmanları üzerinde hızla su birikintisi oluşturan
ve/veya görüşü düşüren yağmur yağışının olması.

Havaalanı ramp hizmetleri, birçok unsurdan meydana gelen havaalanı yer hizmetleri sis- teminin en önemli alt sistemlerinden birisidir. Ramp hizmetleri, bir havaalanını kullanan hemen hemen her uçağın ihtiyaç duyduğu hizmetlerden oluşmaktadır. Büyük gövdeli yolcu uçaklarından, nispeten daha küçük iş jetlerine kadar bir havaalanını kullanan tüm uçaklar, ramp hizmetlerinin tamamını veya en azından birkaçını ilgili yer hizmetleri işletmelerinden temin etmek durumundadır. Ramp hizmetleri bir havaalanında bulunan yer hizmetleri işletmesi tarafından verilebileceği gibi havaalanı işletmesi tarafından da verilebilmektedir. Ayrıca hava yolu işletmeleri de kendi uçaklarına yönelik ramp hizmetlerini sağlayabilmektedir.

Ramp hizmetleri bir havaalanında bulunan yer hizmetleri işletmesi tarafından verilebileceği gibi havaalanı işletmesi tarafından da verilebilmektedir. Ayrıca hava yolu işletmeleri de kendi uçaklarına yönelik ramp hizmetlerini sağlayabilmektedir. Çeşitli kaynaklarda ve farklı yer hizmetleri organizasyonlarında, ramp hizmetleri kapsamındaki hizmet türlerinin farklı şekillerde sınıflandırıldığı görülmektedir

Ramp hizmetleri veren tüm işletmelerin, faaliyetler ve sağlanan hizmetler ile ilgili oluşturulmuş ulusal ve uluslararası kural ve standartlara uygun bir biçimde hizmet sunmaları gerekmektedir. Bu standartlar ramp hizmetlerinin sunumunda emniyetin sağlanması açısından son derece önemlidir. Bu nedenle bu ünitede, ramp hizmet türleri açıklandıktan sonra, bu hizmetlerin emniyet içinde verilmesinin önemini ortaya koymak amacıyla ramp emniyeti kavramına değinilerek, uçuş operasyon faaliyetleri ele alınmaktadır.

Ramp hizmetleri:

• Gelen uçağın karşılanması ve park ettirilmesi

• Ramp hizmetleri sürecinde kokpit (pilot) ile haberleşme

• Uçağın boşaltılması ve yüklenmesi

• Uçak temizlik hizmetleri

• Su ve tuvalet hizmetleri

• Yakıt ikmal hizmeti

• Gerekli durumlarda ya da hava yolu talebine göre verilen hizmetler

• Uçağın park yerinden ayrılmasını içerir.

Ramp hizmetlerinin ilk adımını oluşturan gelen uçağın karşılanması süreci, havaalanına gelecek uçağın park pozisyonu bilgisinin alınması ve buna bağlı olarak gerekli hazırlıkların yapılmasını içermektedir. Ramp hizmetlerini verecek işletme dâhil (hava yolu işletmesinin havaalanındaki birimleri vb.) ilgili tüm taraflar, havaalanı otoritesinin sağladığı bilgiler vasıtasıyla uçağın havaalanına inişinden önce hangi park pozisyonuna geleceği bilgisini almaktadır.

Açık park pozisyonunda uçak terminal binasından ayrı, apron üzerinde açıkta bir alana parklandırılmaktadır. Uçağın belirlenmiş park pozisyonuna gelişinden önce, uçak park pozisyonu FOD (Foreign Object Damage/Yabancı Madde Ha- sarı) kontrolünün yapılması ve uçak tipine uygun gerekli ekipmanın hazır hale getirilmesi gerekmektedir. Bu aşamada verilen hizmetler; park pozisyonu FOD kontrolü, takozların yerleştirilmesi ve uyarı işaretlerinin yerleştirilmesi olarak aşağıda açıklanmaktadır.

Havaalanı harekât sahası üzerinde, hava araçları ile (pist, taksi yolu ya da apron) yüzey kaplamasına zarar verebilecek ve yaralanmalara neden olabilecek, FOD (Yabancı Madde Hasarı) olarak adlandırılan bazı cisimlerin bulunması mümkündür. Uçaklardan düşen parçalar, yer hizmetleri faaliyetleri sırasında düşen bagaj veya ekipman parçaları, bez parçaları, kağıt, plastik, içecek kutuları, kaplama parçaları, taş, çakıl, bitki parçaları, yüzeye dökülmüş yakıt/yağ gibi çok çeşitli cisimler FOD olarak değerlendirilmektedir. Havaalanı harekât sahası üzerinde FOD kontrolü yapmak, bu saha üzerinde görev yapan her personelin görevidir. Ancak uçağın park sahasına girmesi sırasında FOD’den dolayı oluşabilecek hasarlardan, ramp hizmeti veren personel sorumludur. Bu nedenle uçak park yerinde ve uçağa hizmet vermek üzere hazır bekleyen yer hizmetleri araç ve ekipman park yerlerinde, ramp hizmetlerini verecek personel tarafından, yürüyerek detaylı bir kontrol yapılmalı ve FOD’ler toplanmalıdır.

Uçağın belirlenmiş park yerinde FOD kontrolü yapılması ve gerekli yer hizmetleri araç ve ekipmanları hazır halde uygun park yerlerini almasından sonra, havaalanı işleticisinin uygulamalarına bağlı olarak, aprona giren veya park yeri yakınlarına kadar gelen uçağın emniyetle park yerine yanaştırılması ve parklandırılması için kılavuz personel (marshalling) hizmeti verilmelidir. Bu hizmet, kokpitte bulunan pilota yönlendirme işaretleri verilerek yerine getirilmektedir. Bu sayede, uçağın her tarafı görüş açısında olmayan pilot, herhangi bir emniyetsizliğe yol açılmadan, uçağı istenen konuma doğru yönlendirebilmektedir. Kılavuzluk hizmeti havaalanı işleticisi, uçak işleticisi ya da yer hizmetleri işletmesi personeli tarafından verilebilmektedir. Kılavuzluk hizmeti verecek personel bu konuda eğitimli ve yetkilendirilmiş olmalıdır.

Uçakların park pozisyonu olarak yükleme köprülerine (körüklere) yanaşması durumunda, genellikle elektronik yaklaştırma sistemi kullanılmaktadır. Bu sistem, kokpitteki pilotun görebileceği bir alana yerleştirilmiş ve görsel/ışıklı olarak yönlendirme bilgisi veren otomatik bir sistemdir. Elektronik yaklaştırma sistemi bulunan park pozisyonlarında kılavuzluk hizmeti verilmesine gerek yoktur. Ancak uçağın körüğe yanaşması sırasında otomatik parklandırma sisteminin devre dışı kalabileceği ya da arızalanabileceği göz önünde bulundurularak bir kılavuz personeli hazırda bulundurulmalıdır. Uçağın, kılavuzluk hizmeti ile köprüye yanaşması gereken durumlarda da körükte bir köprü operatörü hazır bulunmalıdır.

Kılavuz personel eşliğinde emniyetli bir şekilde park pozisyonuna gelen uçağın durduğundan emin olunduktan sonra, uçağın tekrar hareket etmesini engellemek için burun iniş takımlarının tekerleklerine takoz yerleştirilmelidir. Uçak üzerinde bulunan çarpışma ikaz ışıkları (Anti-Collision Beacon) ve motorların dönüşleri gözlenmelidir. Çarpışma ikaz ışıkları sönmeden ve motorların dönüşlerinin yavaşladığından emin olunmadan, uçağa hiçbir personel ya da ekipman yaklaştırılmamalıdır. Çarpışma ikaz ışıklarının arızalı olabileceği unutulmamalı ve uçağa yaklaşmadan önce hem çarpışma ikaz ışıkları kontrol edilmeli hem de motor dönüş hareketinin yavaşladığı gözlenmelidir.

Uçağın takozlama işlemi bittikten hemen sonra, uçağın yerdeyken hasar görebilecek noktalarının etrafında emniyet alanı oluşturmak amacıyla uyarı işaretleri (konileri) konulmalıdır. Bu koniler, uçağa verilen yer hizmetleri sona erene ve tüm ekipman uçaktan uzaklaştırılana kadar yerlerinde bırakılmalıdır. Koniler uluslararası standartlarla belirlenmiş özellikler- de olmalıdır. Koniler her iki kanat ucuna, uçak motor önlerine, uçak burnunun bir metre ilerisine, apron trafiğini etkilediği durumlarda uçağın kuyruk kısmının bir metre ilerisine ve yer hizmetleri operasyonu sırasında araç ve ekipman akışının olduğu kısımlara konulmalıdır.

Kokpitte bulunan pilot ile ramp hizmetlerini veren ilgili personel arasında iletişim kurulmalıdır. Ramp hizmetlerinin verilmesi esnasında kokpit ile iletişim kurulması, emniyetin sağlanması adına bir zorunluluktur. Bu iletişim uçak park pozisyonuna yaklaşırken kılavuzluk (marshalling) hizmetinin verilmesi ile başlamaktadır. Uçak, park pozisyonundaki yerini aldıktan ve takozlama işlemi tamamlandıktan sonra, yerdeki personel ile kokpitte bulunan pilotun sözlü iletişim kurulması amacıyla bir ekipman (Head-Set) uçağa bağlan- maktadır. Bir kulaklık ve mikrofon sisteminden oluşan head-set aracılığıyla ramp hizmetlerinde yer alan personel ile pilot arasındaki iletişime olanak sağlanmaktadır.

Uçağın takozlanmasının ardından uçağın yolcu kabini ve kargo kompartımanı kapıların- da bir hasar olup olmadığı kontrol edildikten sonra, yolcuların inmeleri/binmeleri ve yükün boşaltılıp/yüklenmesi için gerekli ekipman uçağa yanaştırılmalıdır. Yapılan kontroller sırasında bir hasar tespit edilmesi durumunda uçağa herhangi bir ekipman ya da araç yaklaştırılmamalıdır. Bununla birlikte, belirlenen hasar kayıt altına alınarak yetkili personele ya da hava yolu teknik personeline bilgi verilmelidir. Hasar tespiti durumunda yetkili personelin izni ile hasar tespitinin olmaması durumunda ramp sorumlusunun izni ile araç ve ekipmanlar uçağa yanaştırılmalıdır. Yer hizmetleri ekipmanları uçağa yanaştırılırken; yükleme ve boşaltma sırasında, uçağın dikey olarak bir miktar yukarı ya da aşağı doğru hareket edeceği göz önüne bulundurularak gerekli emniyet tedbirleri alınmalıdır. Merdiven, konveyör gibi uçak gövdesine değecek şekilde yanaştırılması gereken ekipmanın, uçağa değme noktasındaki nispeten yumuşak bölgenin sağlam olduğundan emin olun- malı, gövdeye zarar vermeyecek şekilde uçağa yanaştırılmalıdır.

Uçak yolcu kabini kapıları, acil bir durum olmadıkça sorumlu kaptan pilotun onayı ile kabin ekibi tarafından açılıp kapatılmaktadır. Uçak körüğe yanaşmış ise kabin kapısının uygun prosedürler takip edilerek açılmasıyla, yolcular uçaktan inmekte ve köprü vasıtasıyla terminal binasına ulaşmaktadırlar. Uçağın açık park pozisyonuna parklandırılması durumunda ise yolcuların uçaktan inebilmeleri için merdiven araçları uçağa yanaştırılmalıdır. Kapılara yanaştırılan merdivenlerin korkulukları uygun şekilde ayarlanmalıdır. Merdiven araçları çeşitli şekillerde olabilmektedir. Bu araçlar, değişik uçak tipleri için farklı yüksekliklerde ayarlanabilmektedir. Uçak terminal binasından uzak bir pozisyona park etmiş ise yolcular terminal binasına yürüyerek ya da apron ile terminal arasında yolcuların taşınması amacıyla kullanılan ve bu amaç için özel tasarlanmış otobüslerle taşınabilmektedir. Bu durumda yolcuların uçağın kanat ve gövdesi altından geçmeleri önlenerek apron yolcu otobüsüne ya da terminal binasına yönlendirilmeleri sağlanmalıdır

Uçağın kargo kompartımanında bulunan bagaj ve yüklerin boşaltılması için uygun araçlar uçağa yanaştırılmaktadır. Kargo kompartımanı kapıları, uçak motorları durdurulmadan ve hasar kontrolü yapılmadan açılmamalıdır. Yolcu kompartımanının aksine kargo kompartımanı kapıları, ramp hizmeti sağlayan personel tarafından açılmaktadır. Bunun için personelin hizmet verilecek her uçak tipi için kargo kapılarının nasıl açılıp kapanacağı konusunda eğitimli ve yetkili olması gerekmektedir. Çünkü kargo kompartımanı kapılarının açılması için izlenen prosedürler, uçak tiplerine göre farklılık göstermektedir. Kapının açılması ya da kapatılması ile ilgili prosedürün uygulanmış olmasına karşın, kapılar açılmıyor ya da kapanmıyor ise kesinlikle zorlanmamalıdır. Bu gibi durumlarda uçağın yetkili teknik personeline bilgi verilmelidir.

Yolcu beraberinde gönderilmesi sağlanamamış veya herhangi bir nedenle ulaşması gereken noktaya gecikmeli olarak gönderilen bagajlar da şut altında uçağa yüklenmek üzere tasnif edilmektedir. Bu tür bagajlar eşliksiz bagaj (Rush Baggage) olarak adlandırılmaktadır. Eşliksiz bagajların, hava yolu işletmesi veya yer hizmetleri işletmesi tarafından gerekli güvenlik taramasından geçirilmesi sağlanmalıdır. Eşliksiz bagajlar ayrıca yolcu beraberinde taşınmadıklarının anlaşılabilmesi için diğer bagajlardan farklı bir bagaj etiketi ile etiketlenmektedir.

Uçağın boşaltılma işleminin tamamlanmasından sonra uçak altında hazır bulunan bagaj ve diğer yükler, yükleme planına ve talimatlarına uygun bir şekilde uçağa yüklenmelidir. Yükleme planının doğru ve anlaşılır şekilde hazırlanması, uçağa en kısa zamanda ve hatasız yükleme yapılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Uçağa, planlanan uçuş güzergâhındaki son (varış) havaalanına taşınacak yükler öncelikli olarak yüklenmelidir. En son yüklenmesi gereken yükler ise kalkıştan sonra iniş gerçekleştirilecek ilk havaalanına (ara noktaya) taşınacak yükler olmalıdır. Ancak uçağın yüklenmesi esnasında dikkat edilmesi gereken en önemli noktanın yük-denge unsuru olduğu unutulmamalıdır.

Uçuşunu tamamlamış ve yeni bir uçuşa hazırlanan uçak kabinleri, yolcu ve mürettebatın sağlıklı ve konforlu seyahat edebilmeleri için ulusal ve uluslararası standartlar, hava yolu işletmesinin talepleri ve hijyen kuralları doğrultusunda ramp hizmetleri kapsamında temizlenmektedir. Uçağa verilen hizmetlerin tümü ve uçağın yeni bir uçuşa hazır hale getirilmesi için çok kısıtlı bir süre olduğu düşünülerek, uçak temizliğine ayrılabilen sürenin en iyi şekilde yerine getirilmesi adına iyi bir temizlik planı yapılmalıdır. Bu planda uçak tipi ve büyüklüğüne göre personel sayısı, görev dağılımı ve kullanılacak temizlik ekipmanı belirlenmektedir. Hizmet sonunda belirlenmiş alanlar temizlenmiş, kabin içindeki ekipmanlar (battaniye, yastık, dergi, broşür vb.) olmaları gereken yerlerde, düzenli bir hale getirilmiş olmalıdır. Uçağın kargo kompartımanında taşınan yüklerden oluşacak sızıntı ve dökülmelerden dolayı kargo kompartımanının da temizlenmesi gerekebilmektedir. Bu durumda hava yolu işletmesinin talimatlarına uyulmalı ve gerekli önlemler alınmalıdır.

• Uçak kapıları temizlik ekibi tarafından açılıp kapatılmamalıdır.

• Temizlik ekip sorumlusu dâhil hiçbir personel kabin ekibinden izinsiz uçağa girmemelidir.

• Temizlik personeli uçak temizliği konusunda eğitim almış olmalıdır.

• Temizlik esnasında eldiven, kompozit ayakkabı, kulaklık vb. kişisel koruyucu malzemeler kullanılmalıdır. Farklı bölgelerin temizliğinde farklı malzeme ve ekipmanların kullanılmasına özen gösterilmelidir. Örneğin, galley’ler (uçak mutfağı) ile tuvaletin temizlenmesi için farklı kova ve paspaslar kullanılmalıdır. Nemli ve lif içermeyen bezler ile temizlik yapılmalıdır. Hava aracı temizliğine uygun ve onaylı temizlik maddeleri kullanılmalıdır. Toz deterjan kullanılmamalıdır.

• Temizlik maddelerinin ve suyun, elektrikli ekipmanlara ve kurutulması zor alanlara girmemesi sağlanmalıdır.

• Temizlik sırasında koltuklara, koltuk altındaki ekipmanlara, masalara zarar veril- memelidir. Kokpit temizliği sırasında cihazlara dokunulmamalıdır. Yanlışlık ile dokunulması halinde ise derhal yetkili personele ya da uçuş ekibine bilgi verilmelidir.

• Uçağa yolcu alınmadan önce temizlik işlemi bitmiş ve temizlik personeli yolcu kabinini terk etmiş olmalıdır.

• Temizlik sırasında toplanan çöpler torbalanmalı ve ağızları sıkıca kapatılmalıdır. Çöp torbaları uçak içerisinde, merdivenlerde, apron üzerinde bırakılmamalı, uygun çöp kutularına atılmalıdır.

• Bazı durumlarda uçakta yolcu varken (transit uçuşlar) temizlik hizmeti istenebilmektedir. Bu durumlarda yolcuları rahatsız etmeden ve çıkışlarını engellemeyecek şekilde kısa sürede temizlik yapılmalıdır.

• Temizlik sırasında uçakta unutulmuş eşyaların bulunması durumunda ilgililere haber verilerek gerekli işlemlerin yapılması sağlanmalıdır. Bu tip eşyalar, bulundukları koltuk numaraları kayıt altına alınarak kayıp eşya bölümüne ulaştırılmakta ya da risk içerdiği düşünülen durumlarda yerdeki güvenlik güçlerine haber verilmektedir. Hangi yolun izlenmesi gerektiğine sorumlu kaptan pilot karar vermektedir.

Uçağa ikmal edilecek tüm içme ve kullanma suları, ekip ve yolcuların hastalanmasına neden olabilecek kimyasallar ve mikro organizmalardan arındırılmış olmalıdır. Uçağın su sistemlerine giden su mutlaka içilebilir nitelikte olmalıdır. Uçağa verilecek suyun uygun nitelikte olması için işlem görmesi gerektiği durumlarda, suyun arıtılması için yalnızca yetkili sağlık kurumlarının onayladığı ürünler kullanılmalıdır. Onaylı arıtma ürünleri, birim hacimdeki su için uygun miktarda kullanılmalıdır. Yetkilendirilmiş yerel sağlık kurumu tarafından, suyun tedarik edildiği noktalardan ve yer hizmetleri su araçlarından numuneler alınarak mikrobiyolojik ve kimyasal testler yaptırılmaktadır. Hava yolu işletmesi, uçağa ikmal edilen suyun uygun değerlerde olup olmadığına ilişkin rapor da isteyebilmektedir. Bu nedenle yer hizmetleri işletmesi tarafından belirli aralıklarla bu değerlerin ölçülmesi ve kayıt altına alınması gerekmektedir. 

Tuvalet hizmeti, tuvalet atıklarının hijyenik şekilde uçuş sonunda uçaktan uzaklaştırılması (temizlendiği), uçak tuvalet sisteminin basınçlı suyla yıkanması ve sonrasında tuvalet sıvısıyla tekrar doldurulması işlemlerinden oluş- maktadır. Tuvaletlere uçak yerdeyken doğru şekilde hizmet verilmemesi tuvaletlerin uçuş sırasında kullanılamamasına yol açabilmektedir. Bu açıdan değerlendirildiğinde tuvalet hizmetlerinin önemi çok daha iyi anlaşılacaktır. Tuvalet hizmeti verilirken hijyen kurallarına uyulmalıdır. Tuvalet aracı, uçak tipine göre uygun yere yanaştırılarak emniyete alınmalıdır. İşlem sırasında atıkların sıçraması ihtimaline karşı personel, koruyucu malzeme kullanmalıdır. Uçağa hem tuvalet hem de su hizmeti verilmesi gereken durumlarda ise içme suyu hizmeti, tuvalet hizmetin- den önce verilmelidir. Bu yaklaşım, sunulan hizmetin hijyen koşullarına uygun bir biçimde verilmesine imkan sağlayacaktır. Tuvaletlerin temizliği esnasında, uçak tuvalet atık boşaltma kapağı dikkatli bir şekilde açılarak, araç hortumu bağlantısı yapılmalı, valf çekilerek atık sular uçak deposundan boşaltılmalıdır. Daha sonra başka bir hortum bağlanarak bir miktar dezenfektan sıvı verilmektedir. İşlem bit- tikten, yani atık su depoları tamamen boşaltıldıktan sonra hortumlar sökülerek uçak boşaltma kapakları kapatılmalıdır. Tuvalet sıvıları uçak yapılarında korozyona neden olabilmektedir. Tuvalet hizmeti sırasında sıvı sızıntısı tespit edilmesi halinde hava yolu yetkililerine ya da teknik personeline bilgi verilmesi gerekmektedir

Uçağa yakıt ikmal hizmeti, yer operasyon süreçlerinin en riskli kısmını oluşturmaktadır. Yakıt ikmali sırasında oluşabilecek emniyetsiz bir durumun yangın başlatma ihtimali çok yüksektir. Yakıt ikmali sadece yakıt işletmesinin yetkili personeli tarafından yapılmalıdır. Bununla birlikte yer hizmetleri personelinin de yakıt ikmali ve oluşturabileceği tehlikeler konusunda bilgili olması gerekmektedir. Ayrıca yer hizmetleri kapsamında verilen uçak yakıt ikmal kolaylıklarının zamanında uçak altında hazır bulunması da sağlanmalıdır. Uçağa, uçuş ekibi tarafından talep edilen yakıt miktarı kadar yakıt verilmelidir.

Uçağa yakıt ikmali iki farklı ekipman kullanılarak yapılabilmektedir. Bunlar:

• Hidrant sistemi: Yer altında bulunan borular ile oluşturulan yakıt dağıtım sistemi aracılığıyla, uçak park pozisyonunda bulunan hidrantlara yakıt ulaştırılması yoluyla sağlanan yakıt ikmal hizmetidir. Uçak park alanında bulunan yakıt çıkış hidrantına bağlanan sistem ile uçağa yakıt ikmali yapılmaktadır. Hidrant sistemi ile yapılan yakıt ikmali nispeten daha kısa zaman almaktadır.

• Yakıt tankeri: Arkasında yakıt tankeri bulunan bir araçla taşınan yakıtın, park pozisyonundaki uçağa ikmali yoluyla sağlanan yakıt ikmal hizmetidir. Hidrant sisteminin bulunmadığı havaalanlarında ya da küçük uçaklara yakıt ikmali, tankerler aracılığı ile yapılmaktadır. Uçaktan yakıt çekilmesi gerektirdiği durumlarda ise sadece tanker aracı kullanılabilmektedir. Tanker ile yakıt ikmalinde dikkat edilmesi gereken en önemli nokta ise tanker ve uçağın statik elektrik bağlantılarının yapılmış olmasıdır.

Bu hizmetler:

• Yer Güç Ünitesi (GPU, Ground Power Unit) Hizmeti

• Motor Çalıştırma Ünitesi (ASU, Air Starter Unit) Hizmeti

• Sıcak/Soğuk Hava Ünitesi (ACU, Air Condition Unit) Hizmeti

• Uçak Buzlanma Giderici / Önleyici Hizmeti 

Uçağın park alanından ayrılma işlemi başlamadan önce uçağın yolcu, kargo kompartımanı kapıları ile hizmet panelleri kapatılmış ve kilitlenmiş; hizmet veren tüm araçlar uçaktan ayrılmış ve uçağın hareket edeceği alandan uzakta, emniyetli sahada konumlandırılmış olmaları gerekmektedir. Hizmet araçlarının emniyetli bölgeye alınmasından sonra uçakta yapısal hasar olup olmadığının kontrolü yapılmaktadır. Ayrıca uçak park sahasında ve uçağın taksi yapacağı bölgede FOD kontrolü yapılarak, uçağın hareket edeceği alan emniyetli hale getirilmelidir. Uçak etrafındaki koniler uçağın harekete başlamasından az önce toplanmalıdır. Head-set aracılığıyla ya da işaretler ile pilota gerekli işlemlerin tamamlandığı ve uçağın harekete hazır olduğu bilgisi verilmektedir. Uçağın park yerini terk etme işlemleri tamamlandıktan sonra uçağın hiçbir kapısı ya da kontrol paneli açılmamalıdır. Açılması zorunlu bir durum oluşması halinde ise mutlaka pilota bu konu ile ilgili bilgi verilmelidir

Yer hizmetlerinin verilmesi sırasında karşılaşılabilecek riskler aşağıda sıralanmaktadır. Bunlar:

• Türbin motorları ve pervanelerin oluşturduğu tehlikeler,

• Apron emniyet alanlarının ihlali,

• Yer hizmetleri araç ve ekipman kullanımından kaynaklanan tehlikeler,

• Yangın tehlikesi,

• Olumsuz hava şartlarındaki faaliyetlerdir.

Yangından korunma ve yangını önleme için alınması gereken tedbirler aşağıda sıralanmaktadır.

• Apron üzerinde, araç ve ekipmanların içinde çöp birikmesine izin verilmemelidir. Operasyon alanı temiz ve bakımlı tutulmalıdır. Çöpler uygun kutulara ya da konteynırlara atılmalıdır.

• Yangından kuşkulanılması durumunda ya da yangın fark edildiğinde derhal ilgili birimlere haber verilmelidir. Elektrikli araçlar ve diğer elektrik tesisatı arızaları hemen giderilmelidir. Arızalı elektrik sistemleri, kısa devre yaparak yangın çıkmasına sebep olabilmektedir.

• Park halindeki bir uçakta yangın fark edilmesi durumunda, uçakta bulunanlara derhal haber verilerek uçağın tahliye edilmesi sağlanmalıdır. Yer hizmetleri araç ya da ekipmanlarında yangın çıkması durumunda, derhal araç üzerinde ya da apronda mevcut bulunan yangın söndürücüler ile yangın kontrol altına alınmalı ve araç en kısa zamanda uçak/uçaklardan ve diğer araçlardan uzaklaştırılmalıdır.

• Tüm apron personeli mobil yangınla mücadele ekipmanlarını tanımalı ve kullanılması konusunda eğitimli olmalıdır.

Bu tedbirler genel olarak şunlardır :

• Yakıt ikmali sırasında; hava yolu işletmesinden, yangından korunma ve yangın söndürme, acil durum iletişimi, uçaktan tahliye başlatma gibi acil durum prosedürlerini uygulama yetkisi ve becerisi olan bir personel uçak başında bulunmalıdır.

• Bu personel ile uçaktaki yetkili kişiler arasında iki yönlü kesintisiz iletişim kurul- muş olmalıdır. Uçaktaki ve uçak etrafındaki personele yakıt ikmalinin başladığı, bittiği ve ortaya çıkması durumunda tehlikeli bir durumun varlığı bilgisi verilmelidir.

• Uçak çıkış kapıları etrafında acil tahliyeyi engelleyecek hiçbir şey bulunmamalıdır. Uçak içindeki çıkış alanlarında, koridorlarda tahliyeyi
engelleyecek herhangi bir şey (çöp torbaları, ikram malzemeleri vb.) bulunmamalıdır.

• Uçak açık park pozisyonunda ise mutlaka yolcu merdivenleri uçağa yanaştırılmış durumda olmalıdır. Uçak körüğe yanaşmış durumda ise merdiven aracına gerek yoktur. Ancak arka kapıların altı tahliye yolu olarak kullanılabileceği için bu alanlarda tahliyeyi engelleyecek bir şey bulunmamalıdır.

• Yakıt ikmali sırasında, yolcuların yürüyerek uçağa binmeleri ya da uçaktan indik- ten sonra yürüyerek terminal binasına ulaştırılmaları durumunda ise yolcuların uçak motorlarından, APU egzozlarından ve uçak yakıt deposu havalandırma deliklerinden emniyeti bir mesafede tutulmaları gerekmektedir.

• Havaalanı Kurtarma ve Yangınla Mücadele biriminden bir söndürme aracı, oluşa- bilecek bir yangına derhal müdahaleye hazır halde, ikmal süresince, uçağa müdahale edebilecek mesafede bulundurulmalıdır. Ayrıca çıkabilecek yakıt yangınına ilk müdahaleyi sağlayabilmek için uygun mobil yangın söndürme teçhizatı da uçak başında olmalıdır.

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği, IATA operasyonlar esnasındaki olumsuz hava şartlarını Havaalanı Yer Hizmetleri El Kitabında aşağıdaki gibi ele almaktadır :

• Şiddetli rüzgâr: Hızı 75 km/saat’i aşan rüzgârın olması.

• Şimşek/Yıldırım: Buluttan buluta şimşek ya da bulutlardan yere yıldırım aktivitelerinin olması.

• Düşük görüş: Yağmur, kar, kum fırtınası ya da sisten dolayı görüş mesafesinin 800m’nin altına düşmesi.

• Kar ve Buzlanma: Harekât alanı üzerinde kar bulunması ve /veya buzlanma oluşması; yüzey sıcaklığının düşmesi ya da rüzgârın etkisiyle harekât alanının buzlan- maya başlaması.

• Kuvvetli yağmur: Sert yüzeylerden sıçrayan ve uçak kapıları girişinde, yerde ve yer hizmetleri ekipmanları üzerinde hızla su birikintisi oluşturan ve/veya görüşü düşüren yağmur yağışının olması.

Uçaklar havaalanında çeşitli biçimlerde parklandırılmaktadır. Bunlar temel olarak açık park pozisyonu ve körüğe (yükleme köprüsü) park pozisyonudur.

FOD Kontrol Programı, havaalanı harekât sahasında görevli tüm personelin tespit ettiği FOD’lerin raporlanarak, harekât sahasının hangi kısımlarında, hangi cins FOD’lerin hangi yoğunlukta bulunduğunu kontrol etmek amaçlı oluşturulmuş bir programdır. Elde edilen veriler ile daha etkin bir FOD engelleme/temizleme prosedürü oluşturulması amaçlanmaktadır. 

Açık park pozisyonunda uçak terminal binasından ayrı, apron üzerinde açıkta bir alana parklandırılmaktadır.

Kontrol personeli, uçak kanatlarının park pozisyonu emniyet çizgilerini geçip  geçmediğini kontrol etmeli ve herhangi bir emniyetsizlikte kılavuzluk personelini uyararak uçağın durdurulmasını sağlamalıdır. 

Uçakların park pozisyonu olarak yükleme köprülerine (körüklere) yanaşması durumunda, genellikle elektronik yaklaştırma sistemi kullanılmaktadır. 

Çarpışma ikaz ışıkları (Anti-Collision Beacon) uçak gövdesinin hem altında hem de üstünde yer alan uçak motorlarının çalıştığını ya da çalışmak üzere olduğunu gösteren ve parlak bir şekilde aralıklarla yanıp sönen kırmızı renkteki uyarı ışıklarıdır.

Bir uçağın inişinden sonra ya da kalkışından önce, havaalanının hava tarafında bulunan herhangi bir tesisine ulaşmak için kendi motor gücü ile yerde yaptığı hareket, taksi olarak adlandırılmaktadır.

Şut altı bagaj ayırma alanı, bagajların ilgili uçaklara yüklenmek üzere tasnif edildiği alandır. 

Yolcu beraberinde gönderilmesi sağlanamamış veya herhangi bir nedenle ulaşması gereken noktaya gecikmeli olarak gönderilen bagajlar  şut altında uçağa yüklenmek üzere tasnif edilmektedir. Bu tür bagajlar eşliksiz bagaj (Rush Baggage) olarak adlandırılmaktadır. 

Tuvalet hizmeti, tuvalet atıklarının hijyennik şekilde uçuş sonunda uçaktan uzaklaştırılması (temizlendiği), uçak tuvalet sisteminin basınçlı suyla yıkanması ve sonrasında tuvalet sıvısıyla tekrar doldurulması işlemlerinden oluşmaktadır.

Yer altında bulunan borular ile oluşturulan yakıt dağıtım sistemi aracılığıyla, uçak park pozisyonunda bulunan hidrantlara yakıt ulaştırılması yoluyla sağlanan yakıt ikmal hizmeti hidrant sistemidir. 

Yakıt tankeri arkasında yakıt tankeri bulunan bir araçla taşınan yakıtın, park pozisyonundaki uçağa ikmali yoluyla sağlanan yakıt ikmal hizmetidir.

Yardımcı güç ünitesi (APU, Auxiliary Power Unit) uçağın yapısı dâhilinde bulunan ve uçak motorlarının çalışmadığı durumlarda (uçağın park pozisyonunda olması gibi); uçak sistemlerine elektrik, motor çalıştırma sistemine gerekli olan basınçlı hava ve kabin içi ısıtma/ soğutma sistemine hava sağlamak amaçları için kullanılan sistemdir.

Statik port uçağın hava hızını, irtifa bilgisini, dikey hızını belirleyen, çeşitli sistemlerin algılayıcısıdır (sensörüdür).

Pitot tüpü uçağın hava hızını belirleyen sistemin algılayıcısıdır (sensörü). 

Towcar’lar farklı kategorilere ve farklı özelliklere sahip, yüksek manevra kabiliyeti olan, özel olarak üretilmiş motorlu uçak itme/çekme araçlardır. 

Towcar’ın uçağa bağlanabilmesi için kullanılan teçhizat towbar olarak adlandırılmaktadır.

Apron bir havaalanının; hava araçları, kara (yer) araçları, ekipmanlar, dolly/bagaj arabaları ve personelin bir arada bulunduğu ve sürekli hareket içinde olduğu kısmını oluşturmaktadır.

Bir havaalanında veya yakın çevresinde meydana gelebilecek herhangi bir uçak kazası veya acil durumda olaya müdahale ederek, kazanın etkilerine maruz kalmış insanların hayatlarını kurtarmak amacıyla verilen hizmetler, kurtarma ve yangınla mücadele hizmetleri, bu hizmetleri veren birim ise kurtarma ve yangınla mücadele birimi olarak adlandırılmaktadır.

Uçağın yakıt doldurma ve havalandırma noktalarından, yakıt hidrantlarından, yakıt ikmal aracı ve kullanılan ikmal hortumundan en az üç metre (yerel düzenlemeler ile üç metreden daha fazla olabilir) çap içindeki alan, yakıt emniyet sahası olarak tanımlanmaktadır.