I, II, IV

Sanayileşme ve buna bağlı olarak bağımlı çalışanlar kitlesinin gelişmesi, İK’nun kapsamına giren işçi sayısında bir artışa yol açtı. İkinci olarak, değişik tarihlerde yapılan idari düzenlemelerle yasanın kapsamı genişletildi. Bu da belirli kentlerdeki işçi sayısının İK kapsamında artmasına yol açtı. Üçüncü olarak, yasal düzenlemelerle İK’nda “faaliyet alanları” itibariyle genişlemeler sağlandı. 

1940

I ve IV

Küreselleşme İK kapsamına giren işçi sayısının artış göstermesinin nedenleri arasında yer almaz. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir. 

Kurumlar, “...belli bir zaman ve mekân boyunca, özdeşlik gösteren bir ilişkiler dokusunun çerçeveleri olarak ortaya çıkarlar. Belli bir statüdür bu: Daha doğrusu sosyal kalıbın içinde bağlı olacağımız şartlardır. Kurum, sosyal kalıbın, toplum koşulları içinde kristalleşmesidir, statik bir biçim kazanmasıdır. ...Özü, ilişkilerden yapılıdır. İnsan, fikir, madde arasındaki ilişkileri kendi boyutunda bir durulma ve düzene kavuşturma şeklidir. Belli bir düzeni yıkma değil  yaratma amacını güderler. 

Cumhuriyet’in başlangıç dönemlerinde de, sosyal güvenlik uygulamalarının gelişmesi için elverişli koşullar bulunmuyordu. Kırsal kesimin büyük ağırlığı, kentleşme olgusunun zayıflığı, kırsal kesimle bağlarını koparmış sürekli ve geniş bir ücretliler kitlesinin oluşmaması; sosyal güvenlik ihtiyacının etkin bir biçimde ortaya çıkmasını geciktirmekteydi.

İş Kanunu’nun grev-lokavt yasağı üzerinde belirleyici olmakta, 1938 tarihli Cemiyetler Kanunu ile sendikaların kurulması da yasaklandıktan sonra, toplu iş ilişkileri alanına sendikal hakların tümüyle kullanılamadığı ve iş uyuşmazlıklarının devlet eliyle ve zorunlu tahkim sistemiyle çözülmeye çalışıldığı bir yapı egemen olmaktadır.

Birinci dönemin ortalarında yer alan 1936 ise dönemin kendi içinde önemli bir dönüm noktası olmakta, Türkiye’de ilk defa, çalışma ilişkilerini bireysel ve toplu boyutlarıyla düzenleyen ve dönemine göre bütüncül olarak nitelendirilebilecek bir yasa çıkarılmaktadır. 1936 tarihli İş Kanunu, daha sonraki dönemlerde Türk çalışma ilişkilerinin çerçevesini çizen temel metin olmuştur. Bu temel metinde, iş mücadelesi araçları olarak grev ve lokavt yasaklanmakta, sendikalar konusunda bir düzenleme yapılmamakta, işçi temsilciliği kurumu düzenlenmekte, iş uyuşmazlıklarının çözümünde ise zorunlu tahkim sistemi getirilmektedir.

Günümüzün endüstrileşmiş toplumları itibariyle işgücü statü açısından değerlendirildiğinde, karşımıza dört ana kategori çıkmaktadır:
a. Ücretliler (işçiler),
b. İşverenler,
c. Kendi hesabına (bağımsız) çalışanlar,
d. Ücretsiz aile işçileri.

Telgraf işçileri

Kuram; somuttan hareketle oluşturulan, sonra da somutu açıklamak üzere yararlanılan bir soyutlamadır. Büyük tarihçi Braudel’e göre, “Eğer kuram yoksa, tarih de yoktur” (Aktaran, Pamuk, 1990: 12).

Kurumsal yaklaşımın statiklik tehlikesi taşıması

1940’lı yılların başında Türkiye’deki toplam işçi sayısının yarısında fazlası sadece üç ilde toplanmıştır. Bu illerin ilk ikisi sanayi kuruluşlarının yer aldığı İstanbul ve İzmir’dir, diğer il ise kömür işletmelerinin yer aldığı Zonguldak ilinde yoğunlaşmıştı.

1913-1915 Sanayi Sayımı, çalışan işçilerin yaklaşık üçte birinin kadın olduğunu ve bunların özellikle dokumacılık gibi alanlarda yoğun olarak istihdam edildiklerini göstermektedir. Özellikle Anadolu’da yaygın olan halıcılık gibi faaliyetlerde çalışanların çok büyük bölümü kadındır. 

Mecelle

1936 tarihinde 3008 sayılı İş Kanunu (İK) çıkarıldı. 3008 sayılı İş Kanun (İK) ile Türkiye tarihinde ilk defa, çalışma ilişkileri hem bireysel hem toplu boyutlarıyla bütüncül bir biçimde düzenlenmiştir. Bireysel iş ilişkileri alanında işçiyi koruyucu önlemler getiren yasa, toplu iş ilişkileri alanında dönemin özelliklerine uygun otoriter düzenlemeler yapıyor; çalışma ilişkileri sisteminin asli iki aktörü olan işçi ve işveren geriye itilerek, devlet belirleyici bir ağırlık kazanıyordu.

Ayrı ayrı işçilerin kendi hak ve menfaatleri için iş verenle aralarında çıkan anlaşmazlığa tek başlı iş uyuşmazlığı adı verilmektedir. Doğru cevap B'dir. 

Her iki nizamname de çalışanların ücret, çalışma süresi, zorunlu çalıştırma ile ilgili düzenlemeler sunmuştur. İşçi sağlığı ile ilgili ortak bir düzenleme sunmazken ortak amaçları üretimin düzenlenmesi ve verimliliğin artırılmasıdır.

Olağanüstü durumlarda Bakanlar Kurulu’na geniş yetkiler veren bu yasa ile çalışma hayatına ilişkin uygulamalara da gidildi. İşçilerin çalışma süreleri uzatılarak ve yasal tatil olanakları sınırlanarak, mevcut işgücünün daha uzun sürelerle çalıştırılması yoluna gidildi. Kadın ve çocuk işgücü istihdamına ilişkin koruyucu yasal sınırlamalar kaldırılarak, hem daha uzun sürelerle çalıştırılmaları, hem de yeni kadın ve çocuk işçi istihdamı olanaklı hale getirildi.