Dış kaynak kullanımı, bazı mal ya da hizmetlerin, bir sözleşme kapsamında organizasyonun dışındaki bir kaynaktan sağlanması faaliyeti olarak tanımlanmaktadır. Dış kaynak kullanımı (Outsourcing); işletmelerin ana faaliyetlerine daha fazla odaklanmak, maliyetlerini azaltmak, sabit maliyetleri değişken maliyetler hâline dönüştürmek, ilgili tedarikçinin yatırım ve yaratıcılık gücünden yararlanmak, pazara erişim hızını yükseltmek amaçlarından bir veya birkaçından yararlanmak için, mevcut bir işletme faaliyetinin ilgili varlıkları ile birlikte alanında uzman işletmeye devredilmesi sürecidir.

İşletmeler üretim yaptıkları veya hizmet verdikleri sektörde kendi çalışma alanlarında dış kaynak kullanımı ile rekabet güçlerini artırabilmeyi veya başarılı olamadıkları faaliyetlerde, faaliyet alanında uzmanlaşmış işletmelere faaliyetlerini aktarmayı hedeflemektedirler.

Lojistik dış kaynak kullanımı sayesinde, hizmet alan işletmeler zamanını ve kaynaklarını en etkin şekilde kullanarak ve ek harcamalara gitmeden esnekliklerinin artması ile toplam lojistik maliyetlerde düşüş sağlayabilmektedirler.

Dış kaynak kullanımı faaliyetinin başlangıcı 14. yüzyılda Avrupa’da ilk kez Venedikli tüccarların Avrupa’ya yönelik toplama ve dağıtım hizmeti vermesiyle başlamıştır. Daha sonra 1900’lü yılların başında Amerikan otomotiv endüstrisinde, yedek parça üretimi konusunda kullanılmıştır. 1950’li ve 1960’lı yıllarda taşıma ve depolama faaliyetlerinde dış kaynak kullanımı kısa süreli anlaşmalarla yaygın hâle gelmiştir. Daha sonraları; maliyetleri düşürme üzerindeki olumlu etkisi, personel tasarrufu ve diğer işleri gerçekleştirebilmek için serbest personel yaratması gibi etkilerinden dolayı, geleneksel biçimde organizasyon içinde gerçekleştirilen çeşitli faaliyetlerin, dış şirketlerden tedarik edilmesi yoluyla dış kaynaklardan yararlanma uygulamaları yaygınlaşmıştır.

İşletmeleri dış kaynak kullanımına yönlendiren işletme dışı nedenler şunlardır:

• Toplumsal ve sosyal yaşamda oluşan değişimler,
• Teknolojide yaşanan hızlı ilerleme,
• Çok hızlı değişen pazar koşulları,
• Küreselleşme ile oluşan ekonomik değişimler,
• Kültürel değişmeler.

İşletmeleri dış kaynak kullanımına yönlendiren işletme içi nedenler şunlardır:

• Finansal zorluklar ve maliyetleri minimize etme amacı,
• Kalite artırma isteği,
• İşletmelerin ana faaliyet alanlarına odaklanma zorunlulukları,
• İşletme ve yatırım sermayesi yüksek olan hizmetleri karşılama gerekliliği,
• İşletme örgüt yapısında oluşan aşırı büyüme ve değişime karşı gösterilen direnç.

• Stratejik hedeflerin belirlenmesi,
• İşletme içi yeteneklerin incelenmesi,
• İşletme dışı yeteneklerin ve rekabet ortamının incelenmesi,
• İşletmenin dış kaynak kullanım yol haritası

Dış kaynak kullanımı konusunda aşağıdaki parametreler esas alınarak ortaya çıkması gerekmektedir:

• İşletme durumunun belirlenmesi,
• Temel yetkinliklerin dışında kalan işlerin listelenmesi,
• İş içeriklerinin çapraz ilişkilerinin listelenmesi gerekmektedir.

İşletmenin sahip olduğu işletme içi yeteneklere ilişkin aşağıda belirtilen parametrelerin;

• İşletme dışı rekabete etki eden eksik yeteneklerin listelenmesi,
• İşletme dışı faaliyetlerin maliyet bileşenlerinin belirlenmesi,
• Faaliyetlerin işletme dışı organizasyonlarda yapılması ile ilgili risklerin belirlenmesi,
• Dış kaynak kullanımının uygulanabilirlik seviyesinin belirlenmesi gerekmektedir.

İşletmenin dış çevresine bağlı rekabet ortamına ilişkin durumların;

• Rakiplerin yapısal tercihlerinin ve bu tercihlerin performans etkisinin karşılaştırılması,
• Dış kaynak kullanımı hizmeti sağlayan işletmelerin maliyet performanslarının incelenmesi,
• Dış kaynak kullanımı ile ilgili risklerin incelenmesi gerekmektedir.

İlk üç adıma uygun olarak belirlenen yol haritasına göre;

• Seçenekleri göz önünde bulunduran modelin seçilmesi,
• Tedarikçi profilinin belirlenmesi,
• İşletmenin dış kaynak kullanımını kapsayan sözleşmenin çerçevesinin belirlenmesi,
• Uygulanabilir raporlama yapısının oluşturulması gerekmektedir.

Amerikan Yönetim Birliği tarafından firmalar üzerine yapılan araştırmaya göre, dış kaynak kullanımından yararlanan başlıca alanlar aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır:

• Teknoloji ve Bilişim Sistemlerinde dış kaynak kullanımı (Bilgi sistemleri, bilgi teknolojileri, telekomü9nikasyon, Yazılım geliştirmede dış kaynak kullanımı)
• Muhasebe ve Finansman Konusunda Dış Kaynak Kullanımı (Muhasebe, vergi hizmetleri, iç denetim)
• Genel ve İdari Faaliyetlerde Dış Kaynak Kullanımı (Tesis yönetimi, Güvenlik hizmetleri, Yönetim hizmetleri (inşaat, otel vb.), Hastane hizmetleri, Kütüphane hizmetleri, Tarımsal hizmetler, Temizlik hizmetleri, Pansiyon (yatılı okul) yönetimi, İnsan Kaynakları Yönetiminde Dış Kaynak Kullanımı)
• Taşımacılık ve Dağıtım Faaliyetlerinde Dış Kaynak Kullanımı (Taşıma hizmetleri, Ham madde tedariki, stoklama ve dağıtımı)
• Pazarlama Konusunda Dış Kaynak Kullanımı: (Müşteri hizmetleri, Satış ve pazarlama, Halkla ilişkiler, İmalat Sürecinde Dış Kaynak Kullanımı)

Dış kaynak kullanımının firmalara sağlayabileceği başlıca üstünlükler şu şekilde ifade edilebilir:

• İşletmenin temel yetkinliğine odaklanmasını sağlamak,
• Maliyetlerin azalması,
• Sabit maliyetlerin değişkene dönüştürülmesi,
• Bilgi teknolojisinin doğru kullanımı,
• Kalite artırımı,
• Risk paylaşımı,
• Belirlenmiş hizmet düzeyleri, İşletmeye esneklik kazandırma,
• Küçülme.

İşletmenin tüm yaşamındaki üretim ve hizmetlerinde temel sayılmalıdır. Rekabet açısından benzersiz olması gerekmektedir. Bunun anlamı, onun yalnızca tek bir işletmede bulunması gerektiği değildir. Söz konusu yetenek aynı sektördeki birçok işletmede bulunabilir ancak bunun temel yetenek sayılabilmesi için, ilgili işletmenin yeteneğini ortaya çıkarabilme düzeyinin ötekilere oranla oldukça yüksek olması gerekmektedir. Rakipler tarafından taklit edilmesi güç olmalıdır. Az sayıda olmalıdır. Bilgiler, kaynaklar ve süreçlerden oluşan bir karışımı temsil etmelidir. İşletmenin stratejik amaçlarını gerçekleştirmede vazgeçilmez olmalıdır. Nihai ürünlerin üretiminde kullanılabilmelidir. İşletme için değerli olmalıdır. Yani işletmenin faaliyetlerini gerçekleştirmesinde kritik rol üstlenmelidir. İşletmelerin küçülme, birlikler ve ortak girişim oluşturma, dış kaynaklardan yararlanma, şebeke örgütlere katılma gibi stratejik kararlarına temel oluşturmalıdır. Ömrü kısa olmamalıdır. Varlığı işletme içindeki birkaç kişiye bağlı olmamalıdır. Üretim, pazarlama, finans, satış gibi bir işletmenin temel işlevlerinden sadece bir tanesi ile ilgili olmayıp, bu işlevlerin tamamını kapsayan bir ustalıklar kümesi olmalıdır.

Belirli bir sürecini destekleyecek sistemlerini kendisi için kuran her şirket bu sabit maliyetlere katlanırken, dış kaynak kullanımı şirketleri toplamda çok daha büyük bir havuzda erittikleri sabit maliyetleri müşterilerine yansıtmayabilmekte dolayısıyla kapasite gereksinimi artıp azalırken kullanıcı esnek ve düşük bir maliyet modeli ile hareket edebilmektedir.

Günümüzde işletmeler için yaşamsal öneme sahip olan Bilgi Teknolojileri işletmelerin rekabet gücüne büyük katkı sağlamaktadır. İşletmeler için bu denli önemli olan bilgi teknolojisinin doğru kullanılmaması riski işletmeler için telafisi olamayan sonuçlar doğurmaktadır. Bu nedenle bilgi teknolojilerinde etkin hizmet sağlayabilmek amacıyla, dış kaynak kullanımı yolunu seçmişlerdir. Böylece alanında uzman işletmelere bırakılan faaliyet sonucu işletme, iş hedeflerine uygun bir yönetim biçimine ulaşmakta ve başaramama riskini minimize etmektedir.

Dış kaynaklardan yararlanma uygulamalarının bir kalite sistemi olarak başarılı olabilmesi ancak işletmelerin temel yetkinlikleri dışındaki faaliyetlerini kendilerinden daha kaliteli yapacak taşeron firmaların bulunması ile mümkündür. Dışarıdan sağlanan hizmetleri gerçekleştiren taşeron firmaların, süreçler hakkında daha önemli uzmanlığa, güce ve dikkate sahip olmaları gerekmektedir. Bu sayede işletmelerin ciddi oranda kalite artırımı sağlamaları mümkün olmaktadır.

Esneklik en temel şekli ile fonksiyonel esneklik, gelir esnekliği ve sayısal esneklik olarak üçe ayrılmaktadır:

• Fonksiyonel esneklik; iş görenler için yeni iş görevleri ve yeni üretim yöntemleri oluşturabilme imkânı,
• Gelir esnekliği; üretilen mal ya da hizmete yönelik talep ve verimlilik ile ücret ödemeleri arasındaki eş güdüm,
• Sayısal esneklik; mal ya da hizmet talebine uygun olarak iş gücü sayısında değişiklik yapabilme imkânı olarak tanımlanabilir.

İşletmelerin küçülme yolunun tercih etmesinde:

• Müşteri ve sonuca odaklanma yeteneklerini artırmak,
• Yeniliklere daha çabuk uyum sağlayabilmek,
• Kişisel sorumlulukları daha kolay izleyebilmek,
• Daha etkin bir haberleşme ağı kurmak ve
• Sinerjiyi artırmak
  gibi sebepler etkilidir.

Lojistik süreçlerin dış kaynaklardan sağlanmasına neden olan teşvikler şunlardır:

• Pazarların genişlemesi,
• Küresel tedarik ve dağıtımın kolaylaşması,
• Kurum odaklı maliyet düşürme programları,
• Çalışan maliyetlerinin düşürülmesi,
• Yönetimdeki farklılıklar.

Lojistik maliyetin düşmesi ile işletmeler:

• Maliyet avantajı,
• Müşteri tatmini,
• Zaman tasarrufu,
• Ek harcamalara gitmeden esnekliklerinin artması,
• Sabit kıymet yükünden kurtulma,
• Süreç performansının iyileştirilmesi,
• Teslimat performansının yükseltilmesi,
• İş gücü kazancı
  gibi birçok fayda elde etmektedirler.

Klasik lojistik yaklaşımı olarak da tanımlanan üçüncü parti lojistik; lojistik hizmetlerin, parça parça firmalara yaptırılması anlamına gelmektedir. Daha geniş anlamıyla ise “müşterilerinin tedarik zinciri içindeki temel lojistik faaliyetlerinden birkaçını üstlenen, ardışık olarak en az üç farklı faaliyet (örneğin depolama, taşıma ve stok yönetimi) konusunda uzman olan lojistik şirketlerdir”.

Üçüncü parti lojistik şirketleri, kapıdan kapıya (door to door) teslimatı gerçekleştiren şirketlerdir.

• Birinci Parti: Üretici, toptancı, perakendeci veya göndericidir.
• İkinci Parti: Birinci partinin doğrudan müşterisi (tedarikçisi) konumundaki işletmedir.
• Üçüncü Parti: Lojistik aracılar; Freight Forwarder, hizmet sağlayıcısı, taşıyıcı, antrepo işletmecisi, vb.’dir.
• Dördüncü Parti: Lojistik ürün ve bilgi akış süreçlerini koordine ve entegre eden işletmedir.

• Lojistiğin dış kaynak kullanımında çok fazla artış söz konusudur.
• Üçüncü parti lojistik endüstrisi, lojistik endüstrisine önemli artıları olacak, genç ve yeni doğan bir sektördür.
• Üçüncü parti lojistik hizmeti sağlayanların sunduğu hizmetlerin çerçevesi genişlemekte ve operasyonları da sürekli olarak gelişmektedir.
• Lojistik hizmetlerin önemli bir kısmının dış kaynaklı kullanımına, müşterilerin ilgisi artmaktadır.

• ? Lojistik maliyetlerini azaltmak,
• Lojistik operasyonunun kalitesini artırmak,
• Lojistik yeteneklerini optimize etmek,
• Müşteri memnuniyetini artırmak için, müşteri isteklerine karşı daha esnek ve bu beklentilere cevap verecek kapasiteye sahip olmak,
• Elde bulunmayan yetenekler için uzmanlık ve kaynak sağlamak,
• Rakiplerle aynı seviyede olmak,
• Satışları artırmak,
• Firmanın ana faaliyet alanı üzerine yoğunlaşmak,
• İşgören problemlerinden kaçınmak ve müşteri hizmetlerini geliştirmek,
• Temel yetkinliklerini geliştirmek,
• Sermaye bağlamaktan kaçınmak,
• Kontrol, düzeltme ve yeni talimat maliyetlerinden kaçınmak,
• Piyasada esneklik ve piyasanın değişen beklentilerine karşı çeviklik kazanmak,
• Operasyonel faaliyetlerdeki avantajların dışında, stratejik çözümler sağlamak ve stratejik ortak elde etmek,
• Talep dalgalanmalarını karşılamak,
• Yeterli düzeyde bilgi ve iletişim teknolojisine sahip olmak,
• Envanter hızını artırmak,
• Operasyonları geliştirmek,
• Sabit maliyetleri değişken maliyetlere çevirmek.

Üçüncü parti lojistik hizmet sağlayıcı işletmelerin, operasyon temelli ve bilgi temelli olmasına bağlı olarak gruplandırılması şunlardır:

• Birinci grup ürüne dayalı satıcılar; fiziksel lojistik hizmeti sunan işletmelerdir.
• İkinci grup yönetime dayalı satıcılar; veri tabanları ve danışmanlık hizmetleri gibi sistemler sayesinde lojistik yönetimi hizmetleri sunan işletmelerdir.
• Üçüncü grup entegre satıcılar; sınırlı depolama ve taşıma hizmeti veren diğer satıcılar ile ihtiyaç temelli anlaşma yapan işletmelerdir.
• Dördüncü grup yönetim temelli satıcılar; navlun (taşıyanın belirli bir ücret karşılığında, gemisini kısmen ya da tamamen taşıtana tahsis ederek ya da tahsis etmeksizin bir yükü deniz yoluyla taşımayı yüklendiği sözleşme) ödemesi gibi yönetim hizmetleri sağlayan işletmelerdir.

Problem çözme yeteneği ve müşteri uyum yeteneği yüksek olan üçüncü parti lojistik işletmeleri dört grupta sınıflandırılmaktadır:

• Birinci grup standart üçüncü parti lojistik sağlayıcılar; standart lojistik faaliyetler, depolama, taşıma, ambalajlama gibi hizmetler sunulur. Bu işletmelerde verilen hizmetler kendi normal işlerine ek olarak sunulur.
• İkinci grup hizmet geliştirici üçüncü parti lojistik sağlayıcılar; ileri derecede katma değerli hizmetler sunan işletmelerdir. Verilen hizmet müşteriye özeldir, şöyle ki; özel ambalajlama, özel yük takibi, özel güvenlik kapsamında izleme, kaydetme, tedarikçiden temin edilen malların depoya alınmadan tasnif edilerek müşterilerin gereksinimlerine göre sevk edilmesi işlemi (Cross-docking) gibi hizmetlerden oluşur. Katma değerli hizmet paketi birinci grup standart faaliyetlerin müşteri ihtiyaçlarına göre birleştirilmiş şeklidir.
• Üçüncü grup müşteri uyumlaştırıcı üçüncü parti lojistik sağlayıcılar; müşterinin ihtiyaç duyduğu tüm lojistik faaliyetleri üstlenmekle birlikte, müşteri açısından hizmetlerinde çok fazla geliştirme yapmayan işletmelerdir. Müşterilerinin faaliyetlerini üstlenir ve verimliliği yükseltmektedir. Böylece müşteri işletmenin parçası hâline gelmektedir. Müşteri için uyumlaştırıcı çözümler sunmaktadır.
• Dördüncü grup müşteri geliştirici üçüncü parti lojistik sağlayıcılar; bu işletmeler en gelişmiş ve en zor gruba girmektedir. İşletme müşterisinin bütün lojistik faaliyetlerini üstlenecek kadar yüksek oranda bütünleşmeye girmektedir. Bu denli gelişmiş hizmet veren işletmelerin müşteri sayısı sınırlı olmakla beraber müşterilerle olan ilişkinin kapsamı çok geniştir. Müşterileriyle riski de ödülü de paylaşan dördüncü parti lojistik sağlayıcıları olarak adlandırılan işletmelerdir.

Dördüncü parti lojistik işletmelerinin taşıması gereken nitelikler şunlardır:

• Tedarik zinciri stratejilerinin formulasyonu, tedarik zinciri analizi ve yeniden tasarımı,
• Yüksek düzeyde bilgi teknolojileri entegrasyonu,
• Lojistik optimizasyonlar gerçekleştirebilme ve değer yaratabilme,
• Yüksek kalifikasyona sahip insan kaynakları,
• İş süreçleri yönetimi ve dış kaynak kullanımında deneyim,
• Çoklu üçüncü parti lojistik yönetebilme yeteneğidir.

• Yeniden keşfetme; bu aşamada dördüncü parti lojistik sağlayıcı yönetsel bilgi ve yeteneklerini kullanarak, arz zincirinin yeniden düzenlenmesini ve katılımcıları da içerecek şekilde entegre edilmesini sağlayarak iş stratejilerinin arz zinciri stratejilerine dönüşmesi sağlanır.
• Dönüştürme aşamasında; satış ve operasyon planlama, dağıtım yönetimi, satın alma stratejileri, müşteri destek ve arz zinciri teknolojileri gibi özgül arz zinciri fonksiyonları üzerinde odaklanılarak arz zinciri aktivite ve proseslerinin müşterileriyle entegre edilebilmesi sağlanır.
• Uygulama; iş süreci ayarlamaları müşteriler ve servis sağlayıcılar ile firma arasında sistem entegrasyonu ve dördüncü parti lojistik dağıtım takımlarında operasyon dönüşümünü de kapsayan fikir gruplarından oluşur.
• Yürütme aşamasında; dördüncü parti lojistik sağlayıcı taşıma yönetimi ve depolama operasyonlarının ötesinde farklı arz zinciri fonksiyonlarının sorumluluğunu almaktadır.

Günümüzde organizasyonların kapsamlı gereksinimlerini karşılayabilmek için müşterilerinin özgül isteklerini de içeren kapsamlı arz zinciri yönetimi çözümlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu eksikliği gidermek için arz zinciri dış kaynak kullanımında tedarikçiler ve firmalar arasında yeni bir ilişkiyi içeren, danışmanlık firması Accenture tarafından icat edilen ve ticari marka olarak sunulan yeni bir kavram olarak “Dördüncü Parti Lojistik” ortaya çıkmıştır.

Dördüncü parti lojistik, müşterilerine kapsamlı tedarik zinciri çözümleri sunmak, kurmak ve çalıştırmak için kendi organizasyonunun kaynaklarını yeteneklerini ve teknolojisini, üçüncü taraf lojistik işletmesiyle bir araya getiren ve tüm zincirin tasarımını ve yönetimini üstlenen işletmelerdir. Dördüncü parti lojistik işletmesi, kapsamlı tedarik zinciri çözümü sunar ve tüm tedarik zinciri boyunca değer katabilme yeteneğine sahiptir.
Dördüncü parti lojistik, üçüncü parti lojistik gibi çalışan taşıyıcı firmalara sağlanan lojistik hizmetlerini bütünleştirir. Dördüncü parti lojistik firması bir tedarik zinciri bütünleştiricisi özelliğindedir. Dördüncü parti lojistik firması kendi kaynaklarını, becerilerini ve bilgisini taşıyıcılarınki ile birleştirip, bunları müşterisine bütünleşik bir tedarik zinciri şeklinde sunar.

İşletmeler üretim yaptıkları veya hizmet verdikleri sektörde kendi çalışma alanlarında dış kaynak kullanımı ile rekabet güçlerini artırabilmeyi veya başarılı olamadıkları faaliyetlerde, faaliyet alanında uzmanlaşmış işletmelere faaliyetlerini aktarmayı hedeflemektedirler.

Dış kaynak kullanımı (outsourcing); işletmelerin ana faaliyetlerine daha fazla odaklanmak, maliyetlerini azaltmak, sabit maliyetleri değişken maliyetler hâline dönüştürmek, ilgili tedarikçinin yatırım ve yaratıcılık gücünden yararlanmak, pazara erişim hızını yükseltmek amaçlarından bir veya birkaçından yararlanmak için, mevcut bir işletme faaliyetinin ilgili varlıkları ile birlikte alanında uzman işletmeye devredilmesi sürecidir.

İşletme dışı nedenler şunlardır:

• Toplumsal ve sosyal yaşamda oluşan değişimler,
• Teknolojide yaşanan hızlı ilerleme,
• Çok hızlı değişen pazar koşulları,
• Küreselleşme ile oluşan ekonomik değişimler,
• Kültürel değişmeler.

İşletmeleri dış kaynak kullanımına yönlendiren işletme içi nedenler şunlardır:

• Finansal zorluklar ve maliyetleri minimize etme amacı,
• Kalite artırma isteği,
• İşletmelerin ana faaliyet alanlarına odaklanma zorunlulukları,
• İşletme ve yatırım sermayesi yüksek olan hizmetleri karşılama gerekliliği,
• İşletme örgüt yapısında oluşan aşırı büyüme ve değişime karşı gösterilen direnç.

İşletmelerde dış kaynak kullanımı karar verme süreci dört temel adımdan oluşmaktadır (S: 174, Şekil 7.1):

1. Stratejik hedeflerin belirlenmesi: Dış kaynak kullanımı konusunda aşağıdaki parametreler esas alınarak ortaya çıkması gerekmektedir:

• İşletme durumunun belirlenmesi,
• Temel yetkinliklerin dışında kalan işlerin listelenmesi,
• İş içeriklerinin çapraz ilişkilerinin listelenmesi gerekmektedir.

2. İşletme içi yeteneklerin incelenmesi: İşletmenin sahip olduğu işletme içi yeteneklere ilişkin aşağıda belirtilen parametrelerin;

• İşletme dışı rekabete etki eden eksik yeteneklerin listelenmesi,
• İşletme dışı faaliyetlerin maliyet bileşenlerinin belirlenmesi,
• Faaliyetlerin işletme dışı organizasyonlarda yapılması ile ilgili risklerin belirlenmesi,
• Dış kaynak kullanımının uygulanabilirlik seviyesinin belirlenmesi gerekmektedir.

3. İşletme dışı yeteneklerin ve rekabet ortamının incelenmesi: İşletmenin dış çevresine bağlı rekabet ortamına ilişkin durumların;

• Rakiplerin yapısal tercihlerinin ve bu tercihlerin performans etkisinin karşılaştırılması,
• Dış kaynak kullanımı hizmeti sağlayan işletmelerin maliyet performanslarının incelenmesi,
• Dış kaynak kullanımı ile ilgili risklerin incelenmesi gerekmektedir.

4. İşletmenin dış kaynak kullanım yol haritası: İlk üç adıma uygun olarak belirlenen yol haritasına göre;

• Seçenekleri göz önünde bulunduran modelin seçilmesi,
• Tedarikçi profilinin belirlenmesi,
• İşletmenin dış kaynak kullanımını kapsayan sözleşmenin çerçevesinin belirlenmesi,
• Uygulanabilir raporlama yapısının oluşturulması gerekmektedir.

1995 yılında Amerikan Yönetim Birliği tarafından firmalar üzerine yapılan araştırmaya göre, dış kaynak kullanımından yararlanan başlıca alanlar aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır:

Teknoloji ve Bilişim Sistemlerinde dış kaynak kullanımı:

• Bilgi sistemleri, bilgi teknolojileri, telekomünikasyon,
• Yazılım geliştirmede dış kaynak kullanımı

Muhasebe ve Finansman Konusunda Dış Kaynak Kullanımı:

• Muhasebe, vergi hizmetleri, iç denetim

Genel ve İdari Faaliyetlerde Dış Kaynak Kullanımı:

• Tesis yönetimi
• Güvenlik hizmetleri
• Yönetim hizmetleri (inşaat, otel vb.)
• Hastane hizmetleri
• Kütüphane hizmetleri
• Tarımsal hizmetler
• Temizlik hizmetleri
• Pansiyon (yatılı okul) yönetimi
• İnsan Kaynakları Yönetiminde Dış Kaynak Kullanımı

Taşımacılık ve Dağıtım Faaliyetlerinde Dış Kaynak Kullanımı:

• Taşıma hizmetleri
• Ham madde tedariki, stoklama ve dağıtımı

Pazarlama Konusunda Dış Kaynak Kullanımı:

• Müşteri hizmetleri
• Satış ve pazarlama
• Halkla ilişkiler
• İmalat Sürecinde Dış Kaynak Kullanımı

Dış kaynak kullanımının firmalara sağlayabileceği başlıca üstünlükler şu şekilde ifade edilebilir (S :176, Şekil 7.2.):

• İşletmenin temel yetkinliğine odaklanmasını sağlamak
• Maliyetlerin azaltılması
• Sabit maliyetlerin değişkene dönüştürülmesi
• Bilgi teknolojilerinin doğru kullanımı
• Kalite artırımı
• Risk paylaşımı
• Belirlenmiş hizmet düzeyleri
• İşletmeye esneklik kazandırma
• Küçülme

Temel yetkinlik bir işletmeyi başka işletmelerden ayıran işletmenin vizyonunu gerçekleştirmede temel rol oynayan rakipler tarafından kolayca taklit edilemeyen uzun vadeli başarının temeli olan bilgi, beceri ve yeteneği ifade etmektedir.

Bir yeteneğin temel yetkinlik sayılabilmesi için, aşağıdaki özellikleri taşıması gerekmektedir:

• İşletmenin tüm yaşamındaki üretim ve hizmetlerinde temel sayılmalıdır.
• Rekabet açısından benzersiz olması gerekmektedir. Bunun anlamı, onun yalnızca tek bir işletmede bulunması gerektiği değildir. Söz konusu yetenek aynı sektördeki birçok işletmede bulunabilir ancak bunun temel yetenek sayılabilmesi için, ilgili işletmenin yeteneğini ortaya çıkarabilme düzeyinin ötekilere oranla oldukça yüksek olması gerekmektedir.
• Rakipler tarafından taklit edilmesi güç olmalıdır.
• Az sayıda olmalıdır.
• Bilgiler, kaynaklar ve süreçlerden oluşan bir karışımı temsil etmelidir.
• İşletmenin stratejik amaçlarını gerçekleştirmede vazgeçilmez olmalıdır.
• Nihai ürünlerin üretiminde kullanılabilmelidir.
• İşletme için değerli olmalıdır. Yani işletmenin faaliyetlerini gerçekleştirmesinde kritik rol üstlenmelidir.
• İşletmelerin küçülme, birlikler ve ortak girişim oluşturma, dış kaynaklardan yararlanma, şebeke örgütlere katılma gibi stratejik kararlarına temel oluşturmalıdır.
• Ömrü kısa olmamalıdır.
• Varlığı işletme içindeki birkaç kişiye bağlı olmamalıdır.
• Üretim, pazarlama, finans, satış gibi bir işletmenin temel işlevlerinden sadece bir tanesi ile ilgili olmayıp, bu işlevlerin tamamını kapsayan bir ustalıklar kümesi olmalıdır.

İşletmeler, temel yetkinlikleri sayesinde rekabet avantajı sağlamaktadırlar ve temel yetkinlikleri dışındaki tüm işleri başka işletmelere yaptırarak yani dış kaynak kullanarak, hem kaynak tasarrufu yapmakta ve yapı olarak küçülmekte ve yalın hâle gelmekte, hem de temel yetkinliklerine odaklanma olanağı bulmaktadırlar.

İşletmelerde dış kaynak kullanımı uygulamasının en önemli avantajı faaliyet maliyetlerinde tasarruf sağlamasıdır.

Dış kaynak kullanımı hizmeti veren kurumlar müşterilerinin herhangi birinin tek başına sahip olduğundan çok daha büyük bir ölçeğe sahiptirler. İşletmenin yeni yatırım yaparak belli bir maliyete katlanmak yerine, gerçekleştirmek istediği faaliyeti tedarikçilere yaptırması maliyetler açısından önemli bir avantaj sağlamaktadır. Örneğin, birden çok firmanın siparişlerinin birleştirilmesi ile taşıma, gümrükleme, depolama, stoklama gibi maliyetleri azaltmak, kaynakları daha verimli kullanmak mümkün olmaktadır. Bu sebeple hem satın alma maliyetleri hem de işletim maliyetleri daha düşük olmaktadır.

Ya da dışsal kaynak kullanımına bağlı olarak gereksinim duydukları mal ve hizmetleri kısa süre içerisinde tedarik etme olanağı elde eden firmalar, zaman tasarrufu sağlayabilmekte ve bu anlamda zaman liderliğini ele geçirebilmektedir. Firma açısından mal ve hizmetleri tedarikçilerden temin etme süresinin azalması, işletme faaliyet maliyetini azaltmaktadır. Belirtilen faydalara ek olarak rota optimizasyonu, büyük ölçeklerden kaynaklanan indirimler gibi operasyonel verimliliği artırıcı avantajlar da göz önünde bulundurulmalıdır.

Belirli bir sürecini destekleyecek sistemlerini kendisi için kuran her şirket bu sabit maliyetlere katlanırken, dış kaynak kullanımı şirketleri toplamda çok daha büyük bir havuzda erittikleri sabit maliyetleri müşterilerine yansıtmayabilmekte dolayısıyla kapasite gereksinimi artıp azalırken kullanıcı esnek ve düşük bir maliyet modeli ile hareket edebilmektedir.

İşletmeler için  bilgi teknolojisinin doğru kullanılmaması riski, telafisi mümkün olamayan sonuçlar doğurmaktadır. Bu nedenle bilgi teknolojilerinde etkin hizmet sağlayabilmek amacıyla, dış kaynak kullanımı yolunu seçmişlerdir. Böylece alanında uzman işletmelere bırakılan faaliyet sonucu işletme, iş hedeflerine uygun bir yönetim biçimine ulaşmakta ve başaramama riskini minimize etmektedir.

Dış kaynaklardan yararlanma uygulamalarının bir kalite sistemi olarak başarılı olabilmesi ancak işletmelerin temel yetkinlikleri dışındaki faaliyetlerini kendilerinden daha kaliteli yapacak taşeron firmaların bulunması ile mümkündür. Dışarıdan sağlanan hizmetleri gerçekleştiren taşeron firmaların, süreçler hakkında daha önemli uzmanlığa, güce ve dikkate sahip olmaları gerekmektedir. Bu sayede işletmelerin ciddi oranda kalite artırımı sağlamaları mümkün olmaktadır.

İşletmeler hızla gelişen teknoloji ile bağlantılı olarak rekabetin hakim olduğu pazar koşulları, finansal koşullar ve yatırım kararları gibi olası birçok riskle karşı karşıya kalmaktadırlar. Dış kaynak kullanımı ile risk dağıtılacak ve işletmelerin olumsuz durumlara ilişkin dayanıklılığı artacaktır.

Dış kaynak kullanımının en önemli faydalarından biri de işletmelere esneklik sağlamasıdır. Esneklik en temel şekli ile fonksiyonel esneklik, gelir esnekliği ve sayısal esneklik olarak üçe ayrılmaktadır:

• Fonksiyonel esneklik; iş görenler için yeni iş görevleri ve yeni üretim yöntemleri oluşturabilme imkanı,
• Gelir esnekliği; üretilen mal ya da hizmete yönelik talep ve verimlilik ile ücret ödemeleri arasındaki eş güdüm,
• Sayısal esneklik; mal ya da hizmet talebine uygun olarak iş gücü sayısında değişiklik yapabilme imkanı olarak tanımlanabilir.

Dış kaynak kullanımı ise, bu esneklik çeşitlerinin üçüne de katkıda bulunmaktadır.

İşletmeler, dış kaynak kullanımı ile yapı olarak küçülür ve yalınlaşır. Küçülme yolunun tercih edilmesinde ise, müşteri ve sonuca odaklanma yeteneklerini artırmak, yeniliklere daha çabuk uyum sağlayabilmek, kişisel sorumlulukları daha kolay izleyebilmek, daha etkin bir haberleşme ağı kurmak ve sinerjiyi artırmak gibi sebepler etkilidir. İşletmelerin örgütsel küçülme yolunu seçmeleri, işletmelerin faaliyetlerinin finansal sonuçlarının da bir küçülme ile sonuçlanması anlamına gelmez. Aksine işletmeler çoğu kez küçülerek büyürler.

Lojistik süreçlerin dış kaynaklardan sağlanmasına neden olan teşvikler şunlardır:

• Pazarların genişlemesi,
• Küresel tedarik ve dağıtımın kolaylaşması,
• Kurum odaklı maliyet düşürme programları,
• Çalışan maliyetlerinin düşürülmesi,
• Yönetimdeki farklılıklar.

Lojistik dış kaynak kullanımının işletmeler için üstlendiği en önemli rol, piyasa koşullarında meydana gelebilecek yeniliklere ve değişimlere ayak uydurmalarına destek olmaktır. Lojistikte dış kaynak kullanımı, işletmelerin rekabet avantajı elde etmelerini sağlamanın yanı sıra, hızlı ve kaliteli müşteri hizmetleri sayesinde, hizmet verdikleri kuruluşların ürünlerine değer katmalarına, müşteri hizmetlerini geliştirmelerine, yeni pazarlara açılma fırsatı sunmalarına ortam hazırlamaktadır.Lojistik dış kaynak hizmeti veren işletmeden yararlanmanın en önemli sebeplerinden biri de işletme içinde hem maliyetleri hem de gerçekleştirilmesi zor olan lojistik hizmetleri, deneyimli ve uzman olan firmalardan yararlanarak müşterilere sunmaktır.

Klasik lojistik yaklaşımı olarak da tanımlanan üçüncü parti lojistik; lojistik hizmetlerin, parça parça firmalara yaptırılması anlamına gelmektedir. Daha geniş anlamıyla ise “müşterilerinin tedarik zinciri içindeki temel lojistik faaliyetlerinden birkaçını üstlenen, ardışık olarak en az üç farklı faaliyet (örneğin depolama, taşıma ve stok yönetimi) konusunda uzman olan lojistik şirketlerdir”.

Birinci Parti: Üretici, toptancı, perakendeci veya göndericidir.

İkinci Parti: Birinci partinin doğrudan müşterisi (tedarikçisi) konumundaki işletmedir.

Üçüncü Parti: Lojistik aracılar; Freight Forwarder, hizmet sağlayıcısı, taşıyıcı, antrepo işletmecisi, vb.’dir.

Dördüncü Parti: Lojistik ürün ve bilgi akış süreçlerini koordine ve entegre eden işletmedir.

Üçüncü parti içersinde lojistik aracısı olan, Freight Forwarder kavramı, kara, deniz, demir yolu, su yolu-deniz yolu, boru hattı veya intermodal taşımacılık gibi bütün taşıma türlerinde; sevkiyat, dağıtım, depolama, gümrükleme ve sigorta hizmetlerini gerçekleştiren lojistik hizmeti veren kuruluşlardır.

Üçüncü parti lojistik sektörü günümüzde hizmet verdiği şekle dönüşmeden önce 80’li ve 90’lı yıllarda belirli gelişim evrelerinden geçtikten sonra şimdiki hâlini almıştır. Her bir evrenin daha iyi anlaşılabilmesi için bazı üçüncü parti lojistik işletmeleri incelenmiş ve sonuçta; 1980’li yılları kapsayan geleneksel nakliye firmalarının lojistik ihtiyaçları karşıladığı dönem ilk evre olarak sınıflandırılmıştır. Dönemin özelliği, lojistik faaliyetler anlamında sadece, taşıma ve depolama faaliyetleri olmasıdır.

İkinci evre ise, 1990’ların başlarından itibaren TNT (Thomas Nationwide Transport), DHL (Dalsey-Hillblom-Lynn), FedEx (Federal Express) gibi firmaların alana girdikleri dönemdir. Dönemin özelliği, yeni ağlara sahip global lojistik işletmelerin sektöre girmesi ile küresel anlamda lojistik hizmetleri sunulmaya başlamıştır.

Üçüncü yani günümüzdeki evre ise, Anderson Danısmanlık, GE Capital ve Manugistics gibi finansal ve bilgi teknolojileri yönetimi firmalarının danışman firmalar olarak alana girmekte oldukları dönemlerdir. Dönemin özelliği, bilgi teknolojisi ile ilgili firmalar, yönetim danışmanlık firmaları ve hatta finansal hizmet firmaları da sektöre girmiş, birinci ve ikinci evredeki firmalar ile beraber çalışmaya başlamışlardır.

Lojistik hizmetlerinin dış kaynak kullanımı yoluyla sağlanmasının ve üçüncü parti lojistik hizmeti sağlayan firmaların artan öneme sahip olmaların nedenleri şöyle sıralanabilir:

• Lojistiğin dış kaynak kullanımında çok fazla artış söz konusudur.
• Üçüncü parti lojistik endüstrisi, lojistik endüstrisine önemli artıları olacak, genç ve yeni doğan bir sektördür.
• Üçüncü parti lojistik hizmeti sağlayanların sunduğu hizmetlerin çerçevesi genişlemekte ve operasyonları da sürekli olarak gelişmektedir.
• Lojistik hizmetlerin önemli bir kısmının dış kaynaklı kullanımına, müşterilerin ilgisi artmaktadır.

Üçüncü parti lojistik şirketleri taşımacılık, depolama, stoklama, katma değer yaratan hizmetler, finansman, tedarik zinciri entegrasyonu, bilgi ve iletişim alanlarında hizmet sağlamaktadırlar.

Üçüncü parti lojistik hizmet sağlayıcı işletmelerle iş birliği yapma nedenleri şunlardır:

• Lojistik maliyetlerini azaltmak,
• Lojistik operasyonunun kalitesini artırmak,
• Lojistik yeteneklerini optimize etmek,
• Müşteri memnuniyetini artırmak için, müşteri isteklerine karşı daha esnek ve bu beklentilere cevap verecek kapasiteye sahip olmak,
• Elde bulunmayan yetenekler için uzmanlık ve kaynak sağlamak,
• Rakiplerle aynı seviyede olmak,
• Satışları artırmak,
• Firmanın ana faaliyet alanı üzerine yoğunlaşmak,
• İşgören problemlerinden kaçınmak ve müşteri hizmetlerini geliştirmek,
• Temel yetkinliklerini geliştirmek

• Sermaye bağlamaktan kaçınmak,

• Kontrol, düzeltme ve yeni talimat maliyetlerinden kaçınmak,

• Piyasada esneklik ve piyasanın değişen beklentilerine karşı çeviklik kazanmak,

• Operasyonel faaliyetlerdeki avantajların dışında, stratejik çözümler sağlamak ve stratejik ortak elde etmek,

• Talep dalgalanmalarını karşılamak,

• Yeterli düzeyde bilgi ve iletişim teknolojisine sahip olmak,

• Envanter hızını artırmak,

• Operasyonları geliştirmek,

• Sabit maliyetleri değişken maliyetlere çevirmek.

Üçüncü parti lojistik hizmet sağlayıcı işletmelerin, operasyon temelli ve bilgi temelli olmasına bağlı olarak gruplandırılması şunlardır:

• Birinci grup ürüne dayalı satıcılar; fiziksel lojistik hizmeti sunan işletmelerdir.
• İkinci grup yönetime dayalı satıcılar; veri tabanları ve danışmanlık hizmetleri gibi sistemler sayesinde lojistik yönetimi hizmetleri sunan işletmelerdir.
• Üçüncü grup entegre satıcılar; sınırlı depolama ve taşıma hizmeti veren diğer satıcılar ile ihtiyaç temelli anlaşma yapan işletmelerdir.
• Dördüncü grup yönetim temelli satıcılar; navlun (taşıyanın belirli bir ücret karşılığında, gemisini kısmen ya da tamamen taşıtana tahsis ederek ya da tahsis etmeksizin bir yükü deniz yoluyla taşımayı yüklendiği sözleşme) ödemesi gibi yönetim hizmetleri sağlayan işletmelerdir.

Üçüncü parti lojistik sağlayıcının pozisyonu genel problem çözme ve müşteri uyumu yeteneklerine göre iki kriter dâhilinde düşükten yükseğe doğru giden bir eksende dört gruba ayrılarak sınıflandırılmıştır. 

Bu iki problem çözme yeteneği ve müşteri uyumu kriterlerine göre üçüncü parti lojistik firmalarının sınıflandırılmasına göre, dört farklı üçüncü parti lojistik firması karşımıza çıkmaktadır (S: 184, Şekil 7.5):

• İlk grupta üçüncü parti lojistik işletmesi geleneksel taşımacılık işletmeleridir; bu işletmelerin, hem genel problem çözme yeteneği hem de müşteri uyum yeteneği düşüktür.
• İkinci grupta üçüncü parti lojistik işletmesi ise genel problem çözme yetenekleri yüksek müşteri uyum yetenekleri düşük olan tamamlayıcı işletmeler yer almaktadır.
• Üçüncü üçüncü parti lojistik işletmesi ise genel problem çözme yetenekleri düşük müşteri uyum yeteneği yüksek olan geleneksel depolama işletmeleri yer almaktadır.
• Son dördüncü grupta üçüncü parti lojistik işletmesi ise, hem genel problem çözme yetenekleri hem de müşteri uyumu yetenekleri yüksek olan üçüncü parti lojistik işletmeleri yer almaktadır.

Problem çözme yeteneği ve müşteri uyum yeteneği yüksek olan üçüncü parti lojistik işletmeleri ise dört grupta sınıflandırılmaktadır (S: 185, Şekil 7.6):

• Birinci grup standart üçüncü parti lojistik sağlayıcılar; standart lojistik faaliyetler, depolama, taşıma, ambalajlama gibi hizmetler sunulur. Bu işletmelerde verilen hizmetler kendi normal işlerine ek olarak sunulur.
• İkinci grup hizmet geliştirici üçüncü parti lojistik sağlayıcılar; ileri derecede katma değerli hizmetler sunan işletmelerdir. Verilen hizmet müşteriye özeldir, şöyle ki; özel ambalajlama, özel yük takibi, özel güvenlik kapsamında izleme, kaydetme, tedarikçiden temin edilen malların depoya alınmadan tasnif edilerek müşterilerin gereksinimlerine göre sevk edilmesi işlemi (Cross-docking) gibi hizmetlerden oluşur. Katma değerli hizmet paketi birinci grup standart faaliyetlerin müşteri ihtiyaçlarına göre birleştirilmiş şeklidir.
• Üçüncü grup müşteri uyumlaştırıcı üçüncü parti lojistik sağlayıcılar; müşterinin ihtiyaç duyduğu tüm lojistik faaliyetleri üstlenmekle birlikte, müşteri açısından hizmetlerinde çok fazla geliştirme yapmayan işletmelerdir. Müşterilerinin faaliyetlerini üstlenir ve verimliliği yükseltmektedir. Böylece müşteri işletmenin parçası hâline gelmektedir. Müşteri için uyumlaştırıcı çözümler sunmaktadır.
• Dördüncü grup müşteri geliştirici üçüncü parti lojistik sağlayıcılar; bu işletmeler en gelişmiş ve en zor gruba girmektedir. İşletme müşterisinin bütün lojistik faaliyetlerini üstlenecek kadar yüksek oranda bütünleşmeye girmektedir. Bu denli gelişmiş hizmet veren işletmelerin müşteri sayısı sınırlı olmakla beraber müşterilerle olan ilişkinin kapsamı çok geniştir. Müşterileriyle riski de ödülü de paylaşan dördüncü parti lojistik sağlayıcıları olarak adlandırılan işletmelerdir.

Dördüncü parti lojistik, müşterilerine kapsamlı tedarik zinciri çözümleri sunmak, kurmak ve çalıştırmak için kendi organizasyonunun kaynaklarını yeteneklerini ve teknolojisini, üçüncü taraf lojistik işletmesiyle bir araya getiren ve tüm zincirin tasarımını ve yönetimini üstlenen işletmelerdir. Dördüncü parti lojistik işletmesi, kapsamlı tedarik zinciri çözümü sunar ve tüm tedarik zinciri boyunca değer katabilme yeteneğine sahiptir.

Dördüncü parti lojistik işletmelerinin taşıması gereken çeşitli nitelikler vardır. Bu nitelikler şunlardır:

• Tedarik zinciri stratejilerinin formulasyonu, tedarik zinciri analizi ve yeniden tasarımı,
• Yüksek düzeyde bilgi teknolojileri entegrasyonu,
• Lojistik optimizasyonlar gerçekleştirebilme ve değer yaratabilme,
• Yüksek kalifikasyona sahip insan kaynakları,
• İş süreçleri yönetimi ve dış kaynak kullanımında deneyim,
• Çoklu üçüncü parti lojistik yönetebilme yeteneğidir.

Bütünleşik bir dördüncü parti lojistik arz zinciri çözümü 4 farklı noktayı içerir.

1. Yeniden keşfetme; bu aşamada dördüncü parti lojistik sağlayıcı yönetsel bilgi ve yeteneklerini kullanarak, arz zincirinin yeniden düzenlenmesini ve katılımcıları da içerecek şekilde entegre edilmesini sağlayarak iş stratejilerinin arz zinciri stratejilerine dönüşmesi sağlanır.
2. Dönüştürme aşamasında; satış ve operasyon planlama, dağıtım yönetimi, satın alma stratejileri, müşteri destek ve arz zinciri teknolojileri gibi özgül arz zinciri fonksiyonları üzerinde odaklanılarak arz zinciri aktivite ve proseslerinin müşterileriyle entegre edilebilmesi sağlanır.
3. Uygulama; iş süreci ayarlamaları müşteriler ve servis sağlayıcılar ile firma arasında sistem entegrasyonu ve dördüncü parti lojistik dağıtım takımlarında operasyon dönüşümünü de kapsayan fikir gruplarından oluşur.
4. Yürütme aşamasında; dördüncü parti lojistik sağlayıcı taşıma yönetimi ve depolama operasyonlarının ötesinde farklı arz zinciri fonksiyonlarının sorumluluğunu almaktadır.