Yaşam kalitesinin temel belirleyicileri olan fiziksel ve ruhsal gereksinimleri karşılayan bir kurum olan ailenin çocukların gelişim ve eğitimleri açısından önemli işlevleri vardır.

Çocukların normal gelişim süreci içerisinde, toplumsal etkileşimi, iletişimi ve sosyal becerileri gelişme gösterir.

Biyolojik, duygusal, sosyal ve ekonomik bağlarla birbirine bağlanmış üyelerin oluşturduğu ailenin güçlü bir şeklide ve sağlıklı bir biçimde yaşatılması çok yönlü iletişim ve etkileşim ile sağlanabilir.

Sosyal hayatın ve bireyin çevre ile uyumunda iletişim ve etkileşim gereklidir.

İletişim ve etkileşim sosyal hayatın ve bireyin çevre ile uyumu ile berabere aynı zamanda çocuğun normal zeka gelişimi ve psikomotor gelişimi içinde gerekli ve önemli unsurdur.

Etkili bir iletişim ile aile üyelerinin duygu ve düşüncelerini birbirleriyle paylaşabilmeleri, birbirlerini anlayabilmeleri, olumlu davranışları sergilemeleri ve sorunlarını çözebilme yolları kazanılmaktadır.

İyi bir iletişimin gerçekleştiği aile ortamında çocuklar daha özerk ve bağımsız bir kişilik geliştirir.

Eğer etkili iletişim oluşturulamazsa, çocuklar özgürce düşünemeyen, düşüncelerini ve duygularını açıkça dile getiremeyen bağımlı bir birey davranışları gelişir.

Ailede etkili bir iletişimin kurulamaması, anne ve babaların çocuklarıyla nasıl bir iletişim kuracağını bilmemelerinden kaynaklanmaktadır.

Ortak ve üzerinde uzlaşılan bir iletişim; katılanların bilgi ya da sembol üreterek birbirine ilettikleri ve bu iletileri anlamaya yorumlamaya çalıştıkları bir süreçtir.

İletişim, en az iki kişi arasında sözel ya da sözel olmayan iletilerin sunulması ve alınması sürecidir.

İletişim sürecinde taraflar düşüncelerini ve duygularını sözcüklerle, ses tonuyla, hareket ve duruşlarıyla karşı tarafa iletmeye çalışır.

İletişimin en genel anlamda, insanın kendisini başkalarına anlatabilmesi ve başkalarını anlayabilmesidir.

İletişimin olabilmesi için alınan ve verilen iletilerin birbiriyle ilişkili olması gerekir.

İletişimi açıklayan temel ögeler şöyle sıralanabilir:
• Kaynak (Gönderici),
• İleti (Mesaj),
• Bağlam (Ortam),
• Kanal (Araç),
• Hedef (Alıcı),
• Geribildirim (Dönüt).

Kaynak mesajın oluştuğu yerdir. Eğer iletimi başlatan insan ise, bu insanın beyni, bilgi kaynağı sayılır. Gönderici, duygu düşünce ve isteğin aktarılmasında sözü söyleyen kişi veya topluluklara denilmektedir.

İleti, gönderici ile alıcı arasında aktarılmakta olan duygu, düşünce ya da isteğe denilmektedir.

Bağlam, temel iletişimin gerçekleştiği ortama denir.

Kanal, iletici ve hedef arasındaki iletişim sağlayan bir araçtır.

Hedef, İletişim sürecinde alıcıdan iletilen işaretlerin yorumlandığı, anlamlandırıldığı yerdir. Alıcı ise kaynaktan gelen işaretleri hedefe ulaştıran yapıdır.

Eğer varsa iletiye verilen her türlü yanıt da geri bildirim olarak adlandırılır.

İletişim çeşitleri iki ana grup altında toplanabilir:
• Gönderilme özellikleri bakımından iletişim çeşitleri;
• “Sözlü” ve
• “Sözsüz” olarak;
• Birey üzerindeki etkileri bakımından da;
• “Etkili” ve
• “Etkisiz” iletişim olarak ikiye ayrılır.

Konuşma, seslerden oluşur.

Konuşma dilindeki ortak sesler yazı diline geçerken bu sesleri anlatan ortak işaret ve sembollere dönüşür.

Sözlü iletişimin etkililiği, iletişim içinde olan kişilerin sözcük dağarcıklarının zenginliğine konuşma ve yazı dilene ilişkin bilgi, beceri ve yetenek düzeyine bağlıdır.

İnsanların ilk anlaşma aracı beden dili olmuştur.

Sözsüz iletişim veya beden dili iletişimi sözlü iletişime göre çift anlamlı ve yoruma açık olduğu için daha etkilidir.

İletişim durumundaki insanlar arasında sözcükten daha anlamlı olanlar; mesafe, beden duruşu, yüz ifadeleri, gözler, el ve kol hareketleri, dokunma, giysiler, ses tonu, vurgulamalar, susmalar ve bunlara yüklenen anlamlar iletişimde bir bakış, başı çevirme, anlamlı bir jest, benliği korumaya dönük bir harekettir.

Birey üzerindeki etkileri bakımından iletişim çeşitleri;
• Etkili iletişim becerileri (kabul etme) ve
• Etkisiz iletişim becerilerdir (kabul etmeme).

Kabul etmek ve onaylamak farklı kavramlardır. Çünkü kabul etmek, bir kişiye olumlu ve/veya olumsuz, iyi ve/veya kötü tüm yönleriyle kabul etmektir. Onaylanan şey ise davranışlardır.

Çocuğu kabul etme davranışı şu şekillerde gösterilir:
• Çocuğa karışmama,
• Konuşmaya özendirme,
• Edilgin dinleme,
• Etkin dinleme.

Etkisiz iletişim becerileri kavramı anne ve babanın ret edişi ya da “reddeden anne ya da baba” dar anlamda sürekli ihmal edilen çocuktan hor görülen, itilip kakılan çocuğa kadar uzanan ve istenmeyen, sevilmeyen çocukların durumunu anlatmak için kullanılmaktadır.

Anne ve babaların pek çoğu etkili iletişim becerilerini bilmediklerinden, iletişim engellerine yol açan etkisiz iletim becerilerine başvururlar.

İletişim engelleriyle karşılaşan çocuklar, kabul edilmedikleri, kendilerini tehdit altında gördükleri için savunma mekanizmalarını harekete geçirirler.

Bireyler arasındaki iletişimi olumsuz yönden etkileyen en önemli nedenlerden biri, savunucu iletişimdir.

Savunucu iletişim bireyin benlik bilincini koruma ihtiyacından kaynaklanır ve kişi dikkatini iletinin içeriğinden çok kendini savunmaya harcar.

İletişim engelleriyle karşılaşan çocuklar, kabul edilmedikleri, kendilerini tehdit altında gördükleri için savunma mekanizmalarını harekete geçirirler.

İletişim engelleyen gruplar şöyle sıralanabilir:
• Emir vermek, yönlendirmek.
• Uyarmak, göz dağı vermek.
• Ahlak dersi vermek.
• Öğüt vermek ve çözüm önerileri getirmek.
• Öğretme, nutuk çekme, mantıklı düşünceler önermek.
• Yargılamak, eleştirmek, suçlamak, aynı düşüncede olmamak.
• Övmek, aynı düşüncede olmak, olumlu değerlendirmeler yapmak.
• Ad takmak, alay etmek, utandırmak.
• Yorumlamak, analiz etmek, tanı koymak.
• Güven vermek, desteklemek, avutmak, duygularını paylaşmak.
• Soru sormak, sorgulamak, sınamak.
• Sözünden dönmek oyalamak, alay etmek, şakacı davranmak, konuyu saptırmak.

Çatışma, en az iki kişi arasında, değer, fikir, inanç, ilgi, algı, kültürel faktörler, sosyal roller, ihtiyaçlar, iletişim becerileri yönünden farklılıklar olduğu durumlarda yaşanabilen, gerilim, engelleme, rekabet, değişiklik ve müdahaleler yaşanan durumlardır.

Kişiler arası iletişim, karşılıklı iletişimde bulunan kişiler, bilgi ve semboller üreterek, bunları birbirine aktararak ve yorumlayarak sürdürülür.

Kişiler arası çatışma, iki kişinin aynı yolda ihtiyaçlarının karşılanmadığında oluşan bir mücadeledir.

Kişilerarası çatışmalar; farklı biliş, algı, duygu, bilinçdışı ihtiyaçlar, iletişim becerileri gibi kişisel faktörlerden, kültürel, rol farklılıklarından, sosyal ve fiziksel çevreden kaynaklanır.

Çatışma sonucu kişiler arası ilişkilerin bozulması; kişilerin stres yaşaması ile birlikte mide rahatsızlıkları, baş ağrıları gibi bedensel rahatsızlıklar ve depresyon, anksiyete gibi ruhsal bozukluklar görülebilir.

İletişim becerileri şöyle sıralanabilir:
• Dinleme,
• Empati,
• Geri bildirim,
• Ben dilinin kullanımı,
• Sözsüz iletişim.

Dinleme, empati, geri bildirimde bulunma, sözsüz iletişimi doğru kullanma, ben dilinin kullanımı gibi iletişim becerilerinde kullanılan yöntemlerin doğru kullanılması çatışmaların ortaya çıkmasını engeller.

Dinleme, karşıdaki kişinin iletmek istediği mesajı onun iletmek istediği şekilde duymayı sağlar.

Empatinin temel ögeleri şöyle sıralanabilir:
• Empati kuracak kişi, kendisini karşıdakinin yerine koymalı olaylara onun bakış açısıyla bakmalıdır.
• Empati kurmuş sayılmamız için karşımızdaki kişinin duygu ve düşüncelerini doğru anlamamız gereklidir.
• Empati kuran kişinin zihinde oluşacak empatik anlayışın karşıdaki kişiye iletilmesi davranışıdır.

Ben dili kullanımı, bireyin karşılaştığı durum ya da davranış karşısında bireysel tepkisinin duygu ve düşüncelerle açıklanmasını sağlar.

Çatışmalara yol açan hatalı sözsüz iletişim davranışları;
• Yüksek ya da kısık sesle konuşma,
• Yüzüne bakmama,
• Yok sayma ve
• Sözlü mesajlara uygun olmayan beden dilidir.

Çatışma olumlu yönetildiğinde;
• Kişinin kendini tanımasına,
• Karşıdaki kişinin özellikleriyle ilgili farkındalığını arttırmasına,
• İlişkilerde çözülmesi gereken sorunların farkına varılmasına,
• Değişimi cesaretlendirmesine,
• Sorunları çözmek için enerji ve motivasyonunun artmasına,
• Büyük sorunlar olarak algılanan küçük sorunları ortaya çıkarmasına katkı sağlar.

Çatışmaya neden olan en önemli faktör; algılamadır.

Algılama sürecini; kişilerin ses, ısı ve başka insanların varlığı gibi içinde bulundukları fiziksel ortamlar etkiler.

İletişim çatışmalarına neden olan “mantık yanlışlıkları” ya da “bilişsel hatalar” şöyle sıralanabilir:
• Seçici soyutlama,
• Aşırı genelleme,
• Kişiselleştirme,
• Kutuplaşmış düşünce,
• Akıl okuma,
• Mutlakacılık,
• Büyütme, küçültme.

Çatışma ortaya çıktığında şu yollarla çözülür:
• Hükmetme; “ben kazanayım, sen kaybet” yaklaşımı.

kabul etmek

çocuğa karışmamak

konuşmayı özendirme

edilgin dinleme

etkin dinleme

seçici soyutlama

aşırı genelleme 

kişiselleştirme

kutuplaşmış düşünce 

akıl okuma

mutlakacılık

büyütme , küçültme