Gerek antropolojik gerekse sosyolojik açıdan yemek yalnızca fiziksel bir ihtiyacın karşılanması ile sınırlı bir anlama sahip değildir. Sosyolojik ve antropolojik açıdan yemek kültürel, simgesel değer ve anlam taşıyan önemli bir kültürel süreçtir.

Günümüzde beslenme, gıdaya erişim, hızla değişen ve benzeşen yemek kültürleri pek çok açıdan yaşamsal önem kazanmıştır. Gıdanın sürdürülebilir üretimi, gıda güvenliği, gıdaya erişim, yetersiz beslenme ve açlık gibi küresel ölçekte karşımıza çıkan sorunlar oldukça önem kazanmıştır. Gıdanın tedarik edilmesi sürecinden, dağıtılması sürecine, gıda etrafındaki iş bölümünden, aile içinde ve toplum içinde dayanışma imkânları sunan yemek ritüellerine (Ferguson ve Zukin, 1995: s.193-194) kadar geniş bir yelpazede çalışmalar ortaya konmaktadır. Bunların dışında küreselleşme-yerelleşme tartışmaları, sağlık-beslenme-beden ilişkisi ve toplumsal sonuçları, tüketim toplumu tartışmaları, obezite sorunu ve diyet endüstrisi, sağlıklı beslenme bağlamında (Ward vd., 2010: s.347) sağlık sosyolojisi ile ortak araştırmalar da yürütülebilmektedir. Ayrıca medya çalışmaları alanını içerecek şekilde yemek programları, yemek dergileri ve yemek yarışmaları gibi pek çok konuda araştırmalar gerçekleşebilmektedir. Dolayısıyla gıda ve beslenme sosyolojisi, geniş anlamda gıda ve beslenmeye ilişkin toplumsal meseleler hakkında çalışmalar yapan sosyolojinin bir alt disiplini olarak tanımlanmaktadır. Gıda ve beslenme sosyolojisi, literatürde gıda çalışmaları olarak tanımlanan, yemeğin toplumsal, psikolojik süreçlerini ele alan çalışmaları kapsayıcı bir kavramlaştırma olarak değerlendirilmektedir. Gıda ve beslenme sosyolojisi yeme ve içme alışkanlıklarımıza da eğilmektedir.

Gıda güvenliği “amaçlandığı biçimde hazırlandığında, fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik özellikleri itibariyle tüketime uygun olan ve besin değerini kaybetmemiş gıda” olarak tanımlanmaktadır.

Gıda güvencesi; gıda güvenliği kavramını da kapsayarak Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü tarafından (FAO) 1986 yılındaki Gıda Zirvesi’nde “bütün insanların her zaman aktif ve sağlıklı bir yaşam için gerekli olan besin ihtiyaçlarını ve gıda önceliklerini karşılayabilmek amacıyla yeterli, sağlıklı, güvenilir ve besleyici gıdaya fiziksel ve ekonomik bakımdan sürekli erişebilmeleri” şeklinde tanımlanmıştır.

Gıda güvencesi 5 temel ilke çerçevesinde düşünülebilir:

1. Sağlanılabilirlik (availability)

2. Erişilebilirlik (accessibility)

3. Kabul edilebilirlik (acceptability)

4. Yeterlilik (adequacy)

5. Bireysel ve kurumsal etmenler (agency)

Gıda güvencesi için en önemli koşullardan ilki, hane halkı düzeyinde, bölgesel ve küresel düzeyde herkese yeterli gıdanın sağlanabilirliğidir. Bunu sağlamanın koşulları ise yeterli düzeyde gıda üretebilmek, üretilen gıdanın çürümeden, bozulmadan nakliyesinin yapılması, fazla olanlarının etkin bir şekilde depolanması, ambalajlanması ve korunması gibi kriterleri içermektedir.

Gıda güvencesinin ikinci önemli koşulu, yeterli miktarda sağlanabilir olan gıdanın adil bir biçimde ihtiyaç sahiplerine ulaştırılabilmesidir. Dolayısıyla erişilebilirlik ilkesi ikinci ilkedir. Gıdanın sağlanılabilirliği için yeterli üretim miktarı gerekirken, erişilebilirlik için etkin dağıtım, pazarlama kadar, kişilerin temel üretim araçlarına veya yeterli gelire sahip olmaları; bunların olmadığı koşullarda devletin ve sosyal yardım kurumlarının etkinlikleri gerekmektedir.

Gıda güvencesinin üçüncü koşulu temin edilen gıdanın kabul edilebilir olmasıdır. Herkese yetecek gıdanın temini kadar önemlidir. Zira tedarik edilen gıdanın sağlıklı, temiz, güvenilir olması ve insan onuruna yakışır bir şekilde sağlanması çok önemlidir. Bu hususta sağlıklı beslenme, güvenli gıda ve kişilerin kültürel alışkanlıklarına uygun gıdaların temin edilmesini gerektirmektedir.

Gıda güvencesi için dördüncü koşul ise, üretim ve dağıtım etkinliği için yeterlilik ilkesidir. Bugün gerçekleştirdiğimiz üretim faaliyetlerinin gelecek nesillerin ihtiyaç duyacakları gıdalara ulaşımını engellemeyecek bir şekilde olması gerekmektedir. Dolayısıyla üretilen gıdanın sürdürülebilir olması ön koşuldur.

Gıda güvencesini sağlayabilecek bireysel ve kurumsal etmenler son koşul olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çerçevede ne açlık, ne de sağlıklı beslenme yalnızca bireysel bir sorun olarak görülebilir. Makro düzeyde devletlerin izlediği ekonomi politikaları, gıda ve tarım politikaları gıda güvencesinin diğer tüm ilkelerini doğrudan etkileyen önemli unsurlardır. Bu nedenle hem bireysel hem de kurumsal düzeyde düzenlemelerin gerçekleştirilmesi gereklidir.

Gıda çalışmaları kavramı (food studies) çok farklı disiplinin ortak çalışma alanı olarak özellikle son yirmi, otuz yılda gıdaya odaklanmasına işaret eder. Yemek ve mutfak kültürü, gastronomi, mutfak tarihi, gıda üretimi ve tüketiminin tarihsel, kültürel, siyasal, ekonomik ve coğrafi incelemelerini kapsayan “şemsiye” bir kavramdır.

Türkiye’de yemek, toplumsal olarak çok merkezi bir konumda yer almaktadır. Coğrafi, tarihsel ve kültürel olarak olarak zengin bir geçmişten beslenmesi Türkiye’de yemek kültürünün başlı başına önemli bir yerde bulunmasını sağlamaktadır. Türkiye’deki yemek kültürü, yemeğin farklı toplumsal kesimleri birleştirici özelliği, mutfağın çeşitliliği ve aynı zamanda hızlı değişimi yemeğin toplumsal yaşamdaki merkeziliğini göstermektedir.

Slow Food hareketi daha temiz, daha adil ve daha sağlıklı gıda temel ilkelerini benimseyerek, günümüzde yoğunlaşmış endüstriyel gıdalara ve beslenme biçimlerine karşı duran, geleneksel olarak benimsenmiş yeme ve içme biçimlerinin özüne dönerek, biyoçeşitliliğin korunarak, sürdürülebilir tarım ve gıda sistemi öngörmektedir.

Günümüzde geçmişe göre daha fazla sayıda insan dışarıda yemek yemektedir. Dışarıda yemek olgusu sanayileşme, kentleşme süreçleri ve bu süreçlerin bir sonucu olan modernleşme ile birlikte Batı Avrupa’da ortaya çıkmıştır (Akarçay ve Suğur, 2015: s.3). Sanayi toplumu ile daha çok sayıda insan çalışmak zorunda kalmış, akrabalığa verilen önemin azalmasına neden olmuş (Beardsworth ve Keil, 2012: s.175), bireylerin seyahat etme sıklıkları artmış, evlerinden uzak beslenme ihtiyaçları ortaya çıkmış ve dışarıda yemek yeme zorunlu bir faaliyete neden olmuştur.

Türkiye’de çalışma koşullarının ve zaman kavramının değişmesi, hane başına çalışan kişilerin sayısının artması, hanedeki çiftlerden her ikisinin çalışması, özellikle kadınların çalışma hayatına daha aktif bir şekilde katılımı ve bu duruma bağlı olarak toplumsal cinsiyet olgusunun devreye girmesi gibi nedenler dışarıda yeme ve içme alışkanlıklarının değişmesine neden olmuştur.

Gastronomi kavramına ilişkin bir kavram kargaşı bulunmaktadır. Gastronominin hangi alanları içerdiği, hangi alanları dışarıda bıraktığı belirsizdir. Belirsizliğin nedenlerinden biri gastronomi alanının son yıllarda popülerleşmesinden kaynaklanmaktadır.

Gastronomi sözcüğü Yunanca “gastros” (mide) ve “nomos” (yasa, kural) sözcüklerinden oluşur ve sağlığa uygun, iyi düzenlenmiş, hoş ve lezzetli yemek düzeni, yeme içme ve sofra kurma bilim ve sanatı anlamına gelmektedir.

Mutlak yoksulluk bireylerin ve ailelerin temel olan beslenme, barınma ve giyinme gibi ihtiyaçlarını karşılayamama durumu olarak tanımlanmaktadır.

Göreli yoksulluk yoksulluk sınırı, bireylerin maddi-manevi refah düzeylerinin, içinde yaşadıkları toplumun sahip olduğu ortalama refah düzeyinin altında olması durumu olarak tanımlanmaktadır.

Yemek medyası yaşam tarzı dergilerinin özel bölümlerinden, spesifik yemek dergilerine, gastronomi dergilerinden, günlük gazetelerin haftasonu özel köşelerine ve eklerine, akıllı telefon ve tablet uygulamalarından, yemek ve diyet kitaplarına ve televizyona kadar uzanan geniş bir yelpazede tüketiciye ulaşmaktadır.