Sportif yaralanma, vücudun bir bölümünün veya tamamının fiziksel aktivite esnasında normalden fazla bir kuvvetle karşılaşarak vücudun dayanıklılık sınırının aşılması sonucunda ortaya çıkan hasarın kolektif adıdır (Ülkar, Güner ve Ergen, 2002). Diğer bir tanıma göre sportif yaralanma, sportif aktiviteler sırasında ortaya çıkan her türlü hasarın ortak adıdır. Ayrıca spor yaralanması, sakatlığın oluştuğu günün ertesinde spora katılımı engelleyen durum olarak da tanımlanabilmektedir.

Spor yaralanmalarına yol açan sebepler kişisel ve çevresel olmak üzere iki grupta ele alınmaktadır. Kişisel sebepler arasında yaş ve cinsiyet, fiziksel yapı ve spora uygunluk, psikomotor gelişim, psikososyal nedenler, spor tekniği yetersizliği, yetersiz ısınma, geçirilmiş yaralanmalar ve yetersiz rehabilitasyon sıralanabilir. Çevresel sebepler arasında ise sporun tipi, spor alanının fiziki yapısı, spor malzemeleri, antrenör ve antrenman planlaması, iklimsel ve çevresel koşullar, sportif aktivite süresi, rakibin ve takım arkadaşlarının rolü, hakem ve oyun kuralları şeklinde sıralanabilir.

Koşucularda yaralanmaların en çok görüldüğü bölgeler diz çevresi, bacak bölgesi, ayak ve ayak bileğidir. Ayrıca en çok görülen yaralanmalar ise kas ve tendon zorlanmaları, eklem ve bağ yaralanmaları ile menisküs lezyonlarıdır. Bunların nedeni olarak da antrenman yanlışlıkları (mesafe ve temponun ani artması), anatomik faktörler ile ayakkabı ve zemin gösterilmiştir. Özellikle vücuda çok fazla yüklenildiği yarış dönemlerinin başında tibia (kaval kemiği) ve ayak kemiklerinde stres kırıkları görülmektedir. Ayrıca koşucularda ön bacak ağrıları da sıklıkla görülmektedir. Plantar fasiit de koşucularda sık görülen diğer bir yaralanmadır.

• Antrenmana yavaş başlanmalıdır. Koşma hızı solunumu kısaltmadan koşucunun konuşabileceği düzeyde olmalıdır. Antrenmansızlar antrenmana yavaş tempoyla ve günaşırı başlamalıdırlar. • Aşırı sert yüzeylerde yapılan koşulardan kaçınılmalıdır. • Karayollarını kullanan koşucular hep aynı tarafta koşmaktan kaçınmalıdırlar. • Koşu yaralanmalarından korunmada ısınma, germe ve soğuma egzersizleri mutlaka yapılmalıdır. Germe egzersizleri özellikle daha çok kısalan baldır ve hamstring grubu kaslara yönelmelidir. Ayrıca germenin bacağın önündeki kasları kuvvetlendirici egzersizlerle kombine yapılması da önemlidir. Böylece koşuda zıt kaslar arasında denge sağlanıp, relatif kuvvet artırılmaktadır. • Ayakkabı seçiminde her şeyden önce ayağın yapısı göz önüne alınmalıdır. Yüksek tempolu koşulara daha fazla şok absorbe edebilen ayakkabılar gereklidir. • Koşu biyomekaniğini etkileyecek faktörler tıbbi muayeneyle kontrol edilmeli ve koşuculara gerekli bilgiler verilmelidir.

Badminton genellikle az sayıda yaralanmanın meydana gelmesinden dolayı güvenli bir spor olarak görülmektedir. Ancak badminton sporuna bağlı bazı yaralanmaların olduğu da göz ardı edilmemelidir. Badminton yaralanmaları sıklıkla akut ve aşırı kullanıma bağlı yaralanmalar olmak üzere iki grupta ele alınmaktadır. Akut badminton yaralanmaları, göz yaralanmaları, ayak bileğinde yırtıklar, menüsküs yırtıkları ve kas lifi yırtıklarıdır.

• Basketbol oynamaya başlamadan önce uygun genel ve özel ısınma gerçekleştirilmelidir. • Ekipman standartları belirlenmelidir. • Uygun ayakkabılar seçilmelidir. • Sporcuların kondisyonları iyileştirilmelidir. • Güvenli olmayan oyun alanının yüzeyinin bakımı sağlanmalıdır. • Standartlara uygun basketbol oyun araç-gereçleri sağlanmalıdır. • Göz yaralanmalarını azaltmak için koruyucu gözlük kullanılmalıdır. • Eğer sürekli tekrarlayan eklem yaralanmaları varsa engellemek için yaralanan eklem bantlama ya da bandajla sabitlenmelidir.

Binicilik sporunda yaralanmalar muhtemelen daha az fakat diğer sporlarla karşılaştırıldığında oldukça ciddi sonuçları olan yaralanmalardır. Bu sporda kırık oranı yüksektir. Özellikle boyun kemiği kırığı, omurilik zedelenmesi ile birlikte omurga kırığı, el ve el bileği kırıkları, ayak kırıkları en yaygın kırıklardır. Ayrıca sarsıntı, pelvis zedelenmesi ve yüze ait zedelenmelerde oldukça sık ortaya çıkan yaralanmalardır.

• Binicilik sporunda yaralanma riskinin oluşmasını engellemek açısından alınacak önlemlerden biri doğru tekniksel eğitimdir. Eğitim sırasında üzerinde durulması gereken konular ise denge, hareketin ritmi ve doğru oturma pozisyonudur. • Bütün emniyet tedbirleri alınmalı ve dikkatli bir şekilde hazırlanarak biniciye anlatılmalıdır. • Kafa yaralanmalarını engellemek için sert şapkalar giyilmelidir. • Konsantrasyonun önemi üzerinde durulmalıdır. Özellikle sürekli dikkatli olmaları, atların birbirine çok yakın yarışmamaları, kendi parkurlarından çıkmamaları ve birden bire öne atlamamaları konusu üzerinde durulmalıdır. • Judo, paraşütle atlama gibi sporlarda olduğu gibi binicilikte de zemin üzerine düşmesi ile ilgili uygulamalar yapılmalı ve düştükten sonra zemin üzerinde uzanarak kalması öğretilmelidir. • Aktif sırt hareketliliğini düzeltilerek ve gevşemiş kaslar üzerinde durarak, genel fiziksel egzersizler yapılmalıdır. • Uygun kıyafetler seçilmelidir.

Yapılan araştırmalara göre (CHIRPP) bisiklet yaralanmalarının daha çok kontrol ve denge kaybı sonucu ortaya çıktığını belirtmiştir. Yaralanmalarının büyük bir çoğunluğu acil müdahale odalarında tedavi edilmektedir. Diğer görülen yaralanmalar ise kırıklar ve kafa yaralanmalarıdır. Kafa yaralanmalarının %62’sinin bisikletle ilişkili ölümlere neden olduğu tahmin edilmektedir. Gençlerde ölüm oranı ise daha fazla görülmektedir. Bunun sebebi ise daha yüksek hız yapmalarıdır. Motor ve bisikletçilerde en önemli ölüm nedenleri arasında, kask takmama, alkol kullanımı ve yorgunluğun yer aldığı tespit edilmiştir.

• Bisiklet kazalarını azaltmada bisiklet ışıklarının ve reflektörlerinin rolü değerlendirilmelidir. • Bisiklet yolları oluşturulmalıdır. • Bisiklet bakımlarının düzenli olarak yapılmasına önem verilmelidir. • Bisiklet beceri antrenmanları değerlendirilmelidir. • Farklı yaş grubundaki bisikletçilere uygun kaskların etkililiği değerlendirilmelidir. • Çeneyi, ağzı ve dişleri koruyabilecek yeni bir kask dizayn edilmelidir. • Uygun kıyafetler seçilmelidir. • Karanlık, sis gibi görüş mesafesinin azaldığı durumlarda bisikletçiler karayollarını kullanmamalıdırlar. Eğer gece karayolları kullanılacaksa renkli, fosforlu, ışık yansıtıcılı giysiler giyilmelidir. Bisikletçiler soldan gitmeli (sağdan trafikte) böylece karşıdan gelen trafiği görmelidirler.

Boks sporunda yaralanma riski diğer spor branşlarına göre oldukça yüksektir. Boks sporunda en çok yaralanan bölge yüzdür. Bilindiği gibi boks sporunda öncelikle yumrukların hedefi yüz ve çenedir. Bu nedenle yüzde hafif çürüklerden başlamak üzere, önemli kırıklara ve yüzdeki organların ciddi yaralanmalarına kadar değişik derecelerde yaralanmalar görülebilir. En çok yaralanma kaş yarılmalarıdır. Ayrıca ikinci planda ve zamanla oluşan yaralanma ise boksörlerde burun kemiğinin kırılması, çökmesi ve burundaki konkaların deviasyonudur.

• Yeterli beyin cerrahi imkanları • Yeterli hayat kurtarıcı ilk yardım malzemeleri • Ciddi şekilde yaralanan boksörün acilen nakli için planlama ve aletlerle donanmalıdır

• Uygun ısınma, soğuma ve germe egzersizleri mutlaka yapılmalıdır. • Uygun yaş, düzey ve dans stili içinde uygun yer, doğru teknik eğitimi ve yaralanmaları önleme konusunda yeterli bilgiye sahip eğitmenlerle çalışılmalıdır. • Denge reaksiyonlarını geliştirici etkinlikler oluşturulmalıdır. • Sıçrama dans programı oluşturulmalıdır. • Dans için uygun destekleyici ayakkabılar giyilmelidir. • Eklem yaralanmalarını engellemek için yaralanan eklem bandajla sabitlenmelidir. • Doğru teknik öğrenilerek etkinlik gerçekleştirilmelidir. • Aşırı yorgunluğu önlemek için uygun uygulama zamanı ayarlanmalıdır. • Etkinlik aralarında ve sonrasında yeterli sıvı tüketimi yapılmalıdır. • Dans için uygun yüzeyler seçilmelidir.

Futbolcularda en çok görülen yaralanmalar arasında sıyrıklar, ezikler, yüzeysel çürükler, basit kas zorlanmaları, kas krampları, basit ayak bileği burkulmaları, basit burun kanamaları, bel ve sırt bölgesinde geçici yaralanmalar görülebildiği gibi kırıklar, kafa travmaları gibi ciddi yaralanmalar da görülmektedir. Ayrıca boyun bölgesi travmaları, kaş ve yüz bölgesi yaralanmalarının da görüldüğü belirtilmektedir.

Yaygın spor branşlarından biri olan voleybolda en çok ortaya çıkan yaralanmalar cilt kesikleri, burkulmalar ve kas zorlanmalarıdır. Ayrıca voleybolda kırık ve çıkıklar sıçradıktan sonra inişte ortaya çıkan diğer yaralanmalardır. Voleybolda tekrarlı hareketler sonucunda eklem, bağ ve tendonlarda aşırı zorlanma sonucu yaralanmalar ortaya çıkmaktadır. Tekrarlı hareketler sonucunda ortaya çıkan yaralanmaların çoğu alt ekstremitelerde özellikle dizde ve ayak bileğinde görülmektedir. Ayrıca bel ve ayak bileği, el ve parmakları, omuz, diz ve el bileğinde de yaralanmalar tespit edilmiştir.

 • Yeterince uzun ve sistemli genel ve özel ısınma yaptırılmalıdır. • Sporculara aşırı yorgunluktan kaçınmak için antrenmanlar arası yeterli dinlenme süresi verilmelidir. • Uygun bir antrenman planlanması yapılmalıdır. • Postür bozukluğu varsa uygun germe ve kuvvetlendirme egzersizleri yapılmalıdır. • Uygun alet, malzeme ve çevre koşulları sağlanmalıdır. • Zayıf ayak bileği olan oyuncular için kuvvet egzersizleri yapmalıdır. • Diz yaralanmalarını önlemek için uygun dizlik kullanılmalıdır. • Parmak, diz ve ayak bileğinin sakatlanmalarını önlemek amacı ile bandajlama yapılmalıdır. • Destekleyici ve uygun ayakkabılar kullanılmalıdır. • İki ayak üzerine düşme tekniği geliştirilmelidir. • Güvenli olmayan oyun alanının yüzeyinin bakımı sağlanmalıdır.

Antrenman uyumu, alıştırmaların sistemli bir şekilde tekrarlanması ile gerçekleştirilen yapısal ve fizyolojik değişimlerin toplamıdır. Vücut üzerindeki bu yapısal ve fizyolojik değişimler, antrenman kapsamına, yoğunluğuna ve sıklığına bağlıdır. Fiziksel antrenman, vücudu uyum sağlamaya yönlendirdiği sürece yararlıdır. Eğer yüklenme vücudu zorlamak için yeterli değilse uyum sağlama ortaya çıkmamaktadır. Eğer yüklenme dayanılamayacak kadar fazla ise de sporcularda aşırı antrenman (sürantrenman) ortaya çıkmaktadır.

Isınma, sporcuların yüksek yoğunluktaki yüklenmelere hazırlığı olarak tanımlanmaktadır. Yüklenmede amaç esnekliğin, motorik dengenin, psikolojik uyumun sağlanmasıdır. Isınma eklemlerde optimal esneklik ile harekette mekanik kolaylık sağlarken eklem ve kaslara binen kontrolsüz yüklerin şokunu azaltmaktadır (Kanbir, 2001). Isınma yoluyla vücut ısısı artmakta, kalp kan dolaşımı hızlanarak daha kapasiteli duruma gelmektedir.

Isınma dayanaklılık, sürat, kuvvet, sıçrama, esneme yeteneği gibi özellikleri arttırmaktadır. Ayrıca ısınmanın en önemli etkenlerinden biri de ısınma ile kas, ligament ve tendon yaralanmaları gibi sportif yaralanma risklerinin en aza indirilmesidir. Bu nedenle ısınmanın yaralanma önleyici etkisi ve performansı artırıcı etkisi olmak üzere genel olarak iki temel etkisi olduğu görülmektedir.

Sürantrenman ise fiziksel ve zihinsel yorgunluktan kaynaklanan performans kaybıdır. Uzun süren ve oldukça yüksek yoğunluktaki yüklenmeler sonucunda organizmada yorgunluk oluşmaktadır.