Mısır, sıcak iklim tahılları grubuna giren tek yıllık bir bitkidir. Büyüme ve gelişmesini yılın sıcak ve güneşli günlerinde yapar. Anavatanı Amerika kıtasıdır ve bu kıtanın keşfinden sonra dünyaya yayılan önemli bitkilerden biridir.Avrupalılar, Amerika’ya gelmeden önce yerli halk (Indian ve Kızılderililer) yüzyıllarca mısır yetiştirmiş ve büyük bir başarı ile atdişi, sert, şeker, cin mısır ve unlu mısır çeşit gruplarını geliştirmişlerdir.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) 2016 yılı verilerine göre dünyada ekim alanı bakımından mısır; mısır, buğdaydan sonra ikinci, üretim bakımından ise birinci sırada yer alır. En fazla ekiliş ve üretim Amerika kıtasındadır. Dünyada yetiştirilen mısırın ticari değeri yaklaşık 40 milyar Amerikan Dolarıdır. Yetiştirildiği ülke sayısı bakımından, tüm tahılların önünde ilk sırayı alır. Güneş enerjisini en etkili şekilde kullanan (C4 bitkisi) ve birim alandan en fazla kuru madde üreten tahıldır. A.B.D.’ de çiftçi koşullarında hassas tarım tekniği ile dekara 1900-2000 kg tane mısır verimi alınabilmektedir.

Ülkemizde mısır bitkisi FAO 2016 yılı verilerine göre; 679537 hektar ekim alanı, 6.4 milyon ton üretime sahiptir. Üretimin çoğu Akdeniz, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu ve Ege bölgelerimizden sağlanmaktadır. Adana, Konya, Mardin, Şanlıurfa, Manisa ve Sakarya illerimiz mısır üretiminde önemli bir paya sahiptir. 

Mısır çok farklı alanlarda değerlendirilmektedir. Dünyada üretilen mısırın % 61'i hayvan beslenmesinde yem maddesi olarak değerlendirilirken ülkemizde bu oran % 76'dır. Yüksek karbonhidrat, düşük lif ve yağ içeriği ile lezzetli oluşu; birim alandan oldukça çok yeşil sap elde edilmesi bitkinin yem değerini artırmaktadır. Tane elde etme amacıyla yetiştirilen mısır tanelerinin bir bölümü de, kırma yem olarak hayvan beslemede kullanılmaktadır. İnsan beslenmesinde mısır; mısır gevreği, mısır ekmeği, mısır konservesi gibi ürünler şeklinde tüketilmektedir. Alkol, mısır nişastası, mısır yağı, mısır şekeri mısır tanesinden elde edilen önemli endüstriyel ürünlerdir. Dünyadaki birçok gıdanın mısır şurubu ile tatlandırıldığı bilinmektedir. Birçok sanayi ürünü de mısırdan üretilmektedir. Örneğin diş macunlarının tatlandırılmasından, pinpon toplarının üretimine kadar mısırdan yararlanılmaktadır.

Mısır 50 cm’den 600 cm’ye kadar boylanabilen bir bitkidir. Ancak ortalama bitki boyu 1,5 - 3,0 m arasındadır. Saçak kök sistemine sahip olan bitkide dört farklı tip kök görülmektedir. Yabancı döllenen bir bitkidir. Aynı zamanda tahıllar içerisinde tek evcikli olan bitkidir. Tanesi; kabuk, endosperm, embriyo ve sapçıktan oluşmaktadır. Tanesinde nişasta oranı yüksektir.

Mısır diğer tahıllar gibi saçak kök sistemine sahiptir. Mısırda; çim kökü (kılavuz kök), embriyonal kökler, adventif kökler (sürekli kökler-harici kökler) ve destek kökler olmak üzere dört tip kök vardır.

Mısırda sap boğum ve boğum aralarından oluşmuştur. Diğer serin iklim tahıllarından farklı olarak sapın içi özle doludur. En üst boğum arasının ucunda tepe püskülü (erkek çiçek topluluğu-panicula durumunda) bulunur. Sapta boğum sayısı 8-45 arasında değişirse de, 9-12 boğum sayısı çoğunluktadır. Boğum sayısı ve boğum arası uzunluğu kalıtsal bir özelliktir. Mısırda diğer boğumlar birer yaprağı, ortadaki bir ya da bir kaç boğumda birer koçan taşır. Bitkide boy çeşitlere ve yetiştirme koşullarına göre 0,5-6,0 metre arasında değişmektedir. Ortalama bitki boyu 1,5-3,0 metre kadar tropik bölgelerde ise 6,0 metreye ulaşır. Bitki boyu en fazla atdişi, en az cin mısırdadır. Sap çapı 3-5 cm arasında değişir.

Bir bitkide iyi tane bağlayan koçan sayısı genellikle 1-2’dir. Tam olgunlaşmamış bir koçanda morfolojik yapı olarak 4 halka görülür. En içte öz tabakası yer alır. Bunun üzerinde kalınlaşmış bir başak ekseni bulunur. Birbiri üzerinde oturmuş gibi çok sık dizilmiş başakçıklar üçüncü halkada somağı oluştururlar. Taneleri taşıyan somak yumuşak bir yapı gösterir. Dördüncü halkayı ise başakçıklarda döllenme sonucu oluşmuş tane oluşturur. Koçan üzerinde çeşide göre değişen sayıda, 4-20 adet tane sırası bulunur.

Biçimi daha çok genetik yapıya, tane boyutları ise genetik yapıya ve çevre koşullarına bağlıdır. Bin tane ağırlığı çeşitlere ve çevre koşullarına göre 50-1000 gram arasında değişir. Tane; kabuk, endosperm, embriyo kısımlarını taşır. Birde taneyi somağa bağlayan ve embriyoyu koruyan uç kapağı (sapçık) vardır. Uç kapağı gerçekte kabuğa bağlıdır ve kabukla birlikte botanik olarak koçanın birer parçasıdırlar. Uç kapağı genellikle kabuğun soyulmasını yırtılmasını engeller. Bu kapak kırıldığı, açıldığı zaman embriyonun siyah örtüsü görülür. Bu örtü doğaldır ve çürüklük değildir, tanede olgunluğun bir göstergesidir.

Mısır tanesi 4 kısımdan meydana gelir. Bunlar kabuk, endosperm, embriyo ve sapçıktır. Tüm tanenin % 5’ini kabuk, % 82 ‘sini endosperm, % 12 ‘sini embriyo ve %1 ‘ini sapçık oluşturur.

Mısır sıcak bölgelerin bitkisidir. Yüksek verim için fazla sıcak istemekte, bu yüzden ilkbahar ve sonbaharın soğuk günlerinden etkilenmekte hatta, 10 °C’nin altındaki düşük sıcaklıklarda zarar görmesi kaçınılmazdır. Mısır yazlık bir bitki olduğu için büyüme ve gelişmesini yılın güneşli ve sıcak günlerinde yapar. Çimlenme minimumu 9-10 °C olup, optimum çimlenme sıcaklığı 18°C’nin üzeridir. Ekim zamanı, düşük sıcaklıklarda (10-12 °C) çıkış gecikir. En uygun büyüme sıcaklığı 25-30 °C arasıdır.

Toprak seçiciliği fazla olmasa da toprak isteklerinin başında toprak sıcaklığı gelir. Mısır bitkisinin yetiştirileceği alanlarda toprak sıcaklığı kısa sürede, bitkinin çimlenme minimum sıcaklığının (10 °C) üstüne çıkabilmelidir. Geç ısınan, soğuk ve ıslak, havasız topraklar çimlenme ve çıkışı geciktirir; ilk gelişmeyi yavaşlatır, verim düşüklüğüne neden olur. Bitki en iyi gelişmesini organik madde ve alınabilir besin maddelerince zengin, drenajı iyi olan; derin, sıcak, tınlı topraklarda yapar ve yüksek bir verim ortaya koyar. Mısır besin maddelerince zengin, fazla asidik ve bazik olmayan, pH:5-8 arasındaki topraklarda iyi yetişir. Aşırı nemli, havasız topraklarda iyi gelişemez. Nötre yakın hafif asidik (pH: 6-7) topraklar mısır için en uygun topraklardır.

Mısır için en uygun ekim zamanı toprak sıcaklığı erkenci çeşitler için 10-12 °C, geçici çeşitler için 12-13 °C’ye ulaştığı zamandır. Ekim zamanını belirleyen diğer faktör ise o bölgenin ilk ve son don tarihleridir. Ekimden sonraki ilkbahar son donları ve hasat zamanına yakın sonbahar ilk donları, bitkiye büyük zararlar vererek verimin düşmesine neden olabilir. Bu iki tarih arasındaki sürenin uzun olduğu yerlerde ekim mutlaka son don tarihinden sonra veya bir hafta önce yapılmalıdır. Yetiştirme süresinin kısa olduğu yerlerde ise, sonbahar ilk donlarından korunacak şekilde biraz daha erken ekim yapılabilir. Kıyı bölgelerimizde nisan, Orta Anadolu ve Geçit bölgelerimizde mayıs ayı ekim için uygun aylardır. İkinci üründe ise çeşitlere göre Haziran sonu - 15 Temmuza kadar ekim yapılmalıdır.

Mısır bitkisi gelişmesinin ilk döneminde iyi bir bakım ister. Bakım yapılmazsa yabancı otlarla rekabet edemez. Toprak kaymak tabakası bağlamışsa, yabancı otlar olmasa bile genç bitki havasızlıktan zarar görür. Çapalama, sulama, gübreleme ve tarımsal mücadele işleri bakım işlerinin başında gelir.

Darı kelimesi Gramineae=Poaceae familyasında biri (Sorghum) Andropogeneae, ikisi (Panicum ve Setaria) Paniceae oymağında bulunan üç bitki cinsine verilen ortak isimdir. Ülkemizde bazı yörelerde mısır bitkisi için de darı kelimesi kullanılmaktadır. Dünya üzerinde ve ülkemizde üç cinsten biri, ikisi veya üçü birden farklı amaçlarda yetiştirilir.

Sorgum mısır, buğday, çeltik ve arpadan sonra dünyada en fazla üretilen tahıl cinsidir. Başta tane ürünü, silajlık, yeşil yem-hasıl ve kuru yem, süpürgelik ve şıralık olmak üzere birçok çeşidi vardır. Tüm kıtalara dağılmış bulunan sorgum formları, coğrafi çeşitleri (Milo, Kafir, Shallu, Dura, Feterita, Hegari, Guinea, Kaoliang), morfolojik ve fizyolojik özellikleri ve ekolojik istekleri bakımından büyük farklılıklar gösterirler. Dünyada üretilen sorgum daha çok yem olarak tüketilir. Afrika ülkeleri, sorgumu genelde insan gıdası olarak; A.B.D. ve Birleşik Devletler Topluluğu ise hayvan yemi olarak yetiştirir. Sorgumun kültür ve yabani bir çok türü vardır.

Sorghum bicolor L.Moench: Sorgum-kocadarı

Sorghum bicolor ssp. saccharatum: Şeker darısı

Sorghum bicolor ssp. technicus: Süpürge darısı

Sorghum bicolor ssp. sudanensis: Sudan otu

Sorghum halepense: Kanyaş

Dünya ülkelerinde beyaz Fransız darısı, kırmızı Fransız darısı, proso millet, hog millet, kahverengi tane darısı, tane süpürge darısı adıyla ve ülkemizde de boza darısı olarak bilinir. Uygun iklimlerde, bütün kültür alanlarına yayılmıştır. Tarih öncesi zamanlardan beri insan beslenmesinde, tane ürünü olarak yetiştirilmektedir. Rusya, Yakındoğu ve Hindistan’da önemli bir besin kaynağıdır. Bitkileri genellikle kısa boylu ve ufak habitusludur.

Dünyada yaygın ismi; cüce darısı, dev darı, Macar darısı (Hungarian millet), özgürlük darısı (Liberty millet), tilki kuyruğu darısı (Foxtail millet) ve kırmızı rala (red rala ) olarak; bizim dilimizde ise cindarı olarak bilinmektedir. Cindarı da kumdarı gibi, en eski kültür bitkilerinden biridir. Ana yurdu Çin, Güney ve Doğu Asya’dır. Çin’deki doğal ırkları göz ardı edilirse, dünyada kültüre alınan en eski bitkilerdendir. Doğuda Mançurya, batıda Kafkasya geniş bir form zenginliği gösteren, iki ayrı gen merkezidir. Birleşik Devletler Topluluğu (Rusya), Çin ve Hindistan’da yoğun olarak yetiştirilmekle birlikte, dünyanın başka yerlerinde fakir insanların günlük ekmek ihtiyacını karşılamaktadır. Macaristan gibi bazı ülkelerde ise geleneksel olarak, pirinçle birlikte pilav yapımında tüketilmektedir.

Buğday, çeltik, mısır ve arpa şimdilerde dünyada yoğun olarak yetiştirilen önemli tahıllardır. İnsanoğlu daima bu önemli tahıllara ya da yalnızca bu tahıllara bağımlı olduğunu düşünmüştür. Oysa bu tahıllar son zamanlarda ana besin durumuna gelmişlerdir. İnsanlar kendi ana besinleri kadar, öteki birçok tahılları da yetiştirmişlerdir. Bu öteki tahıllar çoğunlukla darılar olarak bilinir. Bunlar tahılların küçük taneli bitkiler grubu olarak tanımlanmakta, ılıman kuşakta Muson bölgelerinde ve tropik yada suptropik bölgelerin savan tipi çevre koşullarında çoğunlukla yazlık bitki olarak yetiştirilmektedir.

Darıların toprak isteklerinde aşırılık yoktur. Kumdarı, cindarı; aşırı nemli ve kireçli olmamak koşuluyla hemen hemen tüm topraklarda yetiştirilebilirler. Kocadarı; toprak tuzluluğuna ve alkaliliğine kumdarı ve cindarıdan daha dayanıklıdır. Darılar kısa ömürlüdürler. 50 - 60 günde vejetasyon sürelerini tamamlayan çok erkenci çeşitleri vardır. Ekilen mısır ve soya son donlardan zarar gördüğünde veya pamukta su kesmesi gibi sorunlar yaşandığında, yedek ürün olarak darılar ekilebilir.

Cindarı: Yabancı otlardan temiz iyi bir tohum yatağı ister. İlk gelişme devresinde yabancı otlarla rekabetleri zayıftır. Yabancı otlar ne kadar iyi yok edilir ve tarladaki kesekler ne kadar iyi parçalanıp ezilirse, üründe o kadar yüksek olur. Cindarıda büyüme ve gelişme, ekimden bir ay sonra hızlanır. Vejetasyon 75-90 günde tamamlanır.

Kumdarı: Toprak isteği cindarıda olduğu gibidir. Ekim zamanı cindarıdan biraz daha geç ve mısırdan 20-25 gün sonra olmalıdır. Darılar içinde vejetasyon süresi en kısa olanı kumdarı olup, ömrünü 50-80 günde tamamlar. İç Anadolu koşullarında ekim zamanı 1-15 Haziran arasındadır.

Sorgum: Öteki darılarda olduğu gibi çok iyi hazırlanmış tohum yatağı ister. Gelişme devresinin başında yabancı otlarla rekabeti oldukça zayıftır, bundan zarar görmemesi gerekir. Ekimi mısırdan sonra toprak sıcaklığı 15-18 °C’ye ulaştığında yapılmalıdır. Ekim erken yapılırsa taneler dolmaz, cılız kalır, verim kaybı olur. Hektolitre ağırlığı ve bin tane ağırlığı düşer. Kısa gün bitkisi olduğundan vejetatif gelişmesini uzun yaz günlerinde, generatif gelişmesini de sonbaharın kısa günlerinde tamamlaması gerekir.