Rehberlik alanı, tarihsel gelişim sürecinde başka bazı alanlardan etkilenmiş; o

alanları da etkilemiş, yani farklı disiplinlerle yakın etkileşim içinde olmuştur. Bu disiplinler; ekonomi, psikoloji,sosyoloji, eğitim, felsefedir.

Terapötik Ortam, kişilerin kendilerini tehdit altında hissetmeden, içtenlikle ifade edebildikleri, destekleyici, rahatlatıcı ve geliştirici bir atmosferdir. Terapötik iletişim, kişilerin kendilerini tehdit altında hissetmeden, içtenlikle ifade edebildikleri, destekleyici, rahatlatıcı ve geliştirici bir iletişim biçimidir. Terapötik ortam; kişilerin kendilerine ve soruna farklı açılardan bakmalarına, daha önce fark etmedikleri noktaları keşfetmelerine, hatta sorunların çıkış noktalarını bulmalarına fırsat yaratır.

Grup rehberliği, aynı zamanda problem önleyici olmak üzere de organize edilebilir. Öğrencilerin uygun planlar yapmaları ve yaşam kararları almalarına yardımcı olacak eğitsel, mesleki, kişisel ya da sosyal bilgiler sunmayı içerir.
Grup rehberliği, yapılacak çalışmanın özelliklerine göre küçük ya da büyük
gruplarda yapılmaktadır. Ancak küçük gruplarda yapılan çalışmalar, etkileşim ağı yoğunlaştığı için daha etkili olmaktadır. Grup rehberliğiyle ilgili çalışmalar incelendiğinde; grup rehberliğinin kısa süreli, bir oturumluk olabildiği gibi, uzun süreli ve birden fazla oturum olarak da yapıldığı görülmektedir. Grup rehberliği çalışmaları, bilgi vermenin daha yoğun olduğu durumlardaki gibi, konumun özelliğine ve öğretmenlerin yeterliliğine göre ve gerekli ilkelere uymak koşuluyla sınıf öğretmenleri tarafından da yürütülebilir. Ancak bu hizmetleri öğretimdeki “bilgi verme” etkinliklerinden ayıran nokta; hizmetin amacı ve ilkeleridir. Grup rehberliğiyle bilgi verme hizmetlerinin amacı; öğrencinin gelişim ve uyumu açısından gerekli bilgi ve beceri kazandırmaktır.

Rehberliğin işlevleri ve hedef kitlesiyle ilgili bilgiler özetlenecek olursa rehberlik; • Ruh sağlığı bozuk olan öğrenciyi iyileştirme süreci değildir. • Öğrencilere gereksinim duyduğu bilgileri sağlayarak, ruh sağlıklarını koruyucu işlev üstlenir. • Uygulamalarını yapmak için, psikolojik danışmada olduğu kadar özel bir eğitim almanın gerekmediği bir hizmettir. • En kısa sürede, en çok kişiye ulaşılabilmesi nedeniyle eğitim ortamlarında, çoğunlukla büyük gruplara yönelik olarak gerçekleştirilir. • Kişinin kendisi için en doğru kararı alabileceği ve uygulayabileceği inancına dayalı bir yardım türüdür. • Bir uzmanın, diğerlerine bilgi aktarması biçimindeki tek yönlü bilgi akışından çok, uzmanla öğrenciler ve öğrencilerarası etkileşimi gerektiren etkinlikleri içerir. • Öğrencilere bilgi aktarımından daha çok, bilgiye nasıl ulaşabileceklerini öğrenmelerine ortam yaratılmasıdır.

Grup rehberliğiyle “Grupla Psikolojik Danışma” arasında da bazı farklar vardır. Bu farklar şöyle vurgulanabilir: • Grup danışmanlığı bireylerin belli bir sorununa ya da bir alanda davranış değişikliğine odaklanırken, grup rehberliği, daha çok eğitsel ve mesleki bilgi vermeyi amaçlar. • Grup danışmanlığı, üyelerin daha yoğun duygu paylaşımında bulunabilecekleri daha yakın ilişkisel ortam gerektirirken, grup rehberliği sınıf ortamında uygulanabilir. • Grup danışmanlığı tutum ve davranış değişikliği amacıyla daha yoğun ve daha uzun süreci gerektirir, grup rehberliğiyse üyelerin bilişsel düzeyde konuyu anlamalarına yönelik daha kısa süreli olarak gerçekleştirilebilir. • Grup danışmanlığı, psikolojik danışma ilke ve tekniklerini bilen, terapötik birikimi kullanmada yeterli bir psikolojik danışman (profesyonel uzman) tarafından gerçekleştirilir. Grup rehberliğindeyse okul danışmanı, bir eğitici öğretmen gibi, belirlenen konuda, belirli aktivitelerle öğrencilere bilgi verme ve yeterlik kazandırmayı amaçlar.

Sınıf içi tartışmaların etkili olabilmesi için, tartışmaları yöneten sınıf öğretmeni aşağıdaki noktaları dikkate almalıdır; • Sınıf öğretmeni, eğitsel, mesleki ya da kişisel ve sosyal alanda öğrencilere iletilmesi gereken bilgilerle ilgili herhangi bir problemi sınıfa getirmeli, bu konuda öğrencilerin düşünce ve duygularını açıklamalarına olanak sağlamalıdır. Böyle bir durumda sınıf küçük gruplara ayrılıp (5-7 kişilik) durumu her grubun kendi içinde tartışması ve sonra grup sözcülerinin grubun görüşünü açıklaması istenebilir. 108 Rehberlik • Her bireyin öznel dünyası, yaşantıları farklı olduğu için herhangi bir konudaki olgulara karşı tepkisi kendine özgü ve başkalarından farklı olabilir. Bu nedenle “her öğrencinin görüşüne saygı göstermek” ilkesi benimsenmelidir ve sınıf üyelerinin birbirlerine saygılı davranmaları için gerekli ortam yaratılmalıdır. • Bilginin sınıfta paylaşılması didaktik bir yöntemle ders anlatma şeklinde, soyut ve kuru bir biçimde olmamalıdır. Bilgi verirken öğrencilerin tartışmaya katılması sağlanmalı, kendi yaşantıları arasında ilişki kurmalarına ve birbirlerinin yaşantılarını paylaşmalarına fırsat verilmelidir. • Grupta birkaç öğrencinin tartışma zamanını tekellerine alıp diğerlerini kendi duyuş ve düşünüşlerini kabule zorlanmalarına engel olunmalıdır. • Grup tartışmalarına herkesin katılmasını sağlamaya çalışılmalıdır. Sınıfın bir köşesinde sessiz oturan ve görüşlerini söylemekten çekinen öğrencilere de konuşma olanağı sağlanmalıdır. • Sınıf öğretmeni, tartışmalarda mümkün olduğu kadar kendi görüş, duyuş ve değer yargılarını gruba aşılamaktan kaçınmalıdır. Ancak öğrenciler sorduğu takdirde konuyla ilgili görüşlerini samimi ve doğru olarak açıklamalıdır.

• Mesleğin gerektirdiği faaliyetler, yapılan işin özellikleri... işte gereken sorumluluklar, görevler, güçlükler nelerdir? Bu meslek ne gibi etkinlikleri kapsamaktadır?..., gibi işin esas yapısını ortaya koyacak bilgiler. • Çalışma ortamı ve koşulları nasıldır? İş nasıl bir ortamda yürütülüyor. Bu ortamda neler kullanılıyor, kimlerle ilişkiye giriliyor? Günlük, haftalık çalışma saatleri, çalışma koşullarının güç olup olmadığı gibi bilgiler. • Bu meslekte çalışanlarda aranan nitelikler nelerdir? Yaş, cinsiyet, boy, ağırlık, duyu organlarının hassaslığı gibi nitelikler yönünden bir sınırlama ya da tercih durumu var mı? ‹ş ne gibi yetenekler gerektiriyor (genel ve özel yetenekler açısından). Bunun yanında yabancı dil bilme, bilgisayar kullanma vb. yeterlilikler gerektiriyor mu? gibi bilgiler. • Mesleğe hazırlanma ve giriş nasıl olmaktadır? Meslek nasıl bir eğitim gerektiriyor? Eğitimi veren kurumlar, süresi, bu okullara giriş koşulları, okuldan sonra staj ve uygulama gerekip gerekmediği... işe giriş sınavla mı, koşulları nasıl? gibi bilgiler. • Meslekte ilerleme ve kazanç durumu nasıldır? Mesleğin başlangıçtaki kazanç ve statüsü nasıldır? Bu statü ve gelir nelere bağlı olarak ve nasıl artmaktadır? Meslek ömür boyu sürecek nitelikte midir, emeklilik koşullan nasıldır? gibi bilgiler. Bu bilgiler mesleğin özelliğine ve bilgiyi kullanacak kişinin ihtiyacına göre geliştirilebilir. Böylece, daha önce bir meslek üzerine ayrıntılı bilgisi olmayan gencin mesleği yeterince tanıması, avantajları ve dezavantajları üzerinde düşünmesi sağlanır. Ancak burada önemli bir sorun bu bilgilerin nerelerden ve nasıl sağlanacağıdır?İş yerlerine ziyaret, gözlem ve incelemeler ise bu bilgilerden ziyade bilgileri elde etme yolları arasında yer alır.

Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri kapsamında okullarda yapılabilecek araştırma, inceleme ve değerlendirme konuları şöyle sıralanabilir: 1. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri kapsamında öğrencilerin mesleki ilgi, yetenek ve kişilik özellikleri, benlik algısı, temel gereksinimleri, uyum sorunları, problemleriyle sosyal ilişkileri ve sosyal destek sistemlerinin incelenmesi. 2. Öğrencilerin öğrenim başarılarıyla yeteneklerinin karşılaştırılması, başarıyı etkileyen etmenlerin belirlenmesi ve öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin saptanması. 3. Okulun özelliklerinin, sahip olduğu koşul ve olanakların incelenmesi 4. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri kapsamında kullanılacak çeşitli test ve test dışı ölçme araçlarının geliştirilmesi ve bu araçların geçerlik ve güvenirlik çalışmalarının yapılması. 5. Okul psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri kapsamında okul ve sınıf düzeyin yapılan çalışmaların ve sunulan hizmetlerin değerlendirilmesi; sunulan hizmetlerdeki yetersizliklerin kaynaklarının belirlenmesi. 6. Okul psikolojik danışma ve rehberlik servisiyle öğrenciler, öğretmenler ve okul yöneticileri arasındaki ilişkinin niteliğinin incelenmesi; öğrenciler, öğretmenler ve okul yöneticileriyle velilerin sahip oldukları rehberlik anlayışının, ayrıca, psikolojik danışma ve rehberlik servisinden beklentilerinin belirlenmesi. 7. Öğrencilerin seçebilecekleri program, okul ve mesleklerin incelenmesi; kaybolan, gelişen ve yeni ortaya çıkan mesleklerle mesleklere göre yurt içi ve yurt dışı istihdam olanak ve koşullarının araştırılması. 8. Psikolojik danışma ve rehberlik alanındaki bilimsel gelişmelerin yapılan araştırmaların izlenmesi ve incelenmesi.

Öğrencinin kısa sürede tanıyıp uyum sağladığı bir eğitim ortamında daha başarılı olması beklenir. Öğrenmeye karşı güdülenmesi artar. Bazı sorunların çıkması engellenebilir. Bu bakımdan oryantasyon hizmetinin “Uyum sağlayıcı” işlevinin yanı sıra “koruyucu ve önleyici” bir işlevi de vardır. Oryantasyon hizmetlerinin kapsamına, derslerin amaçlarının, çalışma yöntemlerinin açıklanması ve “çalışma becerileri”nin kazandırılmasına yönelik uygulamalar da alınabilir. Ayrıca gençlerin sorunlarına yönelik konferanslar, söyleşiler düzenlenebilir. Önemli olan öğrencinin ihtiyaçlarına, okulun amaç ve koşullarına göre öğrenci gelişimine ve uyumuna hizmet edebilecek bir programın okulca hazırlanıp uygulanmasıdır.

Kendini gerçekleştirme, İnsancı Psikoloji’nin en önemli kavramlarından birisidir. Maslow’a göre, insanın temel ihtiyaçlar hiyerarşisinin en üst basamağında yer alan “kendini gerçekleştirme” insan davranışlarına yön veren tek ve temel güdüdür. Rogers ise “tam verimlilik” ya da “tam kapasiteyle fonksiyonda bulunma” (fully-functioning) kavramlarını kendini gerçekleştirme kavramıyla aynı anlamda kullanmıştır.

Grup rehberliğiyle dördüncü ünitede incelediğiniz “Grupla Psikolojik Danışma” arasında da bazı farklar vardır. Bu farklar şöyle vurgulanabilir:
• Grup danışmanlığı bireylerin belli bir sorununa ya da bir alanda davranış değişikliğine odaklanırken, grup rehberliği, daha çok eğitsel ve mesleki bilgi vermeyi amaçlar.
• Grup danışmanlığı, üyelerin daha yoğun duygu paylaşımında bulunabilecekleri daha yakın ilişkisel ortam gerektirirken, grup rehberliği sınıf ortamında uygulanabilir.
• Grup danışmanlığı tutum ve davranış değişikliği amacıyla daha yoğun ve
daha uzun süreci gerektirir, grup rehberliğiyse üyelerin bilişsel düzeyde konuyu anlamalarına yönelik daha kısa süreli olarak gerçekleştirilebilir.
• Grup danışmanlığı, psikolojik danışma ilke ve tekniklerini bilen, terapötik
birikimi kullanmada yeterli bir psikolojik danışman (profesyonel uzman) tarafından gerçekleştirilir. Grup rehberliğindeyse okul danışmanı, bir eğitici öğretmen gibi, belirlenen konuda, belirli aktivitelerle öğrencilere bilgi verme ve yeterlik kazandırmayı amaçlar.

Psikolojik danışma, bireyin iç dünyasına odaklanan, bireyin hem iç dünyası, hem de içinde yaşadığı çevreyle ilişkileri konusunda farkındalığının arttırılmasının amaçlandığı bir yardım biçimi ve sürecidir. Psikolojik danışma yardımı alan kişi, kendisine ve içinde bulunduğu dünyaya o güne değin olduğundan farklı bir açıdan bakma şansı elde ederek, gözden kaçırdığı öğeleri fark etme, gizil güçlerini keşfetme ve kendini geliştirme fırsatını elde eder. Psikolojik danışma süreci, danışanların ve danışmanların katıldığı, bir anlamda “psikolojik keşif süreci”dir. Danışanlar, doğada yürüyüşe katılan kişiler gibi bu keşfe çıkarak; manzaranın daha önce görmedikleri bölümlerini fark etmek, tanımak, güzelliklerinin tadını çıkarmak, devamlılığını koruma yollarını araştırmak, kusurlarını ya da eksikliklerini kabul etmek ya da değiştirme yollarını aramak, bunları denemeye girişmek gibi eylemlere girişirler.

Oryantaston hizmetleri; eğitim kurumlarında, okula yeni gelen öğrencileri, katıldıkları yeni ortama alıştırmak, okulun kuralları, işleyişi, olanakları hakkında bilgi vermek ve böylece okula uyumlarını kolaylaştırmak amacıyla yapı- lan çalışmaları kapsar. Ayrıca, oryantasyon hizmetleri çalışan yetişkinlere yönelik olarak da sunulabilir. Örneğin; işe yeni giren bir kişinin iş ortamına, arkadaşlarına alışabilmesi için iş yerinin koşullarıyla sunduğu olanaklar hakkında bilgi verilebilir.

Eğitim süreci, öğrencinin “öğrenmesi ve başarılı olması” üzerine odaklanmıştır. Bu nedenle rehberlik hizmetlerinden beklenen önemli işlevlerden biri de “öğrenmeyi kolaylaştırma ve başarıyı artırma” konusuyla ilgili bilgi verme hizmetleridir. Eğitsel bilgi verme hizmetleri aşağıdaki amaçları gerçekleştirmeye yöneliktir:
• Öğrencinin okula ve okulun bulunduğu çevreye uyum sağlaması.
• Etkin ders çalışma becerilerini kazanması.
• Eğitsel kararlar verme ve seçimler yapması.
• Başarıyı engelleyen etmenleri azaltma ya da ortadan kaldırması.
• Öğrencilerin ilgi, yetenek, eğilim ve özelliklerine uygun bir eğitsel ortam yaratması.
• Okul yaşamıyla meslek yaşamı arasındaki ilişkiyi sağlaması.

Etkin çalışma yöntemleri Öğrenmeyi nasıl daha etkin ve kolay hale getirebiliriz? Zamanı daha verimli kullanmak için neler yapmalıyız? Öğrendiklerimizi bellekte nasıl daha uzun süre koruyabiliriz? Öğrenme kapasitesini daha etkin kullanmanın yolları nelerdir?  gibi sorulara yöneltmiş ve bu konuda çeşitli yöntem ve teknikler ortaya konmuştur.

ÖKH, okula yeni gelen öğrencilerin, okula kayıt kabul işlemleriyle devam ve disiplin işlerinden psikolojik danışma hizmetlerine kadar, geniş bir hizmet grubunu kapsar. Ancak, öğrencilerin okula kayıt kabul işlemleriyle, devam ve disiplin işleri, okul yönetiminin yapmak zorunda olduğu olağan işlerdendir. ÖKH kapsamında öğrencilere sunulacak diğer hizmetleri beş başlık altında toplamak mümkündür:

• Sağlık Hizmetleri
• Sosyal Yardım Hizmetler
• Sosyal ve Kültürel Hizmetler
• Özel Yetiştirme Hizmetleri
• Rehberlik Hizmetleri