Hava ulaştırma sektörü, dünyada bazı ülkelerde
monopol, bazılarında oligopol yapıda iken 1978 yılından
başlayarak farklı ülkelerde yeni yasal düzenlemelerle tam
rekabete açılmıştır. Monopol, üretimin, hizmetlerin devlet
eliyle yapılması iken, oligopol, üretimin, hizmetlerin az
sayıda büyük firma tarafından yapılmasıdır.

1980’li yılların başında bu yeni akımın
Türkiye’yi de etkileyip serbest Pazar koşullarının
gündeme geldiği ve mevzuat değişikliklerine gidildiği
görülmüştür. Serbestleşme hareketi ile sektöre yeni hava
yolu işletmelerinin girişine imkân sağlanmış, yeni kurulan
işletmeler ile rekabet artmış, artan rekabete bağlı olarak
fiyatların düşüşü ile talep artışı yaşanmıştır. 1980’li
yıllarda başlayan bu eğilim tüm dünyaya hızla yayılmakta
ve halen günümüzde de bu süreç yaşanmaktadır.

Artan hava ulaştırma talebini karşılayabilmek için
hava yolu işletmeleri personel ve ekipman sayısı ile
etkinlik ve verimlilik artırma yoluna gitmektedirler. Daha
bilinçli, ne istediğini bilen talep karşısında hava yolu
işletmeleri de müşteri-odaklı hizmet sunarak yoğun
rekabet ortamında faaliyetlerini sürdürmektedirler.

Bir yolcunun havaalanına gelişi ile başlayan yer
hizmetleri faaliyetleri müşteri memnuniyeti açısından ele
alınması gereken önemli bir konudur. Verilen tüm
hizmetler havaalanı faaliyetlerinin önemli bir kısmını
kapsamaktadır. Bu nedenle, sektörde yaşanan trafik
artışının yanı sıra, ihtiyaçları ve istekleri değişen ve
hizmet alımında farkındalığı artan müşteriler karşısında
yer hizmetlerinin rolü ve önemi de değer kazanmaktadır.

Müşteri memnuniyetini etkileyen en önemli
konulardan biri uçuşlarda yaşanan gecikmelerdir.

Havaalanı terminal tarafında yolcuya ve bagaja
verilen hizmetler ile hava tarafında uçağa verilen
hizmetler yer hizmetleri kuruluşlarının temel faaliyetleri
olarak kabul edilmektedir. Terminalde sıkışıklıklara yol
açılmadan işlemlerin tamamlanması, zamanında kalkış ile
gecikme ve uçuş iptallerinin yaşanmaması yer hizmetleri
kuruluşlarının faaliyetlerinin etkin ve verimli olduğunu
göstermektedir. Bu durum hava yolu işletmelerine ve
yolcularına müşteri memnuniyeti ve sadakati olarak
yansımaktadır.

Havaalanı kara tarafında, terminal bölgesinde
müşterilere-yolculara şu hizmetler verilmektedir:
• Biletleme
• Check-in (yer belirleme, bagaj teslim),
• Özel bekleme salonu,
• Yolcu bindirme-indirme,
• Yaşlı, özürlü yolculara ilişkin hizmetler,
• Bagaj ve kargo tanıma, kontrolü, yükleme ve
boşaltma hizmetleri

Havaalanı hava tarafında verilen hizmetler daha
çok uçaklarla ilgilidir. Bu hizmetler şunlardır:
• Yolcu ve bagajın yüklenip boşaltılması,
• Kargo ayırma ve bölümlendirme,
• Uçak içi temizlik,
• İkram ulaştırması,
• Yakıt ikmali,
• Uçağın rutin bakımlarının yapılması,
• Motor çalıştırma,
• Uçağın hareket ettirilmesi.

 İşletmelerin çevresi farklı kaynaklarda farklı
sınıflandırmalar altında incelenmektedir. Bu farklı
sınıflandırmalar şu şekildedir:
• Ekonomik çevre, sosyal çevre, politik çevre,
teknolojik çevre, doğal çevre.
• Genel çevre, yakın çevre.
• Makro çevre, mikro çevre.
• İç çevre, dış çevre.

İşletmeler, başkalarının ihtiyaçlarını karşılamaya
yönelik iktisadi mal ve hizmet üreterek, bunları ihtiyaç
sahiplerine sunan ekonomik birimlerdir.

Hangi alanda faaliyet gösterirse göstersin her
işletme içinde bulunduğu toplumsal yapı, sosyo-ekonomik
ortam, teknolojik çevre, siyasal yapı ve yasal
düzenlemelerden etkilenmektedir.

İşletme ve çevre arasında yakın ve sürekli bir
etkileşim bulunmaktadır. Bu etkileşim işletmelerin etkin
ve verimli kaynak kullanımı ile rekabet ortamında
güçlenmesine ve ayakta kalmasına etki etmektedir.
Değişen çevre koşullarına uyum sağlayıp varlığını sürdürebilecek bir yapı geliştirilmelidir. Çevre ile
ilişkilerinin iyi anlaşılıp değerlendirilmesi ile işletmeler;
çevrelerindeki fırsat ve tehditleri belirleyebilir, işletme içi
güçlü ve zayıf yönleri ortaya çıkararak rakipleri ile
mücadelede avantaj elde edebilirler.

İç çevre, işletmelerin örgütsel işleyişini
etkileyen kimi zaman da bazı sınırlandırmalar getiren
çevre olarak ele alınır. İşletmenin stratejik amaçları,
politikaları, organizasyon yapısı, organizasyon yapı içinde
belirlenen işletme işlevleri, işletmenin fiziksel kaynakları,
insan kaynakları ve insan kaynaklarının demografik
özellikleri, organizasyon içinde yetki, güç ve sorumluluk
ilişkileri, iletişim yolları ve örgüt kültürü işletmenin
çevresi ile olan ilişkilerinde içsel faktörler arasında yer
almaktadır.

İç çevre kapsamında yer alan faktörler
işletmelerin işlevlerini yerine getirmede, değişen çevre
koşullarına uyumu kolaylaştırmada etkili olmaktadırlar.
İşletmelerin dış çevresi ile karşılaştırıldığında iç
çevresinde yer alan güçlü ve zayıf unsurlar kontrol
edilebilen faktörler olarak kabul edilmektedir. Hava
ulaştırma sektörünün önemli bir alt sistemi olarak yer
hizmetleri kuruluşlarının iç çevresi de hem ulusal hem
uluslararası rekabette avantaj sağlayabilecek yeterlilikte
olmasında ve faaliyetlerini değişen müşteri istek ve
ihtiyaçları karşısında etkin ve verimli kılmakta önemli rol
oynamaktadır.

Günümüzde işletmeleri dış çevrelerinden ayrı
görmek düşünülemez. Sürekli dış çevre ile etkileşimde
bulunmaktadırlar; dış çevrenin belirlediği kurallardan
etkilenip işletmenin aldığı kararlarla dış çevresini de
etkileyebilmektedir. İşletmenin, içinde faaliyette
bulunduğu çevre dış çevresidir. İşletmelerin iç çevresini
bir anlamda işletmelerin kontrol edebildiği değişkenler
olarak kabul etmek gerekirse, kontrol edemediği
değişkenler olarak karşımıza dış çevresi çıkmaktadır.
Kontrol edilemese de çeşitli önlemler alınarak dış çevre
koşulları işletmeler için fırsat ve tehditler iyi analiz
edildiğinde avantaja dönüştürülebilmektedir.

İşletmelerin dış çevresi şu şekilde gruplandırılır:
• Ekonomik çevre,
• Sosyal çevre,
• Politik çevre,
• Yasal çevre,
• Teknolojik çevre,
• Ekolojik ( doğal ) çevre.

İşletmelerin paydaşları ile kurdukları ilişkilerin
işletme performansı ile doğrudan ilgili olduğu
belirtilmektedir. Paydaşlar ile olumlu ilişkiler , işletmenin
değer yaratma sürecinde, gelişiminde, operasyonel ve
finansal başarısında önemli bir ölçüt olduğu kabul
edilmektedir.

Dar tanımlamada ilişkili paydaşların
belirlenmesinde işletmeye doğrudan ekonomik fayda
sağlayan gruplar ele alınmaktadır. Kapsamlı tanımda ise
işletme faaliyetlerinden etkilenen ya da faaliyetleri
etkileyen herkes paydaş olarak kabul edilmekte ve bu da
yöneticilerin işini oldukça zorlaştırmaktadır.

Paydaşları işletme sahipleri ve hissedarlar ile
sınırlı tutan geleneksel işletme stratejilerinin aksine bu
konuda değerli eserleri olan Freeman çalışmalarında
paydaş kavramına daha geniş bir tanımlama getirmiştir.
Paydaş gruplarını ‘’hükümetler, politik gruplar,
hissedarlar, finansal ve ticari birlikler, tüketiciler,
çalışanlar, tüketici koruma dernekleri, tedarikçiler, rakip
işletmeler’’ olarak ele almıştır.

Paydaş teorisi, işletmeyi içinde bulunduğu
çevresiyle birlikte ele alan, hissedarlarının kârlarını
maksimize etmenin yanı sıra hissedar olmayan diğer
grupların da faydalarını ve isteklerinin gözeten güçlü bir
plan, yönetim şekli olarak kullanılmaktadır. Ayrıca hangi
paydaş gruplarının yönetimin ilgisini gerektirdiğini ve bu
ilgiyi hak ettiğini sistematik bir şekilde belirlemeye
yardımcı olmaktadır. Bu sistematik süreç işletme
kaynaklarının gereksiz faaliyetlere ve düşük önem
derecesine sahip paydaşlara yöneltilmesine engel olarak
yöneticilere destek sağlamaktadır. Paydaş teorisi,
paydaşların ve paydaşların işletme üzerinde sahip olduğu
hakların tanımlanması, işletmenin paydaşları ile olan
ilişkilerinin belirlenmesi gerektiğini ifade etmektedir.
Paydaş teorisi, tüm sektörler açısından ele
alınabilmektedir. İşletme tarafından verilen ya da
verilmeyen faaliyetler o işletmenin çevresini meydana
getiren paydaşları belirlemektedir.

Yer hizmetleri kuruluşlarının iç çevresinde
bulunan paydaşlar şunlardır:
• İşletme sahipleri,
• Ortaklar / hissedarlar,
• Üst düzey yöneticiler,
• Çalışanlar.

İşletmeler ve iç çevrelerinde yer alan paydaşlar karşılıklı
bir birlerine karşı sorumludurlar.

Yer hizmetleri kuruluşlarının sektörel dış
çevresinde bulunan paydaşlar şunlardır:
• Müşteriler / hava yolu işletmeleri,
• Tedarikçiler,
• Rakipler,
• Havaalanı otoritesi.
Sektörel çevre olarak kabul edilen grup içinde
havaalanında bulunan, havaalanını kullanan, yer
hizmetleri faaliyetlerini etkileyen ve bu faaliyetlerden
yararlanan her bir kurum, sözgelimi ikram firması, yakıt
sağlayan firma, tur operatörleri, kargo işletmeleri ve
acenteler yer almaktadır.

Yer hizmetleri kuruluşlarının ulusal çevresinde
yasa koyucu ve denetleyici görevi olan otoriteler yer
almaktadır. Bu kapsamda yer hizmetleri kuruluşlarının
faaliyetlerini doğrudan ya da dolaylı olarak yasal
düzenlemeler çerçevesinde etkileyen otorite konumundaki
kurumlara yer verilmektedir. Bu makamlar şunlardır:
• Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı
• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM)
• Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel
Müdürlüğü ( DHMİ)

Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel
Müdürlüğü ( DHMİ ), havaalanlarının işletilmesi, meydan
yer hizmetlerinin yapılması, hava trafik kontrol
hizmetlerinin yerine getirilmesi, seyrüsefer sistem ve
kolaylıklarının kurulması ve işletilmesinden sorumludur.

Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel
Müdürlüğü ( DHMİ ), sivil havacılık faaliyetlerinin gereği
olan hava taşımacılığı, havaalanlarının işletilmesi, meydan
yer hizmetlerinin yapılması, hava trafik kontrol
hizmetlerinin yerine getirilmesi, seyrüsefer sistem ve
kolaylıklarının kurulması ve işletilmesi ile diğer ilgili tüm
sistemlerin modern havacılık düzeyine çıkarılmasını
sağlamakla yükümlüdür. Faaliyetlerini sürdürürken
uluslararası düzeyde ICAO, Eurocontrol, ACI gibi
kurumlarla işbirliği içindedir. Yer Hizmetleri
Yönetmeliği’nde yer alan hükümleri yerine getirmekten,
mali hususlar ile hizmetlerin uluslararası düzeyde
yapılmasını sağlayacak önlemlerin alınmasından
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme bakanlığına karşı
sorumludur. Yine Bakanlık adına sürekli gözetimde
bulunur ve önemli hususları, sonuçlarını bakanlığa iletir.
Bazı konularda ise, sözgelimi buz çözücü ve buzlanmayı
önleyici bazı yer hizmetleri faaliyetlerinin doğal çevreye
verdiği olumsuz etkileri açısından Çevre ve Şehircilik
bakanlığına karşı da sorumlulukları bulunmaktadır. Yine,
zorunlu olmamakla birlikte yoğun rekabet ortamında
rekabet avantajı sağlayabilmek amacıyla yer hizmetleri
kuruluşları Türk Standartları Enstitüsü ve ISO aracılığıyla
kalite ve çevre koruma konularından sertifikalarını
almaktadırlar.

Yer hizmetleri kuruluşlarının uluslararası dış
çevresi hava taşımacılığı sektöründe olmazsa
olmazlardandır. Özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra
büyük bir gelişme gösteren hava ulaştırma sektörünün tüm
dünyada aynı düzeyde hizmetlerin verilebilmesi için
uluslararası standartların oluşturulması amacıyla birçok
ülkenin bir araya gelerek teknik ve yasal konularda
anlaşmaya vardığı görülmektedir. Uluslararası olmaktan
çıkıp küresel bir yapıya dönüşen hava ulaştırma için
uluslararası teşkilatlar ve standartlar önemli rol
oynamaktadırlar. Yer hizmeti kuruluşlarının ulusal ve
uluslararası düzeyde faaliyetlerini gerçekleştirirken
doğrudan ya da dolaylı bağlı bulunduğu kural koyucu ve
denetleyici uluslararası otoriteler, kurum ve kuruluşlar
bulunmaktadır. Yer hizmetleri faaliyetlerinde önemli olan
temel kurum ve kuruluşlar şunlardır:
• Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı ( ICAO )
• Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği ( IATA )
• Havaalanı Hizmetleri Birliği ( ASA )

Küresel pazarda hızlı bir değişim ve gelişim
gösteren hava ulaştırma sektöründe uluslararası kural ve
standartların uygulanması da ayrı bir önem taşımaktadır.
Uluslararası bir faaliyet olan hava ulaştırma alanında hızlı
değişim ve gelişimi yakalamak üzere uluslararası sivil
havacılığın temelini oluşturan Uluslararası Sivil Havacılık
Anlaşması, Chicago Konvansiyonu / Sözleşmesi genel
havacılık ile ilgili çerçeveyi belirlemiştir. Chicago
Konvansiyonunu, ülkemiz 5 Haziran 1945 tarihinde 4749
sayılı kanunla onaylamış ve 6029 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanmıştır. Chicago Konvansiyonu’nun giriş
bölümünde belirtilen amaç uluslararası sivil havacılığın
emniyetli ve düzenli olarak gelişebilmesi ve sivil havacılık
hizmetlerinin ekonomik bir şekilde işletilebilmesi için bazı
ortak düzenlemelerin yapılmasıdır. Sonraki yıllarda
Avrupa bölgesini de temsil eden uluslararası ve bölgesel
teşkilatlara da üye olarak havacılık faaliyetlerini ulusal ve
uluslararası mevzuata uygun olarak sürdürmektedir.

Yolcu ve kargoların güvenli bir biçimde
taşınması, tehlikeli maddelerin taşınmasıyla ilgili
standartların belirlenmesi, işçi sağlığı ve iş güvenliğinin
sağlanması, bunlarla ilgili sistemlerin kurulması,
önlemlerin alınması gibi konular bulunmaktadır.

Türkiye’de hava ulaştırma sektöründe faaliyetler
19.10.1983 tarihinde yayımlanan 2920 sayılı Türk Sivil
Havacılık Kanunu ve bu kapsamda yayımlanmış olan İdari
ve Teknik Yönetmelikler ve havacılık Talimatları
çerçevesinde yürütülmektedir. Sivil Havacılık genel
Müdürlüğü, ülkemiz sivil havacılık faaliyetlerinin
düzenlenmesi ve denetlenmesi amacıyla mevzuat
oluşturması konularında kanunla yetkilendirilmiştir. Sivil
havacılık sektörünün ulusal ve uluslararası mevzuatlar
kapsamında düzenlenmesinden sorumlu olan Genel
Müdürlük, 2012 yılında hayata geçirdiği 46 yasal
düzenleme ile sivil havacılık tarihinde en kapsamlı
mevzuat çalışmalarını yürürlüğe geçirmiştir. Türkiye, sivil
havacılık faaliyetlerinin özel sektöre açılmasının ardından
on yıllık bir zaman diliminde yayımladığı 172 sivil
havacılık mevzuatı ile bugün uluslararası kural ve
standartlara göre faaliyet gösteren bir sivil havacılık
sektörüne sahiptir. Sivil havacılığın uçuş emniyeti ve
güvenliği ile sürdürülebilir gelişimini sağlamak ve sivil
havacılık faaliyetlerinin uluslararası kurallar ve
standartlarda yürütülmesi amacıyla gerçekleştirilen
mevzuat çalışmaları sektörün ihtiyaçlarına göre devam
edebilecektir.

Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun, özel
güvenlik izninin verilmesine, bu hizmeti yerine getirecek
kişi ve kuruluşların ruhsatlandırılmasına ve
denetlenmesine ilişkin hususları kapsar. Bu kanunla, iş
güvenliği ve sağlığı, taşıma güvenliği için ilgili araç
gereçleri sağlama, acil ve olağanüstü durumlar karşısında
daima hazır bulunma, hava araçlarının uçuş emniyetini
tam olarak sağlayabilmek amacıyla, ağırlık ve denge
hesaplamalarında standartları oluşturma, engelli yolculara
kolaylık sağlama, ikmal ve ikramlarda uluslararası
standartları sağlamak söz konusudur.

Ulusal mevzuat içinde yer alan havaalanı yer
hizmetlerine ilişkin Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü
tarafından yayımlanan yönetmelikler şunlardır:
• Uçuş Harekât Uzmanı Lisans Yönetmeliği
• Hava Ulaşımını Kolaylaştırma Yönetmeliği
• Hava yolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına
Dair Yönetmelik 

• Sivil Hava Ulaşımına Açık Havaalanlarında yer
Alan Gayrisıhhi İşyerleri İçin İşyeri Açma ve
Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik
• Sivil Hava Ulaşımına Açık Havaalanlarında Yer
Alan Terminaller ile Sıhhi İşyerleri İçin İşyeri
Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin
Yönetmelik
• Havaalanı yapım, İşletim ve Sertifikalandırma
Yönetmeliği

Ulusal mevzuat içinde yer alan havaalanı yer
hizmetlerine ilişkin Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü
tarafından yayımlanan talimatlar şunlardır:
• Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava yolu
Yolcuları Talimatı
• Hava kargo İç Hat Geçiş Talimatı
• Tarayıcı Personel Sertifikalandırma Sınav
talimatı
• Hava kargo ve Posta Güvenliği talimatı
• Havaalanları Dairesi Eğitim Talimatı
• Havaalanlarında Emniyet Yönetim Sisteminin
Uygulanmasına İlişkin Talimat
• Sivil Havacılık İşletmeleri Denetimlerine İlişkin
Uygulama Esasları Talimatı
• Havaalanları Yer Hizmet Türleri ve Detayları
Talimatı

Ulusal mevzuat içinde yer alan havaalanı yer
hizmetlerine ilişkin Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü
tarafından yayımlanan yönergeler şunlardır:
• DHMİ Havaalanları Yönetim ve İşletme
Yönergesi
• DHMİ Havaalanları Terminal Hizmetleri
Yönergesi
• DHMİ Havaalanları Pist, Apron ve Taksiyolu
Sahaları Hizmetleri Yönergesi
• DHMİ Havaalanları Follow-Me ve Marshalling
Hizmetleri Yönergesi
• DHMİ Havaalanları PAT ( Taksiyolu )
Sahalarında Araç Kullanma Yönergesi
• DHMİ Havaalanları Yolcu Köprüleri İşletme
Yönergesi
• DHMİ Yer Hizmetleri Kuruluşlarının
Bulundurması Gerekli En Az Personel ve
Teçhizat Listesi ile Uygulama Esasları Yönergesi
• DHMİ İkram Üretim ve Servis Hizmetlerinin
Yürütülmesi ve denetim İşlemleri Yönergesi

Yer hizmetleri faaliyetleri, ilgili yönetmeliğe
uygun olarak ICAO ve IATA tarafından belirtilen
uluslararası standartlar çerçevesinde yürütülmektedir. Bu
yönetmeliğin amacı, 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık
Kanunu’nun 44’ üncü maddesi gereğince, havaalanları yer
hizmetlerinin uluslararası düzeyde yapılmasını sağlamak
için uygulanacak usul ve esasları düzenlemek ve bu
hizmetlerle ilgili ücret tarifelerini belirlemektir.

Yer hizmetleri faaliyetleri çok farklı ve geniş
kapsamlı hizmetlerden ve bu hizmetleri gerçekleştiren
farklı faktörlerin bir araya gelmesinden oluşmaktadır. Bu
nedenle SHGM tarafından yürürlüğe konulan birçok
mevzuat yer hizmetleri ile ilişkilendirilmektedir. Temel
olarak alınan yönetmelikler şunlardır:
• Havaalanları yer hizmetleri yönetmeliği
• Havaalanları yer hizmet türleri ve detayları
• Yer hizmetleri kuruluşlarının bulundurması
gerekli en az personel ve teçhizat listesi ile
uygulama esasları talimatı
• Uçuş harekât uzmanı lisans yönetmeliği
• Hava ulaşımını kolaylaştırma yönetmeliği
• Hava yolu ile seyahat eden yolcuların haklarına
dair yönetmelik
• Sivil hava ulaşımına açık havaalanlarında yer
alan gayrisıhhi iş yerleri için iş yeri açma ve
çalışma ruhsatlarına ilişkin yönetmelik
• Sivil hava ulaşımına açık havaalanlarında yer
alan terminaller ile sıhhi iş yerleri için iş yeri
açma ve çalışma ruhsatlarına ilişkin yönetmelik
• Havaalanı yapım, işletim ve sertifikalandırma
yönetmeliği
• Engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı hava yolu
yolcuları talimatı
• Hava kargo ve posta güvenliği talimatı
• Hava kargo iç hat geçiş talimatı
• Tarayıcı personel sertifikalandırma sınav talimatı
• Havaalanları dairesi eğitim talimatı
• Havaalanlarında emniyet yönetim sisteminin
uygulanmasına ilişkin talimat
• Sivil havacılık işletmeleri denetimlerine ilişkin
uygulama esasları talimatı
• DHMİ hava alanları terminal hizmetleri
yönergesi
• DHMİ hava alanları pist, apron ve taksiyolu
(PAT) sahaları hizmetleri yönergesi
• DHMİ hava alanları follow-me ve marshalling
yönergesi
• DHMİ havalimanları PAT sahalarında araç
kullanma yönergesi
• DHMİ hava alanları yolcu köprüleri işletme
yönergesi
• DHMİ ikram üretim ve servis hizmetlerinin
yürütülmesi ve denetim işlemleri yönergesi
• Sağlık, güvenlik ve çevre ile ilgili düzenlemeler
• Meslek ile ilgili diğer mevzuat

Yer hizmetleri faaliyetlerinde sağlık, güvenlik ve
çevre ile ilgili düzenlemeler şunlardır:
• 4857 sayılı İş Kanunu
• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık
Sigortası Kanunu
• Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle
çalışılan işyerlerinde ve işlerde alınacak tedbirler
hakkındaki tüzük
• Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin
usul ve esasları hakkında yönetmelik
• Güvenlik ve sağlık işaretleri yönetmeliği
• Kişisel koruyucu donanım yönetmeliği
• Gürültü yönetmeliği
• İlkyardım yönetmeliği
• İş ekipmanlarının kullanımında sağlık ve
güvenlik şartları yönetmeliği
• Ekranlı araçlarla çalışmalarda sağlık ve güvenlik
önlemleri hakkında yönetmelik
• Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde
kullanılması hakkında yönetmelik
• İş sağlığı ve güvenliği ve çevre ile ilgili
yürürlükte olan kanun, tüzük ve yönetmeliklere
uyulması ve konu ile ilgili risk analizi yapılması

Yer hizmetleri faaliyetleriyle ilgili diğer
mevzuatlar şunlardır:
• 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu
• İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri
Yönetmeliği
• İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla
Sürelerle çalışma Yönetmeliği
• Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği

Hava ulaştırma sektörü, dünyada bazı ülkelerde monopol, bazılarında oligopol yapıda iken 1978 yılından başlayarak farklı ülkelerde yeni yasal düzenlemelerle tam rekabete açılmıştır. Monopol, üretimin, hizmetlerin devlet eliyle yapılması iken, oligopol, üretimin, hizmetlerin az sayıda büyük firma tarafından yapılmasıdır.

1980’li yılların başında bu yeni akımın Türkiye’yi de etkileyip serbest Pazar koşullarının gündeme geldiği ve mevzuat değişikliklerine gidildiği görülmüştür. Serbestleşme hareketi ile sektöre yeni hava yolu işletmelerinin girişine imkân sağlanmış, yeni kurulan işletmeler ile rekabet artmış, artan rekabete bağlı olarak fiyatların düşüşü ile talep artışı yaşanmıştır. 1980’li yıllarda başlayan bu eğilim tüm dünyaya hızla yayılmakta ve halen günümüzde de bu süreç yaşanmaktadır.

Artan hava ulaştırma talebini karşılayabilmek için hava yolu işletmeleri personel ve ekipman sayısı ile etkinlik ve verimlilik artırma yoluna gitmektedirler. Daha bilinçli, ne istediğini bilen talep karşısında hava yolu işletmeleri de müşteri-odaklı hizmet sunarak yoğun rekabet ortamında faaliyetlerini sürdürmektedirler.

Bir yolcunun havaalanına gelişi ile başlayan yer hizmetleri faaliyetleri müşteri memnuniyeti açısından ele alınması gereken önemli bir konudur. Verilen tüm hizmetler havaalanı faaliyetlerinin önemli bir kısmını kapsamaktadır. Bu nedenle, sektörde yaşanan trafik artışının yanı sıra, ihtiyaçları ve istekleri değişen ve hizmet alımında farkındalığı artan müşteriler karşısında yer hizmetlerinin rolü ve önemi de değer kazanmaktadır.

Müşteri memnuniyetini etkileyen en önemli konulardan biri uçuşlarda yaşanan gecikmelerdir.

Havaalanı terminal tarafında yolcuya ve bagaja verilen hizmetler ile hava tarafında uçağa verilen hizmetler yer hizmetleri kuruluşlarının temel faaliyetleri olarak kabul edilmektedir. Terminalde sıkışıklıklara yol açılmadan işlemlerin tamamlanması, zamanında kalkış ile gecikme ve uçuş iptallerinin yaşanmaması yer hizmetleri kuruluşlarının faaliyetlerinin etkin ve verimli olduğunu göstermektedir. Bu durum hava yolu işletmelerine ve yolcularına müşteri memnuniyeti ve sadakati olarak yansımaktadır.

Havaalanı kara tarafında, terminal bölgesinde müşterilere-yolculara şu hizmetler verilmektedir:

• Biletleme

• Check-in (yer belirleme, bagaj teslim),

• Özel bekleme salonu,

• Yolcu bindirme-indirme,

• Yaşlı, özürlü yolculara ilişkin hizmetler,

• Bagaj ve kargo tanıma, kontrolü, yükleme ve boşaltma hizmetleri

Havaalanı hava tarafında verilen hizmetler daha çok uçaklarla ilgilidir. Bu hizmetler şunlardır:

• Yolcu ve bagajın yüklenip boşaltılması,

• Kargo ayırma ve bölümlendirme,

• Uçak içi temizlik,

• İkram ulaştırması,

• Yakıt ikmali,

• Uçağın rutin bakımlarının yapılması,

• Motor çalıştırma,

• Uçağın hareket ettirilmesi.

İşletmelerin çevresi farklı kaynaklarda farklı sınıflandırmalar altında incelenmektedir. Bu farklı sınıflandırmalar şu şekildedir:

• Ekonomik çevre, sosyal çevre, politik çevre, teknolojik çevre, doğal çevre.

• Genel çevre, yakın çevre.

• Makro çevre, mikro çevre.

• İç çevre, dış çevre.

İşletmeler, başkalarının ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik iktisadi mal ve hizmet üreterek, bunları ihtiyaç sahiplerine sunan ekonomik birimlerdir.

Hangi alanda faaliyet gösterirse göstersin her işletme içinde bulunduğu toplumsal yapı, sosyo-ekonomik ortam, teknolojik çevre, siyasal yapı ve yasal düzenlemelerden etkilenmektedir.

İşletme ve çevre arasında yakın ve sürekli bir etkileşim bulunmaktadır. Bu etkileşim işletmelerin etkin ve verimli kaynak kullanımı ile rekabet ortamında güçlenmesine ve ayakta kalmasına etki etmektedir. Değişen çevre koşullarına uyum sağlayıp varlığını sürdürebilecek bir yapı geliştirilmelidir. Çevre ile ilişkilerinin iyi anlaşılıp değerlendirilmesi ile işletmeler; çevrelerindeki fırsat ve tehditleri belirleyebilir, işletme içi güçlü ve zayıf yönleri ortaya çıkararak rakipleri ile mücadelede avantaj elde edebilirler. 

İç çevre, işletmelerin örgütsel işleyişini etkileyen kimi zaman da bazı sınırlandırmalar getiren çevre olarak ele alınır. İşletmenin stratejik amaçları, politikaları, organizasyon yapısı, organizasyon yapı içinde belirlenen işletme işlevleri, işletmenin fiziksel kaynakları, insan kaynakları ve insan kaynaklarının demografik özellikleri, organizasyon içinde yetki, güç ve sorumluluk ilişkileri, iletişim yolları ve örgüt kültürü işletmenin çevresi ile olan ilişkilerinde içsel faktörler arasında yer almaktadır.

İç çevre kapsamında yer alan faktörler işletmelerin işlevlerini yerine getirmede, değişen çevre koşullarına uyumu kolaylaştırmada etkili olmaktadırlar. İşletmelerin dış çevresi ile karşılaştırıldığında iç çevresinde yer alan güçlü ve zayıf unsurlar kontrol edilebilen faktörler olarak kabul edilmektedir. Hava ulaştırma sektörünün önemli bir alt sistemi olarak yer hizmetleri kuruluşlarının iç çevresi de hem ulusal hem uluslararası rekabette avantaj sağlayabilecek yeterlilikte olmasında ve faaliyetlerini değişen müşteri istek ve ihtiyaçları karşısında etkin ve verimli kılmakta önemli rol oynamaktadır.

Günümüzde işletmeleri dış çevrelerinden ayrı görmek düşünülemez. Sürekli dış çevre ile etkileşimde bulunmaktadırlar; dış çevrenin belirlediği kurallardan etkilenip işletmenin aldığı kararlarla dış çevresini de etkileyebilmektedir. İşletmenin, içinde faaliyette bulunduğu çevre dış çevresidir. İşletmelerin iç çevresini bir anlamda işletmelerin kontrol edebildiği değişkenler olarak kabul etmek gerekirse, kontrol edemediği değişkenler olarak karşımıza dış çevresi çıkmaktadır. Kontrol edilemese de çeşitli önlemler alınarak dış çevre koşulları işletmeler için fırsat ve tehditler iyi analiz edildiğinde avantaja dönüştürülebilmektedir.

İşletmelerin dış çevresi şu şekilde gruplandırılır:

• Ekonomik çevre,

• Sosyal çevre,

• Politik çevre,

• Yasal çevre,

• Teknolojik çevre,

• Ekolojik ( doğal ) çevre.

İşletmelerin paydaşları ile kurdukları ilişkilerin işletme performansı ile doğrudan ilgili olduğu belirtilmektedir. Paydaşlar ile olumlu ilişkiler , işletmenin değer yaratma sürecinde, gelişiminde, operasyonel ve finansal başarısında önemli bir ölçüt olduğu kabul edilmektedir.

Dar tanımlamada ilişkili paydaşların belirlenmesinde işletmeye doğrudan ekonomik fayda sağlayan gruplar ele alınmaktadır. Kapsamlı tanımda ise işletme faaliyetlerinden etkilenen ya da faaliyetleri etkileyen herkes paydaş olarak kabul edilmekte ve bu da yöneticilerin işini oldukça zorlaştırmaktadır

Paydaşları işletme sahipleri ve hissedarlar ile sınırlı tutan geleneksel işletme stratejilerinin aksine bu konuda değerli eserleri olan Freeman çalışmalarında paydaş kavramına daha geniş bir tanımlama getirmiştir. Paydaş gruplarını ‘’hükümetler, politik gruplar, hissedarlar, finansal ve ticari birlikler, tüketiciler, çalışanlar, tüketici koruma dernekleri, tedarikçiler, rakip işletmeler’’ olarak ele almıştır.

Paydaş teorisi, işletmeyi içinde bulunduğu çevresiyle birlikte ele alan, hissedarlarının kârlarını maksimize etmenin yanı sıra hissedar olmayan diğer grupların da faydalarını ve isteklerinin gözeten güçlü bir plan, yönetim şekli olarak kullanılmaktadır. Ayrıca hangi paydaş gruplarının yönetimin ilgisini gerektirdiğini ve bu ilgiyi hak ettiğini sistematik bir şekilde belirlemeye yardımcı olmaktadır. Bu sistematik süreç işletme kaynaklarının gereksiz faaliyetlere ve düşük önem derecesine sahip paydaşlara yöneltilmesine engel olarak yöneticilere destek sağlamaktadır. Paydaş teorisi, paydaşların ve paydaşların işletme üzerinde sahip olduğu hakların tanımlanması, işletmenin paydaşları ile olan ilişkilerinin belirlenmesi gerektiğini ifade etmektedir. Paydaş teorisi, tüm sektörler açısından ele alınabilmektedir. İşletme tarafından verilen ya da verilmeyen faaliyetler o işletmenin çevresini meydana getiren paydaşları belirlemektedir.

Yer hizmetleri kuruluşlarının iç çevresinde bulunan paydaşlar şunlardır:

• İşletme sahipleri,

• Ortaklar / hissedarlar,

• Üst düzey yöneticiler,

• Çalışanlar.

 İşletmeler ve iç çevrelerinde yer alan paydaşlar karşılıklı bir birlerine karşı sorumludurlar. 

Yer hizmetleri kuruluşlarının sektörel dış çevresinde bulunan paydaşlar şunlardır:

• Müşteriler / hava yolu işletmeleri,

• Tedarikçiler,

• Rakipler,

• Havaalanı otoritesi.

Sektörel çevre olarak kabul edilen grup içinde havaalanında bulunan, havaalanını kullanan, yer hizmetleri faaliyetlerini etkileyen ve bu faaliyetlerden yararlanan her bir kurum, sözgelimi ikram firması, yakıt sağlayan firma, tur operatörleri, kargo işletmeleri ve acenteler yer almaktadır.

Yer hizmetleri kuruluşlarının ulusal çevresinde yasa koyucu ve denetleyici görevi olan otoriteler yer almaktadır. Bu kapsamda yer hizmetleri kuruluşlarının faaliyetlerini doğrudan ya da dolaylı olarak yasal düzenlemeler çerçevesinde etkileyen otorite konumundaki kurumlara yer verilmektedir. Bu makamlar şunlardır:

• Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı

• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM)

• Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü ( DHMİ)

Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü ( DHMİ ), havaalanlarının işletilmesi, meydan yer hizmetlerinin yapılması, hava trafik kontrol hizmetlerinin yerine getirilmesi, seyrüsefer sistem ve kolaylıklarının kurulması ve işletilmesinden sorumludur. 

Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü ( DHMİ ), sivil havacılık faaliyetlerinin gereği olan hava taşımacılığı, havaalanlarının işletilmesi, meydan yer hizmetlerinin yapılması, hava trafik kontrol hizmetlerinin yerine getirilmesi, seyrüsefer sistem ve kolaylıklarının kurulması ve işletilmesi ile diğer ilgili tüm sistemlerin modern havacılık düzeyine çıkarılmasını sağlamakla yükümlüdür. Faaliyetlerini sürdürürken uluslararası düzeyde ICAO, Eurocontrol, ACI gibi kurumlarla işbirliği içindedir. Yer Hizmetleri Yönetmeliği’nde yer alan hükümleri yerine getirmekten, mali hususlar ile hizmetlerin uluslararası düzeyde yapılmasını sağlayacak önlemlerin alınmasından Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme bakanlığına karşı sorumludur. Yine Bakanlık adına sürekli gözetimde
bulunur ve önemli hususları, sonuçlarını bakanlığa iletir. Bazı konularda ise, sözgelimi buz çözücü ve buzlanmayı önleyici bazı yer hizmetleri faaliyetlerinin doğal çevreye verdiği olumsuz etkileri açısından Çevre ve Şehircilik bakanlığına karşı da sorumlulukları bulunmaktadır. Yine, zorunlu olmamakla birlikte yoğun rekabet ortamında rekabet avantajı sağlayabilmek amacıyla yer hizmetleri kuruluşları Türk Standartları Enstitüsü ve ISO aracılığıyla kalite ve çevre koruma konularından sertifikalarını almaktadırlar.

Yer hizmetleri kuruluşlarının uluslararası dış çevresi hava taşımacılığı sektöründe olmazsa olmazlardandır. Özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra büyük bir gelişme gösteren hava ulaştırma sektörünün tüm dünyada aynı düzeyde hizmetlerin verilebilmesi için uluslararası standartların oluşturulması amacıyla birçok ülkenin bir araya gelerek teknik ve yasal konularda anlaşmaya vardığı görülmektedir. Uluslararası olmaktan çıkıp küresel bir yapıya dönüşen hava ulaştırma için uluslararası teşkilatlar ve standartlar önemli rol oynamaktadırlar. Yer hizmeti kuruluşlarının ulusal ve uluslararası düzeyde faaliyetlerini gerçekleştirirken doğrudan ya da dolaylı bağlı bulunduğu kural koyucu ve denetleyici uluslararası otoriteler, kurum ve kuruluşlar bulunmaktadır. Yer hizmetleri faaliyetlerinde önemli olan temel kurum ve kuruluşlar şunlardır:

• Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı ( ICAO )

• Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği ( IATA )

• Havaalanı Hizmetleri Birliği ( ASA )

Küresel pazarda hızlı bir değişim ve gelişim gösteren hava ulaştırma sektöründe uluslararası kural ve standartların uygulanması da ayrı bir önem taşımaktadır. Uluslararası bir faaliyet olan hava ulaştırma alanında hızlı değişim ve gelişimi yakalamak üzere uluslararası sivil havacılığın temelini oluşturan Uluslararası Sivil Havacılık Anlaşması, Chicago Konvansiyonu / Sözleşmesi genel havacılık ile ilgili çerçeveyi belirlemiştir. Chicago Konvansiyonunu, ülkemiz 5 Haziran 1945 tarihinde 4749 sayılı kanunla onaylamış ve 6029 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Chicago Konvansiyonu’nun giriş bölümünde belirtilen amaç uluslararası sivil havacılığın emniyetli ve düzenli olarak gelişebilmesi ve sivil havacılık hizmetlerinin ekonomik bir şekilde işletilebilmesi için bazı ortak düzenlemelerin yapılmasıdır. Sonraki yıllarda Avrupa bölgesini de temsil eden uluslararası ve bölgesel teşkilatlara da üye olarak havacılık faaliyetlerini ulusal ve uluslararası mevzuata uygun olarak sürdürmektedir.

Yolcu ve kargoların güvenli bir biçimde taşınması, tehlikeli maddelerin taşınmasıyla ilgili standartların belirlenmesi, işçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması, bunlarla ilgili sistemlerin kurulması, önlemlerin alınması gibi konular bulunmaktadır.

Türkiye’de hava ulaştırma sektöründe faaliyetler 19.10.1983 tarihinde yayımlanan 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu ve bu kapsamda yayımlanmış olan İdari ve Teknik Yönetmelikler ve havacılık Talimatları çerçevesinde yürütülmektedir. Sivil Havacılık genel Müdürlüğü, ülkemiz sivil havacılık faaliyetlerinin düzenlenmesi ve denetlenmesi amacıyla mevzuat oluşturması konularında kanunla yetkilendirilmiştir. Sivil havacılık sektörünün ulusal ve uluslararası mevzuatlar kapsamında düzenlenmesinden sorumlu olan Genel Müdürlük, 2012 yılında hayata geçirdiği 46 yasal düzenleme ile sivil havacılık tarihinde en kapsamlı mevzuat çalışmalarını yürürlüğe geçirmiştir. Türkiye, sivil havacılık faaliyetlerinin özel sektöre açılmasının ardından on yıllık bir zaman diliminde yayımladığı 172 sivil havacılık mevzuatı ile bugün uluslararası kural ve standartlara göre faaliyet gösteren bir sivil havacılık sektörüne sahiptir. Sivil havacılığın uçuş emniyeti ve güvenliği ile sürdürülebilir gelişimini sağlamak ve sivil havacılık faaliyetlerinin uluslararası kurallar ve standartlarda yürütülmesi amacıyla gerçekleştirilen mevzuat çalışmaları sektörün ihtiyaçlarına göre devam edebilecektir.

Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun, özel güvenlik izninin verilmesine, bu hizmeti yerine getirecek kişi ve kuruluşların ruhsatlandırılmasına ve denetlenmesine ilişkin hususları kapsar. Bu kanunla, iş güvenliği ve sağlığı, taşıma güvenliği için ilgili araç gereçleri sağlama, acil ve olağanüstü durumlar karşısında daima hazır bulunma, hava araçlarının uçuş emniyetini tam olarak sağlayabilmek amacıyla, ağırlık ve denge hesaplamalarında standartları oluşturma, engelli yolculara kolaylık sağlama, ikmal ve ikramlarda uluslararası standartları sağlamak söz konusudur.

Ulusal mevzuat içinde yer alan havaalanı yer hizmetlerine ilişkin Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan yönetmelikler şunlardır: • Uçuş Harekât Uzmanı Lisans Yönetmeliği

• Hava Ulaşımını Kolaylaştırma Yönetmeliği

• Hava yolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik

• Sivil Hava Ulaşımına Açık Havaalanlarında yer Alan Gayrisıhhi İşyerleri İçin İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik

• Sivil Hava Ulaşımına Açık Havaalanlarında Yer Alan Terminaller ile Sıhhi İşyerleri İçin İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik

• Havaalanı yapım, İşletim ve Sertifikalandırma Yönetmeliği

Ulusal mevzuat içinde yer alan havaalanı yer hizmetlerine ilişkin Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan talimatlar şunlardır:

• Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava yolu Yolcuları Talimatı

• Hava kargo İç Hat Geçiş Talimatı

• Tarayıcı Personel Sertifikalandırma Sınav talimatı

• Hava kargo ve Posta Güvenliği talimatı

• Havaalanları Dairesi Eğitim Talimatı

• Havaalanlarında Emniyet Yönetim Sisteminin Uygulanmasına İlişkin Talimat

• Sivil Havacılık İşletmeleri Denetimlerine İlişkin Uygulama Esasları Talimatı

• Havaalanları Yer Hizmet Türleri ve Detayları Talimatı

Ulusal mevzuat içinde yer alan havaalanı yer hizmetlerine ilişkin Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan yönergeler şunlardır:

• DHMİ Havaalanları Yönetim ve İşletme Yönergesi

• DHMİ Havaalanları Terminal Hizmetleri Yönergesi

• DHMİ Havaalanları Pist, Apron ve Taksiyolu Sahaları Hizmetleri Yönergesi

• DHMİ Havaalanları Follow-Me ve Marshalling Hizmetleri Yönergesi

• DHMİ Havaalanları PAT ( Taksiyolu ) Sahalarında Araç Kullanma Yönergesi

• DHMİ Havaalanları Yolcu Köprüleri İşletme Yönergesi

• DHMİ Yer Hizmetleri Kuruluşlarının Bulundurması Gerekli En Az Personel ve Teçhizat Listesi ile Uygulama Esasları Yönergesi

• DHMİ İkram Üretim ve Servis Hizmetlerinin Yürütülmesi ve denetim İşlemleri Yönergesi

Yer hizmetleri faaliyetleri, ilgili yönetmeliğe uygun olarak ICAO ve IATA tarafından belirtilen uluslararası standartlar çerçevesinde yürütülmektedir. Bu yönetmeliğin amacı, 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 44’ üncü maddesi gereğince, havaalanları yer hizmetlerinin uluslararası düzeyde yapılmasını sağlamak için uygulanacak usul ve esasları düzenlemek ve bu hizmetlerle ilgili ücret tarifelerini belirlemektir.

Yer hizmetleri faaliyetleri çok farklı ve geniş kapsamlı hizmetlerden ve bu hizmetleri gerçekleştiren farklı faktörlerin bir araya gelmesinden oluşmaktadır. Bu nedenle SHGM tarafından yürürlüğe konulan birçok mevzuat yer hizmetleri ile ilişkilendirilmektedir. Temel olarak alınan yönetmelikler şunlardır:

• Havaalanları yer hizmetleri yönetmeliği

• Havaalanları yer hizmet türleri ve detayları

• Yer hizmetleri kuruluşlarının bulundurması gerekli en az personel ve teçhizat listesi ile uygulama esasları talimatı

• Uçuş harekât uzmanı lisans yönetmeliği

• Hava ulaşımını kolaylaştırma yönetmeliği

• Hava yolu ile seyahat eden yolcuların haklarına dair yönetmelik

• Sivil hava ulaşımına açık havaalanlarında yer alan gayrisıhhi iş yerleri için iş yeri açma ve çalışma ruhsatlarına ilişkin yönetmelik

• Sivil hava ulaşımına açık havaalanlarında yer alan terminaller ile sıhhi iş yerleri için iş yeri açma ve çalışma ruhsatlarına ilişkin yönetmelik

• Havaalanı yapım, işletim ve sertifikalandırma yönetmeliği

• Engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı hava yolu yolcuları talimatı

• Hava kargo ve posta güvenliği talimatı

• Hava kargo iç hat geçiş talimatı

• Tarayıcı personel sertifikalandırma sınav talimatı

• Havaalanları dairesi eğitim talimatı

• Havaalanlarında emniyet yönetim sisteminin uygulanmasına ilişkin talimat

• Sivil havacılık işletmeleri denetimlerine ilişkin uygulama esasları talimatı

• DHMİ hava alanları terminal hizmetleri yönergesi

• DHMİ hava alanları pist, apron ve taksiyolu (PAT) sahaları hizmetleri yönergesi

• DHMİ hava alanları follow-me ve marshalling yönergesi

• DHMİ havalimanları PAT sahalarında araç kullanma yönergesi

• DHMİ hava alanları yolcu köprüleri işletme yönergesi

• DHMİ ikram üretim ve servis hizmetlerinin yürütülmesi ve denetim işlemleri yönergesi

• Sağlık, güvenlik ve çevre ile ilgili düzenlemeler

• Meslek ile ilgili diğer mevzuat

Yer hizmetleri faaliyetlerinde sağlık, güvenlik ve çevre ile ilgili düzenlemeler şunlardır:

• 4857 sayılı İş Kanunu

• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

• Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle çalışılan işyerlerinde ve işlerde alınacak tedbirler hakkındaki tüzük

• Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin usul ve esasları hakkında yönetmelik

• Güvenlik ve sağlık işaretleri yönetmeliği

• Kişisel koruyucu donanım yönetmeliği

• Gürültü yönetmeliği

• İlkyardım yönetmeliği

• İş ekipmanlarının kullanımında sağlık ve güvenlik şartları yönetmeliği

• Ekranlı araçlarla çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik

• Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanılması hakkında yönetmelik

• İş sağlığı ve güvenliği ve çevre ile ilgili yürürlükte olan kanun, tüzük ve yönetmeliklere uyulması ve konu ile ilgili risk analizi yapılması

Yer hizmetleri faaliyetleriyle ilgili diğer mevzuatlar şunlardır:

• 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu

• İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği

• İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle çalışma Yönetmeliği

• Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği

İşletmenin, içinde faaliyette bulunduğu çevre dış çevresi olarak tanımlanmaktadır. 

DHMİ, havaalanlarının işletilmesi, meydan yer hizmetlerinin yapılması, hava trafik kontrol hizmetlerinin yerine getirilmesi, seyrüsefer sistem ve kolaylıklarının kurulması ve işletilmesinden sorumludur. 

ICAO, 1944 yılında gerçekleşen Chicago Sözleşmesi’nin bir sonucu olarak 1947 yılında kurulmuştur.

 ICAO'nun amacı, uluslararası hava taşımacılığının emniyetli, düzenli gelişimini sağlamaktır.

IATA, yer hizmetlerine ilişkin faaliyetlerini IGHC (IATA Ground Handling Council) olarak adlandırılan Yer Hizmetleri Konseyi aracılığıyla yürütmektedir.

Uçak tipine uygun yer hizmetleri ekipmanları seçimi konusunda IATA AHM 904 referans alınmaktadır.

Uluslararası Havacılık Yer Hizmetleri Birliği (IAHA, International Airline Handlers Association)’nin yerini 2011 tarihinde kurulan Havaalanı Hizmetleri Birliği (ASA) almıştır.

IAHA, yer hizmetleri sektörü ile ilgili tüm konularda farklı coğrafyalarda hizmet sunan firmaların tek bir uluslararası yapı altında toplanarak bir forum oluşturması ve sorunlara ortak çözümler geliştirmesi amacıyla kurulmuştu. 

Chicago Konvansiyonunu, ülkemiz 5 Haziran 1945 tarihinde 4749 sayılı Kanun’la onaylanmış ve 6029 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. 

IATA, tehlikeli madde taşımacılığında saha kitabı olarak tanımlanan DGR (Dangerous Goods Regulations/Tehlikeli Maddeler Düzenlemeleri) yönetmeliği yayımlar.

Hava Aracı Ağırlık ve Denge Talimatı'nın SHT amacı; ticari hava taşımacılığı yapan işletmelerin, bünyelerinde bulunan hava araçlarının uçuş emniyetini tam olarak sağlayabilmek amacıyla, ağırlık ve denge hesaplamalarında ortak bir standart oluşturulmasına ilişkin usul ve esasları belirlemektir. 

SHY-22 Havalimanları Yer Hizmetleri Yönetmeliği'nin amacı; havalimanları yer hizmetlerinin uluslararası seviyede yapılmasını sağlamak için uygulanacak usul ve esasları düzenlemek ve bu hizmetlerle ilgili yetkilendirme ve denetleme esasları ile yer hizmetlerine ilişkin ücretleri belirlemektir.

DHMİ İkram Üretim ve Servis Hizmetlerinin Yürütülmesi ve Denetim İşlemleri Yönergesi'nin amacı, DHMİ Genel Müdürlüğü tarafından işletilen Havalimanlarında, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından yayımlanmış standartlarla, 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu ve Yönetmelikleri ile yürürlükteki diğer ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak; ikram üretim ve ikram servis hizmetlerinin düzenlenmesi ile denetlenmesini temin etmektir.

 ICAO dökümanı tehlikeli madde taşımacılığında hukuki temelleri ve başlıca kuralları belirler. 

ICAO AER (Havaalanı Acil Durum Planlaması/Aerodrome Emergency Plan) ve IATA DGR (Tehlikeli Maddeler Düzenlemeleri/Dangerous Goods Regulations) tehlikeli bir maddenin personele bulaşması durumunda referans alınır.

SHT-SMS/HAD Havaalanlarında Emniyet Yönetim Sisteminin Uygulanmasına İlişkin Talimat'nın amacı; havaalanı işletmecileri, terminal işletmecileri, hava taşıyıcılarına en az yolcu trafik, yük kontrol ve haberleşme ile ramp hizmeti veren yer hizmetleri kuruluşları, birden fazla havaalanında ikram üretim ve servis hizmeti veren yer hizmetleri kuruluşları ile havaalanlarında hava araçlarına tesis ve/veya tankerle akaryakıt ikmal hizmeti veren kuruluşlarda emniyet yönetim sisteminin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Hava Aracı Ağırlık ve Denge Talimatı SHT-J amacı; ticari hava taşımacılığı yapan işletmelerin, bünyelerinde bulunan hava araçlarının uçuş emniyetini tam olarak sağlayabilmek amacıyla, ağırlık ve denge hesaplamalarında ortak bir standart oluşturulmasına ilişkin usul ve esasları belirlemektir.

SHY-33A Sivil Hava Ulaşımına Açık Havaalanlarında Yer Alan Gayrisıhhi İş Yerleri İçin İş Yeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin  Yönetmeliğin amacı, sivil hava ulaşımına açık havaalanları bünyesindeki gayrisıhhi iş yerlerine verilecek iş yeri açma ve çalışma ruhsatlarında uygulanacak usul ve esasları düzenlemektir.

Bu Yönetmeliğin amacı, hava yolu ile seyahat eden yolcuların sahip olduğu haklar ve bu hakların geçerli olduğu durumlar ile yolcuların uçağa kabul edilmediği, uçuşlarının iptal edildiği ve uçuşlarının ertelendiği durumlardaki asgarî haklarını belirlemek ve düzenlemektir. 

Bu Yönetmeliğin amacı, sivil hava ulaşımına açık havaalanları bünyesindeki terminaller ile sıhhi işyerlerine verilecek işyeri açma ve çalışma ruhsatlarında uygulanacak usul ve esasları düzenlemektir.