Sanayi devrimi sonuncunda toplumların yapısı değişmiş, sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş yapmıştır. Dünyanın küreselleşmesi ile birlikte rekabetin kuralları da değişmiştir. Uluslararası sınırların kalkması ile ulaşım kolaylaşmış, teknolojik gelişmeler işletmelere esneklik sağlamış ve rekabet koşulları daha güç hâle gelmiştir. İşletmeler, bu zor rekabet koşulları ile baş edebilmek için ürün fiyatlarını, maliyetlerini ve verimliliklerini daha iyi kontrol etmek zorunda kalmıştır. Bu rekabet koşullarında işletmelerin ayakta kalabilmeleri, pazar paylarını büyütmelerine, karlılıklarını arttırmalarına, rakiplerine göre daha kaliteli ürünler üretmelerine ve onlardan daha düşük fiyatla ve daha kısa sürede ürünlerini müşterilerine ulaştırmalarına bağlıdır. Günümüzde işletmeler kararlarının tam merkezinde yer alan müşterilerini tatmin edebilmek için değer zinciri içerisindeki tüm paydaşları ile (üretici, tedarikçi, perakendeci gibi) işbirliği içerisinde çalışmak istemektedirler. Bu isteğe bağlı olarak 1980’li yıllardan itibaren tedarik zinciri yönetimi (TZY) gelişmiştir.

Tedarik zinciri yönetimi (TZY) doğru ürünün, doğru zamanda, doğru yerde, doğru fiyatla müşteriye tüm tedarik zinciri içerisinde mümkün olan en düşük maliyetle ulaşmasını sağlayan malzeme, bilgi ve para akısının bütünleştirilmiş yönetimidir.

Tedarik zinciri yönetimi içerisinde üç önemli basamak bulunmaktadır:

I. Tedarikçilerden malzeme tedarik edilmesi,

II. Üretimin yapılması,

III. Ürünün müşterilere dağıtılmasıdır.

Tedarik zinciri yönetiminin yaygınlaşmasına neden olan gelişmeler şu şekilde sıralanabilir:

• İşletmelerin daha sık dış kaynak kullanımı uygulamaları,

• Küreselleşmenin tedarik zinciri uzunluğunu ve karmaşıklığını artırması,

• Rekabet koşullarının zorlaşması nedeniyle işletmelerin stok maliyetlerinden kaçınmak istemesi,

• İşletmelerin tedarikçilerini de küresel boyutta düşünmesi,

• Tam zamanında üretim ve teslimatın önem kazanması,

• Özelleştirme uygulamalarının daha yaygın hale gelmesi,

• Lojistik yönetimi programlarının gelişmesidir.

Tüm gelişmelerin temeline bakıldığında küreselleşmenin en önemli neden olduğu görülmektedir

Tedarik zinciri yönetimi, lojistik yönetimini de içine alan daha kapsamlı ve müşteri odaklı bir yönetim sistemidir. Tedarik zinciri yönetimi, zincir içerisindeki üyelerin arasındaki ilişkilerin yönetilmesini ifade etmekte iken, lojistik yönetimi de lojistik faaliyetlerin planlandığı şekilde yerine getirilebilmesini sağlamakla yükümlüdür. Ayrıca TZY yönetimi daha üst bir seviyede yani stratejik seviyede ele alınmaktadır. Bu nedenle TZY daha yönetsel bir süreç iken lojistik yönetimi operasyonel bir süreçtir. Lojistik yönetiminin üst yönetim tarafından ele alınmasına gerek yoktur.

TZY’nin en temel amacı, müşteri memnuniyetini düşürmeksizin tedarik zincirinin toplam maliyetini en aza indirmek ve bu yolla rekabet avantajı elde etmektir.

TZY’de toplam maliyet unsurları zincirin tipine göre değişmekle birlikte genelde şu unsurlardan oluşmaktadır:

• Tedarik maliyetleri,

• Ulaştırma maliyetleri,

• Tesis yatırım maliyetleri,

• Dağıtım maliyetleri,

• Envanter maliyetleri,

• Tesisler arasında ulaşım maliyetleri,

• Tüketim süreci ulaştırma maliyetleridir.

Tedarik zinciri yönetiminin genel amaçları şu şekilde sıralanabilir:

• Zincir maliyetlerinin azaltılması,

• Karlılığın artırılması,

• Rekabet gücünün artırılması,

• İşletme değerinin artırılması,

• Pazar payının artırılması,

• Pazardaki değişimlere uyum yeteneğinin artırılması,

• Müşteri hizmetleri performansının arttırılması,

• Müşteri istek ve ihtiyaçlarını karşılama süresinin kısaltılması,

• Stok maliyetlerinin azaltılmasıdır.

TZY’nin bu amaçlara ulaşmasına yardımcı olabilecek bazı araçlar vardır. Bu araçlara örnek olarak çapraz takımların oluşturulması, ortak performans değerlendirmelerinin yapılması, ortak kararların alınması, haberleşmenin kesintisiz ve sürekli olması, talep planlamalarının yapılması, lojistikten ve dış kaynak kullanımından yararlanılması verilebilir.

Tedarik zinciri kapsamında yerine getirilen faaliyetlerin tümünde rekabetin geliştirilmesi amacı güdülmektedir.

Etkin bir tedarik zinciri yönetimi gerçekleştirebilmek için yedi temel ölçütün yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu ölçütler:

1) Tedarik zinciri içerisinde müşteri ihtiyaçlarının ve beklentilerinin tam olarak karşılanabilmesi için müşteriler gruplara ayrılmalıdır.

2) Lojistik değerler tedarik zincirindeki tüm birimler açısından geçerli olmalıdır.

3) Müşteri hizmetleri yönetimi oluşturulmalıdır.

4) Satış ve faaliyetlerin planlanması çevik bir tedarik zincirine göre düzenlenmelidir.

5) Tam Zamanında Üretim (TZÜ) gibi teknikler kullanılarak esneklik ve verimlilik arttırılmalıdır.

6) Tüm tedarik zinciri içerisindeki üyeler ile stratejik bir işbirliği yürütülerek tek bir varlık gibi faaliyetler yürütülmelidir.

7) Müşteri odaklı performans ölçütleri geliştirilmelidir.

Bu ölçütler sayesinde zincir içerisindeki bütün üyelerin davranışları gözlemlenebilmekte ve sistemin ekonomik performansının anlaşılması kolaylaşmaktadır. Etkin bir tedarik zinciri yönetimi, işletmede yerine getirilen üretim ve pazarlama faaliyetlerine katkıda bulunarak müşteri memnuniyetini arttırmakta ve örgütün daha etkin ve verimli hale gelmesini sağlamaktadır.

TZY’nin işletmeye sağladığı yararlar şu şekilde sıralanabilir:

• Kaliteli ürünlerin tedarik edilmesini sağlar.

• Tedarik hızını arttırır.

• Maliyetleri düşürür.

• Verimliliği arttırır.

• Etkinliği arttırır.

• Uzmanlaşmaya olanak sağlar.

• Tedarik güvenliğini sağlar.

TZY süreci basitleştirerek veya ekstra stok isteyen basamakları ortadan kaldırarak ağ stok ihtiyacını yok etmekte ve bu yolla büyük maliyetlerden kaçınılmış olunmaktadır. Tam anlamıyla bütünleştirilmiş bir tedarik zinciri içerisinde işletmeler, üretim çizelgelerini gerçek zamanlı olacak şekilde birbirlerine sağlar. Bu sayede bir tedarikçi çok büyük miktarda emniyet stoku bulundurmaksızın üretim ihtiyaçlarını karşılayabilir. TZY en çok dağıtım ve stok maliyetlerinin düşürülmesine katkı sağlamaktadır. TZY, dağıtım ve stok için harcanan emekler, stok yatırımı, kâğıt işlemleri, sevkiyat gibi gereksiz işlemleri de ortadan kaldırmaktadır.

İşletmeler tek başlarını verimlilik artırmak istediklerinde çeşitli süreçleri yeniden tasarlar ya da bu süreçleri dış kaynak kullanımı ile başka işletmelere yaptırır. İleri TZY’de ise hammaddeden son ürün oluşana kadarki tüm süreçlerin akış seması çıkartılır. Bu süreçler arasından değer katmayan süreçler elenir. Zaman zaman sipariş islemelerindeki hatalar üretimde kabul edilemez sonuçlara neden olabilir. Tamamen entegre edilmiş bir tedarik zincirinde otomasyon sistemleri geliştikçe insan ara yüzü azaltılır ve buna bağlı olarak hatalar da elimine edilmiş olur.

Belirli tedarikçilerle sürekli olarak çalışılması durumunda tedariklerde gecikme ya da iptal gibi olumsuzluklar yaşanmaz. Bu durumda girdilerin temini kesinleşmekte üretimin devamlılığı sağlanmaktadır.

Global Tedarik Zinciri Formu (The Global Supply Chain Forum) tarafından yapılan ayrım alan yazında en sık kullanılan ayrımdır. Buna göre sekiz tedarik zinciri iş süreci bulunmaktadır. Bu süreçler:

1) Müşteri İlişkileri Yönetimi

2) Müşteri Hizmetleri Yönetimi

3) Talep Yönetimi

4) Sipariş İşleme

5) Üretim Akış Yönetimi

6) Tedarikçi İlişkileri Yönetimi

7) Ürün Geliştirme ve Ticarileştirme

8) İadelerin Yönetimi

Müşteri ilişkileri yönetimi, müşterilerle ilişkilerin nasıl yürütüleceğini, nasıl geliştirileceğini ve nasıl sürdürülebileceğini ele almaktadır.

Müşteri hizmetleri işlem öncesi, işlem ve işlem sonrası olmak üzere üç grupta ele alınmaktadır. İşlem öncesinde işletme müşteri hizmetleri politikalarını ve programlarını oluşturmaktadır. İşlem ile ilgili faaliyetler ise doğrudan fiziksel dağıtımın işlevselliğini içermektedir. İşlem sonrası faaliyetler de kullanımda olan ürünün desteklenmesi yani satış sonrası faaliyetlerdir.

Talep yönetiminin en temel amacı, müşteri taleplerinin etkin ve hızlı bir şekilde cevaplanmasıdır. Bunun için bir sistem oluşturulmalıdır. Bu sistemin temel özellikleri ise şu şekilde sıralanabilir:

• Tüm müşterilerin bilgilerinin yer aldığı bir havuz oluşturulmalıdır.

• Müşteri siparişleri ve üretim kapasitesi ile eşgüdümlü geliştirilmiş bir planlama sistemi kullanılmalıdır.

• Müşteri taleplerini, tedarik zincirinin üst halkalarına hızlı ve otomatik olarak iletmeyi kolaylaştıracak bir altyapı sağlanmalıdır.

• Talebe göre üretim ve ürün geliştirme faaliyetleri şekillendirilmeli ve değiştirilmelidir.

• Örgüt yapısı içerisinde talep planlaması sorumluluğunu kimin veya hangi bölümün üstleneceği açıkça ortaya konulmalıdır.

• Otomatik sipariş dağıtım fonksiyonu sistem dahiline alınmalıdır.

• Sistem üzerinden sipariş yapılabilmelidir.

• İşlem hacmi yüksek olan müşterilerle elektronik bağlantılar kurulmalı ve siparişler elektronik ortamında alınabilmelidir.

Sipariş işlemede amaç tedarikçilerden işletmeye ve müşterilere kesintisiz bilgi akışı gerçekleştirebilmektir. Sipariş işleme süreci birbirini takip eden döngüsel bir süreç olarak ele alındığında şu aşamalardan geçilmektedir:

• Sipariş hazırlama

• Sipariş iletme

• Sipariş gerçekleştirme

• Sipariş durumu raporu hazırlama

Tedarikçiler sınıflara ayrılırken şu ölçütlerden yararlanılabilir:

• Tedarikçinin karlılığı • Büyümesi

• İstikrarı

• Satın alınan bileşenlerin kritik ya da gerekli servis seviyesinde olması

• Tedarikçinin süreç uygulamasının karmaşıklığı ve uygunluğu

• Tedarikçinin teknolojik yetkinliği ve uygunluğu

• Tedarikçiden satın alınan hacim

• Tedarikçinin uygun kapasitesi

• Tedarikçinin yenilikçi kültürü

• Tedarikçinin öngörülen kalite seviyesi

Ürün geliştirme ve ticarileştirme sırasında işletmelerin göz önünde bulundurması gereken birtakım özellikler vardır. Bunlar:

i) İhtiyaçlarını açıkça ifade edebilen ya da edemeyen müşteriler iyi analiz edilmelidir.

ii) Müşteri ilişkileri iyi koordine edilmeli ve yönetilmelidir.

iii) Tedarikçi seçimine dikkat edilmelidir.

iv) Üretim teknolojileri geliştirilmelidir.

v) Ürün-Pazar kombinasyonu iyi oluşturulmalıdır.

Ürün geliştirme ve pazara sunma dört aşamada gerçekleştirilmektedir. İlk aşamada müşteri ihtiyaçlarının değerlendirilmesini içeren pazarlama stratejileri gözden geçirilmelidir. İkinci aşamada; süreç takımı, fikir üretimi ve gözden geçirme süreci geliştirilmelidir. Üçüncü aşamada, ürün geliştirme için işletme içerisinde bir ürün geliştirme takımı oluşturulur. Dördüncü aşamada ürünün pazara girişi ile ilgili olarak karşılaşılabilecek engeller belirlenmektedir. Son aşamada gerçek ürün pazara sunulmaktadır. Bu asama çok önemlidir. Birçok ürün bu aşamanın çok iyi yönetilmemesinden dolayı başarısızlığa uğramaktadır.

İade yönetimi, tedarikçilerden alınan malların müşterilere teslimatından sonra hasar görmesi, reddi, ambalaj malzemelerinin geri kazanımı, kullanım süresinin dolması, modasının geçmesi, onarımı gibi nedenlerle müşterilerden orijin noktalarına geri götürülmesi faaliyetidir.

Bilginin tedarik zincirine sağlamış olduğu yararlar şu şekilde sıralanabilir:

• Tedarik zinciri içerisindeki değişkenliği azaltmaya yardımcı olur.

• Tedarikçilerin daha iyi tahminler yapmasına ve pazarlama ve tutundurma değişikliklerini daha iyi hesaplayabilmelerine yardımcı olur.

• Üretim, dağıtım sistem ve stratejilerinin koordinasyonunu mümkün kılar.

• Perakendecilerin müşterilerine sunduğu hizmet kalitesini arttırır.

• Perakendecilerin tedarik problemlerine daha hızlı cevap verebilmelerini ve değişikliklere daha hızlı uyum sağlayabilmelerine olanak tanır.

• Teslim sürelerinin kısalmasını sağlar.

• Karar alma süreçlerini iyileştirir.

• Maliyetleri düşürür.

• Tedarik zinciri içerisindeki gereksiz eylemleri azaltır.

• Gereksiz fiziksel stok bulundurulmasını engeller.

Bilgi paylaşım yapısında dört temel unsur bulunmaktadır. Bunlar:

1) Temel Dosyalar: Bu dosyalarda genellikle daha teknik bilgiler paylaşılmaktadır. Satış tarihleri, tahminleri, taşıma şekli, miktarı ve sınıfı, stok seviyesi, stok maliyetleri, üretim ve depolama kapasitesi, seviyesi, maliyetleri gibi.

2) Kritik Faktörler: Ürün karması, planlama süresi, analiz kapsamı, sınırlamalar ve prensipler.

3) Politikalar/Parametreler: Üretim ve stok politikaları, nakliye planları, hizmet seviyesi, stok tutma maliyeti.

4) Çözüm Dosyaları: Minimum ve maksimum maliyet, iyimser ve kötümser satış, maliyet değişimleri.

Tedarik zinciri yönetiminin kullandığı en yaygın bilgi ve iletişim teknolojileri şu şekilde sıralanabilir:

• Kurumsal Kaynak Planlaması(KKP)

• Elektronik Vergi Değişimi(EDI)

• RFID (Radio Freuquency Technology) Teknolojisi

Kurumsal kaynak planlaması, küresel bilgi bütünleşmesini gerçekleştiren bütünsel bir yazılım stratejisidir. KKP nitelik ve nicelik olarak sürekli değişen müşteri taleplerinin tahmin edilmesini kolaylaştıran bir yazılımdır. KKP ile hem işletme amaç ve hedefleri hem de üretim ve dağıtım kaynakları değişeme uygun hale getirilmektedir. Ayrıca KKP, küreselleşmenin bir sonucu olarak farklı coğrafik bölgelerde yer alan işletmelerin ve dağıtım merkezlerinin kaynaklarının koordineli olarak çalışmasına da olanak tanımaktadır

EDI’nin işletmelere en önemli yararı, gerekli belgelerin varacakları yere ulaşma sürelerini ve buna bağlı olarak da sipariş sürelerini kısaltmasıdır. Buna ek olarak iletişim sürecinde insan faktöründen kaynaklanan hataları da en aza indirmekte, hızlı ve doğru veri akışını sağlamakta, daha etkin denetim yöntemleri geliştirmekte, üretkenlik ve kârlılığı artırmakta, iş ilişkilerini geliştirmekte ve müşteri memnuniyetini ve rekabet gücünü artırmaktadır.

KTZY’nin amacı, odak noktasında olan işletme ile onun ortakları arasındaki bağlantılar sırasında gerçekleştirilen tedarik zinciri faaliyetlerinden mümkün olduğunca en yüksek verimi elde edebilmektir.

Tedarik zincirinin küresel hale gelmesini tetikleyen bazı etmenler vardır. Bu etmenler:

• Çok uluslu işletmelerin(ÇUŞ) ortaya çıkışı

• Uluslararası entegrasyonların oluşturulması

• Dünya ticaret örgütünün oluşturulması

Birden fazla ülkede şubeleri ve bağlı şirketleri olan, belli bir ülkede genel merkezi bulunan ve şube ve bağlı şirketlerin faaliyetleri bu merkez tarafından koordine edilen işletmelere çokuluslu işletme denir. Çokuluslu işletmelerin değişik ülkeler ve bölgelerde faaliyet gösteriyor olması bu ülkeler arasında mal ve hizmet değişimi nedeni ile küresel tedarik zincirinin oluşumunu da tetiklemiştir.

Tedarik zincirinin küreselleşmesi ile yöneticiler değişik engeller ile karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu engeller;

i) Zaman temelli rekabet engelleri,

ii) Ticari engeller,

iii) Ulaşım engelleri,

iv) Yeniden yapılanma engelleri,

v) Ülkelerin kendilerine özgü engeller şeklinde sayılabilir.

Bu problemler şu şekilde sıralanabilir:

• Ortak planlama problemleri, küresel ortama uygun niteliklere sahip personel bulma sorunları ve tecrübe yetersizliği,

• İdari ve hukuki standartların ve kısıtlamaların ülkelere göre değişiyor olması,

• İletişim ve dil problemleri,

• Bölgelere göre kültürün farklılık göstermesi,

• Donanım farklılıkları (otomasyon sistemleri, elleçleme imkânları gibi),

• Ülkelerarası kur ve bankacılık sistemindeki farklılıklar,

• Tedarik zincirinin değişik halkalarını gerçekleştirecek olan lojistik personeldeki çokulusluluk eksikliği,

• Tedarik zinciri ortakları arasında oluşabilecek karşılıklı güven sorunlarıdır.

Tedarik zinciri yönetimi (TZY) ise doğru ürünün, doğru zamanda, doğru yerde, doğru fiyatla müşteriye tüm tedarik zinciri içerisinde mümkün olan en düşük maliyetle ulaşmasını sağlayan malzeme, bilgi ve para akışının bütünleştirilmiş yönetimidir.

Tedarik zinciri yönetimi içerisinde üç önemli basamak bulunmaktadır: Tedarikçilerden malzemelerin tedarik edilmesi, üretimin yapılması ve ürünün müşterilere dağıtılması. Bu üç basamak, faaliyet yerine getirilirken dünyanın belki de dört bir tarafında yer alan tesisler kullanılmaktadır.

Tedarik zinciri yönetiminin işletmeler tarafından yaygın olarak kullanılmasına yol açan en önemli neden dünyanın küreselleşmesidir. Bunun yanında tedarik zinciri yönetiminin yaygınlaşmasına neden olan gelişmeler şu şekilde sıralanabilir;

• İşletmelerin daha sık dış kaynak kullanımı uygulamaları,

• Küreselleşmenin tedarik zinciri uzunluğunu ve karmaşıklığını artırması,

• Rekabet koşullarının zorlaşması nedeniyle işletmelerin stok maliyetlerinden kaçınmak istemesi,

• İşletmelerin tedarikçilerini de küresel boyutta düşünmesi,

• Tam zamanında üretim ve teslimatın önem kazanması,

• Özelleştirme uygulamalarının daha yaygın hale gelmesi,

• Lojistik yönetimi programlarının gelişmesidir.

Lojistikte temel hedef, müşteri hizmetlerinde yüksek bir seviyeye ulaşmak, kaynak ve yatırımları optimum olarak kullanmak ve bu yolla rekabet üstünlüğü elde etmektir.

Lojistik yönetimi, müşterilerin istek ve ihtiyaçlarını karşılamak üzere ürünlerin üretildiği noktadan son kullanıldığı tüketim noktasına kadar olan tedarik zinciri içindeki malzemelerin, servis hizmetlerinin ve bilgi akışının etkin ve verimli bir şekilde ileriye ve geriye doğru hareketini ve depolanmasını planlayan, uygulayan ve kontrol eden tedarik zinciri sürecinin bir parçasıdır

Lojistik, ürünleri gitmesi gereken yere ulaştırmak için nakliye, depolama, gümrükleme gibi faaliyetleri entegre bir şekilde yerine getirmektedir. TZY ise bu süreci tüm işletme faaliyetlerini ve zincirin diğer üyeleriyle olan ilişkilerini kapsayacak şekilde organize ederek daha ileri bir aşamaya taşımaktadır. Bir işletme, ürünlerini müşterilerine göndermek istediği zaman lojistik bir faaliyet gerçekleştirmektedir. Ancak lojistik faaliyetlerin sürekliliği için tedarik zinciri içindeki faaliyetlerin organize edilmesi durumunda TZY gerçekleştirilmektedir. Ayrıca TZY yönetimi daha üst bir seviyede yani stratejik seviyede ele alınmaktadır. TZY, tedarik zincirinde hangi firmalarla bütünleşmeye gidileceğine, anahtar iş süreçlerinin neler olacağına, anahtar tedarikçilerin ve müşterilerin kimler olacağına karar vermektedir. Bu nedenle TZY daha yönetsel bir süreç iken lojistik yönetimi operasyonel bir süreçtir. Lojistik yönetiminin üst yönetim tarafından ele alınmasına gerek yoktur. Lojistik, firmalar arasında stratejik işbirlikleri sağlandıktan sonra orta kademe yönetim tarafından yürütülmektedir.

TZY’nin en temel amacı, müşteri memnuniyetini düşürmeksizin tedarik zincirinin toplam maliyetini en aza indirmek ve bu yolla rekabet avantajı elde etmektir. TZY’de toplam maliyet unsurları zincirin tipine göre değişmekle birlikte genelde şu unsurlardan oluşmaktadır;

• Tedarik maliyetleri (hammadde, yardımcı madde gibi),

• Ulaştırma maliyetleri,

• Tesis yatırım maliyetleri,

• Üretim maliyetleri,

• Dağıtım maliyetleri,

• Envanter maliyetleri,

• Tesisler arasında ulaşım maliyeti,

• Tüketim süreci ulaştırma maliyeti.

Tedarik zinciri birden fazla işletmeyi kapsayan bir yapıya sahiptir. Ancak bütüncül bir yapı oluşturabilmek için tedarik zinciri yönetimi, tüm bu işletmelerin kaynaklarının ortak kullanımına olanak sağlayacak bir sinerji oluşturması gerekmektedir. Tedarik zinciri yönetiminin genel amaçları şu şekilde sıralanabilir;

• Zincir maliyetlerinin azaltılması,

• Karlılığın artırılması,

• Rekabet gücünün artırılması,

• İşletme değerinin artırılması,

• Pazar payının artırılması,

• Pazardaki değişimlere uyum yeteneğinin artırılması,

• Müşteri hizmetleri performansının arttırılması,

• Müşteri istek ve ihtiyaçlarını karşılama süresinin kısaltılması,

• Stok maliyetlerinin azaltılmasıdır.

Etkin bir tedarik zinciri yönetimi gerçekleştirebilmek için yedi temel ölçütün yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu ölçütler:

• Tedarik zinciri içerisinde müşteri ihtiyaçlarının ve beklentilerinin tam olarak karşılanabilmesi için müşteriler gruplara ayrılmalıdır.

• Lojistik değerler tedarik zincirindeki tüm birimler açısından geçerli olmalıdır.

• Müşteri hizmetleri yönetimi oluşturulmalıdır.

• Satış ve faaliyetlerin planlanması çevik bir tedarik zincirine göre düzenlenmelidir,

• Tam Zamanında Üretim (TZÜ) gibi teknikler kullanılarak esneklik ve verimlilik arttırılmalıdır.

• Tüm tedarik zinciri içerisindeki üyeler ile stratejik bir işbirliği yürütülerek tek bir varlık gibi faaliyetler yürütülmelidir.

• Müşteri odaklı performans ölçütleri geliştirilmelidir

Tedarik zinciri, hammadde tedarikçisinden son tüketiciye kadar olan bir zincir içerisindeki bir dolu işletme yerine tek bir işletme görünümündedir. Bu nedenle öncelikle işletmelerin iç çalışmalarını en basit ve en uygun hale getirmektedir. Bunun yanında tüm tedarik zinciri çalışmalarını incelemekte ve çalışmaları iyileştirmek suretiyle işletmelerin müşterilerinin isteklerini karşılamaları için yapmaları gerekenleri yerine getirme olanağı sağlamaktadır. TZY’nin işletmeye sağladığı yararlar şu şekilde sıralanabilir;

1. Kaliteli ürünlerin tedarik edilmesini sağlar. 

2. Tedarik hızını artırır.

3. Maliyetleri düşürür. 

4. Verimliliği arttırır.

5. Etkinliği artırır.

6. Uzmanlaşmaya olanak sağlar.

7. Tedarik güvenilirliğini sağlar.

Tedarik zinciri içerisinde bir süreç yaklaşımı benimsenmeden ürün akışını optimize etmek mümkün değildir. Tedarik zinciri süreçleri farklı çalışmalarda farklı şekillerde sınıflandırılmaktadır. Ancak Global Tedarik Zinciri Formu (The Global Supply Chain Forum) tarafından yapılan ayrım alan yazında en sık kullanılan ayrımdır. Buna göre sekiz tedarik zinciri iş süreci bulunmaktadır.

Bu süreçler:

1. Müşteri İlişkileri Yönetimi

2. Müşteri Hizmetleri Yönetimi

3. Talep Yönetimi

4. Sipariş İşleme

5. Üretim Akış Yönetimi

6. Tedarikçi İlişkileri Yönetimi

7. Ürün Geliştirme ve Ticarileştirme

8. İadelerin Yönetimi

Sipariş işlemede amaç tedarikçilerden işletmeye ve müşterilere kesintisiz bilgi akışı gerçekleştirebilmektir. Sipariş işleme süreci birbirini takip eden döngüsel bir süreç olarak ele alındığında şu aşamalarda geçilmektedir (Kaynak):

• Sipariş hazırlama

• Siparişi iletme

• Siparişi gerçekleştirme

• Sipariş durumu raporu hazırlama

Tedarikçiler, tedarik zincirinin hayati önem taşıyan bir halkasıdır. Tedarikçilerden gelecek olan ürünlerin teslimatında yaşanabilecek bir gecikme, eksik ya da hatalı ürün üreticilerin tüm üretim programlarında bir aksamaya neden olacak, stok maliyetlerini artıracak ve dolayısıyla nihai ürünlerin teslimatının da gecikmesine neden olacaktır (Doğruer, 2005). Günümüzde en başarılı üretim işletmeleri tedarikçileri ile iyi ilişkiler kurabilen işletmelerdir. İşletmeler tedarikçilerini sınıflandırmalı ve her bir sınıftaki tedarikçiye uygun ürün-hizmet anlaşmaları yapmalıdır. Tedarikçiler sınıflara ayrılırken şu ölçütlerden yararlanılabilir (Ciravoğlu, 2006):

• Tedarikçinin karlılığı

• Büyümesi

• İstikrarı

• Satın alınan bileşenlerin kritik ya da gerekli servis seviyesinde olması

• Tedarikçinin süreç uygulamasının karmaşıklığı ve uygunluğu

• Tedarikçinin teknolojik yetkinliği ve uygunluğu

• Tedarikçiden satın alınan hacim

• Tedarikçinin uygun kapasitesi

• Tedarikçinin yenilikçi kültürü

• Tedarikçinin öngörülen kalite seviyesi

Ürün geliştirme ve pazara sunma dört aşamada gerçekleştirilmektedir. Ürün geliştirme ve pazara sunma süreci değişik aşamalardan gerçekleştirilen bir süreçtir. İlk aşamada müşteri ihtiyaçlarının değerlendirilmesini içeren pazarlama stratejileri gözden geçirilmelidir. İkinci aşamada; süreç takımı, fikir üretimi ve gözden geçirme süreci geliştirilmelidir. Bu aşamada fikir için kaynaklar belirlenir, tedarikçiler ve müşteriler için yeni ürün geliştirme konusunda teşvik edici unsurların neler olduğu değerlendirilir, müşteri geri dönüş programlarının geliştirilmesine başlanır, stratejik uygunluk için yol haritası oluşturulur. Üçüncü aşamada, ürün geliştirme için işletme içerisinde bir ürün geliştirme takımı oluşturulur. Bu takım oluşturulurken ürün geliştirme ve pazara sunulması ile ilgili kilit müşteriler ve tedarikçilerle ilişkili işletme içi fonksiyonel birimlerden doğru insanların belirlenmesi ve takım içerisinde bu kişiler arasında görev dağılımının da doğru olarak yapılması çok önemlidir. Ürün geliştirme takımı işletmenin yeni ürün projelerinde hangi kaynakları kullanabileceğini belirlemeye çalışmakta ve bu kaynaklar için kısıtların neler olduğunu incelemektedir (Croxton vd, 2001). Dördüncü aşamada ürünün pazara girişi ile ilgili olarak karşılaşılabilecek engeller belirlenmektedir. Takım bu aşamada ürün geliştirme ve pazara sunulma sürecini engelleyebilecek kırılma noktalarını açıkça ortaya koymalıdır. Bu aşamada pazar ve tutundurma çalışmalarının planlanması, satış gücüne eğitimlerin verilmesi, stoklama ve ulaştırma planlarının yapılması gereken faaliyetlerdir. Sonrasında takım yeni ürünün yol haritasını oluşturmalıdır.

İade yönetimi, tedarikçilerden alınan malların müşterilere teslimatından sonra hasar görmesi, reddi, ambalaj malzemelerinin geri kazanımı, kullanım süresinin dolması, modasının geçmesi, onarımı gibi nedenlerle müşterilerden orijin noktalarına geri götürülmesi faaliyetidir.

Bilgi tedarik zincirlerinde iş yapma anlayışını değiştirmiş ve daha verimli bir şekilde yönetilmesini sağlamıştır. Bilgi tedarik zincirini tasarlamak ve yönetim şeklini belirlemek açısından çok önemlidir. Bilginin bunun dışında tedarik zincirine sağlamış olduğu yararlar şu şekilde sıralanabilir;

• Tedarik zinciri içerisindeki değişkenliği azaltmaya yardımcı olur.
• Tedarikçilerin daha iyi tahminler yapmasına ve pazarlama ve tutundurma değişikliklerini daha iyi hesaplayabilmelerine yardımcı olur.
• Üretim, dağıtım sistem ve stratejilerinin koordinasyonunu mümkün kılar.
• Perakendecilerin müşterilerine sunduğu hizmet kalitesini arttırır.
• Perakendecilerin tedarik problemlerine daha hızlı cevap verebilmelerini ve değişikliklere daha hızlı uyum sağlayabilmelerine olanak tanır.
• Teslim sürelerinin kısalmasını sağlar.
• Karar alma süreçlerini iyileştirir.
• Maliyetleri düşürür.
• Tedarik zinciri içerisindeki gereksiz eylemleri azaltıry.
• Gereksiz fiziksel stok bulundurulmasını engeller

Bilgi rekabette başarılı olmanın temel anahtarlarından biri olduğu için tedarik zinciri yönetiminde de bilginin önemi tartışmasız büyüktür. Zincir üyeleri arasında koordinasyonun sağlanabilmesi ancak işletme verilerinin kontrollü bir şekilde üyeler arasında paylaşılması ile mümkün olabilir. Paylaşılan bilginin zamanında gelmesi, yeterli ve doğru bilgi olması önemlidir. Bilgi paylaşım yapısında dört temel unsur bulunmaktadır. Bunlar:

Temel Dosyalar: Bu dosyalarda genellikle daha teknik bilgiler paylaşılmaktadır. Satış tarihleri, tahminleri, taşıma şekli, miktarı ve sınıfı (nakliye özellikleri, oranlar, maliyetler, yükler), stok seviyesi, stok maliyetleri, üretim ve depolama kapasitesi, seviyesi, maliyetleri gibi.
Kritik Faktörler: Ürün karması, planlama süresi, analiz kapsamı,sınırlamalar ve prensipler.
Politikalar/Parametreler: Üretim ve stok politikaları, nakliye planları, hizmet seviyesi, stok tutma maliyeti.
Çözüm Dosyaları: Minimum ve maksimum maliyet, iyimser ve kötümser satış, maliyet değişimleri

Kurumsal Kaynak Planlaması (KKP), Elektronik Veri Değişimi (EDI) ve RFID (Radio Frequency Technology) TZY’de en yaygın kullanılan bilgi ve iletişim teknolojileridir.

Küreselleşme ile tedarik zinciri için çok önemli bir yapı taşı olan Freight Forwarder endüstrisinin altyapısı da yeniden şekillendirilmiştir. Bu değişimler sonucunda katma değer hizmetleri, tedarik zinciri yönetimi, dağıtım hizmetleri, gümrükleme hizmetleri, depo yönetimi, paketleme, elleçleme, etiketleme, dış ticaret ve sigorta danışmanlık hizmetleri çok daha önemli hale gelmiştir (Koban ve Keser, 2008). Tedarik zincirinin küresel hale gelmesine tetikleyen bazı etmenler vardır. Bu etmenler şu şekilde sıralanabilir:
• Çok Uluslu İşletmelerin (ÇUŞ) Ortaya Çıkışı

• Uluslararası Entegrasyonların Oluşturulması

• Dünya Ticaret Örgütünün Oluşturulması

Tedarik zinciri yöneticilerinin karşılaşabilecekleri bu engellerin yanı sıra küresel tedarik zinciri faaliyetleri sırasında yerel ya da bölgesel faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde karşılaşılan bazı problemler de olabilmektedir. Bu problemleri şu şekilde sıralanabilir (Keskin, 2011);
• Ortak planlama problemleri, küresel ortama uygun niteliklere sahip personel bulma sorunları ve tecrübe yetersizliği,
• İdari ve hukuki standartların ve kısıtlamaların ülkelere göre değişiyor olması
• İletişim ve dil problemleri
• Bölgelere göre kültürün farklılık göstermesi
• Donanım farklılıkları (otomasyon sistemleri, elleçleme imkanları gibi)
• Ülkelerarası kur ve bankacılık sistemindeki farklılıklar
• Tedarik zincirinin değişik halkalarını gerçekleştirecek olan lojistik personeldeki çokulusluluk eksikliği
• Tedarik zinciri ortakları arasında oluşabilecek karşılıklı güven sorunları