İletişim, en basit şekilde bilgi, duygu ya da düşüncenin bir kişiden diğer kişiye taşınması şeklinde tanımlanabilir. İletişim teorisine göre kendimizin ve çevremizdekilerin farkına iletişimle varırız ve bütün davranışlar bir tür iletişimdir. İnsanlar arası iletişim sözel ve sözel olmayan şekillerde gerçekleşir. Sessizlik de bir tür iletişimdir ve iletişimin kesilmesi mümkün değildir. Çevremizdeki olaylar ve kişilerle ilgili kabullerimizin ve algılarımızın doğru olup olmadığını, ancak doğru bir iletişimle anlayabiliriz. Kısaca, insanı insan yapan özelliklerin başında etkin iletişim kurma becerileri gelmektedir.

Bütün sosyal çalışmacıların sahip olması gereken iletişim becerileri kısaca aşağıdaki biçimde özetlenebilir:

• İletişim kurulan kişiye güven verme,
• Bireyin kendini açık şekilde ifade etmesine imkân verecek şartları oluşturma,
• Kendisinin ve sorununun ciddiye alındığını ve saygı gördüğünü hissetmesini sağlama.
• Empatik bir dil benimseme, samimi bir ilgi sergileme,
• Hastaya anlayabileceği ve hatırlayabileceği ifadelerle bilgi sağlama,
• Tedavi yönetimini basitleştirme,
• Sağlık inançlarını öğrenme, değerlendirme ve gerekiyorsa değiştirme,
• Tedaviden beklentilerini anlama ve gerekiyorsa değiştirme,
• Yaşa, eğitim durumuna, kişinin dâhil olduğu gruba uygun bir dil kullanma,
• Ayrımcı bir dil kullanmama,
• Ses tonunun olumlu duygular taşıması,
• Çok hızlı konuşmama,
• Aktif dinleme becerileri göstermek olarak belirtilebilir.

Sağlık davranışı, bireylerin sağlığını düzeltmek, geliştirmek veya korumak amacıyla sergilediği tutum ve davranışlardır. Sağlıklı beslenme, düzenli spor yapma, sigara ve alkol gibi maddeler kullanmama, toplumda sık uygulanan sağlık davranışlarıdır.

Sağlık çalışanları açısından etkili iletişimin yararları;

1. Bakım ve/veya tedavi hizmeti alan birey ve onun durumuyla ilgili doğru bilgi alınmasına yardım eder.
2. Etkili iletişim sayesinde uzmanlar; tedavi gören kişiye güven, kabul, anlayış ve destek sergileyebilirler.
3. Etkili iletişim becerileri, her bir kişinin ihtiyaçlarını doğru şekilde belirleme ve bu ihtiyaçları karşılamaya yarayacaktır. Dolayısıyla yanlış anlama/ anlaşılmalardan doğabilecek ve sağlık çalışanları için sorun oluşturabilecek, emek ve zaman kaybına neden olabilecek durumların önüne geçilmiş olacaktır.

Sağlık hizmeti alan bireyler açısından etkili iletişimin yararları;

1. Etkili iletişim, insanların fiziksel ya da duygusal olarak hassas oldukları hastalık sürecinde kendilerini güvende ve saygı duyulan bireyler olarak hissetmelerine yardımcı olur.
2. Sağlık ve bakım hizmetlerinde işbirliği, dâhil olma ve ortaklık içeren yaklaşımlar, ancak etkili bir iletişim varsa hayata geçirilebilir. Böylelikle sağlık hizmeti alan bireyler, kendi sağlıklarını ilgilendiren konularda karara dâhil olma ve katılım haklarını daha rahat şekilde kullanabilirler.

3. Etkili iletişim, sağlık hizmeti alanların ihtiyaçlarını, endişelerini ve beklentilerini ifade edebilmelerini sağlayacaktır. Sağlık ve bakım hizmetlerinden faydalanan bireyler, ancak kendilerini rahatça ifade ettiklerini ve anlaşıldıklarını hissettiklerinde, bu hizmetlere güvenebilmekte ve tedavi sürecine aktif şekilde dâhil olabilmektedirler. Bu da sağlık hizmetlerinden beklenen sonuçların alınması ihtimalini arttırmaktadır.

Sosyal çalışmacılardan beklenen, hasta ve hasta yakınlarına yönelik beceriler kısaca aşağıdaki gibidir:

• Empatik, samimi bir ilgi sergilemek,
• Hastaya anlayabileceği ve hatırlayabileceği bir dilde bilgi sağlamak,
• Tedavi yönetimini basitleştirmek,
• Sağlık inançlarını öğrenmek, değerlendirmek ve gerekiyorsa değiştirmek,
• Tedaviden beklentilerini anlamak ve gerekiyorsa değiştirmek.

Empati; bir kişinin, kendisini karşısındaki kişinin yerine koyması; böylelikle onun duygularını anlamaya-hissetmeye çalışması ‘empati’ olarak adlandırılır. Empati, öğrenilebilir ve geliştirilebilir bir yetenektir.

İstismar, bir kişinin iyi niyetini, ona zarar verecek şekilde ve rızası olmaksızın kötüye kullanmaktır. İstismar fiziksel, duygusal, sözel, cinsel gibi pek çok farklı şekilde gerçekleşebilmektedir.

Mağdur, Ceza Hukukuna göre belli bir suçun işlenmesi sonucu, hukuken korunan menfaatleri doğrudan veya dolaylı olarak ihlal edilen ve bu suçtan maddi-manevi zarar gören kişidir. Mağdur, suçtan gördüğü zarar sebebiyle hukuki olarak hak talep edebilir.

Dünyanın her yerinde, istismarlar mağdurlarının önemli ölçüde sessiz kaldıkları, yaşadıkları bu olumsuz vaka veya vakaları gizleme eğiliminde oldukları bilinmektedir. Toplum tarafından etiketlenme, dışlanma, ayıplanma gibi tepkilere maruz kalınacağı düşüncesi ile saldırgandan tekrar zarar görme endişesi, yaşananları saklama konusundaki en önemli sebepler olduğu bilinmektedir.

İstismar mağdurlarıyla çalışma sırasında sosyal çalışmacılar öncelikle aşağıdaki noktalara odaklanmalıdırlar:

• Mağduriyetin tespitinin yapılması,
• Mağdura ilişkin ilk müdahalenin doğru şekilde yapılması,
• Mağdurun sağlık kuruluşu içinde duygusal ve fiziksel olarak tekrar örselenmesinin engellenmesi,
• Mağduriyete ilişkin hukuki sürecin sağlıklı bir şekilde başlayabilmesi açısından özel hassasiyet gösterilmesi.

İstismar mağdurlarıyla iletişim, özel hassasiyet gösterilmesi gereken ve dikkat edilmesi gereken bazı noktalar şunlardır;

• Öncelikle görüşmeye iyi hazırlanılmalıdır. Hazırlık hem mesleki, hem de duygusal yönden olmalıdır.
• Görüşmenin her aşamasında mağdurun kendini güvende hissetmesine özel önem verilmelidir. Bu güven özellikle paylaşılan bilgilerin doğruluğuna inanıldığını ve bilgilerin mahremiyetinin korunacağı noktalarına odaklanmalıdır.
• Mağdura, hukuki olarak sahip olduğu haklar konusunda bilgi verilmelidir. Bunun yanında ihtiyaç duyuyorsa barınma, korunma gibi konularda ne tür hizmetler alabileceğiyle ilgili bilgilendirilmelidir.
• Kısa sorular sorulmalıdır. Mağdurun konuşmasına fırsat tanınmalı, sözü kesilmemeli ve dinlemeye ağırlık verilmelidir.

Mağdurlara yönelik müdahalede takip edilebilecek 7 aşamalı “krize müdahale” yaklaşımı da bu görüşmelerde takip edilebilir. Bu aşamalar şunlardır;

1. Giriş: Sosyal çalışmacı kendisini ve görevini tanıtır. Görüşmenin amacı hakkında bilgi verilir.
2. Yaşanan olayla ilgili bilgilerin aktarılması: Bu aşamada mağdurun yaşadıklarıyla ilgili bilgi alınmaya çalışılır.
3. Duygu ve düşünce izlenimleri: Bu aşamada mağdurun duyguları, yaşadıklarıyla ilgili algıları anlaşılmaya çalışılır.
4. Tepkileri hissetme: Mağdurun neler düşündüğü, kararları ve duygularının nasıl şekillendiği anlaşılmaya çalışılır.
5. Normalleştirme: Mağdurla empati kurulması, mağdurun içinde bulunabileceği suçluluk ve değersizleşmişlik hislerini ortadan kaldırmaya yönelik olarak ifadeler kullanma.
6. Krizin üstesinden gelmek üzere plan yapma: Mağdurun bundan sonrası için yapmak istedikleri sorulur, gerekiyorsa kendisine bilgi verilir ve varsa soruları cevaplandırılır.

7. Görüşmeyi bitirme: Görüşme özetlenir, mağdura nasıl hissettiği sorulur. Mağdurun görüşmeyle ilgili söylemek istedikleri varsa dinlenilir, gerekiyorsa daha sonrası için yine bir görüşme ayarlanır.

Mağdur, istismar eylemi sonrasındaki soruşturma ve kovuşturma aşamalarında da farklı mağduriyetler yaşayabilir. İkincil mağdur adı verilen bu durum, sosyal, psikolojik ve zihinsel travmalara neden olabilir. Mağdurun yaşamış olduğu istismar eyleminden dolayı suçlanması, aşağılanması, dışlanması, etiketlenmesi vb. gibi davranışlar da bu ikincil travmanın sebebini oluşturabilir.

İkincil mağduriyetler, istismar mağduru birey açısından, ilk mağduriyet kadar sarsıcı sonuçlar doğurabilir. Aynı kişinin, belli bir süre içinde birden çok kez istismara maruz kalması ise tekrarlanan mağduriyet olarak tanımlanır.

Hukuki olarak ensestin tanımı; “Evlenmeleri törece ve yasaca yasaklamış olan, aralarında yakın kan bağı olanlar arasındaki cinsel ilişki” şeklindedir. Üvey babalar ve birlikte yaşayan partnerler de aile üyesi sayılmakta ve bu ilişkiler de ensest olarak değerlendirilmektedir. Daha geniş bir tanımla ensest, birbirleriyle evli olanlar dışında aile üyeleri arasındaki sözlü-sözsüz, fiziksel, görsel her türden cinsel içerikli davranış olarak ifade edilmektedir.

Bir çocuğun bir yetişkin ya da başka bir çocuk tarafından zarar görmesine sebep olabilecek bir eyleme maruz bırakılması çocuğun istismarıdır. İstismar fiziksel, cinsel ve duygusal olarak gerçekleşebilir ya da bir çocuk birden fazla istismar türüne maruz kalabilir.

İhmal ise; ‘bir çocuğun temel ihtiyaçlarının -süreklilik gösteren bir şekilde- karşılanmaması durumu’ olarak tanımlanır.

Fiziksel ihmal, ebeveyn veya bakım verenin çocuğun yemek, korunmak, temizlik, giyim, sağlık gibi temel ihtiyaçlarını karşılamaması durumudur.

Duygusal ihmal, ebeveyn veya bakım verenin çocuğun sıcaklık görme, teşvik etme ve destekleme gibi duygusal ihtiyaçlarını karşılamaması durumudur.

Eğitim ihmali, ebeveyn veya bakım verenin, çocuğu alması gereken yaşına ve kapasitesine uygun eğitimlerden mahrum bırakması durumudur.

İhmal ve istismar mağduru çocukların yaşamları boyunca karşılaşma ihtimallerinin diğer çocuklara oranla daha yüksek olduğu durumlar, aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Zayıf fiziksel sağlık (kronik yorgunluk, zayıf bağışıklık sistemi, hipertansiyon, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, obezite vb)
• Zayıf duygusal ve zihinsel sağlık ( depresyon, anksiyete, yeme bozuklukları, intihar eğilimi ve teşebbüsleri, travma sonrası stres bozukluğu vb)
• Sosyal zorluklar: (bakım verenlerle güvensiz bağlanma geliştirme kaynaklı olarak çocukluk ve ergenlikte akranlarla, yetişkinlikte de karşı cinsle güvene dayalı ilişki kuramama vb)
• Bilişsel fonksiyon bozuklukları: dikkat toplama, soyut akıl yürütme, dil gelişimi, sorun çözme becerilerinde bozukluklar ve buna bağlı olarak düşük akademik başarı ve okul performansı vb)
• Sağlığı riske atıcı davranışlar: (fazla sayıda cinsel partner, küçük yaşta cinsel deneyim, ergen hamileliği, alkol ve uyuşturucu kullanımı vb)

• Davranış sorunları: (öfke kontrolünde sorunlar, çocuk yaşta suça karışma eğilimi, yetişkinlikte suç işleme, şiddet davranışları vb)

İhmal ve istismar mağduru çocuklarla iletişimde dikkat edilmesi gereken bazı temel noktalar şunlardır;

• Öncelikle çocuğun kendini güvende ve olabildiğince rahat hissetmesini sağlamak,
• Çocuğun görüntüsü, yaşadıkları ya da söyledikleri karşısında aşırı duygusal tepkiler vermemek,

• Çocuğa karşı dürüst olmak, çocuğun herhangi bir özel isteği ya da endişesi varsa konuyla ilgilenilip halledileceğinin söylenmesi.

Çocuğa yönelik fiziksel istismara dair kuşku bulunan durumlarda sosyal çalışmacının ilk aşamada dikkat etmesi gereken hususlar şunlardır:

• Fiziksel İstismarı Tespit Etme
• Cinsel İstismarı Tespit Etme

Hastanelerde, istismar mağdurlarının tespiti ve onlara yapılacak müdahalelere ilişkin doktor, hemşire, sosyal çalışmacı ve psikologlardan kurulu bir ekip oluşturulması son derece önemlidir. Bu ekip içinden çocukla görüşme yapacak kişinin şu alanlarda yetkin olması beklenir;

• Genel çocuk gelişimi bilgisi (çocuğun gelişim evresi özelliklerine göre soru sormak, çocuğun ifadelerini doğru anlamak ve çocuğun gelişim evresiyle cinsel bilgisi arasında doğru orantı olup olmadığını tespit edebilmek için),
• İstismar mağduruyla görüşme teknikleri,
• İstismarın çocuklar üzerindeki etkileri (çocuğun fiziksel ve davranışsal olarak bu yönde verebileceği ipuçlarını okuyabilmek için),
• Çocukla yakınlık ve uyum yakalayabilme becerisi.

Ülkemizde son dönemlerde cinsel istismar mağduru çocuklara uzmanlaşmış bir şekilde müdahale edilebilmesi amacıyla Çocuk İzlem Merkezleri (ÇİM) kurulmaya başlanmıştır. Mağdur çocuk ÇİM bulunan bir ilde yaşıyorsa, muayenesinin ÇİM’de gerçekleştirilmesi ve beyanlarının da buralarda çalışan uzmanlar tarafından alınması için doğrudan ÇİM’e yönlendirilmeleri gerekmektedir.

Cinsel istismar mağduru bir çocuğun hastaneye başvurmasından sonra yapılması gerekenler aşağıdaki gibidir:

• Çocuğun muayenesi sırasında yanında mutlaka çocuğun güvendiği bir yetişkin bulunmalıdır.
• Muayene için çocuktan ve ailesinden yazılı onay alınmalıdır.
• İstismardan sonraki ilk 72 saat, fiziksel bulgular için önemlidir. Bunun için çocuk hemen değerlendirilmeli, üzerindeki kıyafetler kâğıt bir torbaya konularak adli tıp kurumuna gönderilmelidir.
• Çocuğa ali tıp kurumu tarafından muayene edilmeden önce yıkanmaması gerektiği hatırlatılmalıdır.

• İnceleme sırasında vücutta görülen yaralar ayrıntılı şekilde kaydedilmeli, mümkünse fotoğraflanmalıdır. Ancak vücutta herhangi bir yara ya da iz gözlemlenmiyorsa da bu, çocuğun söylemlerinin yanlış olduğu şeklinde yorumlanmamalıdır; zira her istismar fiziksel iz bırakmayabilir.

Cinsel istismardan şüphelenilen vakalarda ilk görüşmede öncelikle aşağıdaki noktaların aydınlatılması gerekmektedir:

• İstismar hakkında ilk bilgi veren kimdir?
• Çocuk istismarla ilgili neler söylemektedir? Yaşadıklarına ilişkin verdiği bilgiler, yaşıyla orantılı mıdır?
• Çocuk olayın nerede gerçekleştiğini söylemektedir?
• Olayın bir yanlış anlaşılma olması ihtimali mevcut mudur?

kadının fiziksel, ruhsal, cinsel, toplumsal ve ekonomik yönden zarar görmesine sebep olan her türlü tutum ve davranışı içerir. “Doğrudan kadınlara, yalnızca kadın oldukları için uygulanan veya orantısız şekilde kadınları etkileyen şiddet” kadına yönelik cinsiyete dayalı şiddet olarak tanımlanmaktadır.

Kadınlara yönelik şiddet genel olarak fiziksel ve cinsel temalıdır. Kadınlar en çok eş, baba ve kardeş gibi birinci derece yakınlarından şiddet görürler. Evlilik içinde kadınlara yönelik şiddet genellikle gebelik döneminde başlar ya da artış gösterir. Kadına yönelik şiddete ilişkin bazı eylemler;

• Aile içi şiddet (birlikte yaşanan baba, kardeş, eş gibi erkeklerin uyguladığı ve fiziksel, duygusal, cinsel içerikli olabilen şiddettir)
• Namus cinayetleri
• Cinsel şiddet
• Zorla ve erken evlendirme
• İnsan ticaretidir

Kadınlara yönelik şiddetin ve cinsel istismarın sağlık açısından pek çok istenmeyen sonuç doğurduğu bilinmektedir. Bunlar;

• Ölüm
• Fiziksel yaralanmalar
• İstenmeyen gebelik ve istenmeyen kürtaj
• Cinsel yolla bulaşan AIDS gibi hastalıklar
• Depresyon, travma sonrası depresyon bozukluğu gibi psikolojik sorunlar
• İçki, uyuşturucu gibi zararlı madde kullanımı
• Yeme bozuklukları
• Şiddetle doğrudan ilişkili olarak işitme kaybı, diş kaybı, kemik kırıklıkları, çürüklerdir

Kadınların maruz kaldıkları şiddetin ailelerine ve tüm topluma etkide bulunduğu açıktır. Örneğin annenin şiddete ve farklı istismarla uğradığı evde büyüyen ve şiddete tanık olan çocukların;

• Kendilerine zarar verme davranışı sergilemeye eğilimli oldukları
• Sağlık hizmetlerine ulaşmada zorluk yaşadıkları
• Duygusal, davranışsal sorunlar yaşadıkları
• Bu sorunlarla ilişkili olarak düzgün şekilde sosyalleşemedikleri ve okul yaşantısına uyum sağlayamadıkları, dolayısıyla akademik başarılarının düştüğü
• Ergenlik döneminde tütün ve alkol bağımlılığı ile madde kullanımına eğilimli olduklarını gösteren pek çok çalışma bulunmaktadır.

Kadın mağdur ile görüşmede aşağıdaki konular dikkate alınmalıdır:

• Öncelikle mağdur kadının güvenli bir ortamda olduğundan, hayati tehlike altında olmadığından emin olunması gerekmektedir.
• Görüşme özel bir odada yapılmalıdır. Gizlilik ve güvenliğinin sağlandığına ilişkin bilgi de mağdurla paylaşılmalıdır.
• Sakin, mağduru destekleyici bir duruş sergilenmelidir. Bunun yanında mağdurun anlattıklarına karşı küçümseyen, yargılayan, acıyan bir tavır takınılmamalıdır.
• Mağdurun görüşme boyunca sergileyebileceği duygu dalgalanmaları anlayışla ve sükûnetle karşılamalıdır.
• Mağdurla görüşen uzman, kendini tanıtmalı ve sağlık kuruluşu içindeki görevini açıklamalıdır

Kadın şiddet veya istismar mağdurlarıyla çalışırken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar şunlardır;

• Kadınlar uğradıkları şiddetin sebebinin kendi davranışları olduğuna ya da şiddeti hak ettiklerine inanıp bu fikri savunabilirler. Bu uzun süre şiddet ve aşağılanma eylemlerine maruz kalma sonucunda kişinin kendini değersiz hissetmeye başlamasının sonucu ortaya çıkan bir ruh durumudur. Bu durumdaki kadınlara, şiddeti meşru kılacak bir davranışın olmadığı, şiddetin hukuki cezası olan bir suç olduğu hatırlatılmalıdır.
• Kadınlara yalnız olmadıkları, şiddetin toplum içinde pek çok kadını etkilediği ve yaygın bir durum olduğu hatırlatılmalı; aile içi şiddet dinamikleri ve türleriyle ilgili bilgi verilmelidir.
• Müdahalenin ilk aşamalarında eğer varsa çocukların durumu, onların tehlike altında olup olmadıkları değerlendirilmelidir. Çocukların zarar görmesi ihtimali bulunuyorsa bu konuda acilen çalışmalar yapılmalıdır.

Şiddet mağduru kadına ilgili müdahale geliştiren sosyal çalışmacılar aşağıda sıralanan aşamalarla mağdura müdahale etmelidirler;

• Müracaatçının tanımlanması
• Müracaatçının sosyal ve kültürel çevresinin tanımlanması
• Müracaatçının sorununun tanımlanması (mikro, mezzo ve makro düzeylerde)
• Müracaatçının sorunları ve ihtiyaçlarının tanımlanması
• Müdahale sürecinde değerlendirilmek üzere müracaatçının kendisinin, ailesinin ve dâhil olduğu toplumsal grubun güçleri ve kaynakları.

Özellikle uzun süreli şiddete maruz kalan müracaatçılarla ilgili olarak bir ‘acil durum planı’ oluşturulması gerekliliktir. Bu plan içinde; müracaatçının yanı sıra acil durumlarda ulaşılabilecek aile üyelerinin, arkadaşlarının iletişim bilgileri, Acil bir durumda müracaatçının başvurabileceği kadın sığınma evi gibi yerlerin bilgisi, Kadına yönelik şiddet konusunda çalışan ve hukuki, maddi destek verebilecek sivil toplum kuruluşlarına ilişkin iletişim bilgileri yer almalıdır. Şiddet mağduru kadınlara yalnız olmadıkları, güvende olmaları için pek çok uzmanın devrede olduğunun hatırlatılması yerinde bir müdahale olacaktır.

İhmal ya da istismara uğradığı şüphesi taşınan yaşlı bireye aşağıdaki sorular yöneltilebilir;

• Gün içinde neler yaptığını, bir gününün nasıl geçtiği: Böylece yaşlının günlük yaşamını sürdürmek için ne kadar yardım aldığını, ona kimlerin yardımcı olduğunu, en çok kimlerle temas ettiğini öğrenebilirsiniz.
• Kendisine verilen bakımla ilgili ne tür beklentileri olduğu: “Sana istediğin her şeyi veriyor mu?”, “Vaktinde geliyor mu?”, “Seni uzun süre yalnız bırakıyor mu?”, “Yemeklerini ve ilaçlarını vaktinde veriyor mu” gibi. Bu sorular, olası bir ihmale ilişkin ipuçları verebilecektir.
• Son dönemde aile içinde büyük bir sorunun yaşanıp yaşanmadığı: “Aile içinde sizi endişelendiren bir şey var mı?”
• Aile içinde alkol veya madde bağımlılığı, hastalık, davranış bozuklukları gibi sorunların olup olmadığı: “Oğlunuzun bu davranışları sizi endişelendiriyor mu?”, “Onunla aynı evde bulunmaktan çekiniyor musunuz?”, “Sizin evinizde olması size nasıl hissettiriyor?”
• İhmal, istismar, kasti olarak yaşanmış ev içi kazalar olup olmadığı: “Beraber yemek yiyor musunuz?”, “Size nasıl davranıyor?”, “Hiç canınızı acıttığı oluyor mu?”, “Size hiç bağırdı mı ya da vurdu mu?”

• Yanıklar
• Vücutta gözlemlenen kesikler, açık yaralar ve yara izleri
• İyileşmekte olan ama hiç tedavi görmediği anlaşılan yaralar ve hasarlar
• Kırık veya çatlak gözlük, gözlük çerçevesi
• Bakım verenle yalnız kalmak istememe
• Bakım verenin, yaşlının kimseyle görüşmesini istememesi
• Kemiklerde kırık, burkulma olması
• Yaşlı bireyin, şiddet gördüğünü söylemesi

• Yaşlının üzgün, sessiz olması; kimseyle görüşmek istememesi, içine kapanması
• Isırma, sallanma gibi olağandışı davranışlar sergilemesi
• Kendisine kötü davranıldığını söylemesi

• Genital bölgede ya da göğüslerde yaralar ve morluklar
• Açıklanamayan cinsel yolla bulaşan hastalık tespiti; vajinal ya da anal kanama
• İç çamaşırında kan lekesi
• Yaşlı bireyin cinsel istismara uğradığını söylemesi

• Tedavi edilmemiş sağlık sorunları
• Sıvı yetersizliği, gıda yetersizliği
• Hijyen sorunları
• Yaşlı bireyin ihmal edildiğini söylemesi

Yaşlı mağdurla istismar hakkında görüşme yapan uzmanların dikkat etmesi gereken noktalar şunlardır;

• Yaşlılar duygusal olarak kırılgan olabilirler. Bu hassasiyetlerine dikkat edilmelidir. Ancak bu hassasiyet dozunun iyi ayarlanması gerekir. Yaşından dolayı bireylere yetersiz ya da muhtaç kişiler gibi davranılmaması, otonom karar alma özgürlüklerine saygı duyulması gerekmektedir.
• Yaşlı mağdurun, özellikle kendisine bakım veren kişilerle ilgili iddiaları konuşma konusunda çekinceleri olabilir. Bu konuda rahatlatılmaları, güven hissetmeleri sağlanmalıdır.
• Herhangi bir sağlık sorunları varsa buna dikkat edilmeli, duygusal ve fiziksel açıdan yorucu süre ve yaklaşım ayarlamalarından kaçınılmalıdır.
• Yaşlının hareket etme, düşünme, konuşma gibi yetileri yavaşlamış olabilir. Bu gibi durumlar gözlemleniyorsa sabırlı olunmalı, bu sükûnet yaşlı bireye de hissettirilmelidir.
• Yaşlının istismarı birlikte hastaneye geldiği bir kişi tarafından gerçekleştiriliyor olabilir. Bu yüzden yaşlıyla görüşmenin yalnız yapılması, ancak yaşlı birey kendisi talep ederse görüşmeye bir yakınının katılımına izin verilmelidir.

Engelli bireylerin istismara yoğun şekilde uğramalarının sebepleri şunlardır;

• Uzun süreli bakım ihtiyacı
• Fiziksel olarak kendini koruyamama, bu sebeple özellikle kamuya açık alanlarda da istismara karşı koyamama
• Sosyal anlamda yalnızlık ve suistimale açık olma
• İstismarcıların engelli bireylere yönelik saldırılarının anlaşılmayacağını düşünmeleri, bu yüzden hedef olarak engelli bireyleri seçmeleri
• Engelli bireyin normal ve sağlıklı bir sosyal ilişki ile, istismar arasındaki farkı anlayabilecek zihinsel melekelere ya da eğitime sahip olmaması; bununla ilişkili olarak da kendisine yapılan davranıştaki yanlışlığı fark edememe riski

Öncelikle çeşitli engellilikleri olan bireylerle iletişim kurarken karşılaşılabilecek iletişim ihtiyaçlarını doğru belirlemek gerekmektedir. Aşağıda böyle durumlara yönelik iletişim davranışları sıralanmıştır;

• Doğrudan istismar kurbanı olan kişinin yüzüne bakın. Göz temasını kaçırırsanız gerginlik artabilir.
• Engelli bireye, onunla nasıl iletişim kurarsanız daha iyi anlaşabileceğinizi sorabilirsiniz.
• Kişinin fiziksel olarak gözle görünür bir engeli varsa engelli organa gözünüzü dikip bakmayın ya da merhamet, acıma gibi ifadeler sergilemeyin.
• Engelli bireye yönelik olarak, engeliyle yaşamak konusunda gösterdiği cesaret ve azme hayran olduğunuz şeklinde cümleler kurmayın.
• Konuşma bozukluğu, işitme ya da görme engeli olan bireyleri zihinsel engelli olarak algılamayın ya da bu şekilde iletişim stratejileri geliştirmeyin.
• Aynı soruları tekrar tekrar sorma gerekliliğini ortadan kaldırmak amacıyla ses kaydı yapın veya göz temasını kesmemeye dikkat ederek not alın.

• İşitme kaybı olan bireyle konuşmaya başlamadan önce dikkatinin sizde olduğundan emin olun. Yüzünüze bakması ve sizinle iletişime geçmesi için hafifçe omzuna dokunabilir ya da yüzünüze doğru el sallayabilirsiniz.
• İşitme sorunları yaşayan birey dudak okuyor olabilir; bu sebeple doğrudan yüzüne bakarak, kelimeleri yavaş yavaş ve heceleyerek söyleyin.
• Bulunduğunuz odada yüzünüze gölge düşmesini engelleyecek bir gölge ya da ışığın olmadığından emin olun. Bu tür bir ışık ya da gölge, dudaklarınızın okunmasına engel olabilir.
• Konuşurken bir şeyler yemeyin, sakız çiğnemeyin ya da sigara içmeyin.
• Konuşma boyunca geri plandan gelebilecek sesleri en az seviyeye indirin. Kapıyı kapatın, telefonun sesini kısın.
• Bağırmadan, normal ses tonunuzla konuşun.
• Eğer öğrenmek istediğiniz bilgi için yeterliyse kapalı uçlu sorular sorun (evet/hayır)
• Mağduru, vücut dilini ve mimiklerini kullanmaya teşvik edin “nasıl olduğunu gösterebilir misin?”
• Eğer kişi, söylediğiniz bir şeyi anlamakta zorluk çekiyorsa, farklı şekilde anlatmaya çalışın.
• Konuşurken mimiklerinizi kullanmaya özen gösterin.
• Bunun yanı sıra gerekli gördüğünüz aşamalarda; anlamı içerecek önemli kelimeleri bir yere yazın; gerekli noktalarda çizim yapın; fotoğraf, harita, takvim gibi materyaller kullanın. Ayrıca mağdurun anlattıklarını doğru anladığınızdan emin olmak için ondan da yazmasını, çizmesini ya da materyaller kullanmasını isteyebilirsiniz.

• Görme engeli olan birey odanıza girdiğinde öncelikle orada olduğunuzu sözel olarak ifade edin.
• Elinizi uzatarak oturacağı yeri bulmasına yardım edebilirsiniz.
• Odada sizden başka birileri varsa, onların varlığı, kim oldukları ve odada nerede oturduklarına ilişkin bilgi verin.
• Normal ses tonunuz ve konuşma hızınızla konuşun. Görme engelli bir birey, siz konuşmaktayken size doğru hareketlenirse konuşmayı durdurmayın. Çünkü kişi o an, yönünü bulmak için sesinizi kullanıyor.
• Doğrudan görme engeli olan bireye hitap ederek konuşun. Ortamda bulunan 3.bir kişi üzerinden irtibat kurmaya çalışmayın.
• Eğer odadan bir süre ayrılmanız gerekirse, bununla ilgili de bilgi verin.

• Anlayışlı, sıcak, sakin, arkadaşça, sabırlı ve samimi şekilde davranmaya özen gösterin.
• Bazen, zihinsel engeli bireyin sizi ciddiye almadığını ya da söylediklerinizle ilgilenmediğini düşündüren davranışlarını gözlemleyebilirsiniz. Oysa bu farklı tepkiler ya da iletişim biçiminin sebebi, zihinsel yavaşlığın doğrudan bir sonucudur.
• Hızlı ve yoğun sorular sormayın, uzun cümleler kurmayın. Bunlar iletişim kurmaya çalıştığınız bireyin kafasını daha da çok karıştırır. Yavaş yavaş ve sakince konuşun; kolay anlaşılacak kelimeler kullanın. Teknik terimlerden kaçının.
• Zihinsel geriliğin derecesine bağlı olarak, mağdurun bakımından sorumlu olan kişinin de odada hazır bulunması gerekebilir. Buna yönelik değerlendirmeyi ihmal etmeyin.