Değişimi yaşayan ilk endüstriler, bilgisayar, kitap, CD, seyahat ve finans hizmetleri gibi düşük temas endüstrileri olmuştur. Ancak şu anda giyim, ayakkabı, bakkaliye gibi yüksek endüstrileri bile etkiyi hissettirmektedir.

 Günümüz tüketicisi, elektronik yöntemleri, geleneksel ortamla karşılaştırdıklarında alışverişin zenginliği açısından zayıf alternatif olarak değerlendirmektedir. Yaygın erişim, daha hızlı bağlantı kurabilme ve yazılımdaki ilerlemeler, elektronik ortamı gittikçe daha gerçekçi, teşvik edici ve kullanıcı dostu kılmaktadır.

 İnternetin ticari hayatta kullanılmaya başladığı ilk dönemlerde, ürün ve hizmetlerin satışı için yeni bir kanal olarak düşünülmüş, daha sonraki süreçlerde ise tedarikten müşteri hizmetlerine kadar geçen süreçlerde elektronik ortam yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu dönemde ise yaygın düşünce, elektronik ortamın geleneksel perakendecilik işlevini ortadan kaldırmaya yönelik bir tehdit olarak algılanmasıdır.

  Elektronik perakendeciliğin başlangıcı 1979- Michael Aldrich-"Teleputer"ın icadı ve elektronik alışverişin başlamasıyla gerçekleşmiştir.

  Elektronik alışveriş yapan tüketicilerin sayısı, 1990’lı yılların ortalarında e-ticaretin başlamasıyla her yıl belirli bir düzeyde artış göstermiştir. Tüketici sayısındaki bu artış tek başına elektronik perakendeciliği açıklamaya yeterli gibi gözükse de, zaman baskısı ve kolay alışveriş gibi seçeneklerde elektronik perakendeciliğin gelişmesini etkilemiştir.

 Son yıllarda özellikle ABD’de ortaya çıkan ve batı toplumlarında hızla yerleşmeye başlayan yeni yaşam biçimi (içe kapanık, zamanını büyük çoğunluğunu evde ve işte geçirme, televizyon ve bilgisayarı çok kullanan, sosyal ilişkileri düşük tüketici tipi), geleneksel yöntemlerle alışveriş yapan tüketicilere alternatif olarak farklı yapıda ve özelliklerde tüketici tipini ortaya çıkarmıştır. Bu tüketici tipi geleneksel alışverişten ziyade elektronik ortamı tercih eden bir gruptur.

 BCG raporunda, 2010 için 2 milyar dolar olarak hesaplanan Türkiye’deki elektronik perakende satışlarının ise 2016’da 9 milyar dolara çıkacağı tahmin edilmektedir.

 Perakendecilik, ürünlerin nihai tüketicin kişisel ve ailevi ihtiyaçlarını karşılamak üzere tüketeceği ya da kullanacağı mal ve hizmetlerin satışına yönelik faaliyetlerin bütünüdür.

 Elektronik ticaretin 1980’li yılların ikinci yarısında ortaya çıkmasına bağlı olmasına rağmen, internet üzerinden elektronik ticaretin ilk uygulaması 1994 yılında yapılmıştır.

  Perakendecilik sektörü açısından değerlendirdiğimizde günümüz dünyasında rekabet ortamında önde olabilmek, ancak müşteri beklentilerini daha iyi anlamak ve daha iyi karşılamakla mümkündür.

 Geleneksel perakendeciliğe rakip ve aynı zamanda bir alternatif bir seçenek olan elektronik perakendecilik, “tüketicilerin kişisel veya aileleri için internet veya diğer elektronik kanallar aracılığıyla mal veya hizmetlerin satışı” olarak tanımlanmaktadır.

 1990’ların ortalarına geri dönülecek olursa, tüketiciler elektronik alışveriş deneyimine başladıkları zaman, araştırma şirketleri, ticaret grupları, akademisyenler ve diğerler gruplar; elektronik perakendeciliğin tüm perakende satışlarının önemli bir kısmını temsil edeceğini ileri sürdüler. Ancak 1990 yılların sonlarında ve 2000 yılların başlarında dot.com için yapılan tahminler tutmadı.

 Arama motorları sayesinde, insanları yaptıkları aramaya göre yönlendirme şansı elde edilince, elektronik ticaret şirketleri, sattıkları ürünlerle ilgili olarak internet kullanıcısının arama sonucunda karşısına çıkabilme veya kullanıcının taradığı sayfanın üstünde veya altında, çıkabilecek reklâm verme olanağına sahip olmuşlardır.

 Başlangıçta, elektronik perakendeciliğin doğasında ortaya çıkan yenilik süreci nedeniyle dağıtım kanalı, sistem ve davranışlarda bir tehdit olarak algılanmıştır.

 Perakendeci mağazasında sunduğu hizmete ek olarak bir web sitesi oluşturabilir veya bilgi vermek ister veya satışlarını arttırmak için web sitesinden satış yapar veya müşterilerinden gelecek olan geri bildirime ihtiyaç duyar veya müşterilerle interaktif bir iletişim kurmak isteyebilir.

 Elektronik perakendeciliğinin bu hızlı büyüme sürecine girmesindeki temel etkileri şöyle sıralamak mümkündür: • Bilgisayar ve internet kullanım oranındaki artış • Çevrimiçi alışverişin sağladığı faydalar • Çevrimiçi hizmetlerdeki güvenlik sistemlerinin gelişmesi • İşyerlerinde bilgisayar kullanımının yaygınlaşması • Yaşam tarzlarında yaşanan değişiklikler

 Elektronik perakendecilikte gözlemlenen sınırlılıklar şunlardır: • Deneyim eksikliği • Kişilerarası güven eksikliği • Sürekli memnuniyet eksikliği • Yüksek taşıma maliyeti • Düşük müşteri hizmeti • Gizlilik ve güvenlik eksikliği • Yüksek ölçek ekonomisi • Zayıf lojistik • Deneyim eksikliği • Mağaza alışveriş deneyim eksikliği

 Elektronik perakende pazarının gelişmesinde etkili olan faktörlerden başlıcaları şunlardır: • Ürün kategorisi • Bilgiye erişim • Fiyat bilgisi girişi • Yenilik • Erişim olanağı • Uygunluk

 İş modeli perakendecinin gelir ve kar elde etmek, yatırımın geri dönüşünü sağlamak için gerçekleştireceği tüm faaliyetleri, stratejileri, yönetimin işlevlerini planlaması ve kilit iş süreçlerinin belirlenmesi olarak tanımlanabilir.

  Elektronik iş modeli, iş modeli tanımına ek olarak iş süreçlerini bilgisayar, mobil iletişim cihazları, bilişim ve ağ teknolojileri kullanarak sahibine ve kullanıcısına değer yaratacak şekilde tasarlamaktır.

 Başlangıçta elektronik perakendeci iş modeli; tüketiciler e-perakendecinin ürün karmasına nasıl ulaşacağını ortaya koyan dağıtım kanalları tarafından kategorize edilebilir. İkinci olarak, iş modeli perakendecilerin satış faaliyetlerini yürütmede kullandıkları gelir akışı açısından sınıflandırılmaktadır.

  Dağıtım temelli iş modelleri şunlardır: • Elektronik perakendeciler • Geleneksel perakendeciler • Doğrudan perakendeciler • Melez perakendeciler

 Elektronik perakendeciler ürün ve fiyat karşılaştırmaları gibi geleneksel perakendecilerin daha önceden sınırlandırdığı perakendecilik faaliyetlerinde elektronik ortamı kullanırlar.

 Melez perakendeciler üçe ayrılır. Bunlar: • Tıklama ve tuğla perakendeciler • Katalog perakendecileri • Elektronik perakendeciler

 Halen internet üzerinde görülen temel sanal alışveriş modelleri şunlardır: • Sanal mağaza modeli • Sanal alışveriş merkezi modeli • Alışveriş portalı modeli • Sanal komisyoncu modeli • Ters açık artırma modeli

Tüketici merkezli elektronik perakende iş modellerinde elektronik perakendeciler tarafından sıklıkla gelir sağlama amaçları temel alınarak bir sınıflandırma yapılmaktadır. Gelir temelli iş modelleri, müşterilerden gelen gelir şeklinde doğrudan yarar sağlar.

  Elektronik perakendeciler gelirlerini elde etme amaçlarına göre dört grupta sınıflandırılabilirler. Bu gruplar: • Reklam temelli elektronik perakendeciler • Ticari mal satışı yapan elektronik perakendeciler • İşlemlerden gelir sağlayan elektronik perakendeciler • Üyelik temelli gelir elde eden elektronik perakendeciler 

 Konumlandırma, tüketicilerin elektronik perakendecinin önemli özelliklerine göre tanımlaması ve rakip elektronik perakendecilere göre tüketicilerin zihninde kapladığı yerin belirlenmesidir.

 Konumlandırma, geleneksel mağazaların imajını (lüks, indirimli mağaza gibi) oluşturmada görünüm ve yer önemli iken, elektronik ortama ilk giren perakendecilerin çoğu düşük fiyatlı olarak kendini konumlandırmaktadır.

 Fiziksel mağazalar için genellikle performans değerlendirme kriterleri; brüt kar marjı, aktif karlılığı -tüm performansı değerlendirmede kullanılan kriterler, brüt kar marjı, yatırımın geri dönüş oranı; satışı değerlendirmek için ise; metrekare ve çalışan başına satış miktarı gibi kriterler kullanılır.

 Elektronik perakendeciler web sitesini ziyaret eden kişi sayısı, ziyaret edenlerin sipariş sayısı, müşteri başına ortalama harcama, ortalama sipariş büyüklüğü, tekrarlanan satın alma oranları gibi performans kriterlerini kullanmaktadırlar.

 Eleştirmenler elektronik perakendecilerin tüm performans verilerini halka açıklanmadığını ve müşteri istatistikleri açısından şaşırtıcı önemli performans değerleri kamu tarafından kolay bir şekilde kabul edilmediğini belirtmektedirler.

 Elektronik perakendeciler müşteri edinme ve gerçekleştirme maliyetlerinin son derece yüksek olduğunu tahmin etmektedirler. Uzmanlar, müşteri sipariş büyüklüğündeki bir artış ile bu maliyetlerin yarıya indiğini ve tekrar satın almaların ise elektronik perakendeci karlılığını artırdığını ortaya koymuştur.

 Elektronik perakendeciliğin, geleneksel perakendecilerle rekabet halinde olması ve elektronik perakendeciliğin öğrenme eğrilerinin hızlı olma yeteneği gibi faktörlere bağlı olarak hız kazanması ile pazar payının belirli oranda genişlemesine neden olmaktadır.

  Elektronik perakendeciler tarafından ortaya çıkan rekabetin pozitif etkisi tüketicilere büyük seçeneklerin sunulması ve böylece artan tüketici mutluluğu perakendecilik sektöründeki ekonomik verimliliği içine almaktadır.

  İnternet başka bir dağıtım kanalı olarak görünmesi nedeniyle, üreticiler, toptancılar ve perakendeciler arasında dağıtım kanalında artan bir çatışma yaşanmaktadır. Üreticiler ve tedarikçiler bir kanal olarak interneti seçenekleri arasına eklediklerinde, mevcut perakendeciler kendi aralarında ve aracılar arasında yeni bir rekabetle karşı karşıya kalmaktadırlar.

 Elektronik perakendeciler tarafından tahsil edilen fiyatların şeffaflığı, rekabet üzerinde yaygın bir etki oluşturmaktadır. Elektronik alışveriş yapan tüketici satın alacağı ürünü geleneksel ortama göre daha çabuk karşılaştırma imkânına sahiptir. Bu yüzden elektronik alışverişte fiyat duyarlılığı yüksektir. Bunu kolaylaştıran bir mekanizmada arama motorları elektronik perakendecilerle birlikte çalışarak fiyat rekabetini ortaya çıkarmaktadır.

 Tüketiciler geleneksel perakendecilerden de ürün satın alacakları zaman fiyat karşılaştırması yapmak için interneti kullanmaktadır. Bu yüzden fiyat rekabeti sadece geleneksel perakendeciler veya sadece elektronik perakendecilerin kendi arasında değil birbirleri arasında da çıkmaktadır.

  Standardizasyon ve güçlü marka imajı tüketicilerin değerlendirme ve satın alma riskini azaltır. Ancak güçlü markalar olumsuz deneyimlerin ortadan kalkmasına yardımcı olur. Bu tür firmalardan satın alma boyut, renk, kalite ve tüketici hizmetleri açısından ne istediğini bilen tüketiciler için düşük risklidir.

 İnternet üreticiler ve perakendeciler için dağıtımın yeni kanalını açmıştır, böylece tüketiciler için kanal seçenekleri artmıştır. Kişiselleştirilmiş alışveriş deneyimi ve hizmetler için internetin kullanımı tüketiciler için büyük seçenek sunmuştur. Bu seçeneklerin artış göstermesi ile perakendeciler arasında yaşanan rekabet tüketicilerin aleyhine olmuştur. Ek olarak, satın almak istenilen ürün ve marka, özellikleri yönelik kullanıcı görüşleri, mevcut modellerin performansı, farklı perakendecilerin fiyatları, perakende hizmetin değerlendirilmesi ve farklı perakendecilerin ürün mevcudiyeti gibi birçok ek bilgiler kamuya açık alanda P  elde edilebilmektedir. Böylece tüketici alışveriş sürecinde perakendecileri kontrol etme şansını yakalamaktadır. Tüketici seçeneklerinin artması, bilgi ve kontrol faktörlerin tüketicilerin eline geçmesi büyük tüketici egemenliğini ortaya çıkarmıştır. 

 Elektronik perakende karması tüketiciler için değer yaratmaya çalışan elektronik perakendecilerin kullandıkları araç ve tekniklerin karışımı için kullanılan bir terimdir.

 Pazarlama karma elemanları McCarthy’nin (1960) geliştirdiği ve 4P olarak bilinen ürün, fiyat, dağıtım ve tutundurma geniş çapta bilinmektedir.

 Pazarlama karması değerlendirilirken yukarıda sayılan 4P değerlendirilirken de tüketiciler için ifade ettiği anlam ile pazarlamacılar açısından ifade ettiği anlam arasında da farklılıklar bulunmaktadır. Örneğin tüketiciler elde ettikleri mal ve hizmetlerle aslında elde etmek istedikleri faydayı düşünürken, pazarlama yöneticileri ise, tüketicilerin beklentilerine uygun nitelik, özelliklere uygun bir tasarıma ağırlık verirler.

Elektronik perakendeciliğin 7C’si şunlardır: • Tüketiciye kolaylık • Tüketiciye değer ve yarar sunma • Tüketiciye maliyeti • İletişim ve müşteri ilişkileri • Bilgisayar ve kategori yönetimi • Müşteri franchising • Müşteri bakımı ve hizmeti

 Perakendecilik sektörü için elektronik ortamda yer almanın birçok avantajı bulunmaktadır. Bunlar: • Düşük yatırım • Rahat ve kullanım kolaylığı • Müşteri etkileşimi • Kitlesel medya • Arama seçeneği • Kullanıcı dostu • Etkili fiyat karşılaştırması • Kişiselleştirilmiş ürün yerleştirme • Küresel erişim • Tutundurma çabaları

 Bu dezavantajlar: • İşletmeler, ekipman, bağlantı ve yeteneklerine yatırım yapması gerekir • Fiziksel mevcudiyet olmadığı için markalaşma ve reklam daha önemli olmaktadır • Satın alıcılar için daha düşük arama ve seçim maliyetleri düşük geri dönme anlamındadır

 Türkiye’de elektronik ticaretin gelişme trendi 2000 yılından başlamak üzere hızlı bir artış göstermekte ve bu artış tüketicilerden çok firmalardan kaynaklanmaktadır. Elektronik ticaret, internet kullanımının ucuzlaması, yaygınlaşması ve kredi kartlarının kullanımının artması, bankacılık sistemindeki yenilikler ve benzeri gelişmeler neticesinde artış trendini sürdürmektedir.

  Türkiye’deki elektronik perakendecilik iş modelleri üç grupta ele alınabilir. Bunlar: • Sadece internet üzerinde faaliyet gösteren perakendeciler • Normal olarak fiziki ortamda satış yapan firmaların kurduğu elektronik siteler • Elektronik alışveriş merkezleri

 Türkiye’nin önde gelen ilk 25 elektronik perakendecisinin %60’ı sadece e-perakende satış kanalını kullanırken, %40’ı geleneksel perakende kanallarını kullanmaya devam ediyor. Özellikle Türkiye’de bulunan Gittigidiyor.com, Markafoni.com, Trendyol.com gibi elektronik perakende satış kanalı kullanan oyuncular hızlı büyüyerek eBay, Amazon.com ve Tiger Global firmalarından yatırım sermayesi desteği aldıkları, yabancı sermaye desteğinin Türkiye e-perakende pazarının hızlı gelişiminde önemli rol oynadığı görülüyor.

 Rekabetçi e-perakende pazarında başarılı olmak için şu eğilimlerin görüleceği beklenmektedir: • Kişiselleştirilmiş alışveriş deneyimi yaratabilmek için müşteri verilerinin analiz edilmesi • Dijital mağaza içi temas noktalarının kullanılması ile satışların artırılması • Yayıncılar ile işbirliği yapılması • Amerikalı oyuncuların tehdidine karşı uluslararası pazarlara girilmesi.

Elektronik alışveriş yapan tüketicilerin sayısı, 1990’lı yılların ortalarında e-ticaretin başlamasıyla her yıl belirli bir düzeyde artış göstermiştir. Tüketici sayısındaki bu artış tek başına elektronik perakendeciliği açıklamaya yeterli gibi gözükse de, zaman baskısı ve kolay alışveriş gibi seçeneklerde elektronik perakendeciliğin gelişmesini etkilemiştir. Bunun sonucunda tüketiciler, alışveriş için ayırmaları gereken zamanı azaltacak farklı alış veriş yöntemlerine yönelmeye başlamışlardır. Bu yöntemlerden biri de elektronik alışveriştir. Elektronik perakendecilik günümüzde çok popüler bir alışveriş trendi haline gelmiştir. Ayrıca, eskiden görülerek ve dokunularak satın alınan birçok ürün çeşidi de elektronik ortamda satın alınmaya başlanmıştır. Elektronik perakendeciliğin ortaya çıkmasıyla tüketici ile üretici veya perakendeci arasında doğrudan bir bağlantı sağlanmaktadır. Böylece geleneksel alışveriş yöntemlerindeki gibi bu ilişkinin arasına bir mağaza girmemektedir. Bunların dışında kişisel bilgisayar sayısının artması, internet bağlantı maliyetinin düşmesi, TV kanallarında satış yapılması, mobil telefon teknolojisindeki gelişmeler gibi teknolojik alt yapıda elektronik perakendeciliğin gelişmesine katkılar sağlamıştır.

Geleneksel perakendeciliğe rakip ve aynı zamanda bir alternatif bir seçenek olan elektronik perakendecilik, “tüketicilerin kişisel veya aileleri için internet veya diğer elektronik kanallar aracılığıyla mal veya hizmetlerin satışı” olarak tanımlanmaktadır. Başka bir ifade ile elektronik perakendecilik, internet üzerinden elektronik olarak perakende malların satışı olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi, elektronik perakendecilik endüstriyel pazarlarda değil de tüketim ile sonuçlanacak tüketici işlemlerini içine alan elektronik işlemleri kapsamaktadır.

Elektronik perakendeciliğin bu hızlı büyüme sürecine girmesindeki temel etkileri şöyle sıralamak
mümkündür:

• Bilgisayar ve internet kullanım oranındaki artış.
• Çevrimiçi alışverişin sağladığı faydalar.
• Çevrimiçi hizmetlerdeki güvenlik sistemlerinin gelişmesi.
• İşyerlerinde bilgisayar kullanımının yaygınlaşması.
• Yaşam tarzlarında yaşanan değişiklikler. 

Elektronik perakendeciliğin gelişmesini etkileyen unsurlar yanında bunu engelleyen veya sınırlayan bazı unsurlar da mevcuttur. Bu faktörler şunlardır:

• Deneyim eksikliği
• Kişiler arası güven eksikliği
• Sürekli memnuniyet eksikliği
• Yüksek taşıma maliyeti
• Düşük müşteri hizmeti
• Gizlilik ve güvenlik eksikliği
• Yüksek ölçek ekonomisi
• İstikrarlı müşteri tabanı eksikliği
• Zayıf lojistik
• Elektronik perakendecinin deneyim eksikliği
• Mağaza alışveriş deneyim eksikliği

Düşük maliyetli perakendeci mitine karşılık,elektronik perakendecilikte iyi tasarlanmış ve iyi bir şekilde yürütülen web sitesi ve tüm sistemlerin maliyeti yıllık olarak 15-25 milyon arasında değişmektedir. Elektronik perakendecilikle ilgili olarak, dikkate alınması gereken konular arasında dağıtım sistemini son teknoloji ile desteklemek ve çalışanların yetenekli olmasına dikkat etmek kritik bir konudur. İyi oturmuş bir sistem kurulmadığı takdirde beklenilen satış hacminin altında satışın gerçekleştirilmesi kaçınılmaz olacaktır. Bunlara ek olarak, teknolojik yenilikler nedeniyle elektronik perakendeciler marka değeri yaratabilmektedirler. Elektronik ortamda yer alan geleneksel perakendeciler dot.com farkındalığı yaratmalarına rağmen, sadece elektronik ortamla faaliyete başlayan perakendeciler işe “bir sıfır” başlamaktadırlar. Ayrıca site ziyaretçilerini tüketiciye dönüştürmek için teşvikler tüketici satın alma maliyetlerine eklenmektedir. Müşteri elde tutma maliyetleri mağaza temelli perakendeciler için 50–100 dolar arasında değişmektedir. Yüksek satın alma maliyetlerinin bileşik etkileri düşük satın alma ve küçük siparişler verme miktarları ile karşılaştırıldığında birçok elektronik perakendeciyi özellikle de sadece elektronik ortamda faaliyette bulunan perakendeciler için sorgulanacak bir konudur.

Elektronik perakende iş modeli, e-ticaret iş modellerinden esinlenerek ortaya çıkmıştır. İş modeli perakendecinin gelir ve kar elde etmek, yatırımın geri dönüşünü sağlamak için gerçekleştireceği tüm faaliyetleri, stratejileri, yönetimin işlevlerini planlaması ve kilit iş süreçlerinin belirlenmesi olarak tanımlanabilir. Elektronik iş modeli ise bunlara ek olarak, iş süreçlerini bilgisayar, mobil iletişim cihazları, bilişim ve ağ teknolojileri kullanarak sahibine ve kullanıcısına değer yaratacak şekilde tasarlamaktır.

Perakendeciler genel işlevleri arasında tüketicilerin istedikleri ürünleri istedikleri yerde sunmaktır. Bu açıdan bakıldığında, geleneksel perakendeciler için lojistik, fiziksel mağaza ve potansiyel müşterilerle ilişki kurabilmek için gereklidir. Elektronik perakendeciler açısından değerlendirdiğimizde ise dağıtım, elektronik ve doğrudan perakendeciler aracılığıyla ulaşılabilir.

Webin ticari hayata girişi ile yeni bir perakendeci modeli olarak sanal perakendeciler olarak bilinen saf elektronik temelli perakendeciler ortaya çıktı. Belki en iyi bilinen elektronik perakendeci 1995’de web üzerinden kitap satışına başlayan amazondur. Elektronik perakendeciler ürün ve fiyat karşılaştırmaları gibi geleneksel perakendecilerin daha önceden sınırlandırdığı perakendecilik faaliyetlerinde elektronik ortamı kullanırlar. Bunda da başarı elde edebilmek için daha hızlı ve kolay bir biçimde tüketiciye sunum yapmaları gerekir.

Fiziksel olarak mağazaları mevcut olan perakendecilere geleneksel perakendeciler denilmektedir. Elektronik perakendecilik uygulamalarının ortaya çıkması ile mevcut var olan perakendeciler yeniden isimlendirilmek zorunda kaldılar. Elektronik perakendeciler ile geleneksel perakendeciler arasındaki önemli fark, geleneksel perakendecilerin mağazalarında tüketiciye sunacakları ürünleri önceden alıp depolamak zorunda olmasıdır. 

Doğrudan perakendeciler tüketicileri için perakende bir yer sağlayabilmek için dağıtımın farklı bir metodunu kullanır. Doğrudan perakendecilere örnek 1800’lerden beri kullanılan katalogla pazarlamadır. Sears’ın katalogla kapıdan kapıya satışı, Avon’un telefonla satışı veya 24 saat televizyonda alışveriş kanalları ile satış bu tür perakendecilere verilebilecek örneklerdir.

Bu tür perakendeciler geleneksel perakendecilerden farklı olarak hem elektronik ortamda hem de fiziksel ortamda varlık ve faaliyet göstermesine dayalı işletme stratejisi ve modeline sahiptirler. Teknosa gibi bu modeli kullanan perakendeciler hem geleneksel pazarlama yöntemlerinden hem de etkileşimli pazarlama yöntemlerinden yararlanırlar. Bu tür firmalar birçok fiziksel satış noktasının yanısıra elektronik ortamda da satış yapmaktadır.

Sanal mağaza modelinin beş temel unsuru vardır: Bunlar sırasıyla, sanal mağaza, tedarikçi, müşterinin bankası, kredi kartı çıkaran şirket ve lojistik şirketleridir. Müşteri şirketin hazırladığı alışveriş sitesine girer. Kendisine sunulan çeşitli seçenekleri dilediği gibi inceler ve alışveriş için geliştirilen yazılımları kullanarak istediği ürünleri seçer. Seçtiği ürünlerden oluşturduğu alışveriş sepetini satın almak üzere kredi kartı bilgilerini karşısına çıkan ekrana girer. Ödeme işlemini yapar ve bankadan onay istenir. Lojistik firması da iş akışına göre hazırlanan siparişi şirketin deposundan ya da tedarikçisinden alarak müşterinin sipariş sırasında belirttiği adrese teslim eder. Banka tarafından onaylanan ödeme işlemi zamanı geldiğinde şirket hesaplarına geçirilmek suretiyle alışveriş tamamlanmış olur.

Sanal alışveriş merkezleri mağaza modellerinin gelişmiş türleridir. Çeşitli şekillerde oluşturulabilir. Uygulamada sanal plazalar, sanal çarşılar, sanal marketler gibi isimlerle rastladığımız bu modelde ürün çeşidi ve marka bakımından müşteriye çok daha fazla seçenek sunulmaktadır. Çok sayıda tedarikçinin destelediği alışveriş merkezi modelinde tek bir web sitesinden çok sayıda farklı ürün ve markaya ulaşmak mümkündür.

Sanal komisyoncu olarak adlandırılan site, ikinci el ürünlerini satmak isteyen kullanıcıları bir araya getirerek daha çok açık arttırma yöntemiyle alışverişlerin gerçekleştirilmesini sağlar. Kullanıcılar siteye üye olurlar ve satmak istedikleri ürünlerle ilgili çeşitli bilgileri siteye yüklerler. Ürünlerle ilgili teknik bilgiler, ürünün durumu, iletişim ve internet altyapısı da internetin hızlı bir şekilde yayılması açısından önemlidir.

Ters açık artırma modeli, sanal alışveriş merkezi ile sanal komisyoncu modellerinin karışımı bir uygulamadır. Müşteriden işletmeye türü bir uygulama olan ters açık artırmada talebe dayalı bir fiyatlandırma modeli söz konusudur. E-tüketici siteye girerek hangi fiyatlardan hangi ürünü talep ettiğini çeşitli forma yazarak bildirir. Site bu talepleri toplar ve tedarikçilerden bu ürünleri belirtilen fiyattan sağlamaya çalışır.

Tüketici merkezli elektronik perakende iş modellerinde elektronik perakendeciler tarafından sıklıkla gelir sağlama amaçları temel alınarak bir sınıflandırma yapılmaktadır. Gelir temelli iş modelleri, müşterilerden gelen gelir şeklinde doğrudan yarar sağlar. Ancak gelir modelinin ne olacağının belirlenmesi çok önemlidir. Elektronik perakendeci sitenin trafiğinden kaynaklı bir gelir elde etmesi her web girişimcisinin aklına gelen ilk yöntemdir. Site sayfalarına reklam alarak gelir elde etmek de bir model olarak düşünülmektedir, ancak bunun kolay olmadığı bilinir. Kısaca, elektronik perakendeciler gelirlerini elde etme amaçlarına göre dört grupta sınıflandırılabilirler. Bu iş modelleri; reklam temelli, satış, ücretsiz işlem ve üyelik sistemidir.

Perakendeci kendi web sitesinde reklam vermek isteyenlere alan yaratarak gelir elde eder. İnternetin orijinal gelir modeli olarak Yahoo gibi portallar web sayfalarında reklam yeri için üçüncü taraflardan sabit bir yer ücreti veya web sitelerine konulan reklamın tıklanma oranına göre ücret talep ederler. DoubleClick gibi organizasyonlar pazarlama kararları için elektronik perakendecilere sitenin trafiğini sağlamak ve bilgisayara yerleştirilen çerez (cookie) adı verilen metin dosyası sayesinde web sitesinin kullanıcılarının o siteyi ziyaret ettiğinde web sunucusuna bildirerek sitenin trafiğini izlemektedir. Bu konu ile ilgili etik tartışmalar devam etmektedir. Çünkü çoğu internet kullanıcısı kendi bilgilerinin ticari amaçla kullanılmasından rahatsız olabilmektedir.

Bu iş modelinin özü gereği, bu sitelerin amacı ürün çeşitliliği sunmak ve bunu müşteriye doğru zamanda, doğru yerde ve doğru koşullarda sağlamaktır. Aracı kavramına benzer şekilde, perakendeciler tüketicilerine malın dağıtımını sağlamak için kullandıkları aracılar gibi üçüncü tarafları kullanırlar. Bunlara elektronik aracılık yapan perakendeciler de denir. Aracılık hizmeti karşılığında işlemlerden veya aracılık yaptığı taraflardan sabit bir ücret veya işlem ve hacmine göre değişken bir komisyon ücreti alırlar. Bu gelir modeline gittigidiyor.com, yemeksepeti, trendyol.com, limango.com ve eBay.com gibi başarılı internet örnekleri mevcuttur.

Üyelik, gelir modeli elektronik perakendecilerin kullandığı bir başka gelir modelidir. Bazı siteler içeriklerini veya en azından belli bazı bölümlerine erişim için paralı üyelik sistemi kullanırlar. Özellikle içeriği değerli olan araştırma analiz sonuçlarını sunan sitelerdeki bilgilere ulaşmak için bir bedel ödenmesi gerekir. Örneğin New York Times web temelli arşivine ulaşılabilinmesi için siteye üye olunması gerekir.

1. Tüketiciye Kolaylık (C1- Convenience for the customer)
2. Tüketiciye Değer ve Yarar Sunma (C2- Customer value and benefits)
3. Tüketiciye Maliyeti (C3- Cost to the customer)
4. İletişim ve Müşteri İlişkileri (C4- Communication and customer relationships)
5. Bilgisayar ve Kategori Yönetimi (C5- Computing and category management issues)
6. Müşteri Franchising (C6- Customer franchise)
7. Müşteri Bakımı ve Hizmeti (C7- Customer care and service)