Ülkemizde 2013 yılından itibaren Millî Eğitim Bakanlığı tarafından uygulamaya konulan Okul öncesi Eğitim Programı (özellikle resmî okul öncesi eğitim kurumlarında) uygulanmaktadır.

Okul öncesi eğitimde planlama ve değerlendirme çalışmaları Okul öncesi Eğitim Programı temel alınarak; Planlama-Değerlendirme ve Önemi, Okul öncesi Eğitimde Hazırlanması Gereken Plan Çeşitleri ve Farklı Yaş Gruplarına Etkinlik Planlama hazırlanmaktadır.

Plan, önceden belirlenen eğitim hedeflerine ulaşmak için hangi etkinliklerin niçin ve nasıl yapılacağı, ne gibi kaynak ve araçların kullanılacağı, elde edilen başarının nasıl değerlendirileceğinin önceden tasarlanma işidir.

Planlı çalışmanın birçok yararı bulunmaktadır. Bunlar şu şekildedir:

• Plan yapma, amaçlara en kısa ve doğru yoldan ulaşılmasını sağlar.
• Öncelikle iyi bir planlama ile çocuk merkezli, çağdaş öğrenme-öğretme yaklaşımlarını temel alan etkinliklerin uygulanabilmesi için ortam yaratılmış olur.
• Eğitimcinin neyi, niçin ve nasıl yapacağını düşünmesini sağlayarak verimini artırır, düzenli çalışma alışkanlığı kazandırır.
• Amaçlara ulaştıracak en uygun öğrenme süreçleri ile materyallerin seçilmesini, eğitim etkinliklerine hazırlık yapılmasını sağlar.
• Eğitim-öğretimin değerlendirilmesinin güvenilir olmasını sağlar.
• En önemlisi ise; çocukların gelişim özellikleri, ilgi, istek ve yeteneklerine göre yetiştirilmelerine ortam yaratır.

Eğitim etkinliklerinin amacına ulaşması bu etkinliklerin planlı bir biçimde hazırlanması ve uygulanmasına bağlıdır. Bu nedenle eğitimcilerin etkinlikleri planlamaları ve uygularken bu planlara uygun bir biçimde gerçekleştirmek büyük önem taşımaktadır.

Evet, eğitim etkinliklerini hazırlıklı bir biçimde gerçekleştirmek yasal yönden zorunlu, eğitsel yönden de gereklidir.

Amaçlara en kısa yoldan ve verimli bir biçimde ulaşan eğitimciler çalışmalarını gelişmeleri ön görerek dikkatli bir biçimde planlayanlardır. Bu nedenle eğitim-öğretim sürecinin verimli olabilmesi için planlamaya gereken önem verilmelidir.

Eğitimcilerin eğitim-öğretim etkinliklerini planlamaları ile ilgili yasal düzenlemeye Milli Eğitim Bakanlığı Okul öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nde yer verilmiştir. Yönetmeliğin 43. Maddesinde; “okul öncesi ve ilköğretim kurumu öğretmenleri, kendilerine verilen grup/sınıf/şubede eğitim ve öğretim faaliyetlerini, eğitim ve öğretim programında belirtilen esaslara göre planlamak ve uygulamak, ders dışında okuldaki eğitim ve öğretim işlerine etkin bir biçimde katılmak ve bu konularda mevzuatta belirtilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür” ifadesi yer almaktadır.

Bu ilkeleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Plan hazırlarken çocukların ve çevrenin özellikleri ile okulun olanakları göz önünde bulundurulmalıdır.
• Çocukların planlama sürecine etkin bir şekilde katılmaları gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki en iyi plan çocuklarla birlikte geliştirilen plandır.
• Katı ve şekilci değil, eğitimcilerin çalışmalarına esneklik tanıyan yapıda planlar hazırlanmalıdır.
• Özgün, uygulanabilir ve gerçekçi olmalıdır.
• Yararlanılması planlanan araç gereçler kullanılmaya elverişli olmalıdır.
• Planlamada; basitten karmaşığa, yakından uzağa, bilinenden bilinmeyene gibi temel ilkeler göz önünde bulundurulmalıdır.
• Okul öncesi eğitimde planlama yaparken çocuk merkezli, etkin öğrenme temelli etkinlikler planlamaya özen gösterilmelidir.

Okul öncesi eğitimde, çocukların tüm özellikleri ile tanınması ve değerlendirilmesi etkili planlama yapılmasında ilk ve en önemli adımdır.

Değerlendirme, çocuk hakkında tarafsız bütüncül, esnek, tutarlı, bilimsel ve sistematik, birbirini tamamlayan farklı işlev ve özellikteki bir dizi araç yardımıyla gerçekleştirilen, çok boyutlu bilgi toplama ve bunları birbirleriyle bütünleştirerek anlamlı ve güvenilir bir karar verme sürecidir.

• Öğrenmeyi geliştirmek,
• Çocukların özel gereksinimlerini belirlemek,
• Gelişimsel düzeylerini belirlemek,
• Programları geliştirmektir.

Okul öncesi dönemde hızlı bir gelişim sürecinden geçen çocukların gelişimsel özellikleri, davranışları ve ilgi alanları kısa sürede değişiklik gösterir. Çocukların değişen ve gelişen özelliklerinin düzenli bir biçimde izlenmesi ve elde edilen verilerin kayıt altına alınması, onların tanınması ve doğru eğitim yaşantılarının düzenlenebilmesi açısından son derece önemlidir. Bu nedenle, okul öncesi eğitim sürecinde çocukları tanıma ve değerlendirmeye yönelik düzenli çalışmalar yapılması gerekir.

Çocukları tanıma ve değerlendirme çalışmaları onların gelişim ve öğrenmelerini izlemek ve öğrenme sürecinin planlanmasında bu bilgilerden yararlanmanın yanı sıra ailelere ve uzmanlara bilgi vermek ve iş birliği yapmak, özel eğitim kurumlarından ve sağlık hizmetlerinden yararlanması gereken çocukları belirlemek ve eğitim programlarını değerlendirmek açısından da son derece önemlidir.

Çocukların öğrenme ortamından etkili bir biçimde yararlanmaları, kendi öğrenme gereksinimleriyle uyumlu fırsatlar yakalamalarıyla gerçekleşebilir.

Çocuğun gelişimsel özellikleri ve bireysel farklılıklarını bilmek eğitimciye öğrenme deneyimlerini bu yönde planlama, materyalleri gereksinimlere göre seçme ve elde ettiği sonuçlara göre programı tekrar yapılandırma şansı verir.

Çocukları değerlendirme ve sonuçlarına göre planlama yapmayı gerektiren bu süreçte eğitimci öncelikle çocukları farklı teknikler kullanarak gözlemler ve kaydeder.

Eğitimci gözlemleri sonucunda kendine bir takım sorular yöneltmesi yerinde olur. Örneğin; “Bu çocuğa nasıl yardımcı olabilirim?” sorusunu kendine sormalıdır. Tüm gruba yönelik bir gözlem yapıyorsa “Grup için ne yapmalıyım? Ne yaparsam işe yarar?” sorularına yanıt bulmaya çalışabilir.

Gözlem sonucu çocuk veya gruba yönelik kendine yönelttiği soruların yanıtları eğitimcinin yeni öğrenme deneyimlerine ait planını oluşturur. Planı uygularken tekrar gözlem yaparak işe yarayıp yaramadığını değerlendiren eğitimci, elde ettiği sonuçlara göre yeni öğrenme deneyimleri planlar. Bu döndü sürekli tekrarlanarak gözlem verilerine dayalı öğrenme sürecinin oluşturulmasına kaynaklık eder.

Üç aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar:

• Gözlem yapma ve kaydetme,
• Gözlem sonuçlarına göre yeni öğrenme deneyimleri planlama,
• Planlanan öğrenme deneyimlerini uygulama ve tekrar gözlem yaparak değerlendirme.

Eğitimci; grupta yer alan çocukları hazırladığı değerlendirme planına göre gözler, gerekli bilgileri toplar, özetler ve değerlendirir. Bu süreçte çocukların bireysel ve grup olarak gereksinimlerini belirlemeye çalışır. Gruptaki çocukların tümünün gelişimsel özellikleri ve gereksinimlerini bir arada görmek ve planlama yapmak için gelişim kontrol listeleri hazırlayabilir.

Gruptaki çocukların tümünün gelişimsel özellikleri ve gereksinimlerini bir arada görmek ve planlama yapmak için gelişim kontrol listeleri hazırlayabilir. Planlama yaparken gelişim kontrol listeleri çocuk hakkında karar verilmesinde ve öğretme-öğrenme ortamının düzenlenmesinde ciddi bir kılavuzdur. Gelişim
kontrol listeleri Okul öncesi Eğitim Programı’nda yer alan gelişim özelliklerinden yararlanılarak hazırlanabilir.

Çocuklar hakkında elde edilen bilgilerin öğrenme deneyimlerini planlamak amacıyla kullanılması sürecinde ikinci aşama, gözlem sonuçlarını değerlendirerek öğrenme deneyimlerini planlamadır. Bu aşamada eğitimci gözlemleri sonucunda çocukların bireysel ve grup olarak gereksinimlerini ve desteklenmesi gereken gelişim alanlarını belirler. Elde edilen bu bilgiler aynı zamanda öğrenme deneyimlerinin planlamasında yol haritası işlevini görür. Çocukların gelişimsel olarak desteğe gereksinim duyduğu alanlar planlardaki kazanım ve göstergeler ile kavramları oluşturur.

Çocuklar hakkında elde edilen bilgilerin öğrenme deneyimlerini planlama amacıyla kullanılması sürecinde son aşama planlanan etkinliklerin uygulanması ve gözlem yapılarak tekrar değerlendirilmesidir. Bu süreçte planlanan etkinlikler uygulanırken eş zamanlı gözlem yapılmalıdır. Çocukların planlanan kazanım ve göstergelere ulaşıp ulaşmadıkları, kavramları edinip edinmedikleri değerlendirilmelidir. Çocukların kazanımlarının yanı sıra uygulanan etkinlikler, kullanılan yöntem ve teknikler de değerlendirilir ve elde edilen sonuçlara göre planlama - uygulama - değerlendirme süreci geliştirilerek tekrarlanır.

Okul öncesi Eğitim Programı’nda eğitimcilerin hazırlaması gereken üç farklı plandan söz edilmektedir. Bunlar;

• Aylık eğitim planı
• Günlük eğitim akışı
• Etkinlik planı

Aylık eğitim planı, okul öncesi eğitim sürecinin aylık dönemler halinde planlanması temelinde hazırlanan plandır. Eğitimci bir eğitim öğretim yılında her ay için bu planlardan hazırlar, uygular ve değerlendirir.

Aylık eğitim planında eğitimcinin, grubunda yer alan çocukların tüm gelişim alanlarını desteklemek için etkinlik oluşturmak üzere alacağı kazanım ve göstergeler,
kavramlar, alan gezileri, özel gün ve haftalar ile aile katılımı ve değerlendirme bölümleri yer alır.

Eğitimcinin aylık planında yer vereceği kazanım göstergeleri belirleyebilmesi için grubunda yer alan çocukları düzenli bir biçimde gözlemleyerek elde ettiği verileri bir örneği Okul öncesi Eğitim Programı’nda yer alan “Gelişim Gözlem Formuna” kaydetmiş olması gerekmektedir.

Aylık planda yer alacak kazanım ve göstergelerin belirleyicisi eğitimcinin süreçte gözlemleri yoluyla belirlediği, çocukların desteklenmesi gereken gelişimsel özellikleridir.

Aylık eğitim planına alınan kazanım ve göstergeler aynı zamanda “Kazanım ve Göstergelere Aylık Eğitim Planlarında Yer Verme Durumu Çizelgesi”ne, kavramlar ise, “Kavramlara Aylık Eğitim Planında Yer Verme Durumu Çizelgesi”ne kaydedilmelidir.

Eğitimciye yıl boyunca planlarında yer verdiği kazanım ve göstergeler ile kavramları bir bütün olarak görme olanağı vereceği gibi dengeli planlar yapmasına da yardımcı olacaktır. Aynı zamanda yıl boyunca hangi kavram ya da kazanım ve göstergelere kaç kez yer verdiğini ya da hiç vermediğini görme şansını elde edecektir.

Aylık eğitim planında, ilgili ayda yer alan özel gün ve haftalara yer verilmelidir. Bunun için eğitimcinin Okul öncesi Eğitim Programı’nda yer alan “Milli Eğitim Bakanlığı Okul öncesi Eğitim Programı Kapsamında Ele Alınması Önerilen Belirli Gün ve Haftalar” incelemesi gerekmektedir. Örneğin; Ekim ayına ait aylık eğitim planını hazırlayan eğitimcinin grubunda yer alan çocukların yaş ve gelişimsel düzeylerini de göz önünde bulundurarak belirtilen çizelgede yer alan “Hayvanları Koruma Günü”, “Dünya Çocuk Günü”, “Cumhuriyet Bayramı” ve “Kızılay Haftası” gibi belirli gün ve haftaları planına yazarak ilgili çalışmaları planlaması yerinde olacaktır.

Eğitimci, o ay içerisinde yapmayı planladığı alan gezileri ile gerçekleştirmeyi planladığı aile katılımı etkinliklerini de aylık planın ilgili bölümlerinde belirtmelidir.

Aylık eğitim planında bulunan değerlendirme bölümü, plan uygulandıktan sonra ilgili ayın bitiminde doldurulmalıdır. Eğitimci, o ay süresince günlük eğitim akışlarının genel değerlendirme bölümlerine ve çocuk gelişim gözlem formlarına kaydettiği bilgilere dayanarak bir değerlendirme yapmalıdır. Bu değerlendirmede çocukların, programın ve kendisinin değerlendirme sonuçlarına yer vermeli, planına aldığı kazanımların gerçekleştirilme durumu ve etkinlikleri uygulama durumuna ilişkin bilgileri kaydetmelidir.

Planın uygulanma sürecinde ortaya çıkan sorunlar ile gereksinimlerin belirtilmesi bir sonraki ayın planının hazırlanmasında yol gösterici olacaktır. Eğitim-öğretim yılına ait aylık eğitim planlarının tümünün değerlendirilmesi de bir sonraki yılın planlarına ışık tutacaktır.

• Okulun açıldığı ilk ayda çocukların evlerine yapılacak ziyaretler, ailelerle bireysel görüşmeler ve veli toplantıları ile ilgili takvim belirlenmelidir. Ailelerin, “Aile Eğitimi İhtiyaç Belirleme Formu”, “Aile Katılımı Tercih Formu”, “Okul Tanıtım ve Aile Tanıma Dosyasında Bulunan Formları” doldurmaları sağlanmalıdır.
• Dönem sonlarında her bir çocuk için, gözlem sonuçlarına ve Gelişim Gözlem Formuna kaydedilen bilgilere dayanılarak “Gelişim Raporu” hazırlanmalıdır. Yılda iki kez hazırlanması gereken gelişim raporlarında çocukların genel gelişimsel ilerlemeleri ile desteklenmesi gereken durumları ortaya konmalı ve ailelere öneriler içermelidir. Hazırlanan gelişim raporları MEB e-okul öğrenci sistemine kaydedilmelidir.
• Eğitimci, “Gelişim Dosyası”nda (Portfolyo) yer alacak çalışmaları her ay çocuklarla birlikte seçmeli ve biriktirmelidir. Bu dosya eğitim-öğretim yılı sonunda ailelerle paylaşılmalıdır.

Günlük eğitim akışı, eğitimcinin gün içerisinde yapacağı çalışmalara düzenli bir biçimde yer verdiği çerçeve niteliğindeki plandır.

Güne başlama zamanı, oyun zamanı, etkinlik zamanı ve günü değerlendirme zamanı, beslenme ve dinlenme zamanı gibi rutin etkinlikleri içerir.

Güne başlama zamanı; çocukların birbirlerine, sınıf ortamına ve gün içinde yapılacak etkinliklere uyum sağlamalarına yardımcı olan ve yüz yüze etkileşime girme fırsatı sunan zaman dilimidir.

Bu zaman diliminde eğitimci ve çocuklar, sınıfın ya da bahçenin uygun bir yerinde çember biçiminde oturup birbirleriyle selamlaşır ve sohbet ederler. O günkü hava durumu, haftanın hangi günü olduğu, okula gelene kadar çocukların yaptıkları şeyler, yaşadıkları olaylar (yeni bir kardeşin olması, büyükanne ve babanın ziyarete gelmesi, eve yeni bir eşya alınması, hastalık durumları vb.), duyguları, çocukların yaşlarına uygun gazete haberleri, yerel ya da toplumsal olaylar vb. sohbet konusu olabilir. Eğitimci her gün bu zaman diliminde değişik konulara yer vererek çocukların bu konu ve durumlarla ilgili farkındalık kazanmalarını sağlayabilir. Ayrıca, şarkı söyleme, öykü anlatma, parmak oyunları, alan gezisine çıkma, sabah yürüyüşü ya da egzersizleri yapma gibi etkinliklere de yer verilebilir. Güne başlama zamanının sonunda eğitimci, o gün yapılacak etkinlikler ve öğrenme merkezleri hakkında çocuklara bilgi vermelidir.

Çocuklar güne başlama süreci konusunda deneyim kazandıkça sohbet konusu belirlemeleri için çocuklar cesaretlendirilmeli böylece güne başlama zamanı özellikle, grup içerisinde yer alan utangaç, kendini ifade etmede zorlanan ya da iyi hissetmeyen çocukların faydalanabileceği bir zaman dilimidir.

Oyun zamanına başlarken öğrenme merkezleri çocuklara tanıtılmalı, özellikle eğitim ortamında yeni bir öğrenme merkezi oluşturulmuş ya da var olan öğrenme merkezlerinde herhangi bir değişiklik yapılmışsa da bu durum çocuklara açıklanmalıdır. Ayrıca, çocukların oynamak istedikleri öğrenme merkezleri ile ilgili planlama yapmaları sağlanmalıdır. Eğitimci, çocuklara; “bugün nerede oynamak istiyorsunuz?, Ne yapmayı planlıyorsun” vb. sorular yönelterek planlama yapmalarına yardımcı olabilir.

Farklı yöntemler geliştirerek kullanabilir. Örneğin; çocukların oynamak istedikleri öğrenme merkezlerini seçmelerinde yardımcı olan, sürekli aynı merkezlerde oynamalarını engelleyen ve merkezde bulunan çocuk sayısını gösteren öğrenme merkezleri kullanım çizelgeleri hazırlayabilir. Bu tür çizelgeler yoluyla çocukların belli bir zaman diliminde hangi merkezlerde kimlerle oynadığını ve hangi merkezleri hiç kullanmadığını
belirleyebilir. Böylece çocukların hiç tercih etmedikleri öğrenme merkezlerini belirleyerek ilgi çekici olmasını sağlayacak önlemleri alabilir ve çocukları yönlendirebilir.

Eğitimcinin yöntemler geliştirmesi sınıf yönetimine katkı getirmenin yanı sıra programın nitelikli bir biçimde uygulanmasını da sağlayacaktır.

Oyun zamanı, zaman zaman öğrenme merkezleri dışında bahçede açık havada oyun biçiminde de gerçekleştirilebilir ya da alan gezisine gidilebilir. Açık havada gerçekleştirilecek oyun zamanı; tırmanma, koşma, kayma, denge sağlama, atlama vb. etkinlikleri içerebilir.

Çocukların oyunlarından en üst düzeyde yararın sağlanabilmesi için eğitimcinin gerekli zamanlarda çocukların yakınında olarak onlara yardım ve rehberlik etmesi ve desteklemesi önemlidir. Eğitimci bu süreçte çocukların yaratıcı fikirlerini onaylayabilir, soru sormaya teşvik edebilir, düşünmeye yöneltici sorularla onların gereksinimleri doğrultusunda oyunlarını geliştirebilir.

En iyi öğrenme-öğretme süreci çocuk ve öğretmen, küçük gruplarla öğretmen ve çocukların kendi aralarındaki etkileşim ile gerçekleşebilir.

Çocuklar bu süreçte araştırma, inceleme, deneme ve bilgilerini yapılandırma şansına ve bunları gerçekleştirebilmek için yeterli zamana sahip olmalıdırlar. Oyun zamanı ayrı ayrı küçük zaman dilimleri yerine uzun ve bütün bir zaman dilimi olarak planlanmalıdır. Serbest, yapılandırılmamış oyunun oynandığı bu süreç çocukların kendi oyunları ile ilgili planlarını gerçekleştirmelerine olanak sağlayabilecek uzunlukta olmalıdır.

Oyun zamanının uzunluğu çocukların oyunlarının kalitesi ve düzeyleri konusunda önemli bir belirleyicidir.

Etkinlik zamanı, eğitimcinin çocukların istek ve önerilerini de dikkate alarak gelişim alanlarını desteklemek üzere hazırladığı etkinlik/ etkinliklerin uygulandığı zaman dilimidir.

Bu zaman diliminde yer alan etkinlikler;

• Bütünleştirilmiş etkinlikler biçiminde,
• Bütünleştirilmiş ve tek bir etkinliğin birlikte uygulanması biçiminde,
• Tek tek etkinliklerin art arda uygulanması biçiminde düzenlenebilir.

Türkçe, Fen, Matematik, Oyun vb. gibi etkinliklerin etkinlik planı formatına uygun bir biçimde hazırlanmış halidir.

Birden fazla etkinliğin uygun geçiş ve bağlantılarla bir araya getirilmesi ile oluşturulmuş etkinliklerdir. Örneğin; Matematik ve Oyun bütünleştirilmiş etkinliği gibi.

Hayır, birden çok etkinliğin art arda sıralanması bütünleştirilmiş etkinlik anlamına gelmemektedir. Aynı kazanım ve göstergelere ya da kavrama yönelik, aynı tema etrafında şekillenen birden çok etkinliğin uygun geçişlerle birbirine uyumlu hale getirilmesi ile bütünleştirilmiş etkinlik planlanabilmektedir.

Etkinlik zamanında yer alacak etkinlikler planlanırken bireysel, küçük grup ya da büyük grup etkinliği olarak değişik yapılarda planlanması ve uygulanmasına özen gösterilmelidir.

Çocuğun bireysel gelişim özellikleri gereksinimleri, ilgi ve yeteneklerine uygun olarak hazırlanmış, kendi başına yaparak yaşayarak öğrenmesini destekleyen etkinliklerdir.

Hayır, bireysel etkinliklerde gruptaki çocukların hepsi aynı etkinliği yapmazlar. Bu nedenle her çocuk için farklı bir biçimde planlama yapılmasını ya da planlanan bir etkinliğin o çocuğun özelliklerine göre farklılaştırılmasını gerektirir.

Çocukların yaş, gelişim özelliği, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda 3-5 kişilik gruplara ayrılarak yaptıkları farklı çalışmalardır. Eğitimcinin aynı kazanım ve göstergeleri farklı yöntem ve teknikleri kullanarak kazandırmaya çalıştığı etkinlik türüdür.

Evet, her grup için ayrı olarak planlanmaktadır.

Örneğin; eğitimci sınıf bir kutu farklı büyüklükte ve renkte boncuk getirir. Çocuklarla bunlarla neler yapılabileceği hakkında konuşur, onların düşüncelerini alır.
Daha sonra çocuklar küçük gruplara ayrılarak boncuklarla karar verdikleri farklı etkinlikleri (matematik, sanat, oyun vb.) gerçekleştirebilirler.

Hayır, gruptaki çocukların hepsinin aynı etkinliği küçük gruplar halinde gerçekleştirmeleri küçük grup etkinliği anlamına gelmemektedir. Bu bir büyük grup etkinliğinin çocuklar tarafından gruplara ayrılarak yapılmasıdır.

Aynı kazanımlara ulaşmak amacıyla, aynı yöntem, teknik ve materyalleri kullanarak sınıftaki tüm çocuklarla birlikte yapılan etkinliklerdir.

Çocukların genelde yarım daire biçiminde oturarak hep beraber gerçekleştirdikleri etkinlikler; o günkü tema, yaşadıkları bir olay ya da bir örnek hakkında tartışma, öykü okuma, şarkı söyleme vb. büyük grup etkinliklerine örnek olarak gösterilebilir.

Etkinlik zamanında yer alacak etkinliklerin planlanmasında dikkat edilmesi gereken bir başka ilke de etkinliğin yapılandırılma durumu ile ilgilidir. Etkinliklerden bazıları yapılandırılmış etkinlik biçiminde planlanırken diğerleri de yarı yapılandırılmış ya da yapılandırılmamış etkinlik biçiminde planlanmalıdır.

Tüm sürecin öğretmen tarafından planlandığı ve onun yönetimi ve denetimi ile uygulandığı etkinliklerdir. Çocukların yaratıcılığı ve etkin katılımını oldukça sınırlayan bu tür etkinliklere yalnızca gerek duyulan durumlarda ve kısıtlı bir biçimde yer verilmelidir.

Bu süreçte öğretmen ve çocuğun beraber etkin katılımını gerektiren etkinliklerdir. Kimi zaman öğretmen tarafından başlatılan süreç çocuklar tarafından devam ettirilirken kimi zaman da çocukların başlattığı bir süreci öğretmen eğitim amaçlı yönlendirebilir. Ancak yapılandırılmış etkinlikte olduğu kadar çocuğu kısıtlayıcı ve yönetici bir süreci gerektirmez.

Eğitimcinin rolü eğitim ortamını hazırlayarak çocukların ilgisini çekebilecek duruma getirmek ve ortamın kendisinin öğretici olması özelliğinden etkin bir biçimde yararlanmaktadır. Bir başka söyleyişle; eğitim ortamını belirlediği kazanım ve göstergelere göre hazırladıktan sonra çocukların bu ortam ile etkileşime geçebilecekleri
olanaklar yaratır. Ancak çocuklara herhangi bir yönerge vermez. Yapılandırılmamış etkinlikler, diğer etkinliklere göre kontrolden uzak bir öğrenme süreci sunuyor gibi görünmesine karşın çocukların özellikle yaratıcılıklarının gelişmesi ve gelişim düzeyleri konusunda bilgi sahibi olabilmek açısından çok önemli etkinliklerdir.

Eğitimcinin etkinlik zamanında yer vereceği etkinlikleri planlarken çeşitleri ve uygulanış biçimleri arasında bir denge kurması önemlidir. Sürekli aynı yöntemlerle uygulanan benzer etkinliklerin planlanması ve uygulanması çocukların üstün yararına yönelik bir planlama olmayacaktır. Ayrıca, etkinlikler arasındaki geçişler çocukları diğer etkinliğe geçme konusunda özendirecek şekilde, çok iyi planlanmalıdır. Öğretmenin söyleyeceği bir şarkı, sözcük ya da benzeri bir başka durum farklı bir etkinliğe ya da yemek zamanına geçişte bir işaret olarak kullanılabilir. Ancak, çocukların bir başka etkinliğe geçişini sağlamadan önce onlara yeterince zaman tanınmalıdır.

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan “Okul öncesi Eğitim Programı Etkinlik Kitabı”ndan yararlanılabilir.

Etkinlik kitabında yer alan etkinlikler değişik yaş gruplarındaki çocuklar için örnek oluşturması amacıyla hazırlanmıştır. Eğitimciler gruplarındaki çocukların gelişimlerini desteklemek üzere hangi kazanım, gösterge ve kavram kullanılarak oluşturulmuş etkinliğe gereksinim duyuyorlarsa onu ele alarak kendi çocuklarının özellikleri doğrultusunda geliştirerek kullanabilirler. Böylece Okul öncesi Eğitim Programı Etkinlik Kitabı yoluyla kendilerine sunulan etkinlik havuzunu zenginleştirme olanağını da elde edebileceklerdir.

Çocukların günlük hayatlarını planlamayı ve gün sonunda yaptıkları değerlendirmeyi öğrenmeleri yetişkinlik yaşamları için önemli bir kazanımdır. Bu nedenle bir günlük eğitim akışının sonunda günü değerlendirme zamanına yer verilmelidir.

Bu zaman diliminde, sınıftaki tüm çocuklarla bir araya gelinerek güne başlama zamanında olduğu gibi yüz yüze etkileşim fırsatı yaratılmalı ve gün içinde yapılanlar değerlendirilmelidir. Değerlendirme sürecinde açık uçlu sorularla, çocukların hangi öğrenme merkezlerinde, kimlerle hangi oyunları oynadıkları, hangi etkinlikleri yaptıkları konuşulmalıdır. Ayrıca o gün ve yapılan etkinlikler hakkında paylaşmak istedikleri duyguları,
mutluluk verici ya da üzücü olaylar, gözlenen olumlu davranışlar hakkında sohbet edilmelidir. Bu süreçte gün içerisinde uygulanan etkinliklerin değerlendirmelerinden de yararlanılabilir. Bazı zamanlarda o gün ele alınan kazanım ya da kavramların ne kadar gerçekleştiğini belirlemeye yönelik çalışma yaprakları yapma, afiş ya da poster hazırlama, yapılan etkinlikleri sergileme, etkinlikler sırasında öğretmen tarafından çekilen fotoğraf ya da video görüntülerini inceleme gibi farklı değerlendirme biçimlerine de yer verilebilir.

Çocukların gün içerisinde yapılacak etkinliklerin planlanması sürecinde yer almaları onların etkin katılımını sağlamak açısından önemlidir. Bu nedenle günü değerlendirme zamanının sonunda eğitimci çocuklara ertesi gün hangi etkinlikleri yapmak istediklerini sorarak planlama sürecine etkin katılımlarını sağlamalıdır. Ayrıca, evde yapılacak bir çalışma, okula getirilmesi gereken bir materyal ya da ailelere gönderilmesi gereken bir bilgi veya belge varsa bu zaman diliminde çocuklarla konuşularak hatırlatılmalıdır.

Günü değerlendirme zamanı çocukların eve gidiş hazırlıklarını yaparak okuldan ayrılmaları ile son bulur.

Eğitimcinin gün sonunda, günü değerlendirme zamanında yaptığı çalışmaları ve etkinliklerin değerlendirilmesinden elde ettiği sonuçları dikkate alarak çocukları, programı ve kendisini değerlendirmesi ve bunu günlük eğitim akışının genel değerlendirme bölümüne yazması gerekmektedir.

Yeni etkinlikler planlar ya da etkinlik havuzundan o gün gerçekleştirmeyi düşündüğü kazanım, gösterge ve kavramlarla ilgili olanları seçer ve gerekli düzenlemeleri yapar. Etkinliklerin o ayın aylık planında yer alan kazanım, gösterge ve kavramlar temel alınarak oluşturulmuş olması gerekmektedir. Etkinlik planları detaylandırmadan günlük eğitim akışına başlıklar hâlinde yazılır. Etkinlik planı formatına göre hazırlanmış etkinlikleri de günlük eğitim akışına ekleyerek dosyasına yerleştirir.

• Çocukların tümünün gereksinimlerine yanıt oluşturabilecek türden etkinliklere yer verilmeli ya da aynı etkinlik için farklı gereksinimleri karşılamaya yönelik düzenlemeler yapılmalıdır.
• Çocukların etkin oldukları etkinliklerle eğitimcinin etkin olduğu etkinlikler arasında bir denge kurulmalı, çoğunlukla çocukların etkin oldukları etkinliklere yer verilmelidir.
• Türkçe, oyun, müzik, fen, hareket etkinliği vb. gibi birbirinden farklı etkinliklere yer verilmelidir.
• Pasif bir etkinliğin arkasından hareketli bir etkinlik uygulanabilecek biçimde planlama yapılmalıdır.
• Uygulanış şekli açısından bireysel, küçük grup ya da büyük grup, yapılandırılmış, yarı yapılandırılmış ya da yapılandırılmamış etkinlikler arasında bir denge kurulmalıdır. Ancak yapılandırılmış etkinliklerin okul öncesi eğitim sürecinde daha az oranda yer alması gerektiği unutulmamalıdır.
• Sınıf ortamında olduğu kadar açık havada yapılacak etkinliklerde planlanmalıdır.
• Tek tek uygulanacak etkinliklerle bütünleştirilmiş etkinlikler arasında denge kurulmalıdır.

Çocukların gelişimlerine uygun programlar;

• Çocukların tüm gelişim alanlarındaki gereksinimlerini karşılayacak şekilde hazırlanmalıdır.
• Çocuklar için ilgi çekici ve anlamlı bir içerik sunmalıdır.
• Çocukların ne bildiklerini fark etmelerine ve aynı zamanda yeni kavram ve becerileri özümsemelerine fırsat tanımalıdır.
• Gelişim alanlarının yanı sıra kritik düşünme becerilerinin gelişimini desteklemelidir.
• Çocukların kendi kültürleri ve dillerini yansıtmalı ve bunları paylaşmalarını desteklemelidir.
• Amaçları, sınıftaki çocukların gelişim düzeyleri ile becerilerine uygun ve ulaşılabilir olmalıdır.
• Teknoloji, kullanılması durumunda erken çocukluk eğitimi programlarının felsefesi, özellikleri ve öğrenme stratejileri ile bütünleştirilmelidir.

Eğitimcinin günlük eğitim akışı içerisinde yer alan her bir etkinlik için hazırlaması gereken plandır.

Etkinlik planı hazırlanırken Okul öncesi Eğitim Programında yer alan etkinlik planı formatından yararlanılmalıdır.

Etkinlik adı, Etkinlik çeşidi, Yaş grubu, Kazanım ve göstergeler, Öğrenme süreci, Materyaller, Sözcükler, Kavramlar, Aile katılımı, Uyarlama (gerekliyse), Değerlendirmeyi içermelidir.

Eğitimcinin etkinlik planını tamamladıktan sonra etkinliğine verdiği addır. Etkinlik adının içeriğini tanıtıcı nitelikte olması istenen bir özelliktir. Örneğin; “Ağır mı Hafif mi?” adlı bir etkinliğin ağır-hafif kavramı vermeye yönelik bir etkinlik olduğu anlaşılmaktadır.

Etkinliğin uygulama şekli ve çeşidi ile ilgili bilginin yer aldığı bölümdür. Eğitimci bu bölümde, etkinliklerden hangisini / hangilerini (matematik, Türkçe, fen, müzik vb.), tek tek ya da bütünleştirilmiş bir biçimde mi planladığı hakkında bilgilere yer verir. Ayrıca etkinliğin uygulanış şekli de (bireysel, küçük grup ya da büyük grup) belirtilmelidir. Örneğin; sanat ve müzik bütünleştirilmiş bireysel etkinlik gibi.

Etkinliğin uygulanacağı çocuk grubunun yaşlarının ay olarak yazıldığı bölümdür. Örneğin; 48-60 ay gibi.

Kazanım ve Göstergeler bölümüne, ilgili aya ait etkinlik planında yer alan kazanım ve göstergeler arasından o gün için ulaşılması beklenenler gelişim alanları belirtilerek açık bir biçimde yazılır. Kazanım ve göstergeler belirlenirken farklı gelişim alanlarından seçim yapılmasına özen gösterilmelidir.

Belirlenen kazanımların nasıl bir eğitim ortamında gerçekleştirileceğinin açıklandığı bölümdür. Eğitimcinin bu bölümde, eğitim ortamını nasıl düzenleyeceğini, çocukların etkin katılımını sağlayabilmek için hangi tedbirleri alacağını ve onları nasıl yönlendireceğini açıklaması gerekmektedir. Ayrıca materyallerin nasıl kullanılacağı, çocukların ve kendisinin bu süreçteki rolleri detaylı bir biçimde açıklanmalıdır.

Öğrenme sürecinde kullanılacak materyallerin yazıldığı bölümdür. Eğitimci tarafından geliştirilen bir materyal kullanılacaksa bu bölümde kısaca tanıtımı yapılabilir.

Öğrenme sürecinde çocukların sözcük dağarcığını geliştirecek yeni sözcüklerin yazıldığı bölümdür.

Öğrenme sürecinde ele alınacak yeni kavramların belirtildiği bölümdür. Burada kavramların kategorileri ile birlikte yazılması önemlidir. Örneğin; Boyut: Büyük -Orta-Küçük gibi.

Ailelere yönelik destekleyici etkinlik önerilerinin yazılabileceği bölümdür. Eğitimcinin hedeflediği kazanımlar ya da kavramların evde aile tarafından da desteklenmesine yönelik etkinlik önerileri geliştirilerek bu bölüme yazılabilir. Ailelerin kurumdaki öğrenme sürecine katkı getirmelerine yönelik planlamalarda yapılabilir. Örneğin; o gün verilmesi planlanan kavram ile ilgili bir gün öncesinde ailelerden materyal isteme gibi. Ancak her etkinlikte aile katılımı çalışmasına yer vermek gerekmeyebilir.

Grupta özel gereksinimli bir çocuk bulunması durumunda planlama yapılması gereken bölümdür. Eğitimci, çocuğun özel gereksinim durumuna göre etkinliğin yönteminde, kullanılacak materyallerde ve öğrenme sürecinde ne gibi değişiklikler yapması gerektiğini planlayarak bu bölüme yazmalıdır. Ayrıca öğrenme sürecinde dikkat edilmesi gereken noktalar da yazılmalıdır.

Eğitimcilere bu konuda yol gösterici olması amacıyla Okul öncesi Eğitim Programı kapsamında özel gereksinimli çocukları desteklemede dikkat edilmesi gereken noktalarla ilgili bir bölüm hazırlanmıştır. Bu bölümde görme, işitme ve ortopedik yetersizliği, süreğen hastalığı olan çocuklar, otizm spektrum, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar, zihinsel yetersizliği olan çocuklar, dil ve konuşma bozukluğu risk_ olan çocuklar ile üstün yetenekli olduğu düşünülen çocukları desteklemede dikkat edilmesi gereken noktalara yer verilmiştir. Öncelikle bu yetersizliklere sahip olduğu düşünülen çocukların gösterebilecekleri belirtiler sıralanmış daha sonra öz bakım, dil, bilişsel, motor, sosyal ve duygusal gelişim alanlarını desteklemede eğitimcilerin dikkat etmesi gereken noktalar sıralanmıştır.

Etkinliğin sonunda nasıl bir değerlendirme yapılacağının planlanarak yazıldığı bölümdür. Eğitimci bu süreçte farklı değerlendirme şekillerinden yararlanabilir.
Etkinlik sonunda çalışma sayfaları ya da bellek kartları geliştirip kullanabilir, resim yapılabilir, afiş ya da poster hazırlanabilir. Etkinliklerle ilgili çekilen fotoğraflar hep birlikte incelenebilir, çocuklar sunum yapıp sergiler düzenleyebilirler. Çocuklarla etkinlik hakkında konuşulabilir ya da onlara sorular yöneltebilir.

• Betimleyici sorular: Çocuklara etkinliğin süreç olarak gözden geçirilmesini sağlayıcı sorular sorulabilir. Örneğin; “Etkinliğimiz sırasında hangi materyalleri kullanmıştık?”
• Duyuşsal sorular: Çocukların etkinlikle ilgili yaşantı ve duygularını paylaşmalarına olanak tanıyan sorular yöneltilebilir. Örneğin; “etkinliğimiz sırasında ne hissettiniz? Çift ayakla zıplamak mı daha zordu yoksa tek ayakla mı? Okuduğumuz öyküde Deniz’in bebeğini kaybetmesi size ne hissettirdi, üzüldünüz mü?”
• Kazanımlara yönelik sorular: O gün için alınan kazanım ve göstergelere yönelik açık uçlu sorular sorulabilir. Örneğin; “karenin kaç tane köşesi vardı? Üçgenin kaç kenarı var?”
• Yaşamla ilişkilendirme soruları: Çocukların öğrendiklerinin kalıcı olması ve etkinlikte yaşadıkları ile kendi yaşamları arasında ilişki kurmalarına yardımcı olmak amacıyla bu tür sorular sorulabilir. Örneğin; “Sınıfımızı inceleyelim bakalım kare şeklinde olan neler var?”

Aylık eğitim planı içerisinden o etkinlik kapsamında verilmesi planlanan kazanım ve göstergeler ile kavramları seçmektir.

Belirlenen kazanım ve göstergeler ile kavramların hangi yöntem, teknik ve materyallerle nasıl bir eğitim ortamında verilebileceği düşünülerek öğrenme süreci tanımlanmalıdır. Ayrıca çocukların sözcük dağarcıklarını zenginleştirecek yeni sözcükler belirlenmelidir. Öğrenme sürecine etkin katılımlarının sağlanması okul öncesi dönem çocuklarının öğrenme biçimleri açısından önemli ve gereklidir. Bu nedenle eğitimci öğrenme sürecini planlarken çocukların rolleri ile kendi rolünü çok iyi tanımlamalı onların etkin katılımını sağlamaya yönelik gerekli önlemleri almalıdır.

Evet, öğrenme sürecinin planlanması aynı zamanda etkinliğin çeşidi konusunda da bir karar vermeyi gerektirmektedir. Eğitimci bu kararı verirken daha önce günlük eğitim akışlarında yer verdiği etkinlik çeşitleri ile uygulanış biçimlerini de göz önünde bulundurmalıdır. Böylece farklı etkinlik çeşitleri ile farklı uygulanış
biçimlerini etkinlik planlarına yansıtmak olanaklı olabilecektir.

Etkinlik planının hazırlanmasında üçüncü adım öğrenme süreci planlanan etkinliğe yönelik bir aile katılımı çalışması planlanmasının gerekliliği ile ilgilidir. Eğitimci zaman zaman ailelere yönelik destekleyici etkinlikler planlayabilir. Ancak her etkinlikte böyle bir planlama yapılması gerekli olmayabilir.

Etkinlik planında dördüncü adım değerlendirme sürecinin planlanması ile ilişkilidir. Eğitimcinin bu süreçte etkinliğe yönelik nasıl bir değerlendirme yapmanın uygun olacağına karar vermesi ve bununla ilgili bir planlama yapması gerekmektedir.

Etkinlik planının hazırlanmasında beşinci adım ise, grupta özel gereksinimli bir öğrenci bulunması durumunda yapılması gereken uyarlama çalışması ile ilgilidir. Eğitimci belirlediği kazanım, gösterge ve kavramları özel gereksinimli öğrenciye de kazandırabilmek için etkinliğin öğrenme süreci, kullanılacak materyaller, yöntem ve teknikler ile değerlendirme sürecinde nasıl bir düzenleme yapması gerektiğine karar vermelidir.

Etkinlik planında son olarak hazırlanan etkinliğe bir ad verilmeli ve etkinlik günlük eğitim akışının yanı sıra eğitimcinin etkinlik havuzuna da eklenmelidir. Ayrıca etkinlik uygulandıktan sonra eğitimci tarafından çocuklar, program ve kendisi açısından değerlendirilmelidir.

• Güvenli mi?
• Yaş grubuna uygun mu?
• Farklı düzeylerde becerilerin gelişimine izin veriyor mu?
• Çocukların düşünmelerine, seçim yapmalarına ve seçimlerini gerçekleştirmelerine izin veriyor mu?
• Açık ve kısa bir biçimde çocuklara sunulacak şekilde planlanmış mı?
• Çocukların başarılı olmalarına izin veriyor mu?
• Maliyeti çocuklar için oluşturacağı öğrenme ortamına değer mi?
• Çocukların çalışmalarından mı oluşuyor? (Çocuk merkezli mi?)
• Çocukların farklı gelişim alanlarındaki gereksinimlerini karşılamaya uygun mu?
• Önceden eğitimci tarafından denendi mi?

Okul öncesi Eğitim Programı, okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden çocukların zengin öğrenme deneyimleri aracılığıyla gelişim alanları ve öz bakım becerilerinin desteklenmesini ve ilkokula hazır duruma gelmelerini amaçlayan bir programdır.

Program içerisinde 36-48, 48-60 ve 60-72 aylık çocuklara ait bilişsel, dil, sosyal ve duygusal ve motor gelişim alanı özellikleri ile öz bakım becerilerinin gelişimine yönelik özellikler ayrı ayrı verilmiştir. Buna karşın kazanım ve göstergeler ile kavramlarda herhangi bir yaş kısıtlaması yapılmamıştır.

Eğitimcilerden beklenen, öğrenme süreçlerini planlamadan çocukların gelişimsel düzeylerini belirlemeleri, onların ilgi ve gereksinimlerini de dikkate alarak kazanım ve göstergelerle farklı eğitim süreçleri oluşturmalarıdır. Eğitimci hangi kazanım ve göstergeler_, hangi yaş grubunda, ne zamanlarda ve kaç kez ele alacağına çocukları tanıma ve değerlendirme sürecinden elde edeceği bilgilere dayanarak kendisi karar vermelidir. Bu süreçte Okul öncesi Eğitim Programı’nda yer verilen gelişim özellikleri eğitimciye yol göstericidir.

Kazanımlara dayalı oluşturulmuş göstergelerde genellikle kendi içinde basitten karmaşığa, somuttan soyuta ve birbirini izleyen aşamalar hâlinde sıralanmıştır. Eğitimci grubunda yer alan çocukların yaş ve gelişim özelliklerine göre bu sıralamadan yararlanarak planlarını hazırlayabilir.

26 Temmuz 2014 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Millî Eğitim Bakanlığı Okul öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’nin 11. Maddesinde;

• Anaokulu ve uygulama sınıflarına, kayıtların yapıldığı yılın eylül ayı sonu itibarıyla 36 ayını tamamlayan ve 66 ayını doldurmayan çocukların kaydı yapılır.
• Ana sınıflarına, kayıtların yapıldığı yılın eylül ayı sonu itibarıyla 48 ayını dolduran ve 66 ayını doldurmayan çocuklar kaydedilir. Ancak bir grup oluşturabilecek kadar çocuk bulunmayan okullarda 36-47 ay arası çocuklar da ana sınıfına kaydedilebilir şeklinde açıklamalara yer verilmiştir.

Okul öncesi eğitim kurumlarından yararlanma yaşı 36-66 ay arası olarak belirlenmiştir. Ayrıca yönetmelik, özellikle ana sınıflarında, 36-66 ay arasındaki çocuklardan karma yaş grupları oluşturulabilmesini de olanaklı hâle getirmiştir. Okul öncesi Eğitim Programı’nda yer alan gelişim alanları özellikleri incelendiğinde de görülebileceği gibi 36 aylık çocuklar ile 66 aylık çocuklar arasında gelişimsel açıdan büyük farklılıklar bulunmaktadır. Bu durum eğitimciye grubunda yer alan çocukların özelliklerine göre uygulamalarında farklılıklar yaratma sorumluluğunu yüklemektedir.

Grup içerisinde yer alan her bir çocuğun bireysel ve çok yönlü gelişimlerine uygun programları planlamada eğitim ve öğrenme teorileri ile öğrenme yöntem ve tekniklerinin temel rolü bulunmaktadır.

Karma ya da farklı yaş grupları için etkinlik planlama etkinliğin; kazanım ve göstergeler, kavramlar, materyaller, öğrenme süreci ile değerlendirme sürecinde birtakım değişikliklerin yapılması ile gerçekleştirilebilir.

Farklı yaş gruplarında çocukların eğitimci tarafından gözlem yoluyla belirlenen gelişimsel düzeylerine göre kazanım ve göstergeler belirlenebilir. Karma yaş gruplarında ise bireysel etkinlikler planlanabileceği gibi aynı grup içerisinde yer alan farklı yaş gruplarından çocukların gelişimsel gereksinimlerine uygun çeşitlilikte kazanım ve göstergelere yer verilebilir. Örneğin; sosyal ve duygusal gelişim alanından “kendisine ait özellikleri tanıtır” kazanımına yönelik etkinlik planı hazırlayan bir eğitimci bu kazanımın göstergelerine göre planını çeşitlendirebilir. Grubunda yer alan küçük yaştaki çocuklar için “adını, soyadını ve yaşını” söylemesine yönelik bir planlama yaparken daha büyük yaştaki çocuklardan bunların yanı sıra “fiziksel ve duyuşsal özelliklerini” de söylemesini bekleyebilir.

Kazanım ve göstergelerde olduğu gibi çocukların yaşlarına göre etkinlik planında farklılıklar yaratabilir. Örneğin; “boyut” kavramına yönelik planlama yapan bir eğitimci küçük yaş için “büyük-küçük”, büyük yaş grubu için “büyük-orta-küçük” kavramlarına planında yer verebilir.

Çocukların yaş gruplarına göre düzenlemeye gidilebilir. Örneğin; küçük yaştaki çocuklar için olabildiğince nesnelerin kendileri materyal olarak kullanılırken büyük yaşlar için fotoğrafları, resimleri ya da sembolleri de kullanılabilir.

Yaş gruplarına göre yapılabilecek değişiklikler kazanım ve göstergeler, kavramlar ve materyallerde yapılan değişimlerle kendini gösterir. Eğitimci bu süreçte, ortamın düzenlenmesi, çocukların yönlendirilmesi, çocuğun süreçteki rolü ve materyallerin kullanımı konusunda yaş gruplarına göre küçük bir takım değişikliklere yer verebilir. Örneğin; bazı etkinliklerde küçük yaşlardaki çocuklar eğitimcinin yönlendiriciliğine daha fazla gereksinim duyarken bu durum büyük yaşlar için söz konusu olmayabilir.

Çocukların yaş gruplarına göre farklı değerlendirme tekniklerine yer verilebileceği gibi aynı teknik farklılaştırılarak da kullanılabilir. Örneğin; eğitimci soru sorma yoluyla bir değerlendirme yapmayı planlıyorsa sorular tüm çocukların gelişimsel düzeylerine hitap edecek biçimde çeşitlendirilmelidir. Değerlendirme sürecinde çalışma sayfaları kullanılması planlanıyorsa her bir çocuğun kendi yaşı, gelişim düzeyi ve gereksinimlerine yönelik ayrı ayrı çalışma sayfaları düzenlenmelidir. Farklı ya da karma yaş gruplarında aynı şekilde değerlendirme yapmak eğitimcinin doğru sonuçlara ulaşması yanında çocukların olumlu benlik algıları açısından da önemli bir hatadır.

Evet, hazırlamaktadır. Örneğin; etkinlik sürecinde “problem çözme” yöntemine yer veren eğitimci çocukların yaş gruplarına göre gruplara ayrılmasını ve her grubun problem çözme basamaklarında kendi sürecini gerçekleştirmesini sağlayabilir. Bazı durumlarda da farklı yaş gruplarındaki çocuklardan heterojen gruplar oluşturularak gelişim düzeyleri farklı çocukların birbirlerinin öğrenmelerine yardımcı olmaları için ortam yaratabilir.

Etkileşimli kitap okuma çalışmalarında çocuklara sorular sorulabilir, tahminlerde bulunmaları istenebilir. Böylece çocukların kitapta geçen olay ve karakterlere tepki vermesini sağlayarak, hedef sözcükler belirlenip yeni sözcükler kullanabilir.

Drama etkinliğinin başlı başına bir değerlendirme süreci olduğu için ayrıca etkinlik değerlendirmesine gerek yoktur. Fakat sorularla değerlendirme zenginleştirilebilir.

Plan, önceden belirlenen eğitim hedeflerine ulaşmak için hangi etkinliklerin niçin ve nasıl yapılacağı, ne gibi kaynak ve araçların kullanılacağı, elde edilen başarının nasıl değerlendirileceğinin önceden tasarlanması işidir.

Plan yapma, amaçlara en kısa ve doğru yoldan ulaşılmasını sağlar. Öncelikle iyi bir planlama ile çocuk merkezli, çağdaş öğrenme-öğretme yaklaşımlarını temel alan etkinliklerin uygulanabilmesi için ortam yaratılmış olur. Eğitimcinin neyi, niçin ve nasıl yapacağını düşünmesini sağlayarak verimini artırır, düzenli çalışma alışkanlığı kazandırır. Amaçlara ulaştıracak en uygun öğrenme süreçleri ile materyallerin seçilmesini, eğitim etkinliklerine hazırlık yapılmasını sağlar. Eğitim-öğretimin değerlendirilmesinin güvenilir olmasını sağlar ve en önemlisi çocukların gelişim özellikleri, ilgi, istek ve yeteneklerine göre yetiştirilmelerine ortam yaratır.

Evet. Eğitim etkinliklerini planlı bir biçimde gerçekleştirmek yasal yönden zorunlu, eğitsel yönden de gereklidir. Eğitim etkinliklerinin amacına ulaşması bu etkinliklerin planlı bir biçimde hazırlanması ve uygulanmasına bağlıdır.

Eğitimcilerin eğitim öğretim sürecini planlarken kimi ilkeleri göz önünde bulundurmaları ve planlarını bu doğrultuda hazırlamaları önemlidir. Bu ilkeler şöyle sıralanabilir:

• Plan hazırlarken çocukların ve çevrenin özellikleri ile okulun olanakları göz önünde bulundurulmalıdır.
• Çocukların planlama sürecine etkin bir şekilde katılmaları gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki en iyi plan çocuklarla birlikte geliştirilen plandır.
• Katı ve şekilci değil, eğitimcilerin çalışmalarına esneklik tanıyan yapıda planlar hazırlanmalıdır.
• Özgün, uygulanabilir ve gerçekçi olmalıdır.
• Yararlanılması planlanan araç gereçler kullanılmaya elverişli olmalıdır.
• Planlamada; basitten karmaşığa, yakından uzağa, bilinenden bilinmeyene gibi temel ilkeler göz önünde bulundurulmalıdır.
• Özellikle okul öncesi eğitimde planlama yaparken çocuk merkezli, etkin öğrenme temelli etkinlikler planlamaya özen gösterilmelidir.

Okul öncesi eğitimde değerlendirme, çocuk hakkında tarafsız, bütüncül, esnek, tutarlı, bilimsel ve sistematik, birbirini tamamlayan farklı işlev ve özellikteki bir dizi araç yardımıyla gerçekleştirilen, çok boyutlu bilgi toplama ve bunları birbirleriyle bütünleştirerek anlamlı ve güvenilir bir karar verme sürecidir.

Okul öncesi eğitimde, çocukların tüm özellikleri ile tanınması ve değerlendirilmesi, etkili planlamanın yapılmasında ilk ve en önemli adımdır. Çocukları değerlendirmenin temel amaçları;

• öğrenmeyi geliştirmek,
• çocukların özel gereksinimlerini belirlemek,
• gelişimsel düzeylerini belirlemek ve
• programları geliştirmektir.

Çocuklar hakkında elde edilen bilgilerin öğrenme deneyimlerini planlamak amacıyla kullanılması süreci kendi içinde üç aşamadan oluşur. Bu aşamalar:

• Gözlem yapma ve kaydetme
• Gözlem sonuçlarına göre yeni öğrenme deneyimlerini planlama
• Planlanan öğrenme deneyimlerini uygulama ve tekrar gözlem yaparak değerlendirme yapmadır.

Planlama yaparken gelişim kontrol listeleri ço­cuk hakkında karar verilmesinde ve öğretme-öğrenme ortamının düzenlenmesinde ciddi bir kılavuzdur.

Okul öncesi Eğitim Programı’nda eğitimcilerin hazırlaması gereken üç farklı plandan söz edilmektedir. Bunlar;

• aylık eğitim planı
• günlük eğitim akışı ve
• etkinlik planıdır.

Aylık eğitim planı, okul öncesi eğitim sürecinin aylık dönemler hâlinde planlanması te­melinde hazırlanan plandır. Eğitimci bir eğitim öğretim yılında her ay için bu planlardan hazırlar, uygular ve değerlendirir. Aylık eğitim planı; eğitimcinin, grubunda yer alan ço­cukların tüm gelişim alanlarını desteklemek için etkinlik oluşturmak üzere alacağı ka­zanım ve göstergeleri, kavramları, alan gezilerini, özel gün ve haftalar ile aile katılımı ve değerlendirme süreçlerini içerir.

Eğitimcinin aylık planında yer vereceği kazanım ve göstergeleri belirleyebilmesi için gru­bunda yer alan çocukları düzenli bir biçimde gözlemleyerek elde ettiği verileri bir örneği Okul öncesi Eğitim Programı’nda yer alan “Gelişim Gözlem Formuna” kaydetmiş olma­sı gerekmektedir. Bir başka söyleyişle, aylık planda yer alacak kazanım ve göstergelerin belirleyicisi eğitimcinin süreçte gözlemleri yoluyla belirlediği, çocukların desteklenmesi gereken gelişimsel özellikleridir.

Eğitimcinin, grubunda yer alan her bir çocuğun gelişimsel gereksinimlerine göre Okul öncesi Eğitim Programı’ndan seçeceği kazanım ve göstergeleri aylık eğitim planının ilgili bölümüne yazması gerekmek­tedir. Ayrıca belirlenen kazanım ve göstergeler, “Kazanım ve Göstergelere Aylık Eğitim Planlarında Yer Verme Durumu Çizelgesi ”ne de kaydedilmelidir.

Aylık eğitim planında kazanım ve göstergelerin yanı sıra kavramlara da yer verilmelidir. Eğitimci öncelikle, gözlemleri yoluyla grubunda yer alan çocuklarda yanlış yerleşmiş ya da eksik olan kavramları belirlemeli ve bunlara kolaydan zora, basitten karmaşığa bir sıra izleyerek aylık eğitim planlarında yer vermelidir. Aylık eğitim planına alınan kavramlar aynı zamanda “Kavramlara Aylık Eğitim Planında Yer Verme Durumu Çizelgesi”ne de kaydedilmelidir.

Aylık eğitim planında bulunan değerlendirme bölümü, plan uygulandıktan sonra il­gili ayın bitiminde doldurulmalıdır.

Eğitimci, o ay süresince günlük eğitim akışlarının genel değerlendirme bölümlerine ve çocuk gelişim gözlem formlarına kaydettiği bilgilere dayanarak bir değerlendirme yapmalıdır. Bu değerlendirmede çocukların, programın ve kendisinin değerlendirme sonuçlarına yer vermeli, planına aldığı kazanımların gerçekleş­tirilme durumu ve etkinlikleri uygulama durumuna ilişkin bilgileri kaydetmelidir.

Eğitimcinin değerlendirme sürecinde kullanması ve aylık planın değerlendirme bölümünde belirtmesi gereken formlar şunlardır:

• Okulun açıldığı ilk ayda çocukların evlerine yapılacak ziyaretler, ailelerle bireysel görüşmeler ve veli toplantıları ile ilgili takvim belirlenmelidir. Ailelerin, “Aile Eği­timi İhtiyaç Belirleme Formu”, “Aile Katılımı Tercih Formu”, “Okul Tanıtım ve Aile Tanıma Dosyasında Bulunan Formları” doldurmaları sağlanmalıdır.
• Eğitim sürecinde çocukların gözlemlerinden elde edilen bilgiler “Gelişim Gözlem Formu”na kaydedilmelidir.
• Dönem sonlarında her bir çocuk için, gözlem sonuçlarına ve Gelişim Gözlem For­muna kaydedilen bilgilere dayanılarak “Gelişim Raporu” hazırlanmalıdır. Yılda iki kez hazırlanması gereken gelişim raporlarında çocukların genel gelişimsel ilerleme­leri ile desteklenmesi gereken durumları ortaya konmalı ve ailelere öneriler içerme­lidir. Hazırlanan gelişim raporları MEB e-okul öğrenci sistemine kaydedilmelidir.
• Eğitimci, “Gelişim Dosyası”nda (Portfolyo) yer alacak çalışmaları her ay çocuklarla birlikte seçmeli ve biriktirmelidir. Bu dosya eğitim-öğretim yılı sonunda ailelerle paylaşılmalıdır.

Günlük eğitim akışı, eğitimcinin gün içerisinde yapacağı çalışmalara düzenli bir biçimde yer verdiği çerçeve niteliğindeki plandır. Güne başlama zamanı, oyun zamanı, etkinlik zamanı ve günü değerlendirme zamanı, beslenme ve dinlenme zamanı gibi rutin etkinlikleri içerir.

Güne başlama zamanı; çocukların birbirlerine, sınıf ortamına ve gün içinde yapılacak et­kinliklere uyum sağlamalarına yardımcı olan ve yüz yüze etkileşime girme fırsatı sunan zaman dilimidir. Bu zaman diliminde eğitimci ve çocuklar, sınıfın ya da bahçenin uygun bir yerinde çember biçiminde oturup birbirleriyle selamlaşır ve sohbet ederler. Eğitimci her gün bu zaman diliminde değişik konulara yer vererek çocukların bu konu ve durumlarla ilgili farkındalık kazanmalarını sağlayabilir. Ayrıca, şarkı söyleme, öykü anlatma, parmak oyunları, alan gezisine çıkma, sabah yürüyüşü ya da egzersizleri yapma gibi etkinliklere de yer verilebilir. Güne başlama zamanının sonunda eğitim­ci, o gün yapılacak etkinlikler ve öğrenme merkezleri hakkında çocuklara bilgi vermelidir.

Oyun zamanına başlarken öğrenme merkezleri çocuklara tanıtılmalı, özellikle eğitim or­tamında yeni bir öğrenme merkezi oluşturulmuş ya da var olan öğrenme merkezlerinde herhangi bir değişiklik yapılmışsa bu durum çocuklara açıklanmalıdır. Ayrıca, çocukların oynamak istedikleri öğrenme merkezleri ile ilgili planlama yapmaları sağlanmalıdır. Çocukların tüm öğrenme mer­kezlerinden etkin bir biçimde yararlanabilmeleri ve nitelikli oyun oynayabilmeleri için eğitimci farklı yöntemler geliştirerek kullanabilir. Oyun zamanı, zaman zaman öğrenme merkez­leri dışında bahçede açık havada oyun biçiminde de gerçekleştirilebilir ya da alan gezisine gidilebilir. Açık havada gerçekleştirilecek oyun zamanı; tırmanma, koşma, kayma, denge sağlama, atlama vb. etkinlikleri içerebilir.

Tek bir etkinlik; Türkçe, Fen, Matematik, Oyun vb. gibi etkinliklerin etkinlik planı for­matına uygun bir biçimde hazırlanmış hâlidir. Bütünleştirilmiş etkinlik ise birden fazla etkinliğin uygun geçiş ve bağlantılarla bir araya getirilmesi ile oluşturulmuş etkinliklerdir. Örneğin; Matematik ve Oyun bütünleştirilmiş etkinliği gibi. Ancak birden çok etkinliğin art arda sıralanması bütünleştirilmiş etkinlik anlamına gelmemektedir. Aynı kazanım ve gös­tergelere ya da kavrama yönelik, aynı tema etrafında şekillenen birden çok etkinliğin uygun geçişlerle birbirine uyumlu hâle getirilmesi ile bütünleştirilmiş etkinlik planlanabilmektedir.

Etkinlik zamanında yer alacak etkinlikler planlanırken bireysel, küçük grup ya da büyük grup etkinliği olarak değişik yapılarda planlanması ve uygulanmasına özen gös­terilmelidir. Bireysel etkinlik; çocuğun bireysel gelişim özellikleri gereksinimleri, ilgi ve yeteneklerine uygun olarak hazırlanmış, kendi başına yaparak yaşayarak öğrenmesini destekleyen etkinliklerdir. Küçük grup etkinliği; çocukların yaş, gelişim özelliği, ilgi ve yetenekleri doğ­rultusunda 3-5 kişilik gruplara ayrılarak yaptıkları farklı çalışmalardır. Bu nedenle küçük grup etkinlikleri her grup için ayrı planlanır. Eğitimcinin aynı kazanım ve göstergeleri farklı yöntem ve teknikleri kullanarak kazandırmaya çalıştığı etkinlik türüdür. Büyük grup etkinliği ise aynı kazanımlara ulaşmak amacıyla, aynı yöntem, teknik ve materyalleri kullanarak sınıftaki tüm çocuklarla birlikte yapılan etkinliklerdir.

Yapılandırılmış etkinlik; tüm sürecin öğretmen tarafından planlandığı ve onun yönetimi ve denetimi ile uygulandığı etkinlik­lerdir. Çocukların yaratıcılığı ve etkin katılımını oldukça sınırlayan bu tür etkinliklere yalnızca gerek duyulan durumlarda ve kısıtlı bir biçimde yer verilmelidir. Yarı yapılan­dırılmış etkinlik; süreçte öğretmen ve çocuğun beraber etkin katılımını gerektiren etkin­liklerdir. Kimi zaman öğretmen tarafından başlatılan süreç çocuklar tarafından devam ettirilirken kimi zaman da çocukların başlattığı bir süreci öğretmen eğitim amaçlı yön­lendirebilir. Ancak yapılandırılmış etkinlikte olduğu kadar çocuğu kısıtlayıcı ve yönetici bir süreci gerektirmez. Yapılandırılmamış etkinlikte ise; eğitimcinin rolü eğitim ortamını hazırlayarak çocukların ilgisini çekebilecek duruma getirmek ve ortamın kendisinin öğre­tici olması özelliğinden etkin bir biçimde yararlanmaktır. Yapılandırılmamış etkinlikler, diğer etkinliklere göre kontrolden uzak bir öğrenme süreci sunuyor gibi görünmesine karşın çocukların özellikle yaratıcılıklarının gelişmesi ve gelişim düzeyleri konusunda bilgi sahibi olabilmek açısından çok önemli etkinliklerdir.

Bu zaman dilimin­de, sınıftaki tüm çocuklarla bir araya gelinerek güne başlama zamanında olduğu gibi yüz yüze etkileşim fırsatı yaratılmalı ve gün içinde yapılanlar değerlendirilmelidir. Değerlen­dirme sürecinde açık uçlu sorularla, çocukların hangi öğrenme merkezlerinde, kimlerle hangi oyunları oynadıkları, hangi etkinlikleri yaptıkları konuşulmalıdır. Ayrıca o gün ve yapılan etkinlikler hakkında paylaşmak istedikleri duyguları, mutluluk verici ya da üzücü olaylar, gözlenen olumlu davranışlar hakkında sohbet edilmelidir. Bu süreçte gün içeri­sinde uygulanan etkinliklerin değerlendirmelerinden de yararlanılabilir. Bazı zamanlarda o gün ele alınan kazanım ya da kavramların ne kadar gerçekleştiğini belirlemeye yönelik çalışma yaprakları yapma, afiş ya da poster hazırlama, yapılan etkinlikleri sergileme, et­kinlikler sırasında öğretmen tarafından çekilen fotoğraf ya da video görüntülerini incele­me gibi farklı değerlendirme biçimlerine de yer verilebilir.

Etkinlik Planı, eğitimcinin günlük eğitim akışı içerisinde yer alan her bir etkinlik için ha­zırlaması gereken plandır.

Etkinlik planı formatında yer alan bölümler;

• Etkinlik adı,
• Etkinlik çeşidi,
• Yaş grubu,
• Kazanım ve göstergeler,
• Öğrenme süre­ci,
• Materyaller,
• Sözcükler,
• Kavramlar,
• Aile katılımı,
• Uyarlama ve
• Değerlendirmedir.

Etkinliğin sonunda değerlendirmenin soru sorma şeklinde yapılması planlanıyorsa eğitimci çocuklara aşağıdaki türden sorular yöneltebilir:

• Betimleyici sorular: Etkinliğin süreç olarak gözden geçirilmesini sağlayıcı sorulardır.
• Duyuşsal sorular: Çocukların etkinlikle ilgili yaşantı ve duygularını paylaşmala­rına olanak tanıyan sorulardır.
• Kazanımlara yönelik sorular: O gün için alınan kazanım ve göstergelere yönelik açık uçlu sorulardır.
• Yaşamla ilişkilendirme soruları: Çocukların öğrendiklerinin kalıcı olması ve et­kinlikte yaşadıkları ile kendi yaşamları arasında ilişki kurmalarına yardımcı olmak amacıyla sorulan sorulardır.

Etkinlik planının hazırlanmasında ilk adım, aylık eğitim planı içerisinden o etkin­lik kapsamında verilmesi planlanan kazanım ve göstergeler ile kavramları seçmektir. İkinci olarak belirlenen kazanım ve göstergeler ile kavramların hangi yöntem, teknik ve materyallerle nasıl bir eğitim ortamında verilebileceği düşünülerek öğrenme süreci ta­nımlanmalıdır. Etkinlik planının hazırlanmasında üçüncü adım öğrenme süreci planlanan etkinliğe yönelik bir aile katılımı çalışması planlanmasının gerekliliği ile ilgilidir. Eğitimci zaman zaman ailelere yönelik destekleyici etkinlikler planlayabilir. Etkinlik planında dördüncü adım değerlendir­me sürecinin planlanması ile ilişkilidir. Eğitimcinin bu süreçte etkinliğe yönelik nasıl bir değerlendirme yapmanın uygun olacağına karar vermesi ve bununla ilgili bir planlama yapması gerekmektedir. Etkinlik planının hazırlanmasında beşinci adım ise grupta özel gereksinimli bir öğrenci bulunması durumunda yapılması gereken uyarlama çalışması ile ilgilidir. Eğitimci belirlediği kazanım, gösterge ve kavramları özel gereksinimli öğrenci­ye de kazandırabilmek için etkinliğin öğrenme süreci, kullanılacak materyaller, yöntem ve teknikler ile değerlendirme sürecinde nasıl bir düzenleme yapması gerektiğine karar vermelidir. Etkinlik planında son olarak hazırlanan etkinliğe bir ad verilmeli ve etkinlik günlük eğitim akışının yanı sıra eğitimcinin etkinlik havuzuna da eklenmelidir. Ayrıca etkinlik uygulandıktan sonra eğitimci tarafından çocuklar, program ve kendisi açısından değerlendirilmelidir.

Günümüzde okul öncesi eğitim kurumlarından yararlanma yaşı 36-66 ay arası olarak belirlenmiştir. Ayrıca 26 Tem­muz 2014 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Millî Eğitim Bakanlığı Okul öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği’ne göre, özellikle ana sınıflarında, 36-66 ay arasındaki çocuk­lardan karma yaş grupları oluşturulabilmektedir.

Eğitimcilerin farklı yaş grupları ile karma yaş gruplarına birbirinden farklı etkinlik planları yapmaları ya da aynı etkinlik planı içinde farklılıklar yaratmaları önemlidir. Karma ya da farklı yaş grupları için etkinlik planlama etkinliğin; ka­zanım ve göstergeler, kavramlar, materyaller, öğrenme süreci ile değerlendirme sürecinde birtakım değişikliklerin yapılması ile gerçekleştirilebilir.