Danimarka, İsveç, Finlandiya ve Norveç İskandinav ülkeleridir.

İskandinav ülkeleri; kuzeyde bulunan Danimarka, İsveç, Finlandiya ve Norveç’tir. Bu ülkeler kültürel bağlamda; etnik dağılım, dil, coğrafya, yaşam tarzı, sosyo ekonomik durum gibi hususlarda oldukça benzerdir. İskandinavya dünyanın küçük bir köşebaşıdır. İskandinav ülkeleri genel olarak yaşam refahı yüksek olan ülkelerdir. Norveç Avrupa’nın en zengin ülkelerinden birisidir. Petrol ihracatı yapıyor olması, balıkçılıkta oldukça gelişmişliği ve İngiltere ile ilişkileri sebepleriyle Avrupa Birliği’ne katılmamıştır. Finlandiya dışındaki ülkeler kendi ülkelerinin para birimi olan Kron’u kullanmaktadır. İskandinavların zevkli kişiler oldukları; sanata, kültüre ve bilime değer verdikleri; yeme ve içmeyi önemsedikleri bilinmektedir.

İsveç’e ilk insan yerleşmeleri ise eldeki belgelere göre MÖ 800 yıllarında İsveç’in güney ucunda görülmüştür. 13. yüzyılda, dört İskandinav ülkesi (İsveç, Norveç, Danimarka ve Finlandiya) Kalmar Birliği adı ile bir tek otorite altında toplanmışlardır. Kalmar Birliği yaklaşık 125 yıl sürmüştür. Danimarka ile İsveç arasındaki zıtlaşmalar yoğunlaşınca, İsveç Kralı Gustaf Vasa, Danimarkalılar’ı İsveç’ten kovarak birliğe son vermiştir. 1523’te İsveç Kralı Gustaf Vasa, İsveç’in bağımsızlığını ilan etmiştir. 1520’lerde başlayan Lutherci Reform hareketleri başarıya ulaşınca 1529’da Roma ile ilişkileri kesilmiştir. Bunu takip eden 200 yıl içinde İsveç; Danimarka, Polonya ve Rusya’yla Baltık egemenliği için birçok savaşlar yapmıştır. İsveç I. ve II. Dünya Savaşlarında tarafsız olarak kalmıştır. Günümüzde tarafsız politikasına ters düşeceği için NATO’ya girmemektedir. İsveç bugün Anayasal bir Monarşi ile idâre edilmektedir.

İnsanlar Norveç topraklarına son buzul çağının sona ermesinden sonra MÖ 12.000 yılı civarında yerleşmişlerdir. 9. yüzyıla girerken Norveç çok sayıda küçük krallıktan oluş- maktaydı. 872 yılında Kral Sarışın Harald bu küçük krallıkları tek bayrak altında toplayarak Birleşik bir Norveç devleti kurmayı başardı. 8.-11. yüzyıl arasında Norveç’te Vikingler olarak bilinen kavim hüküm sürmüştür. Savaşçı bir ulus olarak tanınan Vikingler batıda Britanya, İzlanda, Grönland ve hatta Kuzey Amerika’ya kadar ulaşarak sömürgeler kurdular. Doğuda ise Karadeniz ve Hazar Denizi kıyılarına kadar uzanan yerleşim birimleri kurmuşlardır. 1521 yılında İsveç Kalmar Birliği’nden resmen ayrıldı. Bu arada İskandinav ülkeleri Martin Luther tarafından Almanya’da başlatılan Protestan Reformu ile sarsıldı. Danimarka ve Norveç 1821 yılına kadar
Danimarka-Norveç adı altında birlikte hareket etmeye devam ettiler. Kralları tekti ama yasaları, devlet kurumları ve orduları ayrı ayrı gelişmeye devam etti. 19. yüzyılın başlarında Danimarka Napolyon Savaşları’yla temelinden sarsıldı. Danimarka Britanya’ya karşı kendini korumak amacıyla Fransa’yla ittifaka girdi. Ancak Fransa savaşı kaybedince Danimarka 1814 yılında imzaladığı Kiel Antlaşması uyarınca savaşı kazanan tarafın üyesi olan İsveç’e Norveç’i bırakmak zorunda kaldı. 1949 yılında Norveç NATO’ya üye oldu. 1960’ların sonunda Norveç sularında keşfedilen petrol ve doğal gaz Norveç’e büyük bir refah kazandırdı. 1972 ve 1994’de yapılan referandumlarda Norveç seçmenleri Avrupa Birliği’ni reddetti. Norveç Avrupa Birliği ile olan ilişkilerini üyesi bulunduğu EFTA aracılığıyla sürdürmektedir. Günümüzde Norveç Birleşmiş Milletler raporlarına göre yaşam standartları bakımından dünyanın en ileri ülkelerinden biridir.

Rusya tarihi Doğu Slavlar’la başlar. Kiril Abecesi’nin icat edildiği 864 yılından önce Rusların tarihi hakkındaki bilgiler azdır. Ruslar’ın kurduğu ilk büyük devlet olan Kiev Knezliği 13. yüzyılda Moğol istilasına uğrayarak yıkılmıştır. 14. yüzyılda kurulan Moskova Knezliği ise zamanla gelişerek 16. yüzyılda Rusya Çarlığı haline gelmiştir. Bu Çarlık 18. yüzyılda daha da güçlenerek Rusya İmparatorluğu’nu oluşturmuştur.

Danimarka Kuzey Avrupa’da Baltık Denizi ile Kuzey Denizi arasında Jutland Yarımadası ve 483 ada üzerinde kurulmuş olan en küçük İskandinav ülkesidir. Güneyinde Batı Almanya, doğusunda Baltık Denizi, batısında Kuzey Denizi ile çevrilidir. Dünyanın en büyük adası olan Grönland da Danimarka’ya bağlıdır.

Avrupa’nın kuzey batısında, Fin-İskandinav yaylasının bir kısmını kaplayan, bembeyaz karlarla ve yemyeşil tabiatla örtülür. Kuzeydoğusunda Finlandiya, kuzeybatı ve batısında Norveç, doğusunda Baltık Denizi ile Botni Körfezi, güneybatısında Skagerrak ve Kattegat vardır. Yaklaşık 450.000 km² olan yüz ölçümüyle İsveç, Avrupa Birliği ülkeleri arasında en büyük üçüncü ülkedir.

Finlandiya, bir kuzey Avrupa ülkesi olarak, doğudan Rusya Federasyonu, kuzeyden Norveç, kuzeybatıdan İsveç, Botni Körfezi, güney ve güneybatıdan Baltık Denizi (Botni ve Finlandiya Körfezi) tarafından çevrelenmiştir. Aynı zamanda Aland Adaları da bu ülkeye dâhildir.

Norveç, İskandinavya Yarımadası’nın kuzeyini ve batısını ihtiva eden, Batı Avrupa’nın en kuzeyinde kalan bir coğrafyaya sahiptir.

Rusya, Avrupa’nın doğusunda ve Asya’nın kuzeyinde çok geniş bir alana yayılan ülkedir. 17.075.200 km²’lik yüzölçümüyle dünyanın en büyük ülkesidir. Rusya batıda Norveç, Finlandiya, Baltık Denizi, Estonya, Letonya, Litvanya, Polonya, Belarus ve Ukrayna, güneyde Karadeniz, Gürcistan, Azerbaycan, Kazakistan, Moğolistan, Çin ve Kuzey Kore ile çevrilidir. Kuzeyinde Kuzey Buz Denizi, doğusunda ise Büyük Okyanus bulunur. Bering Boğazı ile Kuzey Amerika’dan ayrılır.

İskandinav Mutfağı, geniş kıyı hatlarının sağladığı deniz ürünleri, kümes hayvanları ve domuz eti ağırlıklı bir mutfaktır. Soğuk hava koşulları nedeniyle İskandinav Mutfağı genelde yağlı, unlu ve şekerli yemeklerden oluşmaktadır. Ayrıca av etleri de yaygın olarak kullanılmaktadır. Geyik, balina, kaz ve hatta ayı eti bile tüketilmektedir. Füme etler bu ülkelerde oldukça fazla tercih edilmektedir. Hava şartları genellikle soğuk olduğu için et ve yağ tüketimi diğer besin gruplarına göre oldukça fazladır. Bu mutfaklarda kullanılan sebzeler ise genellikle orman sebzeleri ve mantarlardır. İskandinav ülkeleri benzer yemek pişirme yöntemlerine sahiptir. Et İskandinav Mutfağının ana ögelerinden birisi iken, ringa balığı kullanımı oldukça yaygın olan bir balıktır. Somon Peninsua denilen bölgede hem üretim hem de tüketim açısından popülerdir. Balık, et, salata ve peynir soğuk tüketilen ve Smorgasbord adı verilen bir büfe çeşidinde yer alan yiyeceklerdendir. İskandinav ülkelerinde süt tüketimi fazla olmakla beraber bu ülkelerde kahve tüketimi de oldukça fazladır.

Norveç’te balıkçılık petrol ve gazdan sonra, toplumsal isdihdam sağlayan, ikinci büyük ekonomidir. Tarımsal alanların kısıtlı olması sebebiyle balık her daim Norveç insanının beslenmesinde önemli bir yer tutmuştur. En sık yenen türler içerisinde dağlardan inen akarsularda bulunan alabalık çeşitleri önemli oranda yer almaktadır. Norveç balıklarının bir kısmı “stockfisk” gibi “hjell” olarak adlandırılan büyük ahşap raflarda, havada kurutulmuş morina şeklinde veya “klippfisk” adında tuzlandıktan sonra kurutulan morina olarak saklanırlar. Norveç beslenmesi 100 yıl öncesinde birleşik ülke olan İsveç ile çok yakın benzerlikler taşır. Genel olarak balıklı yemeklerden oluşur. Balığı balla yemek gibi diğer dünya ülkelerinin pek aşina olmadıkları bir yemek kültürleri vardır.

Danimarka yemekleri denilence akla ilk gelen, bu milletin çok uzun geçmişten beri ürettikleri tereyağ ile yaptıkları ekmek ve çeşit çeşit sandviçlerdir. Danimarka yemekleri daha çok et, balık ve patates ağırlıklıdır. Tipik yemekleri arasında kızarmış domuz eti; tuzlanmış, dereotu
ile marine edilmiş ve hardal sosu ile servis yapılan somon balığı; patates ve baharatlar ile haşlanmış olan sığır eti güveci vardır. Hamur işlerinde çok başarılı olan Danimarkalılar, özelikle çeşit çeşit tereyağlı kurabiyeler ve pastalar yaparlar.

İsveç Mutfağı, genelde balığa dayalı bir mutfaktır. Balık dışında tavuk ve domuz eti de çok tüketilmektedir. Sığır eti ise az ve pahalı olduğu için fazla tüketilmemektedir. İsveçliler geçmişte soğuk iklimlerine dayanabilmek için çok fazla yağ tüketmekteydiler. Ancak teknolojinin gelişmesi, derin dondurucularda sebze ve meyvelerin uzun süre saklanabilmesi ile yağ tüketimi azalmıştır.

Ülkenin batı kısmı İsveç’ten, İskandinavya’dan ve Avrupa’nın geri kalanından etkilenmiştir. Doğu kısmı ise Rus etkisi altındadır. Finlandiya’nın ormanlarla kaplı olmasına bağlı olarak tarım olanakları kısıtlıdır. Güneyde bir miktar buğday, çavdar, şeker pancarı gibi bitkiler ile kiraz, armut ve erik gibi meyveler yetişmektedir. Buna rağmen sebze ve meyve tüketimi küçümsenmeyecek miktarlardadır. Hayvancılık çok gelişmiştir ve buna bağlı olarak süt, yoğurt, peynir ve yumurta tüketimi oldukça fazladır. Aşırı yağ tüketiminden, özelikle hayvansal yağlardan kaçındıkları için sütün yağı alınmaktadır. Finlandiya’da bol miktarda balık vardır. Bunlardan en ünlüsü ve en değerlisi hiç kuşkusuz somon balığıdır. Finlandiya’nın en kuzeyinde, Norveç sınırına yakın Lapland’daki Teno Nehri’nin somon balığı ayrı bir üne sahiptir. Yazları sauna sonrasında kömürde pişmiş sosisler tüketilir. Bir saunadan veya gölde yüzmeden sonra bu sosis iyi bir Fin birası ile lüks bir yemektir. Noel zamanı Fin usulü pişmiş jambon ve pirinçten yapılma bir tür bulamaç olan muhallebi tüketilir. Bu muhallebi kuru üzümden yapılan bir çorba ile yenilir.

Çok soğuk olan karanlık kış günlerinde başta bira olmak üzere alkollü içecekler, vücudu kuvvetlendirecek et ve yağlı gıdalar yoğun olarak tüketilmektedir. Öğünler arasında en çok önem verileni akşam yemeğidir. Kahvaltılarda kurabiye, süt, yağ ve reçel ile az miktarda ekmek tüketilir. Öğle öğünlerinde ise genelde sandviçler yenilir. Akşam yemeği altı civarında tüm ailenin bir araya geldiği veya dostlarla yenilen önemli bir öğündür. Sıcak bir çorba ile başlanan akşam yemeği, balık veya bir et yemeği ile devam eder. Tatlı her zaman bulunmaz. İskandinav Mutfağı’nda sıcak yemek bir günde sadece bir kere tüketilir.

Rus Mutfağı’nda deniz mahsulleri, tavuk, mantar, çilek ve bal doğanın sunduğu zenginliklerdendir. Çavdar, buğday ve darı çoğunlukla ekmek, krep, bira ve votka için kullanılmaktadır. Rus Mutfağının özünde çorbalar, balık ve etten yapılan yemekler yer almaktadır. Ayrı mutfak kültürlerini bir arada bulunduran sentez bir mutfak olmasına rağmen Rus Mutfağı’nın en büyük ortak özelliği, ülkenin hemen hemen her yerinde yetişen aromatik otlar ve baharatlardır. Dereotu, anason, nane, soğan, sarımsak; tarçın, tarhun otu, karabiber, safran gibi bileşenler tatlı ile tuzlu su balıkları ile et ve sebze yemeklerinde sıklıkla kullanılmaktadır. Kuzey Rusya’da “shchi” (lahanalı ve balşıklı bir çorba), lahanalı yemekler, çavdar ağırlıklı bir içki olan “kvass” ve çoğunlukla arpa ile yapılan yemekler tercih edilir. Don Bölgesi’nde “ucha” denilen ve domatesle yapılan balık çorbası; Güney Rusya’da ise dünyaca ünlü “borsc çorbası” meşhurdur. Ormanlık bölgelerde av etleri, tütsülenmiş etler, kurutulmuş balıklar, mantar ve orman yemişleri çok tüketilmektedir. Mantar, hemen hemen her yemekte yer almaktadır. Tatlılar, yaban mersini ve ribes gibi orman yemişleri ve balla yapılmaktadır. Bal, ayrıca Sibirya’nın bazı bölgelerinde kuvvetli içkilerin yapımında da kullanılmaktadır.

İsveçliler Tours’lu Aziz Martin Günü’nünde (10 Kasım), İsveç’in güneyinde bulunan ve kazlarıyla ünlü Skåne’de ziyafetler vermektedirler. Bu ziyafetler koyu bir çorba olan “swartsoppa” ile başlar, elma ve erikle doldurulup fırınlanmış kaz ve ardından elmalı turta ya da “spettkaka” yani koni biçiminde bezelyeli pastayla devam eder.

Tereyağlı ekmek anlamına gelen “smørrebrød” Kopenhag’ın ünlü açık sandviçlerine verilen isimdir. Bu sandviç için genelde Danimarka’ya özgü olan koyu kahverengi, mayalı hamurdan yapılma çavdar ekmeği kullanılır. Üzerine ince bir kat tereyağı sürülür. Bu temelin üzerine çeşitli malzemeler koyularak iştah açıcı bir şekle dönüştürülür. Popüler versiyonlarından birisi, ekmeğin üzerine domuz ciğeri ezmesi sürülerek, salatalık turşusu, domuz pastırması ve güzel kokulu kızarmış mantarla servis edilenidir. Açık sandviçler elle değil çatal ve bıçakla yenilir.

Norveç mutfağına hastır. Türkçe karşılığı küllü balık olan “lutefisk”, morina balığından yapılır. Bunun için balık açık havada kurutulur. Huş ağacının kül suyunda bekletilir. Ardından suda bekletilerek arındırılır. Balık şeffaflaşıp pelte kıvamına gelene kadar pişirilir. Pişerken dağılmamasına dikkat edilir. Bir başka alternatif ise fırında tereyağında pişirmektir. Beyaz sos, haşlanmış patates ve taneli hardal ile birlikte tüketilir. Vikingler tarafından keşfedildiğine inanılan ve kötü bir ünü olan “Lutefisk”, kimilerince önemli bir gastronomik meydan okumadır.

Rus Mutfağı denilince akla ilk gelenler arasında havyar yer almaktadır. Havyar, dişi mersinbalığının döllenmiş yumurtalarından elde edilmektedir. Mersinbalığının bilinen 20 cinsinden sadece beşi ülkenin kuzeyindeki soğuk denizlerde yaşamaktadır. Dünya havyar pazarının yüzde doksanı bu balığın üç cinsinden (Beluga, Osiotr ve Sevryuga gibi) elde edilmektedir. En pahalı taze Rus havyarı “Beluga”, nadir bulunan değerli bir türdür. Adını nesli tükenmekte olan en büyük ve en vahşi mersinbalığından almaktadır. “Osiotr” havyarı, parlak gri renkte fındık tadı ile tanınmaktadır. Adı orta büyüklükteki mersinbalığından gelmektedir. “Sevryuga” küçük taneli ve gri renkli bir havyardır. Hafif keskin bir tadı vardır. Adını en küçük mersinbalığından almaktadır. Somon balığı yumurtalarından elde edilen küçük ve turuncu renkli havyara kırmızı havyar denilmektedir.

Her ne kadar Rus Mutfağı’nın özellikleri arasında tatlılar pek yer almasa da değişik meyvelerle hazırlanıp gösterişli bir şekilde sunulan çeşitler mevcuttur. Orman meyveleri, konserve meyveler, meyve şekerlemeleri ve bal genelde tatlıların baş malzemelerini oluşturmaktadır. “Risel ve kompot” komposto meyve, jöle ve peynirle hazırlanmaktadır. “Pasha ve kulic” Ortodoks Ruslar’ın Paskalya Bayramı’ndaki geleneksel tatlıları olarak tanınmaktadır. “Pasha” meyve şekerlemeleriyle süslenmiş piramit şeklinde bir pastadır. “Kulic” ise üzeri kremayla kaplanmış büyük bir ekmek şeklinde kekdir. “Pudin” bir çeşit pudingdir. “Varenk” çilek, vişne ya da reçel içeren hamur tatlısıdır.

Rusya’nın ulusal içkisi votkadır. Çeşitleri ise saymakla bitmeyecek derecede çoktur. “Limonnaya” denilen limonlu votka, içine bir limon kabuğu ilave edilip iki hafta bekletildikten sonra içilmektedir. Servis anına kadar kadehleriyle birlikte buzlukta dondurulmaktadır ve servis anında asla parmak değdirilmemelidir. Çünkü bardakta parmak izi Rus sofra geleneklerine aykırıdır. Köpüklü votka “kovskaya”; kırmızıbiber aromalı votka “pertsovka”; ardıç, zencefil ve karanfil aromalı votka “ohotniçya” ve tatlı votka “stolichnaya” akla gelen örneklerden sadece birkaçıdır. Votka meze, havyar, füme balık, et ve salamura ürünler eşliğinde içilmektedir.

İskandinav ülkeleri; kuzeyde bulunan Danimarka, İsveç, Finlandiya ve Norveç’tir.

13. yüzyılda, dört İskandinav ülkesi (İsveç, Norveç, Danimarka ve Finlandiya) Kalmar Birliği adı ile bir tek otorite altında toplanmışlardır.

Kalmar Birliği yaklaşık 125 yıl sürmüştür.

Finlandiya’nın güçlü bir ekonomik yönetime sahip olmasından gelen ünü, I. ve II. Dünya Savaşları arasındaki dönemde yabancı borçlarını ödemesine ve II. Dünya Savaşının ardından Marshall Planı’ndan yardım almadan yeniden yapılanmasına dayanmaktadır.

Danimarka Kuzey Avrupa’da Baltık Denizi ile Kuzey Denizi arasında Jutland Yarımadası ve 483 ada üzerinde kurulmuş olan en küçük İskandinav ülkesidir.

Dünyanın en büyük adası olan Grönland da Danimarka’ya bağlıdır.

17.075.200 km²’lik yüzölçümüyle dünyanın en büyük ülkesi Rusya'dır.

Bering Boğazı ile Kuzey Amerika’dan ayrılır.

İskandinav Mutfağı, geniş kıyı hatlarının sağladığı deniz ürünleri, kümes hayvanları ve domuz eti ağırlıklı bir mutfaktır. Soğuk hava koşulları nedeniyle İskandinav Mutfağı genelde yağlı, unlu ve şekerli yemeklerden oluşmaktadır.

Somon Peninsua denilen bölgede hem üretim hem de tüketim açısından popülerdir.

Danimarka yemekleri denilence akla ilk gelen, bu milletin çok uzun geçmişten beri ürettikleri tereyağ ile yaptıkları ekmek ve çeşit çeşit sandviçlerdir.

Finlandiya’nın hemen hemen yarısı kuzey kutup dairesinin içinde kaldığı için altı ay gece, altı ay da gündüz yaşanmaktadır. Finlandiya halkının karanlık nedeniyle içine kapanık ve melankolik bir yapıya sahip olduğu ve bundan dolayı alkollü içki tüketiminin fazla olduğu belirtilmektedir.

Ayrı mutfak kültürlerini bir arada bulunduran sentez bir mutfak olmasına rağmen Rus Mutfağı’nın en büyük ortak özelliği, ülkenin hemen hemen her yerinde yetişen aromatik otlar ve baharatlardır

 “Smorgasbord” bir çeşit soğuk büfedir.

“Glögg” (İSK) Noel dönemlerinde, soğuk kış gecelerinde sıklıkla tüketilen; çeşitli baharatlarla kaynatılmış sıcak bir şarap türüdür.

“Gravlax” (İ) tuz, şeker, dereotu karışımı içerisinde kürlenmiş somondur. Antik İsveç döneminden beri kullanılagelen bir yöntemdir.

“Smetana” (R) Rus Mutfağı’nın temel bir bileşeni olan ekşi kremadır. Ayrıca tereyağıyla hazırlanan soslar da önemlidir. Çorba, sebze, et, tavuk ve balık çeşitleri genelde ekşi krema ve soslarla sunulmaktadır.

“Zakuski” Ruslar’ın genellikle davetlerinde sundukları ve yoğun olarak deniz ürünlerinden oluşan ordövr tabağına denilir

Danimarka hamurişlerinin kökeni, fırıncı ustalarının 1800’lü yılların ortalarında yaptığı bir grev sırasında, fırın sahiplerinin hafif tereyağlı hamur tariflerini de yanlarında getiren Viyanalı şefleri işe almasına dayanıyor. Sonuçta Danimarkalı fırıncılar işlerine geri dönüyorlar ancak Viyana tariflerini kullanmayı sürdürüyorlar ve böylece “Wienerbrød” denilen Danimarka hamur işleri doğmuş oluyor.

“Borsc” ve “shtci” çorbalarının ortak özelliği her ikisininde “smetana” denilen ekşi krema ile sunulmasıdır.