Ulusal Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği de sosyal hizmet uygulama­sının amaçlarını şu şekilde belirtmiştir:

1. Bireylerin sorun çözme ve baş etme becerilerini artırmak,
2. İnsanları kendilerine kaynak, hizmet ve fırsat sağlayan sistemlerle ilişkilendirmek,
3. Sosyal politikaları geliştirmek ve iyileştirmek,

İnsanlara kaynak ve hizmet sağlayan sistemlerin insancıl çalışmaları ve etkinliğini özendirmektir.     

Sosyal Hizmet Eğitim Konseyi (CSWE) de şu dört amaca vurgu yapmıştır:

1. Birey, aile, grup ve toplulukların sosyal işlevselliklerinin artırılması,
2. Sosyal politika, hizmet ve kaynakların planlanması, yürütülmesi ve bireylerin geli­şiminin desteklemesi,
3. Dezavantajlı ve risk altındaki bireylerin güçlendirilmesi, sosyal adaletin sağlanma­sı için politika, program ve kaynakların takip edilmesi,

    4. Tüm bu amaçlara yönelik bilgi ve becerilerin geliştirilmesi.  

Sosyal işlevsellik kavramı, sosyal hizmet mesleğinde son derece önemli ve sosyal hizmet mesleğini anlamaya yardımcı olan bir kavramdır. Sosyal hizmet alanı sosyal işlevsellik üzerinde odaklaşır ve insanlar ile çevreleri arasındaki etkileşimi geliştirmeyi hedefler. Sos­yal işlevselliği tanımlamak ve anlamak için bireyin ego işlevlerine, gelişimsel özelliklerine, onu etkileyen biyofiziksel faktörlere, içinde bulunduğu kültürün özelliklerine ve çevresel etmenlere bakmak gerekir. Sosyal işlevsellik kavramı, bireyin sosyal çevresi içinde kapasite ve eylemleri, beklenti kaynak ve fırsatları arasında bireyi toplumla bütünleştirme gibi eylemlere odaklanır.   

Pozitif sosyal işlevsellik, bireyin toplumda sosyal rollerini gerçekleştirebilmesi için gerekli olan görev ve faaliyetleri başarabilme kabiliyetidir.

Sosyal bakım, ihtiyaç hâlindeki bireylerin gereksinimlerini ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılayacak imkânları sağlamak için gerekli eylem ve çabaların düzenlenmesidir.  

Sosyal tedavi ise bireylerin duygu, düşünce ve davranışlarındaki işlev bozukluklarını gidermek ya da düzeltmek için gerekli olan faaliyetlerdir. Sosyal tedavi öncelikle bireylerin değişimini terapi, eğitim ve danışmanlık gibi faaliyetlerle sağlamaktır. 

Sosyal hizmet mesleğinin odağı: Sosyal hizmet mesleğinde odak dezavantajlı ve baskı altında olan bireylerin var olan güçlerinin ortaya çıkarılması ve güçlendirilmesidir.

‘’Çevresi içinde birey’’ kavramı bireylerin sadece kişisel özelliklerine göre değil çevresi ile birlikte bütüncül bir şekilde ele alınıp değerlendirilmesi anlamına gelmektedir.     

Sosyal adalet, toplumun her üyesinin aynı temel haklara, korumaya, fırsata, yükümlülüklere ve sosyal olanaklara sahip olduğu ideal koşullara işaret etmektedir.

Ekonomik adalet, toplumun her üyesinin maddi kaynaklara, gelire ve refaha ulaştığı ideal koşul­ları ifade etmektedir.  

Sosyal hizmet uzmanının temel rolleri:

1. Bağlantı kurucudur.
2. Savunuculuk
3. Öğreticilik
4. Danışmanlık
5. Vaka yöneticiliği
6. İş yükü yöneticisi
7. Personel geliştiricisi
8. Yöneticilik
9. Değişim ajanı
10. 10.Meslek elemanı

Belirli amaçları gerçekleştirmek amacıyla sosyal hizmet uzmanın on temel rolü ve bu on temel role karşılık gelen işlevler şu şekilde sıralanabilir:

• Bağlantı kurucu: Bağlantı kurucu rolünde sosyal hizmet uzmanları müracaatçının kaynaklarını değerlendirir ve kaynaklarla müracaatçıyı bağlantılandırır.
• Savunuculuk: Savunuculuk rolünde sosyal hizmet uzmanı müracaatçı, vaka ve sı­nıf savunuculuğu işlevlerini yerine getirir.
• Öğreticilik: Öğretici olarak sosyal hizmet uzmanı toplumsal ve günlük yaşam be­cerilerinin öğretilmesi gibi işlevleri yerine getirir.
• Danışmanlık: Danışman olarak sosyal hizmet uzmanı psiko-sosyal değerlendirme, sosyal tedavi vb. işlevleri yerine getirir.
• Vaka yöneticiliği: Vaka yöneticisi olarak sosyal hizmet uzmanı müracaatçının ge­reksinimlerinin belirlenmesi, değerlendirilmesi, planlanması, organize edilmesi ve müracaatçının desteklenmesi gibi işlevleri yerine getirir.
• İş yükü yöneticisi: İş yükü yöneticisi olarak sosyal hizmet uzmanı zaman yönetimi, çalışma planı hazırlama gibi işlevleri yerine getirir.
• Personel geliştiricisi: Personel geliştiricisi olarak sosyal hizmet uzmanı personelin eğitimi, yönetimi, süpervizyon işlevlerini yerine getirir.
• Yöneticilik: Yönetici olarak sosyal hizmet uzmanı program geliştirme ve değerlen­dirme gibi işlevleri yerine getirir.
• Değişim ajanı: Değişim ajanı olarak sosyal hizmet uzmanı politikaların ve sos­yal sorunların analizini yapma, sosyal kaynakların geliştirilmesi gibi işlevleri yerine getirir.
• Meslek elemanı: Meslek elemanı olarak sosyal hizmet uzmanı kendini tanıma ve değerlendirme, kişisel, mesleki gelişim ve mesleğin geliştirilmesi gibi işlevleri yerine getirir. 

Miley, O’Melia ve DuBois (1998) sosyal hizmet mesleğinin rol ve işlevlerini danışmanlık, kaynak yönetimi ve eğitim işlevi olarak belirtmişlerdir.

Danışmanlık İşlevi

Sosyal hizmet uzmanları bireylerin sosyal işlevselliğini artırmak amacıyla, sosyal işlev­selliklerinde sorunları olan müracaatçılarla çalışır. Danışmanlık işlevi ile sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçı sorunların çözümü için bilgi ve kaynakları kullanır. Danışmanlık işlevi çerçevesinde sosyal hizmet uzmanı müracaatçı ile birlikte bilgi, beceri ve değerleriy­le sorunları açığa kavuşturur, plan yapar ve eylem planı hazırlayarak harekete geçer. Bu rol doğrultusunda sosyal hizmet uzmanları müracaatçıların güçlü yönlerine vurgu yapa­rak müracaatçıların var olan güçlerinin ortaya çıkmasına yardımcı olur ve müracaatçıyla birlikte çözüm süreci doğrultusunda harekete geçerler. Muktedir kılıcı, kolaylaştırıcı ve planlayıcı rolleri danışmanlık rolleri içinde bulunur.   

Muktedir kılıcı rolü: Muktedir kılıcılık rolünde sosyal hizmet uzmanları, bireylerin var olan güçlerini ve potansiyellerini ortaya çıkarmalarına yardım ederek, sorunlarını be­lirleme, sorunlarla etkili bir şekilde başaçıkabilmelerini sağlamak amacıyla müracaatçıyı destekler. Sosyal hizmet uzmanları bu bağlamda mesleğin bilgi, beceri ve değerleri doğ­rultusunda müracaatçının amaçlarını gerçekleştirebilmesine, sosyal işlevselliklerini sağla­masına yardımcı olur. 

Kolaylaştırıcı rolü: Kolaylaştırıcı rolünde sosyal hizmet uzmanları, grup işlevselliğini destekler, yapıcı geri bildirim verir; örgüt içindeki bağlantıları güçlendirirler.

Planlayıcı rolü: Planlayıcı rolünde sosyal hizmet uzmanlarının toplum yapısını, sos­yal sorunları, toplum psikolojisini, planlamayı ve politikayı bilmesi gerekmektedir. Plan­layıcı rolünde sosyal hizmet uzmanları sistematik olarak veri toplamak, alternatif eylem biçimleri keşfetmek için araştırma ve planlama stratejilerini kullanırlar.

Meslektaşlık ve İzleme Rolleri: Meslektaşlık ve izleme rolünde sosyal hizmet uzman­ları meslek elemanlarını etik uygulamalar yapmaya teşvik ederler. Etkili uygulamalar yapmayı ve mesleki anlamda gelişmeyi destekler ve sağlarlar. Bunların yanı sıra mesleki örgütlere katılırlar ve diğer uygulayıcılarla çalışma ilişkisi geliştirirler.   

Kaynak yönetimi işlevinde sosyal hizmet uzmanları müracaatçıların haberdar olmadık­ları ve kullanmadıkları kaynaklara ulaşmalarını sağlar. Bunun yanı sıra müracaatçıların iyilik hâllerini sağlamak ve sosyal işlevselliklerini geliştirmek amacıyla ihtiyaç duyduk­ları ve hâlihazırda var olmayan kaynakların geliştirilmesini sağlarlar. Sosyal hizmet uzmanları müracaatçıların ihtiyacı olan kaynakları araştırır ve kaynaklardan müracaatçı­ları haberdar ederek kaynakları harekete geçirirler. Kaynak yönetiminde sosyal hizmet uzmanları bağlantı kurucu, savunucu, uygun hale getirici, arabulucu, harekete geçirici ve hızlandırıcı olurlar. 

Bağlantı kurucu ve savunucu rolleri: Dezavantajlı ve ihtiyaç hâlindeki bireylerin kay­naklarla bağlantılandırılması ve kaynaklara ulaşmasının sağlanması sosyal hizmet mesle­ğinin temel sorumlulukları arasında yer almaktadır. Bağlantı kurucu olarak sosyal hizmet uzmanları var olan kaynaklarla ilgili müracaatçıları bilgilendirirler ve ulaşılabilir kaynak­larla müracaatçılar arasında köprü görevi görürler. Bağlantı kurucu rolünde sosyal hizmet uzmanları var olan durumu değerlendirir ve var olan kaynaklara arasından müracaatçı­ların seçim yapmalarını sağlarlar. Sosyal hizmet uzmanları müracaatçıları belirli uygun kaynaklara havale eder ve müracaatçıların havale edilen kurumlarla olan bağlantısını sağ­larlar. Sosyal hizmet uzmanları savunucu rolünde ise müracaatçıların haklarını korumak için sistemler ve müracaatçılar arasında ara bulucu rolünü gerçekleştirirler.  

Uygun hâle getirme ve aracılık rolleri: Uygun hâle getirme rolünde sosyal hizmet uzmanları var olan kaynakların iyileştirilmesi ve yeni kaynakların geliştirilmesi amacıyla formel gruplar ve organizasyonlarla birlikte hareket eder. Sosyal hizmet uzmanları uygun hâle getirme rolünde kurumlar arası planlamayı geliştirirler.

Sosyal hizmet uzmanları sosyal adalet değeri temelinde tüm bireylerin eşit fırsat­lara sahip olması, hizmetlerden yararlanabilmesi ve kaynaklara erişimini amaçlar. Bu bağlamda uygun hâle getirme rolünde sosyal hizmet uzmanları etkili hizmet sunumu için savunuculuk yapar.

Harekete geçirici rolü: Sosyal hizmet uzmanlarının rolleri arasında müracaatçıların sosyal işlevselliklerini ve iyilik hâllerini engelleyen durumları ve koşulları belirlemek yer almaktadır. Sosyal hizmet uzmanının bu görevi sosyal hizmetin harekete geçirici rolünü tanımlamaktadır. Sosyal hizmet uzmanı müracaatçının yaşamını etkileyen faktörleri ye­niden gözden geçirmesine yardımcı olmalı, bu faktörlerin anlamları konusunda alternatif yorumlar sağlamalı ve birçok faktörün arasındaki ilişkileri ortaya koyarak olası yeni açık­lamalar getirmeli ve bu bilgiyi temel alarak yeni bir anlayış kazandırmalı ve bilgi temeline dayalı olarak müracaatçının harekete geçmesine yardımcı olmalıdır. Harekete geçirici rolünde sosyal hizmet uzmanları sosyal adaletsizlikler ve sosyal so­runlar konusunda uyarır ve toplumsal yaşamdan bu olumsuzlukların ortadan kalkma­sı için çalışırlar. Bunun yanı sıra sosyal hizmet uzmanları müracaatçıların karşılaştıkları sorunların ortadan kaldırılması amacıyla yasal düzenlemelere katkı sağlarlar, eylemlerde bulunurlar ve kaynakları harekete geçirirler.  

Hızlandırıcı rolü: Hızlandırıcı rolünde sosyal hizmet uzmanları hizmet sunumunda diğer meslek elemanlarıyla iş birliği içinde sosyal ve çevresel politikalar konusunda savu­nuculuk yaparlar. Bunun yanı sıra ulusal ve uluslararası sorunlar konusunda disiplinlera­rası iş birliğinin sağlanması ve geliştirilmesi için çalışmalar yaparlar.  

Eğitim işlevi, sosyal hizmet uzmanlarının toplumu bilgilendirme, eğitim, öğretim, araştır­ma ve mesleki bilgilendirme faaliyetleri ile ilgilidir. Bu işlev aynı zamanda sosyal hizmet uzmanları ve müracaatçılar arasındaki bilgi alışverişini içerir. Bilgilerin ve fikirlerin karşı­lıklı olarak paylaşılması eğitim işlevinin temelini oluşturmaktadır. Sosyal hizmetin eğitim işlevi, müracaatçılara yönelik bir işlev olmasının yanı sıra müracaatçıların lehine meslek elemanları ve bireylerin bilgilendirilmesini de içermektedir.

Öğretici rolü: Sosyal hizmet uzmanları öğretici rolünde müracaatçının kendi yaşamı­na yön verebilmesi ve yaşamı üzerinde kontrol sağlayabilmesi gibi konularda müracaat­çıya bilgi vererek onu güçlendirirler. Sosyal hizmet uzmanları, müracaatçıların var olan sorunlarının çözümü için ve sorunsal davranışların işlevsel olanlarla değiştirilmesi için müracaatçıyı bilgilendirir.

Eğitici rolü: Eğitici rolünde sosyal hizmet uzmanları sahip oldukları bilgilerini ve dene­yimlerini sunumlar yaparak meslek elemanlarıyla, öğrencilerle ve ilgili kesimlerle paylaşırlar.

Eğitici rolünde sosyal hizmet uzmanları bazen örgütlere spesifik eğitimler de vere­bilirler. Bunun yanı sıra mesleğe yeni adım atan meslek elemanlarıyla eğitici toplantılar ve çalışmalar yaparlar.

Toplumu bilgilendirici rolü: Toplumun ruhsal rahatsızlığı olan bireyler ve bazı dezavantajlı gruplarla ilgili bilgi eksiklikleri, toplumdaki bireylerin bu grupları dışla­masına neden olabilmektedir. Sosyal hizmet uzmanları toplumu bilgilendirici rolünde toplumdaki bazı gruplar ve sosyal sorunlarla ilgili bilgi verir ve sorunların çözümü için hizmetler ve politikalar üretir.

Sosyal hizmet uzmanları sosyal hizmet örgütleri ile ilgili toplumu bilgilendirerek, bi­reylerin hizmetlere ulaşabilmelerini sağlar. Sosyal hizmet uzmanının bu rolü toplumdaki bilgi ve bilinç eksikliğinden kaynaklanan sorunların önlenmesine katkı sağlar.

Sosyal hizmet uzmanı içinde bulunulan durum ile ilgili güncel bilgiyi bilmek veya en son bilgilere ulaşmak için çaba harcamak zorundadır. Bunun­la birlikte sosyal hizmet uzmanı elektronik teknoloji, sosyal hizmet literatüründen veya sosyal hizmet konferanslarından edindiği bilgiyi dikkatli bir şekilde kullanmalıdır. Buna ilave olarak sosyal hizmet uzmanı güncel sosyal hizmet bilgilerini takip etmelidir. Sosyal hizmet uzmanları insan davranışı ve sosyal çevre, sosyal refah ve müdahale yöntemleriyle ilgili araştırmalar yaparlar. Toplumsal yapı, mesleki müdahaleleri şekillen­dirir. Araştırmacı rolünde sosyal hizmet uzmanlarının toplumsal yapıyı incelemesi, bu ya­pıdaki sorunları ve nedenleri analiz etmesi ve bu bağlamda araştırmalar yapması beklenir.

Sosyal hizmet uzmanın aracı rolünü yerine getirmesi için müracaatçıların ihtiyaçlarının tanımlaması farklı kaynaklara ulaşmaları için kapasite ve motivasyonlarını ölçmesi ve müracaatçıların kaynaklarla bağlantı kurmasına yardım etmesi gerekmektedir.

Sosyal hizmet uzmanları müracaatçılara aktif bir şekilde yardım edebilmek için var olan hizmetler ve programlar hakkında bilgi sahibi olmalı bireylerin güçlü yönlerine ve sınırlarına dair değerlendirmelerde bulunmalıdır. Müracaatçının durumunun değerlendirmesi, kaynak değerlendirmesi, havale, bilgi verme aşamaları vardır.

Müracaatçının durumunun değerlendirmesi: Sosyal hizmet uzmanı bir profesyo­nel ilişkiye, bir müdahaleye veya bir çalışmaya her zaman müracaatçının konularına, sorunlarına ve içinde bulunduğu koşullara odaklanarak, onunla birlikte hareket ederek başlamalıdır. Nitekim sosyal hizmet uygulaması yaşamın her alanından, birçok farklı geçmişe sahip olan, farklı kültürlerden ve dinsel inançlardan gelen, farklı cinsiyetler­den ve cinsel yönelimlerden ve yaşlardan, farklı fiziksel ve entelektüel becerileri olan insanlarla birlikte ya da onlar yararına çalışır. Sosyal hizmet uzmanı yukarıda belirtilen farklılıkları anlamalı ve bu bireyleri içinde bulundukları bağlama göre değerlendirme­lidir. Aracı rolün ilk aşaması müracaatçıların ihtiyaçlarını ve yeteneklerini bütünüyle anlamak ve değerlendirmektir. Etkili bir aracı müracaatçının kültürü, sosyal becerisi, duygusal durumu vb. gibi faktörleri iyi bir şekilde değerlendirmelidir. Bunun için sosyal hizmet uzmanının müracaatçıyı onun sosyal çevresi içinde ele alıp, bütüncül bir şekilde değerlendirmesi gerekmektedir. 

Havale: Havale, hizmetleri kullanılabilir yapan bir süreçtir. Havale, müracaatçı ve mü­racaatçının ihtiyaçları hakkında bilgiyi paylaşmak, yeni hizmetin doğasını müracaatçıya yorumlamak ve müracaatçının kaynakları kullanmasını sağlamaktır. Müracaatçıyla ilk görüşmeyi yapan sosyal hizmet uzmanı, yeni hizmetin müracaatçının ihtiyaçlarını kar­şılayıp karşılamadığını takip etmelidir. Havale işlevinde sosyal hizmet uzmanı kaynağın müracaatçının ihtiyacını karşılamakta olduğundan emin olabilmek için bir takım aktivi­teleri yerine getirir. Havale, sosyal hizmet uzmanı müracaatçıya bazı hizmetleri sağlamaya devam edecekse, iş birliğinin özel bir vakası olarak da düşünülebilir.  

Bilgi verme: Sosyal hizmet uzmanının aracılık rolü müracaatçılara, kanun koyuculara birtakım bilgilerin iletilmesini sağlar. Sosyal hizmet uzmanları, kurumlar, programlar ve profesyoneller arasındaki bağlantıyı güçlendirmek için bilgi alışverişinde bulunur. Sosyal hizmet uzmanının aracı rolü, toplumdaki karar vericiler, yasa yapıcılar, gruplar ve müra­caatçılara bilgi transferi yapmayı gerektirir. Ayrıca mevcut hizmetler ve ihtiyaçlar arasın­daki boşlukla ilgili kamu farkındalığını sağlar.

Savunuculuk “bir ya da daha fazla birey, grup ya da topluluk adına sosyal adaleti sağlama ya da koruma amacı ile savunma, müdahil olma, destekleme ya da bir dizi eylem hakkında tavsiyede bulunma eylemi’’ şeklinde tanımlanmaktadır.  

Sosyal hizmet uzmanları, sorunları olan müracaatçılar için savunuculuk yapar. Bu­rada amaç müracaatçının hakkı olan hizmet ya da kaynaklara müracaatçının erişiminin sağlanmasını garantilemektir. Diğer bir ifadeyle kaynaklardan ve hizmetlerden müraca­atçıların yararlandığından emin olunmasıdır. Bu noktadaki kritik adım, müracaatçının arzu edilen hizmeti elde edip etmediğini belirlemek ve bilgi toplamaktır. 

Sosyal hizmet uzmanı sıklıkla bir grup müracaatçıya ya da or­tak bir sorunu olan bir grup insana vekil olarak hizmet etmek zorundadır. Sınıf savu­nuculuğu medeni haklarının farkındalığından ya da hizmetlerden yoksun bırakılmış grupların önündeki engelleri kaldırmaya yönelik eylemleri gerektirmektedir. Bu eylem­ler genellikle kurum düzenlemelerini, sosyal politikaları ya da kanunları değiştirmeye yönelik çabaları gerektirir.  

Sosyal hizmet uzmanının eğiticilik rolü müracaatçılara onları olumsuz olarak etkileyen konulara nasıl adapte olacaklarını öğretmeyi, tavsiyelerde bulunmayı ya da bilgi sağla­mayı amaçlamaktadır.

Sosyal hizmet uygulamasının temel amacı müracaatçıların işlevsel olmayan dav­ranışlarının değişmesinde onlara yardımcı olmaktır. Bu durum müracaatçılara belirli kurallara ve toplum normlarına bağlı kalmayı, kendi davranışları dâhil bir bakış açısı sağlamayı öğretmeyi gerektirebilir.  

Danışmanlık rolü bireylere, ailelere ya da küçük gruplara yaşamlarındaki sosyal ve duygu­sal sorunlar ile başa çıkmada yardımcı olabilecek müdahaleleri içermektedir.  

Danışmanlık rolünü ger­çekleştirebilmek için sosyal hizmet uzmanının insan davranışları hakkında bilgili olması gerekmektedir: sosyal çevrenin insan üzerindeki etkisi ile müracaatçıların ihtiyaçlarını ve işlevselliklerini değerlendirme yetisi, müdahale tekniklerini uygulama yetisi ve değişim süresi boyunca müracaatçılara destek olabilme becerisi.  

Ashman‘a göre vaka yönetiminin genel amaçları müracaatçının sorun çözme ve başa çıkma kapasitesini güçlendirme, top­lumsal kaynakların ve hizmetlerin etkili bir biçimde bireylerin gereksinimlerinin uygun olarak yapılandırılması ve geliştirilmesi, müracaatçıların hizmetlerden faydalanmalarını sağlama, sistemlerle bağlantı kurmalarında onlara yardım etme, hizmetlerin kapasitesini geliştirme, sosyal politikaların geliştirilmesini katkı sağlamadır. 

Vaka yöneticisi olarak sosyal hizmet uzmanının görevi müracaatçılar için kritik bir öneme sahiptir. Bu görevde sosyal hizmet uzmanı ihtiyaç duyulan hizmeti tanımlar, başa­rılı bir yaşamın önündeki engelleri araştırır ve ihtiyaç duyulan hizmetlere ulaşmada mü­racaatçılara doğrudan hizmet sağlar. Sosyal hizmet uzmanı planlanan hizmetin başarısını gözler ve ortaya çıkabilecek sorunları çözmeye yardım eder. 

Müracaatçının tanımlanması: Sosyal hizmet mesleği bireyi içinde bulunduğu bağlamla birlikte bütüncül bir şekilde ele alarak değerlendirir. Birey sadece psikolojik durumuyla değil, aynı zamanda sosyal çevresi, sosyal destek sistemleri ve ilişki içinde bulunduğu ağlar ve sistemlerle birlikte tanımlanır. Bu işlev müracaatçıyı çevresi içinde tüm yönleriyle tanımlamayı ve değerlendirmeyi ve değişim sürecini gözleyerek değer­lendirmeyi içerir.  

Müracaatçının değerlendirilmesi: Birçok meslek, insanın tek bir boyutu ile ilgilen­mektedir. Hekimler temelde fiziksel iyilik, öğretmenler entelektüel gelişim ve psikologlar duygusal ve bilişsel gelişim ile ilgilenirler. Bununla birlikte sosyal hizmet biyolojik, psi­kolojik, bilişsel, sosyal ve tinsel/manevi boyutlarıyla bireyle bütüncül açıdan ilgilenmesi nedeniyle kendine özgü bir meslektir. Sosyal hizmet uzmanı için uygulama çalışmaları insan yaşamının tek bir boyutu ile nadiren ilgilenir. Bir bütün olarak insanla ilgilenmek müracaatçının geçmişi, şu anı ve geleceği ile ilgilenmek anlamına gelir. Bu işlev, müracaatçının ihtiyaçları, yaşam durumu ve kaynaklarının değerlendirilme­sini ve bu anlamda bilgilerin bir araya getirilmesini içerir. Hizmetlerin yürütülmesi sıra­sında sosyal hizmet uzmanı, müracaatçının ve ailesinin gereksinimlerini değerlendirir. Bu gereksinimlerin karşılanması sürecinde hizmetleri düzenleme, koordine etme, izleme, yeniden değerlendirme ve savunma gibi stratejileri kullanır.

Hizmet planlaması: Sosyal hizmet uzmanı diğer ilgili aktörlerle birlikte müracaatçıla­rın gereksinimlerine cevaben birtakım hizmetlerin planlanmasında görev alır. Hizmetle­rin yürütülmesi sırasında sosyal hizmet uzmanı, müracaatçı ve ailesinin gereksinimlerini değerlendirir. Bu gereksinimlerin karşılanması sürecinde hizmetleri düzenleme, koordine etme, izleme, yeniden değerlendirme ve savunma gibi stratejileri kullanır.

Bağlantı kurma ve hizmet koordinasyonu: Sosyal hizmette vaka yönetiminin önce­likli amaçlarından biri hizmet alan bireyin farklı gereksinimlerinin uygun hizmetler sağ­lanarak mümkün olan en etkili ve yeterli biçimde karşılanması sürecinde müracaatçının sosyal işlevselliğini maksimum düzeye çıkarmaktır. Vaka yöneticisi rolünde sosyal hizmet uzmanı uygun kaynaklar ve hizmetlerle müracaatçıları bağlantılandırır. Sosyal hizmet uz­manı birey ve ailelere uygun hizmetlerin iletilmesinde aktif rol oynar.

Takip etme ve verilen hizmeti izleme: Vaka yöneticisi düzenli olarak ihtiyaç duyulan hizmetin müracaatçı tarafından gerçekten alındığından ve uygun olarak yararlanıldığın­dan emin olmak amacıyla müracaatçı ve hizmet sağlayıcı ile iletişim hâlinde olur. Eğer de­ğilse durumu düzeltmek ya da hizmet planını değiştirmek için gerekli eylemlerde bulunur.

Müracaatçıyı destekleme: İhtiyaç duyulan hizmetlerin elde edilmesinde müracaat­çılar ve aileleri birtakım sorunlarla karşı karşıya gelebilirler. Bu noktada sosyal hizmet uzmanı müracaatçı ve ailesinin bu sorunlarla başa çıkabilmelerinde onlara yardım eder. Bu aktivite kişilik çatışmalarını çözmeyi, danışmanlığı, bilgi sağlamayı, duygusal destek vermeyi ve müracaatçıların hizmetlere ulaşmasını sağlamak için müracaatçı adına savu­nuculuk yapmayı içerir.

Sosyal hizmet uzmanı müracaatçıların ihtiyaç duydukları hizmeti sağlamak ve işverenleri olan sosyal kurumların taleplerine cevap vermek zorundadırlar

İş planlaması ve zaman yönetimi: Sosyal hizmet uzmanları çalışanların iş yüklerini ölçme yetisine sahip olmalı, önem ve aciliyet durumuna göre önceliklerini belirlemeli, et­kili şekilde işi tamamlayabilecek yollar bulabilmek için plan yapmalıdırlar. Aynı zamanda ağır iş yükünü yönetebilmede de etkili olmalıdırlar. Zaman yönetimi ise uzmanın bilgisayar sistemlerini ve diğer zaman tasarrufu sağlayan ofis ekipmanlarını kullanmayı öğrenmesini gerektirir.

Nitelikli güvence değerlendirmesi: Sosyal hizmet uzmanı düzenli olarak verilen hiz­metlerin etkililiğini değerlendirmelidir. Bu etkinlikler kurum kayıtlarının incelenmesi, iş performansı değerlendirmelerinin yönetilmesi ve meslektaşlarla performans değerlendir­mesi konferanslarını yapmayı kapsayabilir.

Bu rolde sosyal hizmet uzmanları, personel yönetimi, konsültasyon, süpervizyon ve eği­tim yoluyla kurum personelinin profesyonel gelişimini desteklemektedir.

Personelin gelişimini destekleme, öğretici rolünde kullanılan birçok beceriyi gerek­tirir. Ancak burada bilgi, müracaatçıdan ziyade meslek elemanlarına aktarılır ve meslek elemanlarıyla paylaşılır.  

Personel yönetimi: Personel yönetimi işlevi, kuruma yeni alınacak çalışanları seçmek­ten, bir çalışanın işine son verme sürecine kadar olan etkinlikleri kapsar. Personel yöneti­mi, diğer çalışanların mesleki gelişimine etki eden aktiviteleri de kapsar.  

Süpervizor genellikle uzmana teknik destek sağlayan, uzman-müraca­atçı etkileşimine bir perspektif sağlayan ve hizmet sunumunda uzmana yardım sağlayan deneyimli bir kişidir.

Süpervizörün yerine getirmesi gereken birtakım görevler vardır. Bu görevler­den bazıları, çalışanın işe alınması ve seçimi; çalışanların işe başlatılması ve yerleştirilme­si; iş planlaması; iş görevlendirmeleridir. Süpervizör kurumun yapısını ve işleyişini çok iyi bilmelidir. Süpervizörler işe yeni atanan meslek elemanlarının kuruma ve çalışanlara uyum sağlamasını, kuruma alışmasını sağlamaktan sorumludur. Süpervizör işi yapmak için gereksinim duyulan bilgi, beceri ve tutumları ve işin detaylarını bilmek konusunda en iyi konumdadır. Süpervizör işe yeni başlayan bireyler için son derece önemli bir konum­dadır. Çünkü bir bireyin işe yeni başlama süreci birey için sancılı ve kaygı yaratan bir süreç olabilir. Birey kurumla, çalışanlarla ve süreç ile ilgili birtakım soru işaretleriyle çalışmaya başlar. Bu süreçte süpervizör bireyin işe alınma sürecinden, alıştırma sürecine ve kurum içi işleyişe kadar her konuda çalışana bilgi verir.

Konsültasyon, bir profesyonel meslek elemanından diğerine verilir. Konsülte eden birey tarafından verilen tavsiyeleri diğer görüşü alan kişi kullanır ya da kullanmaz, bu konuda özgürdür. Konsültasyon, zorlayıcı uygulama durumlarıyla nasıl daha etkili başa çıkılabi­leceği üzerine odaklanır. Konsultasyonda uzman, olası müdahale stratejilerini düşünmek için müracaatçıyı ve müracaatçının ihtiyaçlarını daha iyi anlamak için veya uzmanın mü­dahale stratejilerini daha iyi uygulamasını sağlamak için diğer bir sosyal hizmet uzma­nından veya başka meslekten bir kişiden yardım alır. 

Yönetici rolünde sosyal hizmet uzmanı kurum politikalarını uygulama ve programları yö­netme sorumluluğunu üstlenir. Sosyal hizmet uzmanı bu rolü yerine getirirken kamu ya da özel bir kurumun idari personeli ya da yönetici müdürü olabilir. Bu rolde sosyal hiz­met uzmanı programların etkililiğini değerlendirme, program planlama ve uygulama ile sorumludur. Yönetici rolünde sosyal hizmet uzmanı, yasaları, programları ve politikaları uygulamakla yükümlüdür.

Proaktif: Bir olay ortaya çıkmadan önce bu olaya hazırlıklı olma ve planlı bir şekilde harekete geçme anlamına gelmektedir.  

Sosyal hizmetin değişim ajanı rolü çevresel, toplumsal düzeyde ve sosyal sistemler üzerin­de ihtiyaç duyulan değişiklikleri yapmayı gerektirir. Sosyal hizmet uzmanının bu rolü onu diğer yardım mesleklerinden ayırır. Sosyal hizmet uzmanları, demokrasi ve sosyal adaletle uyumlu olarak, ihtiyaç hâlindeki bireylerin daha fazla kaynak ve hizmetlere erişebilmesi için işlevsel olmayan sistemler üzerinde değişiklikler yapar. Sosyal hizmet uzmanı bireyle­rin refah düzeylerinin artması, sosyal işlevselliklerinin sağlanması ve yaşam kalitelerinin yükselmesi amacıyla sosyal sorunlara katkı verecek biçimde kaynak yaratmayı ve etkili olmayan sistemler üzerinde değişim yapmayı amaçlamaktadır. Toplumdaki dezavantajlı bireyler ve onların ihtiyaçlarının iyi bir şekilde analiz edilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda sosyal hizmet uzmanı politikaların da sosyal so­runlar ve müracaatçı üzerindeki etkilerini analiz eder ve adil olmayan sosyal politikaların değiştirilmesi için çaba harcar. Sosyal değişim ajanı, toplumda gereksinim duyulan program ve hizmetlerin gelişimi için çalışır. Sosyal hizmet uzmanı değişim ajanı olarak ihtiyaç sa­hiplerinin ulaşabileceği kaynakları belirler, yeni kaynaklar yaratır, var olan kaynakların daha iyi hâle gelmesi, gerekli görülen yerde değiştirilmesi ve geliştirilmesi için çabalarda bulunur.

Psikiyatrik alanda çalışan sosyal hizmet uzmanları bireylerin psikiyatrik rahatsızlıklar ile baş etmelerine ve gereksinim duydukları hizmetlerden yararlanmalarını sağlamaktadır. Sosyal hizmet uzmanı bu bağlamda hasta ve ailesine danışmanlık hizmeti verir. Hasta ve ailesinin ihtiyaç duydukları kaynaklarla aralarında bağlantı kurar ve kaynaklara yönlendirir. Müracaatçıların toplumda bağım­sız bir şekilde yaşamasına yardımcı olmak amacıyla uygun yaşam koşullarını sağlamayı amaçlar. Toplumu çok iyi gözlemleyerek, psikiyatrik rahatsızlığı olan bireylere yönelik tu­tumları ve davranışları analiz eder ve buna yönelik hizmetler geliştirir. Bunların yanında savunuculuk, bağlantı kurma, muktedir kılıcılık ve danışmanlık gibi birçok rol ve işlevi yerine getirir.

Bireylerin ruhsal sağlığı, toplum huzurunu da etkileyen etkenlerden bir tanesidir. Bu anlamda ruh sağlığının iyi olması bireylerin yaşam kalitesi ve toplum huzuru üzerinde etkilidir. Sosyal, çevresel, psikolojik ve biyolojik unsurlar bireylerin ruh sağlığı üzerinde etkilidir. Bu anlamda sosyal hizmet uzmanlarının birincil, ikincil ve üçüncül koruma olmak üzere üç düzeyde görev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Birincil koru­mada bireylerin hastalıklara yakalanması engellenmeye çalışılır. İkincil düzeyde koruma ise birincil koruma hizmetlerinin yetersiz ve etkisiz kalması durumunda uygulanır. İkincil koruma hastalık belirtilerinin yeni ortaya çıktığı durumlarda yapılan teşhis ve tedavi uy­gulamalarını kapsar. Üçüncül koruma ise alınan tüm tedbirlere rağmen hastalığın önüne geçilememesi durumunda hastalığın sonuçlarının en az düzeye indirilmesini içeren faa­liyetlerdir.