Hayvancılık, gıda üretiminde olduğu kadar, kırsal alanların ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve kırda hayat standardının  yükseltilmesi açısından da önem taşımaktadır.

Bu durumun ortaya çıkmasında, söz konusu bölgelerin doğal çevre şartları (iklim, yeryüzü şekilleri, bitki örtüsü vb.), gelişmişlik düzeyi, hayvancılık politikaları, beslenme alışkanlıkları, kültür-inanç gibi faktörler etkili olmaktadır.

Gıda üretimine yönelik kara hayvanları yetiştiriciliği, yetiştirilen hayvan türüne göre, büyükbaş hayvancılık (daha çok sığır ve manda yetiştiriciliği), küçükbaş hayvancılık (daha çok koyun ve keçi yetiştiriciliği), domuz yetiştiriciliği, kümes -kanatlı-  hayvancılığı (daha çok tavuk, hindi ve kaz yetiştiriciliği) olarak adlandırılmaktadır. Yine, elde edilen hayvansal gıdaya göre, örneğin; süt sığırcılığı, et sığırcılığı, yumurta tavukçuluğu, et tavukçuluğu vb. olarak da adlandırılmaktadır.

Büyük ve küçükbaş hayvancılık faaliyetlerini yapılış şekillerine bağlı olarak, geleneksel mera (otlak) hayvancılığı ve modern ahır hayvancılığı (besicilik) olarak ikiye ayırmak mümkündür.

Geleneksel mera hayvancılığında, hayvanların otlaklarda otlatılarak beslenmesi söz konusudur. Modern ahır hayvancılığına göre daha az emek ve para harcanarak yapılan mera hayvancılığında, hayvanlardan elde edilen et ve süt verimi düşüktür. Ayrıca, iklim şartlarına bağlı olduğu için hayvanların et ve süt verimi yıldan yıla değişebilmektedir. Yağışın fazla olduğu yıllarda otlakların gürleşmesiyle iyi beslenen hayvanların et ve süt verimi artmaktadır.

Mera hayvancılığında yağış şartları ve otlakların dağılışı ile hayvancılık faaliyetleri arasında ilişki vardır. Örneğin, gür otlakların (çayırların) geniş yer kapladığı alanlarda büyükbaş hayvancılık, bozkırların (zayıf otlakların) bulunduğu alanlarda küçükbaş hayvancılık yaygındır. Yine, manda sulak alanlarda, keçi özellikle koyunun uyum sağlayamadığı engebeli, dik arazilerde, dağ ve orman köylerinde yetiştirilmektedir.

Modern ahır hayvancılığı(besicilik) ise doğal çevre şartlarına bağlı kalmadan ahır adı verilen mekânlarda modern usullerle ve yüksek verim almaya yönelik bir hayvancılıktır. Ahır hayvancılığında verimi yüksek iyi cins hayvanlar, et ve süt üretimine yönelik olarak beslenmektedir. Bilimsel yöntemlerle yapılan bu hayvancılıkta, teknolojiden yararlanılmakta, elde edilen et ve süt verimi mera hayvancılığına göre oldukça yüksek olmaktadır.

Kanatlı eti (beyaz et) ve yumurta üretimine yönelik tavuk, hindi, kaz vb. yetiştiriciliği,geleneksel tarzda (geçim tipi) kümes hayvancılığı şeklinde eskiden beri yer almaktadır. Modern (ticari) kümes hayvancılığı ise yakın zamanda gelişmiştir.

Modern kümes hayvancılığında en çok yetiştirilen hayvan tavuktur. Tavukçuluk, tavuktan elde edilen iki önemli gıdaya göre, yumurta ve et tavukçuluğu olarak iki şekilde yapılmaktadır.

Dünya hayvan varlığı, hayvansal gıda tüketimini karşılamak için sürekli artmaktadır. FAO verilerine göre 2014 yılında dünyada 1,5 milyar baş sığır, 2,2 milyar baş koyun ve keçi, 195 milyon baş manda, 28 milyon baş deve, 987 milyon baş domuz ve 23 milyar adet kanatlı varlığı bulunmaktadır

Geçmişten bu yana dünya hayvan varlığı önemli ölçüde artmıştır. 1970-2014 döneminde dünya hayvan varlığı, sığırda %37, mandada %86, koyun ve keçide %54, domuzda %80, kanatlıda %308 artış göstermiştir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, sağlıklı bir insanın vücut ağırlığının her kilogramı için günde 1 gr. protein tüketmesi ve bunun da %42’sinin et, süt ve yumurta gibi hayvansal kökenli olması gerekmektedir.

İnsanın büyümesi, gelişmesi açısından önemli olan sekiz adet aminoasit sadece hayvansal kökenli proteinlerde yeterli miktarda bulunmaktadır. Bu nedenle kırmızı et, balık, beyaz et, süt, yumurta gibi hayvansal gıdalar düzenli olarak tüketilmelidir. Özellikle gelişme çağındakilerin hayvansal proteinlere ihtiyacı daha fazladır.

Dünya genelinde kişi başına ortalama günlük protein tüketimi 80 gram olup, bunun 32 gramı hayvansal kaynaklı proteinlerden karşılanmaktadır.

Kişi başına günlük hayvansal ve bitkisel protein tüketim oranları ülkelerin gelişmişlik düzeylerine göre farklılık göstermektedir.
Gelişmekte olan ülkelerde protein ihtiyacının hayvansal gıdalardan karşılanma oranı %20 civarında iken bu oran gelişmiş  ülkelerde %65’lere kadar çıkmaktadır. Ülkelerin gelişmişlik düzeyi ve alım gücü arttıkça hayvansal gıda tüketimlerinin arttığı görülmektedir. Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, 1960’lıyıllardan itibaren, küresel ekonomik gelişmeyle birlikte, hayvansal gıdaların tüketimi diğer gıda ürünlerine oranla çok daha fazla artış göstermiştir. Son yarım yüzyılda, gelişmiş ülkelerde süt tüketimi 4 kat, et ve balık tüketimi 3 kat, yumurta tüketimi 5 kat artmıştır.

Hayvansal gıdalara olan talebin giderek artması, gıda üretimine yönelik hayvancılık faaliyetlerinin geliştirilmesine neden olmaktadır. Birçok ülke hayvan başına et, süt ve yumurta verimini artırıcı çalışmalar yapmaktadır.

Kara hayvanlarından elde edilen başlıca gıda maddeleri et, süt, yumurta ve baldır.

Et; sığır, manda, koyun, keçi gibi büyük ve küçükbaş hayvanlar ve tavuk, hindi, kaz, ördek gibi evcil kanatlı hayvanlar ile  domuzdan elde edilen, insan tüketimine uygun olan tüm parçaları ifade etmektedir.

Sığır, manda, koyun, keçi, deve, domuz gibi kasaplık hayvanlardan elde edilen etlere kırmızı et; tavuk, hindi, kaz, gibi kanatlı hayvanlardan elde edilen etlere beyaz et ya da kanatlı eti denilmektedir.

Önemli bir protein kaynağı olan et, B grubu vitaminler ve demir bakımından da zengindir. Etin bileşimini yaklaşık %75 su, %20 protein, %2-%3 lipit oluşturmaktadır. Etin su olmayan kısımları çoğunlukla protein ve yağdan ibaret olduğundan, aynı zamanda enerji kaynağıdır. Yağlı etlerin kalori değeri yüksek, yağsız etlerin kalori değeri düşüktür. Kanatlı hayvan etleri ise, protein, B grubu vitaminleri, çinko ve demir bakımından zengindir. Sığır ve koyun etine göre daha az yağ içeren kanatlı etinin (özellikle tavuk ve hindi) kalorisi düşüktür.

Dünyada et ve ürünlerine talebin artmasına bağlı olarak, dünya et üretimi sürekli artış göstermektedir. FAO verilerine göre, 1980 yılında 136 milyon ton olan dünya toplam et üretimi, 2000’de 230 milyon tona ve 2013 yılında 310 milyon tona yükselmiştir.

Dünya toplam et üretiminin %36,4’ünü domuz eti (113 milyon ton), %35’ini kanatlı eti (108,7 milyon ton), %20,6’sını büyükbaş eti (64,2 milyon ton), ve %4’ünü küçükbaş eti (14 milyon ton) oluşturmaktadır.

Dünya et üretiminin %65 kadarını (yaklaşık 200 milyon ton) sığır, domuz, koyun, keçivd. hayvanlardan elde edilen kırmızı et oluşturmaktadır. Kırmızı et üretiminin türlere göre oranlarına bakıldığında ise domuz eti (%58) ve sığır etinin (%33) payları büyüktür. Daha sonra sırasıyla koyun (%4,5), keçi (%2,7) ve manda eti (%1,8) gelmektedir.

Dünyada kırmızı et üretiminin büyük bölümü domuz etidir. Domuz eti üretiminde Çin başta olmak üzere, ABD, ve AB-28 büyük üretici ülkelerdir. Bunların yanı sıra Brezilya, Rusya, Vietnam, Kanada, Filipinler, Japonya ve Meksika önemli üreticilerdir. En büyük üretici olan Çin, dünya domuz eti üretiminin %47’sini karşılamaktadır.

Dünya kırmızı et üretiminin %33’ünü oluşturan (67,7 milyon ton) büyükbaş/sığır eti üretiminin ülkelere göre dağılımında ABD, AB-28, Brezilya ve Çin önemli bir yer tutar. Bu ülkeler toplam üretimin %52’sini karşılamaktadır.

Dünya küçükbaş hayvan eti üretiminde (13,9 milyon ton) Çin, Hindistan, Okyanusya ve AB-28 en önemli üreticilerdir. Söz konusu ülkeler dünya küçükbaş eti üretiminin %50’sini karşılamaktadır. 

Dünya toplam et üretiminde, domuz etinden sonra en büyük paya (%35) sahip olan kanatlı eti (beyaz et) üretimi 2013 yılında 108,7 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.

Dünya tavuk eti üretimi son dönemde hızlı artış göstermektedir. 2008 yılında 80,1 milyon ton olan üretim, 2013 yılında
96,1 milyon tona yükselmiştir.

Dünya tavuk eti üretiminin %55’ini ABD, Çin, Brezilya ve AB-28 karşılamaktadır. Hindistan, Rusya, Meksika, Endonezya, Arjantin, Türkiye, G. Afrika ve Tayland diğer önemli üreticilerdir.

Dünya kanatlı eti üretiminde tavuk etinden sonra ikinci sırada hindi eti üretimi yer almaktadır. 2013 yılı itibarıyla dünya hindi eti üretimi yaklaşık 5,4 milyon tondur.

Hindi eti üretimin yaklaşık yarısını (%48,4) ABD karşılamaktadır. İkinci sırada ise %36,6’lık bir payla AB-28 gelmektedir. ABD ve AB-28 dünya üretiminin %85’ini karşılamaktadır.

2014 yılı dünya kişi başı yıllık et tüketim ortalaması 42,9 kg, gelişmiş ülkelerde 76,1 kg, gelişmekte olan ülkelerde 33,7 kg olarak öngörülmüştür.

Dünya kişi başı et tüketiminin karşılandığı et türlerine bakıldığında, büyük oranda kanatlı eti (%39,4) ve domuz etinden (%36,1) karşılandığı görülmektedir. Daha sonra sırasıyla sığır eti (%19,5) ve koyun eti (%5) gelmektedir.

Et tüketimi gelişmiş ülkelerde ve önemli et üreticisi ülkelerde dünya ortalamasının üstünde iken gelişmekte olan ülkelerde dünya ortalamasında ya da ortalamanın altındadır. Avustralya, ABD, Arjantin, Brezilya, Y. Zelanda, Kanada ve AB-28 gibi ülkelerde kişi başı et tüketimi yüksek iken Mısır, Gana, Hindistan gibi ülkelerde oldukça düşüktür.

2008 yılında dünya et üretiminin yaklaşık %8,7 kadarı (24,6 milyon ton) uluslararası ticarete konu olurken, 2013 yılında bu
oran %9,6’ya (29,7 milyon ton) yükselmiştir. Ticaret/Üretim ilişkisine bakıldığında 2013 yılında üretilen büyükbaş etinin %13,2’si, küçükbaş etinin %7,2’si, domuz etinin %6,3’ü, kanatlı etinin %11,4’ü uluslararası ticarete konu olmuştur.

Domuz, koyun ve keçi etleri daha çok üretildiği ülkelerde tüketildiğinden ticaret oranları düşüktür.

Dünya et ticaretinin %42’sini (12,4 milyon ton) kanatlı eti, %30 kadarını (8,9 milyon ton) büyükbaş eti, %24’ünü (7,1 milyon ton) domuz eti, %3,4’ünü (1 milyon ton) küçükbaş eti oluşturmaktadır.

FAO 2014 Gıda Görünüm Raporu verilerine göre 2013 yılında büyükbaş et ticaretinde başlıca satıcı ülkeler Brezilya, Hindistan, Avustralya, ABD, Yeni Zelanda, İrlanda, Almanya, Polonya, Hollanda ve Uruguay olurken başlıca alıcı ülkeler ABD, Rusya, Japonya, Hong Kong, Vietnam, İtalya, Hollanda, Birleşik Krallık, Fransa ve Almanya olmuştur.

Uluslararası küçükbaş hayvan eti ticaretinde Avustralya, Yeni Zelanda, Birleşik Krallık, İrlanda, İspanya, Hollanda, Hindistan, Uruguay, Namibya ve Etiyopya başlıca ihracatçı ülkelerdir. Avustralya ve Yeni Zelanda en büyük ihracatçı ülkelerdir. İki ülke toplam ihracatın %70’ini karşılamaktadır. Küçükbaş hayvan eti ticaretinde Çin en büyük ithalatçı ülkedir (%23). Diğer önemli ithalatçı ülkeler Fransa, Birleşik Krallık, ABD, Suudi Arabistan, B. Arap Emirliği, Almanya, Hollanda, Malezya ve İtalya’dır.

Dünya domuz eti ticaretinde başlıca ihracatçı ülkeler Almanya, ABD, Danimarka, İspanya, Kanada, Hollanda, Belçika, Polonya, Brezilya ve Fransa’dır. Almanya ve ABD domuz eti ihracatının %30’unu karşılamaktadır. Başlıca ithalatçı ülkeler ise Japonya, Almanya, İtalya, Birleşik Krallık, Rusya, Çin, Meksika, Polonya, Fransa ve Hong Kong’dur.

Dünya tavuk eti ticaretinde, Brezilya ve ABD en büyük ihracatçı ülkelerdir. 2013 yılında Brezilya 3,5 milyon ton tavuk eti ihracatı gerçekleştirerek dünya ihracatının %35’ini karşılamıştır. Brezilya’nın tavuk eti ihracatında başta gelmesinde, en düşük fiyata sahip
olması etkilidir. ABD ise 3,3 milyon ton ihracatı ile %34’lük paya sahiptir. AB-28, Tayland,Çin, Arjantin, Ukrayna ve Türkiye diğer önemli ihracatçı ülkelerdir. Dünya tavuk eti İthalatçı ülkelerin başında ise Japonya, Suudi Arabistan ve Irak gelmektedir. Bunların
yanı sıra, AB-28, Meksika, Rusya, Angora ve G. Afrika başlıca ithalatçı ülkelerdir. Irak 2013 yılı itibarıyla, 2008 yılına göre  aklaşık olarak üç kat artış göstererek 2013 yılında 673 bin ton ithalat gerçekleştirmiştir.

En önemli ihracatçı ülke ABD’dir (338 bin ton). ABD toplam hindi eti ihracatının %50’sini tek başına karşılamaktadır. Brezilya, AB-28, Kanada başlıca ihracatçı ülkelerdir. En önemli ithalatçılar ise Meksika, AB, Çin ve Güney Afrika’dır.

Süt, içme sütü olarak doğrudan tüketildiği gibi peynir, tereyağı, süt tozu, yoğurt vb. süt ürünleri olarak da tüketilmektedir. 

Dünyada artan talebe bağlı olarak süt üretimi sürekli artmaktadır. Dünya toplam süt üretimi 2000 yılında 582 milyon ton iken 2013 yılında 768 milyon tona ulaşmıştır.

Dünya süt üretiminin %82’sini inek sütü (625,7 milyon ton), %12,7’sini manda sütü (97,4 milyon ton), %2,3’ünü keçi sütü (17,8 milyon ton) ve %1,3’ünü koyun sütü (10,1 milyon ton) %0,4’ünü deve sütü oluşturmaktadır.

Süt üretimi dünyanın hemen her bölgesinde yer almakla birlikte dünya süt üretiminin yarıdan fazlası Asya ve Avrupa kıtasında gerçekleşmektedir.

ABD, Hindistan, Çin, Brezilya, Almanya, Rusya, Fransa, Yeni Zelanda, Birleşik Krallık, Türkiye, Pakistan, Polonya, Hollanda, Arjantin ve Ukrayna’dır. Bunlardan ABD, Hindistan, Çin, Brezilya, Almanya, Rusya, Fransa büyük üreticilerdir.

İnek sütünden sonra en çok üretilen manda sütünün büyük bölümünü (%90) Hindistan ve Pakistan üretmektedir. Daha sonra sırasıyla Mısır, Çin, İran ve İtalya gelmektedir.

2012 yılı FAO verilerine göre, dünyada keçi sütü ağırlıklı olarak Asya (%60), Afrika (%22) ve Avrupa’da (%15) üretilmiştir. Koyun sütü ise, daha çok Asya (%46) ve Avrupa’da (%32), deve sütü daha çok Afrika’da (%91) üretilmektedir.

Dünya toplam süt kullanımının %1’i hayvan beslenmesinde kullanılırken %67’si sanayide, %32’si ise içme sütü olarak  kullanılmaktadır.

Dünyada süt üretimindeki artışa uygun olarak kişi başına düşen süt tüketimi de artmaktadır. 2005 yılında 101,4 kg olan kişi başına düşen süt tüketimi, 2013 yılında 107,2 kg’a yükselmiştir.

 Dünya doğal peynir (işlenmiş peynirler dışındaki tüm peynirler) üretimi 2014 yılında 18 milyon ton olmuştur. Mandıralara dağıtılan inek sütünden üretilen peynirler, peynir üretiminin %80’ini oluşturmaktadır. Kalan %20 ise çiftlikte, evde yapılan peynirler ile diğer sütlerden (koyun, keçi, manda) yapılan peynirlerdir.

Dünya peynir üretiminde AB-28 (%52,1) ve ABD (%30,4) büyük paya sahipken bu ülkeleri Arjantin, Kanada, Brezilya, Türkiye, Mısır ve Rusya takip etmektedir.  

Kişi başı yıllık peynir tüketimi (2014) bazı ülkelerde şöyledir: İsveç (25,8 kg), Almanya (24,6 kg), İsviçre (21,6 kg), İtalya (20,1
kg), ABD (15,5 kg), AB-28 (17,9 kg), Arjantin (12,4 kg), Kanada (12,4 kg), İngiltere (11,7 kg), Yeni Zelanda (8,6 kg), Rusya (5,8 kg), Japonya (2,2 kg)

Dünya tereyağı üretimi 2014 yılında 9,3 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.

Tereyağı üretiminde Hindistan, AB-28, Yeni Zelanda, ABD, Pakistan, Avustralya önemli üreticilerdir. Dünya toplam tereyağı ve diğer süt yağları üretiminin %40’ı Hindistan’da gerçekleşmektedir.

Dünya süt tozu üretimi 2013 yılında 4,5 milyon yağlı süt tozu, 3,9 milyon ton yağsız süt tozu olarak gerçekleşmiştir.

Yağlı süt tozu üretiminin %70’i Çin, Yeni Zelanda ve AB-28 karşılamaktadır. Diğer önemli üreticiler Brezilya ve Arjantin’dir

Yağsız süt tozu üretiminin büyük bölümü (%56’sı) AB-28 ve ABD’de üretilmektedir. Diğer önemli üreticiler; Hindistan, Yeni Zelanda, Avustralya, Brezilya’dır. Dünya süt tozu ticaretinde başlıca ithalatçı ülkeler; Meksika, Çin, Endonezya, Cezayir, Filipinler, Rusya ve Malezya’dır.

Uluslararası süt ürünleri ticaretinde ithalatçı bölgeler daha çok Asya, Afrika ve Orta Amerika ülkeleridir.

Uluslararası süt ürünleri ticaretinde ihracatçılar AB ve Kuzey Amerika ülkeleridir.

Dünya peynir ticareti yıllık 2,5 milyon ton civarındadır.

AB ülkeleri %47’lik ihracat payı ile en büyük ihracatçı konumundadır. ABD ve Yeni Zelanda da önemli ihracatçı ülkelerdir. Bu üç ülke dünya peynir ihracatının %81’ini gerçekleştirmektedir. Bunların yanı sıra İsviçre, Avustralya, Belarus, Mısır, Ukrayna,  Arjantin, Uruguay diğer ihracatçı ülkelerdir.

Dünya tereyağı ihracatı 782 bin ton olarak gerçekleşmiştir.

Yeni Zelanda 475 bin ton ile %60’lık tereyağı ihracat payı ile dünya pazarında lider konumundadır.

Kişi başına düşen en yüksek tereyağı tüketimi Batı Avrupa ülkelerindedir.

Yumurta, Protein açısından zengin oluşunun yanı sıra A, D, E ve B grubu vitaminler gibi birçok vitamini içermesi açısından insan beslenmesinde mükemmel bir gıdadır. Yenilen yumurtanın tamamına yakını vücut tarafından kullanılmakta ve vücut proteinlerine dönüşebilmektedir. Yumurta; ucuzluğu, kolay ulaşılabilir olması ve çabuk hazırlanması gibi nedenlerle çok tüketilen bir gıdadır.

Sürekli artış gösteren dünya yumurta üretimi 2013 yılında 1.284.449.014.000 adet olmuştur.

2013 yılı itibarıyla dünya yumurta üretiminin %39’unu karşılayan Çin, en önemli yumurta üreticisidir. ABD ise toplam üretimin
%7’lik kısmını oluşturarak, ikinci büyük üretici konumundadır. Hindistan, Meksika, Brezilya, Japonya, Rusya, Endonezya, Ukrayna ve Türkiye diğer önemli yumurta üreticisi ülkelerdir.

Kişi başı yumurta tüketimi açısından bakıldığında, Meksika (358), Japonya (329), Çin (296), ABD (247), Arjantin (242) Avusturya (234), Fransa (222) ve İtalya (206) en çok tüketen ülkelerdir.

Yumurta uluslararası ticarette önemli bir üründür. Ülkeler ölçeğinde ihracat ve ithalat verilerine bakıldığında başlıca ihracatçı ülkeler Hollanda başta olmak üzere Türkiye, Polonya, ABD, Almanya’dır. Hollanda %24 pay ile en büyük ihracatçı konumundadır. Fransa, Çin, İspanya, Belçika ve Malezya diğer önemli ihracatçı ülkelerdir. En büyük ithalatçı ülke Almanya’dır. Irak, Rusya, Fransa, Hong Kong ve İngiltere diğer önemli ithalatçı ülkelerdir.

Ülkeler düzeyinde Çin, en çok bal üreten ülke olup, 2013 yılında 450 bin ton bal üretmiştir. Çin dünyanın toplam bal üretiminin yaklaşık %25’ini tek başına karşılamaktadır. Çin’den sonra Türkiye yıllık 94 bin ton üretimi ile ikinci sıradadır, daha sonra sırasıyla Arjantin, Ukrayna, Rusya, ABD, Hindistan ve Meksika gelmektedir. Bunların yanı sıra, Etiyopya, İran, Brezilya, Kanada, İspanya, Tanzanya ve Romanya başlıca bal üreticisi ülkelerdir.

Dünyada üretilen balın %25’i uluslararası ticarete konu olmakta ve dış satımın %90’ı, 20 bal üreticisi ülke tarafından  yapılmaktadır. Başlıca bal ihracatçısı ülkeler, Çin, Arjantin,Yeni Zelanda, Almanya, Meksika, Vietnam, İspanya, Brezilya, Macaristan ve Ukrayna’dır. Dünyada en çok bal ithal eden ülkeler; ABD, Japonya, İngiltere, Fransa, Belçika, Endonezya,İtalya, Suudi Arabistan ve diğer Avrupa ülkeleridir.

Türkiye hayvan varlığı geçmişten günümüze genel olarak artışla birlikte, önemli değişimler göstermiştir. Hayvan sayısı, birinci ve ikinci dünya savaşları yılları hariç bırakılırsa,1980’li yıllara kadar sürekli artmıştır. 1980 sonrası genel olarak kırdan şehre göçler ayrıca Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da terör olayları nedeniyle hayvancılık faaliyetleri, dolayısıyla hayvan sayısı azalmaya başlamıştır. 2000’li yılların başına kadar süregelen bu durum, 2000’li yılların başında değişerek, hayvan sayısı yeniden artmaya başlamıştır.

TÜİK verilerine göre 2014 yılında toplam büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayısı 57.275.238 olarak belirlenmiştir. Bunun %26’sı (14.898.533) sığır cinsi/büyükbaş, %74’ü (42.372.432) küçükbaş hayvan varlığından oluşmaktadır. Büyükbaş hayvan varlığının büyük bölümünü sığır cinsi oluştururken, küçükbaş hayvan varlığının büyük bölümünü koyun oluşmaktadır. Türkiye kümes hayvanları (kanatlı hayvan) varlığı 2014 yılı itibariyle 298 milyon adede ulaşmıştır. Bunun %98,6’sı tavuk, %1 kadarı hindi, %0,3 kadarı kaz, %0,1 kadarı ördektir. Türkiye’de arılı kovan varlığı 7 060 973 adettir. Bunun 6 867 531 adedi yeni tip kovan (%97,3), 193 442 adedi (%2,7) eski tip kovandır.

Türkiye’de otlak alanlarının dağılışı ile hayvancılık faaliyetlerinin dağılışı arasında yakın ilişki vardır. Türkiye’de Trakya’nın iç kesimleri, İç Anadolu ve çevresi, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nin step alanlarındaki otlaklar daha çok küçükbaş hayvan yetiştirme alanları, kıyı bölgelerinin alçak ve yüksek çayır alanları daha çok büyükbaş hayvan yetiştirme alanlarıdır.

Türkiye hayvan varlığında en büyük paya sahip olan koyun, Türkiye’nin hemen her bölgesinde yetiştirilmekle birlikte, en çok Trakya kesimi, İç Anadolu, İç batı Anadolu, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeler’inde yaygındır. Doğu ve Batı Karadeniz ile Akdeniz Bölgeler’inde az yetiştirilmektedir. Türkiye, koyun varlığı açısından dünyanın önde gelen ülkelerinden biridir. Türkiye’de beslenen koyunlar genelde ülke şartlarına eskiden beri uyum sağlamış et ve süt verimi düşük yerli ırklardır. Verimi yüksek kültür ve kültür melezi ırkların oranı oldukça azdır. Türkiye’de koyun yetiştiriciliği büyük oranda (yaklaşık %90’ı) meraya dayalı otlak hayvancılığı şeklindedir. Koyun yetiştiriciliğinde, çitlikte besleme gelişmekle birlikte yaygın değildir. Kapalı ortamda yemle besleme daha çokkısa süreli kasaplık koyun besisi şeklinde yapılmaktadır.

Türkiye’de en çok yetiştirilen keçi türü olan kıl keçisi, koyunun uyum sağlayamadığı engebeli arazilerde özellikle dağ ve orman köylerinde yetiştirilmektedir. Türkiye’de Toroslar başta olmak üzere, dağlık kıyı bölgelerde yaygın olarak yetiştirilmektedir. Akdeniz ve Doğu Anadolu Bölgeler’i kıl keçisi sayısı bakımından önde gelir. Yine İç Batı Anadolu eşiği ile GDA Torosları bölgesi önemli yetiştirme alanlarıdır.

Geleneksel mera hayvancılığı şeklindeki sığır besiciliği ise, ülkenin diğer bölgelerine göre nispeten daha nemli kıyı bölgeleri ve
yüksek platolarındaki otlak (çayır) alanlarının dağılışına uygunluk gösterir. Türkiye’nin yarı kurak iç kesimlerinde otlaklar zayıftır. Bu otlaklar küçükbaş hayvancılık için uygun ise de büyükbaş hayvancılık için uygun değildir. Geleneksel otlak hayvancılığı  şeklindeki büyükbaş hayvancılık için en uygun alanlar Karadeniz Bölgesi’nin yayla sahalarındaki Alpin çayırlıklar kuşağı ve Erzurum Kars Platosudur.

Manda eskiden beri Türkiye’nin sulak, bataklık alanları ve yakınlarında yetiştirilmektedir. Manda yetiştiriciliği Kuzey Anadolu kıyı kesiminde Samsun ve Sinop; Orta Anadolu’da Çorum ve Amasya; İç Batı Anadolu’da Afyonkarahisar ve Balıkesir; Doğu Anadolu’da Sivas ve Muş; Güneydoğu Anadolu’da Diyarbakır illerinde yoğunlaşmaktadır.

Küçükbaş hayvancılıkta yerli ırklar hâkimdir. Türkiye koyun varlığının %93’ü, keçi varlığının %98’i yerli ırklardan oluşmaktadır.

Domuz yetiştiriciliği yok denecek kadar azdır. 2014 yılında Türkiye’de yetiştirilen domuz sayısı 2.878 olarak belirlenmiştir. Ege, Marmara kıyı illerinde ticari amaçlı ya da gayrimüslimler tarafından yetiştiriciliği yapılmaktadır. Türkiye’deki mevcut domuz çiftlikleri Antalya ve İzmir illerinde yoğunlaşmaktadır.

Türkiye’de tavuk yetiştiriciliği et tavukçuluğu ve yumurta tavukçuluğu şeklinde yapılmaktadır Tavuk varlığının %33’ünü yumurta tavuğu, %66’sını et tavuğu, oluşturmaktadır. Türkiye’de et tavukçuluğu çiftlikleri pazar alanlarına yakın olarak daha çok Marmara bölgesi ve buna komşu olan Kuzey Ege ve Batı Karadeniz’de yoğunluk göstermektedir. Yumurta tavukçuluğu ise Marmara, Ege, Orta Karadeniz, İç Anadolu ve Akdeniz bölgelerinde daha çok yer almakla birlikte, her bölgede büyük şehirlere yakın kırsal alanlarda yapılmaktadır.

Türkiye’de kaz yetiştiriciliği daha çok Kars, Erzurum, Ağrı ve Van illerinde yani Doğu Anadolu Bölgesi’nde yapılmaktadır.

Türkiye arıcılık ve bal üretimi açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Arı yetiştiriciliği ve bal üretiminde en önemli faktörler iklim ve bitki örtüsüdür. Türkiye’de farklı iklim tipleri dolayısıyla zengin bir bitki çeşitliliği bulunmaktadır. Dünyadaki mevcut ballı bitki tür ve çeşitlerin %75’inin Türkiye’de bulunması arıcılık açısından büyük bir zenginliktir.

Türkiye’nin her bölgesinde yapılıyor olsa da, gezici (ticari) arıcılık zengin bitki örtüsü ve uygun iklim şartları nedeniyle daha çok Karadeniz, Ege ve Akdeniz gibi kıyı bölgelerinde yoğunlaşmaktadır.

Türkiye’de kırmızı et üretimi ekonomik krizler, talepteki daralma, besicilik sorunları vb. nedenlerle bazı yıllar azalma göstermekle birlikte uzun dönemde önemli artış göstermiştir. 2002 yılında 420 bin ton olan üretim, 2014 yılında 1 milyon tonu geçmiştir. Türkiye kırmızı et üretim ve tüketimi özellikle 2010 yılından bu yana hızla artmaktadır.

Türkiye toplam kırmızı et üretiminin büyük bölümünü (%87,5) sığır eti (882 bin ton) oluşturmaktadır. Daha sonra sırasıyla koyun (%9,8), keçi (%2,7) ve manda eti gelmektedir.

Türkiye’de kanatlı eti üretimi hızlı artmaktadır. 2002 yılında 696.187 ton olan kanatlı eti üretimi 2014 yılında 1.894.669 tona ulaşmıştır.

2014 yılı Türkiye toplam et üretimi 2.902.941 tondur. Bunun %35’ini kırmızı et, %65’ini kanatlı eti (beyaz et) oluşturmaktadır.

Türkiye’de et tüketimi, nüfus artışı, şehirleşme ve alım gücü yükselmesine bağlı olarak artış göstermektedir. 2014 yılında toplam et tüketimi bir önceki yıla göre %4 artış göstererek 2 902 941 ton olmuştur. Türkiye’de kişi başı et tüketimi, TÜİK verilerine göre 2013 yılında 32,5 kg olmuştur. Bu tüketimin %60’ı (19,4 kg) kanatlı eti, %35’i (11,4 kg) büyükbaş eti, %5’i (1,7 kg) küçükbaş etidir.

Türkiye et ithalat ve ihracatınınönemli bir bölümü canlı hayvan ithalat ve ihracatı şeklindedir. Türkiye canlı hayvan ithalatlarının çoğunluğunu büyükbaş besilik ve kasaplık hayvan ithalatı oluşturmaktadır. Türkiye’nin canlı hayvan ithalatı yıllara göre değişmektedir. 2013 yılında gerçekleşen büyükbaş ithalatının çoğunluğu Macaristan, Uruguay, Avustralya, Brezilya, Meksika, ABD, Çek Cumhuriyeti, Avusturya, Letonya, Slovakya gibi ülkelerden yapılmıştır. Küçükbaş canlı hayvan ithalatı daha çok damızlık olarak ithal edilmektedir.

Türkiye’nin canlı hayvan ihracatı azdır. İhraç edilen büyükbaş hayvanlar kasaplıktan çok damızlık vasıftadır. İhracat daha çok Azerbaycan, Türkmenistan, Suriye, Irak gibi ülkelere yapılmaktadır.

Kanatlı eti ihracatında en büyük pazar Orta Doğu ülkeleri olup 2013 yılı ihracatının (303 bin ton) %65’i Irak varışlıdır. En büyük alıcı ülke olan Irak’ın Türkiye’yi tercih etmesinde coğrafi yakınlık ve Müslüman ülke olması gibi nedenler etkilidir. Türkiye’nin diğer önemli pazarları Libya, Suriye, Tacikistan, Gürcistan ve İran’dır. Ayrıca, Uzak Doğu’ya tavukayağı ihracatı da giderek artmaktadır. 2013 yılında gerçekleşen 3 bin 801 ton hindi eti ihracatının %19,6’sı Rusya Federasyonu’na, %12,8’i Irak’a, %7,4’ü Birleşik Arap Emirlikleri’ne ve %7,8’i ise Tacikistan’a yapılmıştır.

Türkiye’de 2009 yılında 12 milyon 542 bin 186 ton olan süt üretimi, 2014 yılında 18 milyon 498 bin tona ulaşmıştır

TÜİK verilerine göre 2013 yılında Türkiye’de içme sütü üretim miktarı 1.323.942 tonolarak hesaplanmıştır. Üretilen toplam içme sütü miktarının yaklaşık %85,2’si Ultra High Temperature teknolojisi (UHT) olarak piyasaya sunulurken, kalan içme sütü ise pastörize olarak üretilmiştir.

Türkiye’de üretimi gerçekleştirilen en temel süt ürünlerinden birisi peynirdir. 2013 yılında toplam peynir üretim miktarı 600.266 ton olmuştur. Ülkemizde üretilen toplam peynir miktarının yaklaşık %95,6’sı inek sütünden elde edilmektedir. Kalan üretim ise koyun, keçi, manda ve karışık sütlerden elde edilen peynirlerdir. Yoğurt ve ayran üretim miktarları her yıl artış göstermektedir. 2013 yılında yoğurt üretimi 1.081.390 ton, ayran üretimi 560.101 ton olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’de 2013 yılında toplam süttozu üretimi 78.860 ton olarak hesaplanmıştır. Bu üretimin 38 823 tonu yağlı süttozu, 40.038 tonu yağsız süttozudur. Önemli bir süt ürünü de tereyağıdır. Diğer süt ve süt ürünlerinde olduğugibi tereyağı üretiminde her geçen yıl artış olmaktadır. TÜİK verilerine göre 2011 yılında 35.000 ton civarında olduğu tahmin edilen tereyağı üretimi, 2013 yılında 41.515 ton olmuştur.

Uluslararası süt ve süt ürünleri ticaretinde Türkiye’nin ihracat ve ithalatına bakıldığında,ihracatın ithalattan oldukça fazla olduğu görülmektedir. 2013 yılında Türkiye süt ve süt ürünleri toplam ihracatı bir önceki yıla göre %25 artış göstererek 281,5 milyon dolara ulaşmıştır. Süt ve süt ürünleri toplam ihracatımız içinde peynir önemli yer tutmaktadır. Peynirde en önemli ihracat bölgelerimiz Irak ve Suudi Arabistan’dır. İki ülkeye yapılan ihracat, toplam peynir ihracatımızın %61’ini oluşturmaktadır. İhracat kalemleri içinde engöz alıcı gelişmenin görüldüğü peynir altı suyu ürünlerinde ihracat bir önceki yıla göre%80 artış göstererek 33,4 milyon dolara ulaşmıştır. Türkiye’nin 2013 yılı süt ve süt ürünleri toplam ithalatı 138,1 milyon dolar olmuştur. 2013 yılı için en önemli ithalat tereyağı (86,8 milyon dolar) ve peynir olmuştur. Türkiye’nin tereyağı ithal ettiği başlıca ülkeler Yeni Zelanda, ABD ve Avustralya’dır. Peynirde ise en önemli tedarikçi ülkeler Kıbrıs, İrlanda, İtalya ve ABD’dir.

Türkiye’de yumurta tavukçuluğunun hızlı gelişmesine bağlı olarak yumurta üretimi artmaktadır. Türkiye tavuk yumurtası üretimi geçmişte dalgalı bir seyir gösterse de son yıllarda düzenli artmaktadır. TÜİK verilerine göre 2002 yılında 11 milyar 554 milyon olan yumurta üretimi 2014 yılında 17 milyar 145 milyon âdete ulaşmıştır.

Türkiye’nin tavuk yumurtası ihracatında en önemli alıcı ülke Irak’tır. 2013 yılındaki ihracatın çok büyük bir bölümü (%92,5) Irak’a yapılmıştır. Ayrıca, Suriye, İsrail, S. Arabistan, Gürcistan, Azerbaycan ve Özbekistan ihracat yapılan diğer başlıca ülkelerdir.

Bal üretimi bakımından büyük bir potansiyele sahip olan Türkiye, dünyada önemli bir bal üreticisidir. Türkiye’de bal üretimi geçmişten bu yana yıldan yıla dalgalanmalar göstermekle birlikte, uzun dönem içinde artış göstermektedir. 1992 yılında 60 bin ton olan bal üretimi, 2002 yılında 74 bin tona, 2014 yılında 102 bin tona yükselmiştir. Son beş yıl içerisinde toplam bal üretimi miktarı sürekli artmıştır.

İl ölçeğinde ise, Muğla, Ordu, Adana, Aydın, Sivas, İçel, İzmir, Antalya, Balıkesir, Siirt,Van, Diyarbakır, Bitlis en çok bal üretimi yapılan illerdir.

Türkiye Arı Yetiştiricileri Merkez Birliği verilerine göre Türkiye’de kişi başı yıllık bal tüketimi ortalama 1,1-1,2 kg olup 0,8-0,9 kg olan Avrupa Birliği ülkelerinin üzerindedir.