Marmara Bölgesi, yurdumuzun kuzeybatısında
yer alan ve il merkezleri temel aldığında İstanbul, Edirne,
Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale, Kocaeli, Yalova,
Sakarya, Bilecik, Bursa ve Balıkesir illerini içine alan yedi
coğrafi bölgemizden birisidir.

Marmara Bölgesinde yaşayan halk, Türkiye’nin
bir özeti gibidir. Her etnik grubun yeme alışkanlıklarını ve
yeme kültürünü taşıyan Marmara Bölgesi’nde ağırlıklı
olarak Türk, Balkan, Rum, Ermeni, Yahudi mutfak
kültürlerinin etkilerine sıklıkla rastlanmaktadır.

Marmara Bölgesi mutfağında et, sebze, meyve ve
deniz ürünlerinin kullanımı, coğrafi özelliklere göre
farklılıklar göstermektedir. Bu nedenle, kırsal yörelerde et
ve et ürünleriyle, süt ve süt ürünleri ağırlıklı beslenme
motifini oluştururken ovalık bölgelerde etlerin yanına
sebzelerin eklendiği yemekler ve sahil kenarında bulunan
yörelerde ise deniz ürünleri-balıklar ve bunlardan yapılan
çorbalar, mezeler, salatalar ve yemekler sıklıkla tercih
edilmektedir.

Bölge üzerinde sırasıyla Yunan şehir devletleri,
Persler, Romalılar ve Bizanslılar hâkim olduktan sonra,
bölge 11. Yüzyılda Türk egemenliğine girmiştir.
Selçuklularla birlikte başlayan bu egemenlik 14. yüzyıl
ortalarında ise Osmanlı egemenliği başlamıştır.

Türkiye’nin ortalama yükseltisi en az olan
bölgesidir. Marmara Bölgesi’nin en önemli yükseltisini,
güneyde Samanlı Dağları, Trakya kesiminde Karadeniz
boyunca uzanan Yıldız Dağları ve güneydeki Uludağ’dır.
Bölgenin en önemli düzlükleri ise Trakya’daki Ergene
Havzası, Anadolu yakasındaki Sakarya ve Bursa ovaları
ile güneydeki geniş plato alanlarıdır.

Trakya’nın kuzeyinde, Kocaeli Yarımada’sında,
Güney Marmara’nın doğusu ve güneyinde, asitli, koyu
renkli ve organik bakımında zengin topraklar bulunur.
Ergene Çayı havzası ile Güney Marmara Bölümü’ndeki
ovalarda vertisol topraklar, Trakya’nın batısı Gelibolu ve
Biga Yarımadası çevresinde ise rendzina adı verilen
kireçli topraklar yer alır.

Meriç nehri ve Susurluk Irmağı başlıca
akarsuları oluşturur

Marmara Bölgesi ikliminin en önemli özelliği bir
geçiş iklimi karakteri göstermesidir. Bölgeye ortalama
600-700 mm yağış düşmektedir. Yıllık ortalama sıcaklığı
ise 15-16 C’dir. Yıldız Dağları’nın Karadeniz kıyılarına
bakan bölümü hariç Trakya’nın tabii bitki örtüsü
bozkırdır

Marmara Bölgesi’dir.

Marmara Bölgesinde ekili-dikili alanın fazla
olmasına yol açan faktör, arazinin fazla engebeli
olmaması, düzlüklerin geniş yer kaplaması ve makineli
tarımın yaygın olmasıdır.

Bölgede tarımın gelişmesinde ulaşım kolaylığı,
sulamanın yaygınlığı, tüketici nüfusunun fazla olması rol
oynar. Bölgede aynı anda üç değişik iklim tipinin
görülmesi, tarım ürünü çeşidini artırmıştır.

Zeytin bölgenin özellikle Akdeniz iklimi
etkisinde olan güney kıyılarında yetiştirilir. Özellikle
Gemlik zeytinleri, ülkemizin en kaliteli sofralık
zeytinlerini oluşturur.

Bölgede yaz yağışlarının azaldığı güney
kesiminde özellikle Balıkesir yöresinde yetiştirilir.

Bölgenin çeşitli yörelerinde üretimi yapılmakla
birlikte, kaliteli tütünler Adapazarı Ovasında yetiştirilir.

Türkiye’de en yoğun olarak bu bölgede
yetiştirilir. Özellikle Trakya’nın iç kısımlarında Ergene
Havzası’nda yetiştirilmektedir.

Şeker fabrikalarının bulunduğu Alpullu,
Adapazarı ve Susurluk çevresinde sulanabilen alanlarda
üretilir.

Bölgenin hemen hemen her tarafında yetiştirilir.
Çeşitli endüstri bitkileri ile (özellikle şekerpancarı)
nöbetleşe ekilir. Bölgeye düşen ortalama yağışın yeterli
olmasından dolayı sulanamayan, topraklarda da ekimi
yapılır.

Ülkemiz pirincinin yarıdan fazlası bu bölgeden
elde edilir. Özellikle Ergene ve Meriç ırmağı çevresinde
yetiştirilmektedir.

Özellikle Doğu Marmara ve Trakya’da
yetiştirilmektedir.

Bölgede meyvecilik çok gelişmiştir. Özellikle
Bursa çevresinde çilek, elma, armut, kiraz, şeftali ve
kestane üretimi oldukça fazladır.

Bölgede hayvancılık büyük ölçüde ahır
hayvancılığı şeklindedir. Ahır hayvancılığının yanında
mera hayvancılığı da yaygındır.

Ahır hayvancılığının gelişmesinde, tüketici
nüfusunun fazlalığı ve pazarlama sorunun çözülmüş
olması gösterilebilir. Bunun birlikte bölgede yer
şekillerinin ve iklim şartlarının elverişliliği de etkilidir.

Yıldız Dağları çevresi, Tekirdağ, Balıkesir ve
Çanakkale dolayında genellikle mera hayvancılığı yapılır.

  İstanbul, Bursa, Gemlik, Bilecik çevresinde
yapılmaktadır.

Bahsedilmesi gereken ilk lezzet ‘’tirit’’tir

Başlıca ot yemekleri:
Askalabrus,
Mürdük aşı,
Sarmaşık,
Acı filiz kavurması,
Semizotu,
Kuzukulağı’dır.

Rusya ve Rusya’ya bağlı Bolşevik devriminden
kaçarak gelen Ruslar İstanbul’da restoranlar açarak kadın
garson çalıştırmışlardır.

Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ yörelerinde, besin
maddelerinin havayla teması sonucu gevrekliğini yitirmesi
veya yumuşamasını ifade etmek için kullanılır.

Pirelenmek terimi Marmara Bölgesi’nde
kaynama noktasına yaklaşan sıvıların hareketlenmesini
tanımlamak için kullanılır.

Senişmek, sebzelerin veya etlerin ateşte
yumuşayarak buruşmaları ve küçülmeleri anlamında
kullanılır

Başlıca yemekler:
Köbete,
Çiğbörek,
Laşka,
İrimşik,
Alışke çorbası,
Kalakay’ dır.

Edirne’de özellikle Osmanlı mutfağı ve Erken
Saray Dönemi yemekleri görülmektedir.

Edirne’nin özel çorbaları:
Rumeli paçası,
Tarhana çorbası,
İşkembe çorbası,
Pırasa çorbası’ dır

Tencere yemeklerinde zirva; sakatatlarda yaprak
ciğer ve ciğer sarma et yemeklerinde Edirne köftesi ve
Satır et sıkça tüketilmektedir.

Kırklareli mutfağında çorbalardan tarhana
çorbası, et yemeklerinde Kırklareli köftesi ve sebzeli
gerdan, hamur işlerinde soğanlı börek ön plana çıkan
yemeklerdir.

Sütten yapılan çene parpan çorbası, kabak
çorbası; salatalarda patlıcandan yapılan papaz mancası,
kereviz salatası, sardalye salatası ve yaz salatalarından yapılan tolçka yenilmektedir. Ayrıca Tekirdağ köftesi ve
Şarköy köftesi bilinen köftelerindendir.

Çanakkale mutfağında Ege Bölgesi ve denizinin
etkisi, ürünlerde hissedilmektedir. Lakerda, balık çorbası,
çanakta uskumru ızgara, sardalye buğulaması, asma
yaprağında sardalye, et ve kıymadan yapılan köy azığı,
peynirli patlıcan, taze fasulye basması ve peynirli patlıcan
bilinen ve sıkça yapılan yemeklerdendir.

İstanbul denince akla imparatorluk yemekleri
gelmektedir. Piliç Topkapı, İstanbul pilavı, haseki pilavı,
kefal pilaki, Beykoz paça, çiroz salatası, imambayıldı gibi
yemekler örnek gösterilseler de İstanbul yemekleri Saray
mutfağının merkezi olması nedeniyle saymakla bitmez.

Bursa mutfağı da çok kültürlü yeme içme
alışkanlıklarının tesiriyle Bizans ve Osmanlı
imparatorluklarının senteziyle olmuş yemeklere sahiptir.
Lalezar, ayva galyası, çardak kebabı, etli erik yemeği,
kestane yemeği, paça, pideli kebap, Yörük kebabı, ciğer
pilavı, güvercin bunu, İnegöl köftesi, kaba köfte, ayva
bastı, bezelye kavurması, kereviz yemeği, kestaneli lahana
sarma ve sahan böreği örnek verilebilir.

Bursa lokumu, haşlama tatlısı, kestane şekeri,
kestaneli bal kabağı tatlısı, revaniye tatlısı ve süt helvası
önemli bursa tatlılarındandır.

Alişka, dil peynirli domates salatası, ıslama köfte,
köfteli kabak, köbete, Boşnak böreği ve maydanozlu
alabalık örnek gösterilebilecek yöresel yemeklerdir.

Hamur çorbası, börülce salatası, Erdek havyarı,
yumurta dolması, soslu fileto balık, uskumru, dağar
kebabı, sura, yoğurtlu et, kırmızı biberli börülce, Avunya
mantısı, Balıkesir kaymaklısı, höşmerim, kalçunya ve
mafiş sayılabilir.

Tükenmez şerbeti.

Üst üste musluklu bir fıçıya istiflenen
malzemelerin üzeri suyla örtülür ve uzun süre
mayalanması beklenir. Kış aylarına doğru olgunlaşan
içecek, soğuk aylarda pekmeze benzer bir şekilde enerji
vermek, sıcak tutmak amacıyla tüketilmektedir.

Marmara Bölgesi ikliminin en önemli özelliği bir geçiş iklimi karakteri göstermesidir. Bölgeye ortalama 600-700 mm yağış düşmektedir. Yıllık ortalama sıcaklığı ise 15-16 °C’dir.

Buna yol açan faktör, arazinin fazla engebeli olmaması, düzlüklerin geniş yer kaplaması ve makineli tarımın yaygın olmasıdır. Bölgede tarımın gelişmesinde ulaşım kolaylığı, sulamanın yaygınlığı, tüketici nüfusun fazla olması rol oynar.

Bölgede aynı anda üç değişik iklim tipinin görülmesi, tarım ürün çeşidini artırmıştır.

Bölgede hayvancılık büyük ölçüde ahır hayvancılığı şeklindedir. Ahır hayvancılığının gelişmesinde, tüketici nüfusun fazlalığı ve pazarlama sorununun çözülmüş olması gösterilebilir. Bununla birlikte bölgede yer şekillerinin ve iklim şartlarının elverişliliği de etkilidir.

Marmara Bölgesi, asırlardır yoğun bir göç hareketi yaşamaktadır.  Göç dalgası da bölgenin sosyal yapısını değiştirmiştir. Hâliyle bölge mutfağı da karma bir mutfak kültürü ile zenginleşen ama özgünlüğünü de yaratmayı başaran bir içeriğe sahiptir.

İstanbul mutfağında ana yemekler, kuzu, koyun veya dana etine ilave edilen çeşitli sebzelerle yapılan yemekler olarak öne çıkmaktadır. Bununla birlikte pilav, börek çeşitleri, bulgur, kuru fasulye, zengin zeytinyağlı sebzeler ise ana yemeğin yanında sıkça yenmektedir.

İstanbul’un tatlı kültürü başta baklava olmak üzere hamur tatlıları, sütlü ve meyveli tatlılarla bezenmiştir.

Barındırdığı halkların mutfaklarından da beslenen İstanbul mutfağında Yahudiler, Ermeniler ve Rumların etkisi de çok büyüktür.

Trakya Bölgesi Marmara mutfak kültüründe önemli bir unsurdur. Üzüm bağları, Tekirdağ Köftesi ve Edirne’nin yaprak ciğeri çok meşhurdur.

Balıkesir mantısı, börülce ve salatası “sallama”, sura, saçaklı mantı, düğün çorbası, şehriye çorbası, yaprak sarması ve höşmerim gibi yemekler de özellikle Balıkesir’de yöresellik arz eder.

Genel olarak Güney Marmara’da sebze ve ot yemeklerinin zengin olduğu görülür. Askalubrus, mürdük aşı, sarmaşık, acı filiz kavurması, semizotu ve kuzukulağı ilk akla gelenler olmaktadır.

Bursa mutfağında çorbalar, et ve sebze yemekleri ve tatlılar önemli bir yer tutarken Bursa’ya has saray yemekleri de bulunmaktadır.

Ege Denizi’ne komşu Çanakkale’nin zeytin başkenti olduğunu söylemek, bölgenin beslenme alışkanlıklarını özetlenmektedir. Bununla birlikte bir kıyı kenti olarak Çanakkale’de yoğun bir balık kültürü, Bozcaada ve Gökçeada’da ise yüzyıllardır süre gelen bir şarap kültürü bulunmaktadır.

Marmara Bölgesi mutfak kültüründe özellikle İstanbul, Tekirdağ, Edirne, Çanakkale ve Kırklareli’de dışarıda yemek kültürü oldukça yoğundur.

Yensimek; Edirne, Kırklareli ve Tekirdağ yörelerinde, besin maddelerinin havayla teması sonucu gevrekliğini yitirmesi veya yumuşamasını ifade etmek için kullanılır

“Pirelenmek” terimi de yine Marmara Bölgesi’nde kaynama noktasına yaklaşan sıvıların hareketlenmesini tanımlamak için kullanılır.

Senişmek, sebzelerin veya etlerin ateşte yumuşayarak buruşmaları ve küçülmeleri anlamında kullanılır.

Trakya Bölgesi’nde çoğunlukla ızgara, kızartma ve fırında pişirme teknikleri kullanılmaktadır. Özellikle bu yörede yapılan et yemekleri, ızgara ve kızartma tekniğiyle pişirilmekte, Türk mutfağının klasiği olan tencere yemekleri de çokça tercih edilmektedir.

Ege ve Marmara’ya kıyısı olan şehirler veya bu şehirlerin bölgelerine ait mutfaklarda pişirmede kullanılan teknikler ve yağlar da farklılık göstermektedir. Çanakkale mutfağında ızgara balık ve zeytinyağında sotelenmiş sebzeler tercih sebebi olurken, yine Çanakkale’ye ait fakat daha iç bölgelerde yaşayan halk, hamur işleri ve kızartmaları ağırlıkla tüketmektedirler. Kullanılan yağ ise zeytinyağından tereyağına ve iç yağına doğru kaymaktadır.

Doğum yapan kadının ve bebeğinin kutlanması amacıyla yapılan “lohusa şerbeti” ilk geleneksel uygulamadır. Diğer özel günler mevlit, sünnet düğünü, nikah töreni, dua okutma, düğün, kandiller, dini bayramlar, cenaze merasimleri, yıl dönümleri, yaş günleri, anma törenleri ve hayır yemekleri altında gruplanabilir. 

Klasik Türk mutfağı öğünleridir. Gün sabah kahvaltısıyla başlar ve kahvaltı günün en önemli öğünüdür. Özellikle koyun sütünden yapılan peynir çeşitleri, gemlik ve Güney Marmara zeytinleri, ıstırancalardan gelen taze baharatlar; Çorlu ve Muratlı bölgesinden gelen yumurta, tereyağı; Sakarya, Balıkesir, Kırklareli bölgelerinden gelen küçükbaş ve büyükbaş hayvan etleri, sucuklar ve kavurmalar sıklıkla tercih edilmektedir. 

Akşam yemeği, bütün ailenin, hep birlikte, bir masa etrafında yemek yediği tek öğün niteliğindedir. Fırın yemekleri, karışık ve çeşnili pilavlar, salatalar, mezeler, tencere yemekleri, çorbalar, ekmekler ve tatlılar akşam yemeklerinde usullerine uygun hazırlanıp sunulur. 

Tencere yemeklerinde zirva, sakatatlarda yaprak ciğer ve ciğer sarma, et yemeklerinde Edirne köftesi ve satır et sıkça tüketilmektedir. Tavuk etinden yapılan damat paçası ve yaban ördeği, hamur yemeklerinden kandilli mantı, tatlılardan ceviz tatlısı ve badem ezmesi ile deva-i misk de ilin önemli yemekleridir.

Çanakkale mutfağında Ege Bölgesi ve denizin etkisi, ürünlerde hissedilmektedir. Lakerda, balık çorbası, çanakta uskumru, uskumru ızgara, sardalye buğulaması, asma yaprağında sardalye, et ve kıymadan yapılan köy azığı, peynirli patlıcan, taze fasulye basması ve peynirli patlıcan bilinen ve sıkça yapılan yemeklerdendir.

İstanbul denince akla imparatorluk yemekleri gelmektedir. Piliç Topkapı, İstanbul pilavı, kefal pilaki, haseki pilavı, Beykoz paça, çiroz salatası, imambayıldı gibi yemekler örnek olarak gösterilse de İstanbul yemekleri Saray mutfağının merkezi olması nedeniyle saymakla bitmez.

Lalezar, ayva galyası, çardak kebabı, etli erik yemeği, kestane yemeği, paça, pideli kebap, yörük kebabı, ciğer pilavı, güvercin bunu, İnegöl köftesi, kaba köfte, ayva bastı, bezelye kavurması, kereviz yemeği, kestaneli lahana sarma, sahan böreği, Bursa lokumu, haşlama tatlısı, kestane şekeri, kestaneli bal kabağı tatlısı, Revaniye tatlısı ve süt helvası bir çırpıda sayılabilecek önemli bursa yemeklerindendir.

Balıkesir’le özdeşleşmiş yemekler arasında hamur çorbası, börülce salatası, Erdek havyarı, yumurta dolması, soslu fileto balık, uskumru, dağar kebabı, sura, yoğurtlu et, kırmızıbiberli börülce, Avunya mantısı, Balıkesir kaymaklısı, höşmerim, kalçunya ve mafiş sayılabilir.