Osmanlılar devlet ve toplum hayatının birçok
alanında olduğu gibi, içecek konusunda da Selçuklulardan
ve daha önceki atalarından devraldıkları kültürü devam
ettirmişlerdir. Bunun yanı sıra fetihler sonucunda
kazanılan topraklardaki birikim bu kültüre yeni unsurlar
eklemiş; Batı’nın coğrafi keşifler ve sömürge hareketleri
neticesinde tanıyıp ticari yollarla Osmanlı ülkesine
soktukları müstemleke ürünleri içecek kültürünü
zenginleştirmiştir.

Doğal içecekler su, süt ve ayrandan meydana
gelmektedir.

Osmanlılarda sıradan bir insanın en kolay temin
edebilmesi bakımından en ideal içecek kuşkusuz suydu.

“içme suyu” olarak vurgulanan bu içeceği
tüketiciye kolaylıkla ulaştırabilmek amacıyla yeraltı ve
yerüstü sistemleri geliştirilmiş; bunun neticesinde suyun
sunulması ve tüketilmesi konusunda yerleşik bir kültür
oluşmuştur.

İçimlik, tatlı ve belli özellikleri olan suya verilen
isimdir.

İçme suyunun kaynağından yerleşim yerlerine
ulaştırılması için kuyular, sarnıçlar, suyolları, bentler ve
kemerler, çeşmeler ve sebiller inşa edilmiştir.

Çeşmelerin meydanlar, yol ağızları, cami ve
kilise duvarları, mektep yakınları, mezarlıklar, türbe
girişleri ve çarşı-pazar gibi sürekli insan trafiğine sahne
olan yerlerde inşa edilmiş olması, toplumu her an nefis su
ile buluşturma anlayışının yansımasıdır.

Osmanlı döneminde zehirlenmelere ve bazı
hastalıklara karşı kullanılan bir cins macuna tiryak adı
verilmiş, bunu kullananlara da “tiryaki” denilmiştir.
Tiryaki, zamanla her türlü keyif verici madde tutkunlarını
niteleyen bir isim olmuştur.

Mahalle çeşmesinden kesintisiz akan su, Osmanlı
insanının tasavvuruna sonsuzluk imgesini nakşetmekteydi.

Türkler suların kaynak yerine “göze” demişlerdir.

Evliya Çelebi, sağlıklı suyu belirlemek için ilginç
bir yöntem önermiştir. Bu yöntem suyu tartmaktan
ibarettir. Bunun için, incelenecek sulara pamuk batırılır,
ıslanan pamuklar kurutulduktan sonra tartılır, neticede en
hafif çeken pamuğun batırıldığı suyun “en hafif ” olduğu
ortaya çıkardı.

İstanbul’un en güzel suları Çamlıca, Kayışdağı,
Taşdelen, Karakulak, Sırmakeş, Çırçır, Kocataş,
Kanlıkavak ve Hamidiye suları idi.

Türk kültüründe renginden dolayı süt, yoğurt ve
ayran üçlüsü “ağartı” olarak adlandırılmıştır.

Hayvansal gıdalar olan et, süt ve süt ürünleri
Batı’da 16. yüzyıldaki reform hareketlerinden sonra
yaygınlaşmıştır.

Ayran sözcüğünün kökeni “ayırmak” fiilidir.
Bununla birlikte sözcüğün, “beyazlaşan” anlamındaki
ağ(a)ran deyişiyle de yakın alakası vardır. “Ayran” sözü,
Orta Asya ve Anadolu Türk lehçelerinde gerek anlayış ve
gerek söyleniş bakımından en az ayrılık gösteren, eski bir
kelimedir. Osmanlı Anadolu’sunda ayrana, ak, akçakatık,
çalkama, gövertmeç, katık ve tutma gibi isimler de
verilmiştir.

Ayran bilhassa pilav ile özdeşleşmiştir.

Ayranın misafire ikramı sırasında gözetilen
hususlardan birisi, konulduğu bardaktan veya tastan
taşarcasına köpüklü olmasıydı. Köpük, ayranın özentiyle
hazırlandığının ve dolayısıyla konuğa verilen değerin
göstergesiydi.

Gaspıralı İsmail ayranı “Türk millî içkisi” olarak
nitelemiştir.

Geleneksel içecekler; şerbet, limonata, şurup,
şıra, boza, salep, hardaliye, ıhlamur çayı, ada çayından
meydana gelirdi.

Meşrubat, kulplu su kabı manasındaki maşrapa
ve temelde su içilen yer anlamında olup, sonradan huy,
mizaç, karakter, yaşayış tarzı ve gidilen yol gibi birçok
manalara teşmil edilmiş bulunan meşrep sözcükleri gibi,
şerbet de, “içmek” fiilinin Arapçadaki karşılığı olan
“şurb”un dilimize kazandırdığı kelimelerden birisidir.

Kahve ve diğer içecekler gibi hem aile içerisinde
tüketilen, hem de misafire ikram edilen bir içecekti. Ana
yemeklerin yanında ve bilhassa hamur işlerinden sonra
daha fazla tüketilirdi.

Meyvelerin dışında gelincik, gül gibi çiçeklerin
şerbeti de yaygındı. Hatta Isparta ve civarında gül
yetiştiriciliğinin yaygınlığı da buna bağlanmaktadır.

Hanımlara pratik yemek tariflerinin önerildiği
1907 tarihli Fahriye imzalı kitapta, çeşitli meyve ve
çiçeklerden yapılan 24 şerbet tarifi verilmiştir. Bunlar
menekşe, limonlu menekşe, portakal, turunç, vişne, çilek,
Frenk üzümü, ekşi nar, demirhindi, sübye, badem sübye,
keçiboynuzu, kuru üzüm, kızılcık, ağaç çileği, gül,
amberbaris, iğde çiçeği, yasemin, zambak, fulya, fil,
amber çiçeği şerbetleri ve limonatadır.

Şerbet yapımında kullanılan malzeme, ailelerin
varlık derecesine göre değişmekteydi. Dar gelirliler sadece
bal veya şeker yardımıyla basit şerbet yaparken; zenginler
ve devlet büyüklerinin konaklarında limon, portakal, ağaç
kavunu, menekşe, gül, karabaş, dut, nergis, safran ve
ıhlamurdan hazırlanan şerbetler mutfak raflarını
doldurmaktaydı.

Osmanlı Sarayı’nda şerbet, 16. yüzyılın ilk
çeyreğinde idarî bakımdan Matbah-ı Âmire’ye bağlı
olarak kurulan Helvahane’de hazırlanmaktaydı. Saray
halkının tatlı-ekşi yiyecekleri ve diğer içecekleri de burada
imal edilmekteydi.

Şerbet, sadece serinlemek ya da keyiflenmek
amacıyla tüketilen bir içecek değil, aynı zamanda
yorgunluk, baş ağrısı, halsizlik gibi günlük hayatta sık
karşılaşılan rahatsızlıklarda içilen bir dogdu.

Limonata bir şerbet türüdür. 14. yüzyılda
Mısır’da serinlemek için limon suyuna bal karıştırılmak
suretiyle içildiği bilinmektedir.

Türk limonatasını Batı’daki benzerlerinden
ayıran fark, içerisine katılan naneden ileri gelir.

Son dönem yemek kitabı yazarı Fahriye’nin
limonata tarifi, sıkılan limonların suyuna şeker eklenip
yeterli derecede su ilavesiyle karıştırıldıktan sonra
süzülerek çekirdek ve posanın ayıklanmasından ibarettir.

Kaynaklarda şerbetle karıştırıldığı görülen şurup,
şerbet yapmak üzere hazırlanan koyu kıvamlı sıvıdır.
Meyvelerin, çiçeklerin ve çeşitli baharatların özsuyuyla
yapılan şurup, bu haliyle de tüketilmekle birlikte, asıl
ihtiyaç halinde sulandırılarak içilmesi için hazırlanan bir
içecekti.

Hadiye Fahriye 1924 yılında yayımladığı
Tatlıcıbaşı adlı kitapta 30 çeşit şurup tarifi anlatmıştır.
Bunlar limon şurubu, kaynamamış limon şurubu, kuru
limon şurubu, portakal şurubu, mandalina şurubu, turunç
şurubu, vişne şurubu, kaynamamış vişne şurubu, kuru
vişne şurubu, çilek şurubu, kaynamış çilek şurubu, kayısı
şurubu, kaynamamış kaysı şurubu, zerdali reçeli şurubu,
erik şurubu, kaynamamış erik şurubu, şeali şurubu,
kızılcık şurubu, ağaç çileği şurubu, Frenk üzümü şurubu,
kaynamamış Frenk üzümü şurubu, hünnap şurubu, gül
şurubu, yasemin şurubu, fulya şurubu, elma şurubu,
kaynamamış elma şurubu, armut şurubu, ayva şurubu,
menekşe şurubu, gelincik şurubudur.

Şıra, çeşitli meyvelerden çıkarılan sular için
kullanılan bir isim olmakla birlikte, özellikle üzüm
suyundan yapılan hafif ekşitilmiş içeceğe bu ad
verilmiştir. Anadolu’nun doğusunda ve batısında yaygın
olan şıra, elma, armut, üzüm, nar ve muşmula gibi
meyvelerin az veya çok ekşitilmesiyle meydana getirilirdi.

Başta darı olmak üzere buğday, mısır, pirinç ve
arpadan mayalanma yoluyla elde edilmektedir.

Osmanlı Sarayı’nda boza Helvahanede
yapılmaktaydı. Kasım’dan başlayarak Nisan sonuna kadar
sıkça tüketilirdi.

Boza daha ziyade Rumeli’de, Arnavutluk ve
Sırbistan bölgelerinde yaygındı. Anadolu’da en fazla
yaygın olduğu yerler ise Amasya, Bursa, Tosya, Ankara,
Erzurum ve Mardin’di.

Salep, imparatorluğun birçok yerinde doğal olarak
yetişen bir orkide çeşidinin genç yumrularından elde edilen
toza ve bundan elde edilen sıcak içeceğe verilen addır.

Orchis, yumruları haşlandıktan sonra sertleşinceye
kadar güneşte kurutulur, daha sonra ezilerek toz haline
getirilir, bu toz süt ile pişirilerek salep hazırlanmış olur.

İbn-i Sina 11. yüzyılda kaleme aldığı El-Kânun
fi’t-Tıbb adlı kitabında uzunca anlattığı salebi zihni açıcı,
sinir sistemini düzenleyici, öksürüğü söken, kabızlığı
gideren, cinsel gücü arttıran, felci geçiren bir drog olarak
tanıtmıştır.

Su ile temasında şişen maddeye verilen isimdir.

Salep, içecek olarak tüketilmesinden başka
kaymaklı dondurma, çevirme ve şerbet yapımında da
kullanılırdı.

Hardaliye, Kırklareli başta olmak üzere Rumeli
topraklarında yetişen özel bir üzümün olgunlaşmış taneleri
ile hardal tohumunun karıştırılması yoluyla elde edilen
lezzetli bir kış içeceği idi.

Üzüm şırasından ya da eski şaraplardan yapılan
bir içecekti.

Latincesi tilia olan ağacın kurutulmuş yapraklarının
Çin çayı gibi kaynatılmasıyla elde edilen içecektir.

İdrar arttırıcı, terletici ve göğsü yumuşatıcı
etkilerinin yanı sıra, bünyelerin soğuğa karşı direnç
sağlaması veya solunum yolu hastalıklarında
kullanılmıştır.

Latincesi salvia olan adaçayının S. oflicinalis
başta olmak üzere çeşitli türlerinden elde edilen içecektir.

Osmanlı toplumunda adaçayının yaprakları
kurutulup sıcak içecek olarak tüketilirken, bitkinin farklı
türlerinin yetiştiği Anadolu’nun batı ve güney
kesimlerinde dokuma sektöründe doğal boyamacılıkta
kullanılmıştır.

Osmanlılarda modern içecekler Kahve, çay,
kakao, gazoz gibi içeceklerden oluşmaktaydı.

Etiyopyalı bir çobanın koyunlarının gece
uyuyamamasının nedenin kahve yaprakları olduğunu
keşfetmesine dayandırılmaktadır.

Osmanlıların Kızıldeniz’in iki yakasına hâkim
olmaları üzerine, Yemen ile Habeşistan’ın sahil
kesimlerindeki ambarlarda ve limanlarda bulunan tonlarca
kahve Müslüman tacirler eliyle İstanbul’a nakledildi.

Kahvenin Avrupa’ya tanıtılması ve taşınması da
Türkler aracılığıyla oldu. Avrupalılar kahveyi ilk önce
İstanbul ile diğer şehirlere giden diplomat ve seyyahların
yazılarından tanımışlardır.

Osmanlıların kahve içmeyi kendilerine özgü
damak tadıyla sentezlemesi “Türk kahvesi” kimliğini
ortaya çıkarmıştır.

Türk kahvesinin çekiciliğini, tozun kavrulma
derecesi, pişirilen suyun özelliği, ateşin cinsi, pişirme süresi
ve cezvenin hangi metalden imal edildiği belirlemiştir.

Kahve bazı biyolojik ihtiyaçları karşılayan ve
anlık lezzet yaşatan sıradan bir içecek olmayıp, toplumsal,
kültürel ve simgesel anlamlar içeren bir maddeydi.

Milattan yaklaşık üç bin yıl önce Çin’de
keşfedilen Camellia sinensis bitkisinin, Amoy
lehçesindeki söylenişi olan t’e (teheh), Avrupa dillerine
“thé”, “tea” ve “tee” şekillerinde geçerken, yönetici elitin
kullandığı Mandarin lehçesindeki ç’a (tcha) kullanımı
Japon, Hint, İran, Rus ve Türk dillerine yerleşmiştir.

stanbul’da ve Anadolu’da çay kullanımına dair
en erken kayıtlar Evliya Çelebi’de bulunmaktadır. Evliya,
1631 yılına ait İstanbul izlenimleri arasında, çayın
faydasından bahsetmiş, Gümrükhanede hizmetçiler
tarafından sunulan içecekler arasında Yemen kahvesi ile
salebin yanı sıra çayı da zikretmiştir.

18. yüzyılda saray mutfağındaki ürünler arasında
görülen çay, şerbet yapımında içeceğin lezzetine çeşni
kazandırmak amacıyla bulundurulmuştur.

Çay kültürü Türkiye’nin doğusuna Rusya ve İran
üzerinden girmiştir. Van ve Hakkâri bölgesindeki çok
koyu içme alışkanlığı İran’dan; Erzurum ve Kars’ta ise
semaver kullanımının yaygınlığı, çayın açık içilmesi ve
kıtlama usulüyle tatlandırılması gibi alışkanlıklar
Rusya’dan geçmiştir.

Çayın bugünkü anlamda tüketilmeye başlaması,
hem ticari bir meta hem de kültür olarak ülkeye daha fazla
girdiği 19. yüzyıl ortalarındadır.

Çayın Osmanlı kadınına getirdiği en büyük
yenilik çay partileridir.

Osmanlı döneminde Rize ve Artvin bölgelerinde
1870’lerden itibaren amatörce çay tarımı yapılmış, ancak
göçler ve savaşlar nedeniyle üretim geliştirilememiştir. II.
Abdülhamid döneminde İstanbul, Selanik ve Bursa’nın
yanı sıra bazı Anadolu şehirlerinde girişilen deneme
ekimlerinden sonuç alınamamıştır.

Kakaonun anavatanı Meksika olup, Latince adı
theobrama cacao olan bir ağacın çekirdeklerinden elde
edilen bir üründür.

Osmanlılar Kırım Harbinden sonra çikolatayı
tanımış fakat 19. yüzyılın sonlarında yaygınlaşmıştır.

Gazozun bileşenleri meyve esansı, şeker ve
karbonik asittir.

1890’ların başında ithal edilmesinin ardından
Niğdeli girişimci Mısırlıoğlu Aleksandr, Fransa’dan
makine getirerek, üç ortağıyla birlikte Karaköy’de gazoz
imaline ve satışına başladı.

Osmanlı Devleti’nde alkollü içeceklerin üretimi
ve tüketimi İslâm hukukuna göre birtakım esaslara
bağlanmıştı.

Sarhoş olanların hareketlerini kontrol
edemedikleri, şeytanın içki vasıtasıyla insanlar arasına kin
ve nefret soktuğu, ibadet etmekten alıkoyduğu gibi
gerekçelerle İslam’ın esriklik verici şeyleri haram
kılmasından hareketle Osmanlı toplumu içerisinde içki
üretilmesi, satılması ve tüketilmesi yasaklanmıştı.

Gayrimüslimlerin, kendi iskân birimleri ve
cemaat yapıları içerisinde, Müslümanları rahatsız
etmeyecek biçimde içki kullanmalarına izin verilmişti.

Güvenlik güçleri sokakta rastladıkları sarhoş
gayrimüslimlere müdahale etmezken, Müslüman bir
sarhoş görüldüğünde derhal tutuklanırdı.

1583 yılında İstanbul’da içki tüketimi herkese
yasaklanıp bütün meyhaneler kapatılmıştır. Bu tarihlerden
sonra kahve ve kahvehane konusundaki yasaklar ve
serbestliklerin benzeri içki ve meyhaneler konusunda da
yaşanmıştır.

Üstün hizmetlerinden dolayı gayrimüslim bir
devlet görevlisine veya bazı yabancılara özel izne tabi
olarak içki tedarik etme ve içme hakkı verilmiştir.

Tanzimat’tan sonra içki satışı ruhsata bağlanmıştır.

Şarap taze üzümden elde edilen fermente bir içki
iken rakı damıtma yoluyla yapılıp anasonla aromatize
edilen yüksek alkollü bir içkidir. Her ikisi de Arapça
kökenli olan bu kelimelerden şarap “şurb”dan; rakı ise,
terleten anlamındaki “araki” kökünden gelir.

M.Ö. 3000’lerde Sümerlerin kullanmış olmasından
hareketle tarihin en eski alkollü içeceği olarak bilinen biranın
Osmanlı topraklarına girişi çok yenidir. Türk toplumunun
birayı tanıması Kırım Savaşı (1853-1856) sırasında olmuştur.

19. yüzyılın sonlarına yaklaşıldıkça İstanbul’da
yaşayan Avrupalıların nüfusunun çoğalmasının etkisiyle,
alkollü içecek türleri arasına konyak ve likör de girmiştir.

İmparatorluğun sonuna yaklaşıldıkça içki
kullanımı Müslümanlar arasında yaygınlaşmıştır.

Su ile temasında şişen maddedir. Boşaltım sistemi hastalıklarında etkisi bilinen salep, musilaj özelliğe sahip olduğu için kronik ishalleri kesmek için içilirdi.

Su, ilk insandan beri, öteki dünya inancına sahip toplumlarda, insanı maddi ve manevi kirinden arındırması yönüyle abıhayat sayılmıştır. Doğu ve Batı felsefelerinde ise varlıkların ilkesi sayılan dört maddeden birisinin de su olduğu kabul edilmiştir. Bedensel temizliğin başlıca aracı olan bu ilahî maddenin, bir Hindu’nun nehre girmesiyle, bir Hıristiyan’ın vaftiz edilmesiyle, bir Müslüman’ın abdest almasıyla kirlenen benliği günah duygusundan arındırdığına inanılmaktadır. Su, tüm canlılar gibi insanı da hayatta tutan en temel besin maddesidir.

Osmanlı kaynaklarında içimlik su, tatlı ve belli özellikleri olan su, Osmanlı kaynaklarında “mâ-i leziz” şeklinde tanmlanmıştır.

Varlıklı olanlar evlerine su hatları çektirirken, buna imkânı
olmayanlar sakalar vasıtasıyla ücretli olarak ya da mahallenin ortak kullanımına sunulmuş çeşmelerden sularını temin etmişlerdir. 

Osmanlı döneminde zehirlenmelere ve bazı hastalıklara karşı kullanılan bir cins macuna tiryak adı verilmiş, bunu kullananlara da “tiryaki” denilmiştir. Tiryaki, zamanla her türlü keyif verici madde tutkunlarını niteleyen bir isim
olmuştur.

Evliya Çelebi, sağlıklı suyu belirlemek için ilginç bir yöntem önermiştir. Bu yöntem suyu tartmaktan ibarettir. Bunun için, incelenecek sulara pamuk batırılır, ıslanan pamuklar kurutulduktan sonra tartılır, neticede en hafif çeken pamuğun batırıldığı suyun “en hafif ” olduğu ortaya çıkardı. Evliya’nın bu yöntemle belirlediği ve İstanbul’da sarayın önündeki çeşmenin benzersiz suyundan bile hafif olduğunu saptadığı sulardan birisi, Diyarbakır’da keşfettiği Hemrevat suyuydu.

İstanbul’un en güzel suları Çamlıca, Kayışdağı, Taşdelen, Karakulak, Sırmakeş, Çırçır, Kocataş, Kanlıkavak ve Hamidiye suları idi.

Türk kültüründe renginden dolayı süt, yoğurt ve ayran üçlüsü “ağartı” olarak adlandırılmış ve bu üçünden en az birisinin tüketilmesi hayatî derecede önemsenmiştir.

Türkler kahvaltı âdetiyle tanışmadan önce aile bireyleri, sofraya konulan kâse veya benzeri derin kaplar içerisindeki sütü kaşıklarla içmekte idiler.

Osmanlı döneminde İstanbul'un süt ihtiyacı şehir
içindeki üreticilerden veya Galata, Üsküdar, Silivri, Çatalca ve Beykoz gibi yakın kasaba ve şehirlerden sağlanmaktaydı.

Hayvancılığa dayalı ekonominin sonucu olarak, tıpkı yoğurt gibi bir Türk buluşu olan ve dünyaya bu isimle yayılan ayran, en eski içeceklerdendir. Ayran evlerde belli ölçülerdeki
tencere, bakraç veya hususi kaplarda yapılabildiği gibi kalabalık ailelerde bu iş için özel olarak geliştirilmiş yayık denilen ahşaptan mamul eşya kullanılmıştır.

Osmanlı Anadolu’sunda ayrana, ak, akçakatık, çalkama,
gövertmeç, katık ve tutma gibi isimler de verilmiştir.

Gaspıralı, halis yoğurt ve halis su ile meydana getirilen ayranı hem abıhayat, hem de “Türk millî içkisi” olarak nitelemiştir.

Geleneksel içecekler; şerbet, limonata, şurup, şıra, boza, salep, hardaliye, ıhlamur çayı, ada çayı olarak listelenebilir.

Şerbet taze hazırlandığı gibi daha önceden yapılmış şurup, çevirme ve pestil gibi maddelerin ihtiyaç halinde sulandırılmasıyla da elde edilebilmekteydi.

Çevirme: Şişe geçirilen tavuk veya kuzunun ateşte çevrilerek
pişirilmesi için kullanıldığı gibi, bir çeşit şekerlemenin adıdır. Şekerleme pişerken macun kıvamına gelmesi ve kristalleşmesinin önlenmesi için sürekli bir yöne doğru çevrilmesi dolayısıyla bu ad verilmiştir.

Şerbet yapımında kullanılan malzeme, ailelerin varlık derecesine göre değişmekteydi. Dar gelirliler sadece bal veya şeker yardımıyla basit şerbet yaparken; zenginler ve devlet
büyüklerinin konaklarında limon, portakal, ağaç kavunu, menekşe, gül, karabaş, dut, nergis, safran ve ıhlamurdan hazırlanan şerbetler mutfak raflarını doldurmaktaydı.

Osmanlı Sarayı’nda şerbet, 16. yüzyılın ilk çeyreğinde idarî bakımdan Matbah-ı Âmire’ye bağlı olarak kurulan Helvahane’de hazırlanmaktaydı.Bu işte çalışanlara şerbetçi
amirine ise şerbetçibaşı denirdi.

Evliya Çelebi, limon suyu, şeker ve su ile hazırlanan ve içerisine bazen akamber katılan şerbet türünün, sadece saraya mahsus olduğunu yazar.

Yemek kitabı yazarı Fahriye’nin limonata tarifi, sıkılan limonların suyuna şeker eklenip yeterli derecede su
ilavesiyle karıştırıldıktan sonra süzülerek çekirdek ve posanın ayıklanmasından ibarettir. Fakat daha iyisi için, bergamot kabuğunun üzerindeki sarı tabakanın ince bir rende ile
kazınarak şekerle beraber porselen havanda dövülmesiyle elde edilen karışımın limonataya katılmasını önermiştir. Bergamot bulunmazsa bunun yerine limon kabuğunun en
üstündeki ince tabakanın şeker ve nane yaprağıyla dövülerek limonataya ilave edilmesini tavsiye etmiştir.

Şurup;şerbet yapmak üzere hazırlanan koyu kıvamlı sıvıdır.

Hastalıklara iyi gelen başlıca şuruplar, müleyyin yani yumuşatıcı ve ishal yapıcı etkisi olan demirhindi şurubu, kuvvetlendirici oğulotu ve gelincik şurubu; kan tazeleyen şahtere ve nar şurubu; kanı rahatlatıcı Frenk üzümü şurubu; göğüs ağrılarına karşı Girit bademi şurubu; bal ile sirkeden yapılan iştah açıcı sirkencebin, kuvvetlendirici ve yumuşatıcı pelin ve kına şurubu, mide ağılarına karşı hindiba şurubu, terletici ıhlamur şurubu gibi sağaltıcı etkileri bilinen şuruplardır.

İstanbul seçkinlerin ağızlarını tatlandıran reybâs özel bir şurup türüydü.

Şıra, çeşitli meyvelerden çıkarılan sular için kullanılan bir isim olmakla birlikte, özellikle üzüm suyundan yapılan hafif ekşitilmiş içeceğe bu ad verilmiştir.

Kullanımı milattan önce 6 binlere uzanan boza Asya, Mezopotamya, Mısır ve Anadolu’da kurulan medeniyetlerde içile gelmiş, Balkanlara ve Avrupa’ya kadar yayılmış en yaygın içeceklerden birisidir. Kaşgarlı Mahmud, Karahanlıların akdarıdan boza elde ettiklerini ve içeceğe buxsum adını verdiklerini yazmıştır. Selçuklu Türklerinde ise bekni adıyla bilinmekteydi. Hacı Bektaş-ı Velî’nin Balkanlardaki çağdaşı Sarı Saltuk Dede’nin bozacılar esnafının pîri olması, bu içeceğin Rumeli topraklarına Osmanlılardan önce girdiğini göstermektedir.

Başta darı olmak üzere buğday, mısır, pirinç ve arpadan mayalanma yoluyla elde edilen boza yapımında Osmanlılar darıyı tercih etmişlerdir.

Seyyar bozacılar ellerinde iki güğüm boza, bellerinde birer bardaklık ve tarçın kutusu, bardak yıkamak için su ibriği taşırlardı. Çoğunlukla fener de bulundururlardı. Bozacılar müşteri cezbetmek için ürünlerini öven manzumeler söylerlerdi.

İbn-i Sina 11. yüzyılda kaleme aldığı El-Kânun fi’t-Tıbb
adlı kitabında uzunca anlattığı salebi zihni açıcı, sinir sistemini düzenleyici, öksürüğü söken, kabızlığı gideren, cinsel gücü arttıran, felci geçiren bir drog olarak tanıtmıştır.

Taze şıra ve dövülmüş hardal, musluklu bir fıçıya veya küpe konarak sıkıca kapatılır ve bu şekilde üç hafta serin bir yerde bekletilirdi.

En çok aranılan  müselles Gelibolu müsellesiydi.

Ihlamur çayı; İdrar arttırıcı, terletici ve göğsü yumuşatıcı etkilerinin yanı sıra, bünyelerin soğuğa karşı direnç sağlaması veya solunum yolu hastalıklarında kullanıldığı gibi Tanzimat’tan sonra başlayan kahvaltı kültüründe bazı ailelerin bu öğünde tercih ettikleri içecek olmuştur. 

Adaçayı bitkisinin Türkçedeki karşılığı “diş otu”dur.

Kahve, çay, kakao, gazoz gibi içecekler modern içecekler arasında sayılabilir.

Rivayete göre, Etiyopya’da Kaudi adlı bir çoban, gütmekte olduğu keçilerinin bazı geceler çok hareketli olduklarını, uyuyamadıklarını fark edince bunun sebebini anlamak için kafa yormaya başlamış, işin içinden çıkamayınca konuyu bölgenin tanınmış bilginlerinden birisine açmıştır. Bilge kişi hayvanlardaki değişikliğin, yedikleri otlarla ilgili olabileceğini belirtmiş, otlar üzerinde yapılan inceleme neticesinde keçileri bu duruma düşüren yaprakların kahveye ait olduğu tespit edilmiştir. Çobanın görüştüğü kişinin Şaziliye tarikatı şeyhi olduğunu belirten rivayete göre, kahve Şeyh Şazilî ve müritleri için vazgeçilmez bir tutku olmuş; ayıltıcı etkisinden dolayı geceleri daha çok ibadet etmek amacıyla sufiler kahveyi bolca tüketmeye başlamışlardır.

Osmanlıların kahve içmeyi kendilerine özgü damak tadıyla sentezlemesi “Türk kahvesi” kimliğini ortaya çıkarmıştır.

Osmanlılarda çay başlangıçta çeşitli hastalıkları sağaltmak ya da bünyeleri hastalık mikroplarından korumak düşüncesiyle çok az bir kesim tarafından şifalı bitki olarak tüketilmiştir. Halk hekimliğinde kalp ve damar rahatsızlıkları, felç, sara ve ürolojik sorunlara şifa amacıyla hazırlanan macunların temel bileşenlerinden birisi çaydı. 18. yüzyılda saray mutfağındaki ürünler arasında görülen çay, şerbet yapımında içeceğin lezzetine çeşni kazandırmak amacıyla bulundurulmuştur.

Osmanlı döneminde Rize ve Artvin bölgelerinde 1870’lerden itibaren amatörce çay tarımı yapılmış, ancak göçler ve savaşlar nedeniyle üretim geliştirilememiştir. II. Abdülhamid döneminde İstanbul, Selanik ve Bursa’nın yanı sıra bazı Anadolu şehirlerinde girişilen deneme ekimlerinden sonuç alınamamıştır. Ancak bu dönemdeki resmî ve özel
tecrübelerin sağladığı birikim, Cumhuriyet dönemindeki çay politikasının hareket noktası olmuştur.

Osmanlılardagazozun yapılışını şöyle tarif etmiştir:
Gaz makinesinin içerisine 6 gram limontuzu ile 12 gram karbonat ve yarım kıyye (640 gram) su konulup iki saat bekletildikten sonra sifon adı verilen şişe kaldırılır. Beş altı saat geçtikten sonra servis yapılır.

Şarap taze üzümden elde edilen fermente bir içki iken rakı damıtma yoluyla yapılıp anasonla aromatize edilen yüksek alkollü bir içkidir.